Owhẹ̀ mẹ’sunnu lẹ tọn whẹ́n nado tindo ayihaawe vlavo n’na zindonukọn to gbehosọnalitọ mẹ. N’ma yin gbẹtọ gbigbọnọ de to ojlẹ enẹ mẹ. N’ma yiwanna kunnudegbe yìyì, podọ n’nọ hodẹ̀ dọ jikun ni ja to Sẹgbe na n’ma do gọ̀n kunnudegbe. Eyin n’ka wá yì janwẹ, owe wẹ n’nọ má na mẹlẹ poun; n’ma ko yí Biblu zan do dọhona mẹde pọ́n. Akuẹ wẹ iya ṣie nọ na mi whẹpo n’do nọ hia Biblu to opli ji. N’ma yiwanna wehihia, podọ n’ma do yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ.

 Mí bayi plidopọ agbegbe tọn de (he nọ yin yiylọdọ plidopọ daho todin) to alunlun whenu to Cardiff, Wales. Plidopọ enẹ ji wẹ gbẹzan ṣie diọ te pete. Dopo to hodọtọ lẹ mẹ kàn kanbiọ mẹhẹnlẹnnupọn tọn delẹ sè. E kanse dọ: “Be a ko bayi klandowiwe bo yí baptẹm ya?” N’dọ ‘mọwẹ’ do homẹ. “Be a dopà nado sẹ̀n Jehovah po ahun, alindọn, ayiha po huhlọn towe lẹpo po ya?” ‘Mọwẹ.’ “Be a do nuhahun agbasalilo tọn de kavi azọngban whẹndo tọn de he to aliglọnna we nado bayi gbehosọnalitọ wẹ ya?” ‘Lala.’ “Be whẹwhinwhẹ́n de tin he wutu a ma gán bayi gbehosọnalitọ ya?” ‘Lala.’ “Eyin lala wẹ a dọ na kanbiọ godo tọn lọ, bọ naegbọn a ma to gbehosọnalitọ bayi lo?”

 E taidi dọ mẹde wá fọ́n mi sọn amlọn mẹ wẹ nkọ. N’dọna dee dọ: ‘N’to gbẹzan ṣie zan do apà mẹ. N’ma to nugbonọ yin na opà klandowiwe tọn he n’do. N’ma to Jehovah sẹ̀n po alindọn lẹpo po.’ N’mọdọ, eyin n’nọ donukun dọ Jehovah ni hẹn opà he e do na mi lẹ di, yẹnlọsu dona hẹn opà he n’do na ẹn di. Enẹwutu, to octobre 1956, n’bẹ gbehosọnalitọ gbọjẹ whenu tọn jẹeji, he mí nọ ylọdọ gbehosọnalitọ alọgọtọ tọn todin.

 To owhe he bọdego mẹ, n’lẹzun gbehosọnalitọ whepoponu tọn bo sẹtẹn yì agun he bẹ wẹnlatọ 19 hẹn de mẹ. Osẹ lẹpo mẹ wẹ n’nọ wazọ́n to opli ji whenue n’sẹtẹn wá agun lọ mẹ. Mẹ’sunnu delẹ yí sọwhiwhe do gọalọna mi bọ n’hẹn nue hodidọ ṣie nọ bẹhẹn po aliho he mẹ n’nọ dọ ẹ te po pọnte