1. Etẹwẹ Yẹwhehodọtọ 3:1, 7 plọn mí?

DELẸ to mí mẹ yiwanna ohó susu didọ. Mẹdevo lẹ yiwanna nado nọ nabọẹ. Dile wefọ he ji hosọ ehe sinai do dọ do, ojlẹ de tin nado dọho, podọ ojlẹ de nado nabọẹ. (Hia Yẹwhehodọtọ 3:1, 7.) Etomọṣo, mí sọgan nọ donukun dọ delẹ to mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po mẹ ni dọho susu. Podọ, mí sọgan nọ jlo dọ delẹ to yé mẹ ni de ohó pò.

2. Mẹnu wẹ tindo jlọjẹ lọ nado dọ whenue mí dona dọho te po lehe mí dona nọ wàmọ do po na mí?

² Jehovah wẹ na mí nugopipe hodidọ tọn. (Eks. 4:10, 11; Osọ. 4:11) Gbọn Ohó etọn gblamẹ, e nọ gọalọna mí nado yọ́n lehe mí na zan nunina ehe to aliho he sọgbe mẹ do. To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna apajlẹ Owe-wiwe tọn delẹ, he na gọalọna mí nado yọ́n whenue mí na nọ dọho, podọ whenue mí na nọ nabọẹ te. Mí nasọ mọ nuhe nọ yin numọtolanmẹ Jehovah tọn gando nuhe mí nọ dọna mẹdevo lẹ go. Jẹnukọn whẹ́, mì gbọ mí ni gbadopọnna whenue mí dona nọ dọho te.

3. Sọgbe hẹ Lomunu lẹ 10:14, whetẹnu wẹ mí dona nọ dọho?

³ Mí dona nọ to gbesisọ mẹ to whelẹponu nado dọho gando Jehovah po Ahọluduta lọ po go. (Mat. 24:14; hia Lomunu lẹ 10:14.) Gbọnmọ dali, mí to apajlẹ Jesu tọn hodo. Dopo to whẹwhinwhẹ́n titengbe he wutu Jesu do wá aigba ji lẹ mẹ, wẹ nado dọ nugbo lọ na mẹdevo lẹ gando Otọ́ etọn go. (Joh. 18:37) Ṣigba, mí dona flindọ aliho he mẹ mí nọ dọho te yin nujọnu ga. Enẹwutu, whenue mí to ohó Jehovah tọn dọna mẹlẹ, mí dona nọ yí “walọmimiọn po sisi sisosiso po” do wàmọ, bosọ dona nọ na ayidonugo numọtolanmẹ mẹlọ lẹ tọn po nuyise  yetọn lẹ po. (1 Pita 3:15) To whenẹnu mí na penugo, e ma yin nado dọho kẹdẹ gba; amọ́ mí nasọ nọ plọnnumẹ, bo tlẹ sọgan nọ jẹ ahun gbẹtọ lẹ tọn mẹ.

4. Sọgbe hẹ Howhinwhẹn lẹ 9:9, nawẹ ohó he mí nọ dọ lẹ sọgan gọalọna mẹdevo lẹ gbọn?

⁴ Mẹho agun tọn lẹ ma dona nọ whleawu nado dọho, eyin yé mọdọ mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu de do hudo ayinamẹ tọn. Na nugbo tọn, yé na nọ de ojlẹ dagbe lọ nado dọho, ma nado dowinyan mẹlọ. Yé sọgan nọte jẹ whenue yé mọ fide he yewlẹ po mẹlọ po kẹdẹ na tin te. Mẹho lẹ nọ dovivẹnu to whepoponu nado dọho to aliho de mẹ, he na doyẹyigona mẹhe yé to hodọna. Etomọṣo, yé ma nọ whleawu nado do nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ hia mẹdevo lẹ, nado gọalọna yé nado yinuwa po nuyọnẹn po. (Hia Howhinwhẹn lẹ 9:9.) Naegbọn e do yin nujọnu dọ mí ni nọ yí adọgbigbo do dọho to whenue e biọ do mọ? Lẹnnupọndo apajlẹ awe ehelẹ he gbọnvona yede ji: to tintan mẹ, dawe de dona gbẹnuna visunnu etọn lẹ, podọ to awetọ mẹ, yọnnu de dona pehẹ dawe he na duahọlu to nukọn mẹ de nado didẹ whẹho de.

5. Whetẹnu wẹ Yẹwhenọ Daho Eli gboawupo nado dọho?

⁵ Yẹwhenọ Daho Eli tindo visunnu awe delẹ he e yiwanna taun. Ṣigba, visunnu lọ lẹ ma tindo sisi na Jehovah paali. Yé tindo azọngban titengbe lọ nado wà sinsẹ̀nzọn taidi yẹwhenọ lẹ to gòhọtúntún mẹ. Amọ́, yé nọ ṣì aṣẹpipa yetọn zan, bo ma nọ tindo sisi depope na avọ́nunina he yin bibasi hlan Jehovah lẹ, bosọ nọ doalọ to fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn mẹ to gbangba. (1 Sam. 2:12-17, 22) Sọgbe hẹ Osẹ́n Mose tọn, visunnu Eli tọn lẹ dona yin hùhù, ṣigba Eli ma gbẹnuna yé po nujikudo po, podọ e sọ na yé dotẹnmẹ nado gbẹ́ to sinsẹ̀nzọnwa to gòhọtúntún mẹ. (Deut. 21:18-21) Etẹwẹ Jehovah lẹn gando aliho he mẹ Eli didẹ whẹho lọ te go? E dọna Eli dọmọ: “Naegbọn hiẹ do to gbégbòna visunnu towe lẹ hugan mi?” Enẹwutu, Jehovah basi dide nado hù sunnu ylankan awe ehelẹ.—1 Sam. 2:29, 34.

6. Etẹwẹ mí plọn sọn Eli dè?

⁶ Mí plọn onú titengbe de sọn Eli dè. Eyin mí doayi e go dọ họntọn kavi hẹnnumẹ de gbà osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn, mí dona dọhona ẹn, nado flin in nujinọtedo Jehovah tọn lẹ. Enẹgodo, mí dona hẹn ẹn diun dọ mẹlọ mọ alọgọ he sin hudo e do yí, sọn afọzedaitọ Jehovah tọn lẹ dè. (Jak. 5:14) Mí ma na jlo gbede nado yinuwa taidi Eli, bo gbògbéna họntọn kavi hẹnnumẹ de hugan Jehovah. E nọ biọ adọgbigbo nado dọho tlọlọ na mẹde he do hudo wọhẹmẹ  tọn, ṣigba eyin yè dovivẹnu nado wàmọ, e nọ hẹn ale wá. Doayi lehe apajlẹ Eli tọn gbọnvona yọnnu Islaelivi de he nọ yin Abigaili tọn do go.

7. Naegbọn Abigaili do dọhona Davidi?

⁷ Abigaili yin asi Nabali tọn, yèdọ dawe adọkunnọ de he tindo aigba susu. To whenue Davidi po sunnu etọn lẹ po to hinhọ̀nna Ahọlu Sauli, yé nọpọ́ hẹ lẹngbọhọtọ Nabali tọn lẹ na ojlẹ de, bo basi hihọ́na kanlinpa Nabali tọn lẹ sọn alọ ogbẹ́ jaguda tọn lẹ tọn mẹ. Be Nabali yọ́n pinpẹn alọgọ yetọn tọn ya? Paali. Whenue Davidi biọ to e si nado na núdùdù po osin vude po sunnu emitọn lẹ, Nabali gblehomẹ bo ylangbè na yé sinsinyẹn. (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14) Enẹwutu, Davidi magbe nado hù sunnu he to whédo Nabali tọn mẹ lẹpo. (1 Sam. 25:13, 22) Nawẹ nugbajẹmẹji mọnkọ sọgan yin aliglọnna gbọn? Abigaili doayi e go dọ ojlẹ lọ die nado dọho, enẹwutu e yí adọgbigbo do yì pé sunnu 400 he sọawhànnu bọ huvẹ to hùhù yé bọ yé sọ to adi ji lọ lẹ, podọ e dọhona Davidi.

8. Etẹwẹ mí plọn sọn apajlẹ Abigaili tọn mẹ?

⁸ Whenue Abigaili pé Davidi, e yí adọgbigbo po sisi po do dọhona ẹn, bo tẹnpọn nado diọlinlẹnna ẹn. Abigaili ma hùwhẹ de, ṣogan ewọ wẹ wá vẹvẹna Davidi. Abigaili flin Davidi jẹhẹnu dagbe he ewọ tindo lẹ, bosọ deji dọ Jehovah na gọalọna emi. (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34) Taidi Abigaili, mí dona nọ yí adọgbigbo do dọho, eyin mí mọdọ mẹde to afọ de ze he na hẹn ẹn nado jai jẹ nuṣiwa sinsinyẹn mẹ. (Salm. 141:5) Nugbo wẹ dọ mí dona nọ do sisi hia, amọ́ mí sọ dona nọ gboadọ. Eyin mí gbọn owanyi dali na mẹde ayinamẹ he yin dandan tọn de, mí nọ dohia dọ mí yin họntọn nugbo de.—Howh. 27:17.

9, 10. Etẹwẹ mẹho lẹ dona nọ flin to whenue yé to ayinamẹ na mẹdevo lẹ?

⁹ Na taun tọn, mẹho lẹ dona nọ yí adọgbigbo do dọhona mẹhe ṣì afọ de ze to agun  mẹ lẹ. (Gal. 6:1) Mẹho lẹ nọ gbọn whiwhẹ dali flindọ mapenọ wẹ yelọsu yin, bo sọgan wá do hudo ayinamẹ tọn to gbèdopo. Ṣigba, yé ma nọ dike enẹ ni glọnalina yé nado gbẹnuna mẹhe do hudo mẹplọnlọ tọn lẹ. (2 Tim. 4:2; Titu 1:9) Whenue yé to ayinamẹ na mẹde, yé nọ tẹnpọn nado yí nunina hodidọ tọn yetọn zan do plọnnu mẹlọ, to aliho he do azọ́nyinyọnẹn po homẹfa po hia mẹ. Yé yiwanna mẹmẹsunnu yetọn, podọ owanyi enẹ nọ whàn yé nado gọalọna ẹn. (Howh. 13:24) Ṣigba, nuhe nọ duahunmẹna yé jẹnukọn wẹ nado gbògbéna Jehovah, gbọn titẹdo nujinọtedo etọn lẹ go po hihọ́-bibasina agun lọ sọn awugblenu lẹ si po dali.—Owalọ 20:28.

¹⁰ Kakajẹ dín, mí ko gbadopọnna whenue mí na nọ dọho te. Ṣigba, to ojlẹ delẹ mẹ, nuhe na yọ́n hugan dọ mí ni wà wẹ ma nado dọ nudepope. Nuhahun tẹlẹ wẹ mí sọgan pehẹ to ninọmẹ enẹlẹ mẹ?

11. Apajlẹ tẹwẹ Jakọbu yizan, podọ naegbọn apajlẹ ehe do sọgbe?

¹¹ E sọgan nọ vẹawuna mí nado payi hodidọ mítọn lẹ go. Biblu-kantọ Jakọbu yí apajlẹ he sọgbe de zan nado basi zẹẹmẹ avùnnukundiọsọmẹnu enẹ tọn. E dọmọ: “Eyin mẹde ma nọ ṣinuwa to ohó mẹ, omẹ pipé de wẹ ewọ, bosọ penugo nado dogànnuna agbasa etọn blebu ga.” (Jak. 3:2, 3) Nado dogànnuna osọ́ de, yè nọ ze ogàn de do nùmẹ na ẹn bo nọ wá plá okàn ogàn lọ tọn lẹ do ota etọn go. Osọ́-kùntọ de sọgan deanana kanlin lọ kavi do e te gbọn okàn lọ lẹ dindọn dali. Eyin osọ́-kùntọ lọ ma payi lehe e hẹn okàn lọ lẹ do go, osọ́ lọ sọgan họ̀nwezun yì fidepope bo gbleawuna ede po osọ́-kùntọ lọ po. To aliho dopolọ mẹ, eyin mí ma nọ payi hodidọ mítọn lẹ go, ehe sọgan hẹn awugble susu wá. Mì gbọ mí ni gbadopọnna ninọmẹ delẹ he mẹ mí dona nọ “dọ̀n okàn mítọn lẹ” te to linlẹn de mẹ, nado dapana hodidọ.

12. Whetẹnu wẹ mí dona nọ “dọ̀n okàn mítọn lẹ” to linlẹn de mẹ, ma nado dọho?

 ¹² Nawẹ a nọ yinuwa gbọn eyin mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu de tindo nudọnamẹ de he dona yin hinhẹn taidi aṣli? Di apajlẹ, eyin a dukosọ hẹ mẹhe nọ nọ̀ otò he mẹ azọ́n mítọn yin alọhẹndotena te de, be e nọ jlo we taun nado kàn nudọnamẹ gigọ́ lẹ sè e gando lehe azọ́n mítọn to yìyì do to otò enẹ mẹ go wẹ ya? Matin ayihaawe, mẹwhinwhàn dagbe wẹ a tindo do to hokanse e. Mí yiwanna mẹmẹsunnu mítọn lẹ, podọ nuhe to jijọ do yé go lẹ nọ duahunmẹna mí. Mí sọ nọ jlo na donù onú tangan lẹ go to whenue mí to dẹ̀ho na yé. Etomọṣo, ojlẹ lọ niyẹn nado “dọ̀n okàn mítọn lẹ” to linlẹn de mẹ, ma nado dọho. Eyin mí gbidikọna mẹhe do nudọnamẹ aṣli tọn de, mí nọ dohia dọ mí ma yiwanna mẹlọ, gọna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu po he deji dọ ewọ ma na de aṣlihó he gando azọ́n yetọn go lẹ gbà. Na nugbo tọn, depope to mí mẹ ma na jlo nado yidogọna nuhahun mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn po he to otò he mẹ azọ́n mítọn yin alọhẹndotena te lẹ tọn. Mọdopolọ, mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu he nọ nọ̀ otò mọnkọ mẹ de ma na jlo na na nudọnamẹ lẹ gando lehe Kunnudetọ he to finẹ lẹ to lizọnyizọn kavi nuwiwa Klistiani tọn yetọn lẹ hẹndi do go.

13. Dile Howhinwhẹn lẹ 11:13 dọ do, etẹwẹ mẹho lẹ dona nọ wà, podọ etẹwutu?

¹³ Na taun tọn, mẹho agun tọn lẹ dona yí nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn he tin to Howhinwhẹn lẹ 11:13 mẹ do yizan mẹ, gbọn whẹho lẹ hinhẹn di aṣli dali. (Hia.) Ehe sọgan vẹawu taun, titengbe eyin mẹho de ko wlealọ. Alọwlemẹ lẹ nọ hẹn haṣinṣan yetọn lodo gbọn hodidọ na yedelẹ whẹwhẹ, podọ gbọn linlẹn, numọtolanmẹ po magbọjẹ yetọn lẹ po didọna ode awetọ dali. Ṣigba, mẹho de nọ yọnẹn dọ emi ma dona de “aṣlihó” mẹhe to agun lọ mẹ lẹ tọn gbà. Eyin e wàmọ, yé ma na dejidego ba, podọ e na hẹn yinkọ dagbe etọn gble. Mẹhe yin dide do otẹn azọngban tọn mẹ to agun mẹ lẹ ma dona yin “dẹgbèawenọ” kavi mẹhe nọ klọmẹ. (1 Tim. 3:8; Odò.) Enẹ wẹ yindọ, yé ma dona nọ zan ayiha gigẹdẹ kavi tindo aṣa lọ nado nọ dọmẹnu. Eyin mẹho de yiwanna asi etọn, e ma na nọ yí nudọnamẹ he asi lọ ma dona yọnẹn lẹ do doagban kọ̀ji na ẹn.

14. Nawẹ asi mẹho de tọn sọgan gọalọna ẹn nado hẹn yinkọ dagbe etọn go gbọn?

¹⁴ Asi de sọgan gọalọna asu etọn nado hẹn yinkọ dagbe etọn go, eyin e ma nọ gbidikọna ẹn nado dọho gando whẹho aṣli tọn lẹ go. Eyin asi de yí ayinamẹ ehe do yizan mẹ, e ma yindọ ewọ nọgodona asu etọn kẹdẹ wẹ gba, amọ́ e sọ doyẹyigona mẹhe dọ aṣlihó yetọn na asu etọn lẹ. Podọ hú popolẹpo, e na hẹn homẹ Jehovah tọn hùn, na e yidogọna jijọho po pọninọ agun lọ tọn po.—Lom. 14:19.

15. Etẹwẹ yin numọtolanmẹ Jehovah tọn gando gbẹdohẹmẹtọ Jobu tọn atọ̀n lẹ go, podọ etẹwutu?

¹⁵ Mí sọgan plọn nususu sọn owe Jobu tọn mẹ gando lehe mí dona nọ dọho po whenue mí dona wàmọ te po go. To whenue Jobu ko jiya nugbajẹmẹji sinsinyẹn debọdo-dego lẹ tọn godo, sunnu ẹnẹ delẹ wá nado miọnhomẹna ẹn bo na ẹn ayinamẹ. Sunnu enẹlẹ nabọẹ na ojlẹ susu. Ṣigba, nuhe atọ̀n to sunnu ehelẹ mẹ, yèdọ Elifazi, Bildadi po Zofali po dọ to godo mẹ dohia hezeheze dọ yé ma yí whenu planplan enẹlẹ zan nado lẹnnupọndo lehe yé gán gọalọna Jobu do ji. Kakatimọ, yé to nulẹnpọn do lehe yé sọgan dohia Jobu dọ e ko ṣì nude wà do ji. Yé dọ ohó delẹ he sọgbe, ṣigba suhugan nuhe yé dọ gando Jobu po Jehovah po go lẹ tọn ma jlọmẹdote kavi ma yin nugbo. Yé dawhẹna Jobu po kanyinylan po. (Jobu 32:1-3) Nawẹ Jehovah yinuwa gbọn? E gblehomẹ sinsinyẹn  do sunnu atọ̀n ehelẹ go. E ylọ yé dọ nulunọ, bo hẹn yé nado biọ to Jobu si nado hodẹ̀ na yé.—Jobu 42:7-9.

16. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ ylankan Elifazi, Bildadi po Zofali po tọn lẹ mẹ?

¹⁶ Mí plọn nususu sọn apajlẹ ylankan Elifazi, Bildadi po Zofali po tọn lẹ mẹ. Tintan, mí ma dona nọ dawhẹna mẹmẹsunnu mítọn lẹ. (Mat. 7:1-5) Kakatimọ, mí dona nọ dotoaina yé po sọwhiwhe po whẹpo do dọho. Whenẹnu kẹdẹ wẹ mí na penugo nado mọnukunnujẹ ninọmẹ yetọn mẹ. (1 Pita 3:8) Awetọ, whenue mí to hodọ, mí dona nọ hẹn ẹn diun dọ hogbe mítọn lẹ jlọmẹdote bosọ sọgbe. (Efe. 4:25) Podọ atọ̀ntọ, Jehovah nọ tindo ojlo nujọnu tọn to nuhe mí nọ dọna ode awetọ mítọn lẹ mẹ.

17. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ Elihu tọn mẹ?

¹⁷ Sunnu ẹnẹtọ he wá dla Jobu pọ́n wẹ Elihu, he yin hẹnnumẹ Ablaham tọn de. E dotoai dile Jobu po sunnu atọ̀n diẹ lẹ po to hodọ. E họnwun dọ ewọ yí sọwhiwhe do na ayidonugo nuhe dọ yé te lẹ, na e wá penugo nado na ayinamẹ delẹ Jobu to aliho he do mẹtọnhopọn hia bo ka to tlọlọ mẹ, ehe gọalọna Jobu nado vọ́ nulẹnpọn etọn jlado. (Jobu 33:1, 6, 17) Yanwle tangan Elihu tọn wẹ nado pagigona Jehovah, e ma yin na ede kavi mẹdevo depope gba. (Jobu 32:21, 22; 37:23, 24) Mí plọn sọn apajlẹ Elihu tọn mẹ dọ ojlẹ de tin nado nabọẹ bo dotoai. (Jak. 1:19) Mí sọ plọn dọ whenue mí to ayinamẹ na, ojlo tangan mítọn dona yin nado gbògbéna Jehovah, e ma yin na mídetiti.

18. Nawẹ mí sọgan dohia dọ mí yọ́n pinpẹn nunina hodidọ tọn gbọn?

¹⁸ Mí sọgan dohia dọ mí yọ́n pinpẹn nunina hodidọ tọn, eyin mí nọ hodo ayinamẹ he Biblu na gando whenue mí dona dọho po lehe mí na wàmọ do po go. Ahọlu Sọlomọni nuyọnẹntọ lọ yin gbigbọdo nado wlan dọmọ: “Kẹdẹdi atin-sinsẹ́n pọmu sika tọn to núzinzan fataka tọn mẹ, mọ wẹ ohó he yin didọ to ojlẹ he sọgbe mẹ te do niyẹn.” (Howh. 25:11) Eyin mí nọ yí sọwhiwhe do dotoaina nuhe mẹdevo lẹ to didọ gọna linlẹn yetọn whẹpo do dọho, hogbe mítọn lẹ sọgan taidi atin-sinsẹ́n pọmu sika tọn enẹlẹ—he họakuẹ bosọ nọ yọnwhanpẹ. Enẹgodo, vlavo mí dọho vude kavi susu, nuhe mí dọ na jlọ mẹdevo lẹ dote, podọ homẹ Jehovah tọn na hùn do mí go. (Howh. 23:15; Efe. 4:29) Aliho dagbe hugan lọ niyẹn nado dohia Jiwheyẹwhe dọ mí yọ́n pinpẹn nunina ehe tọn!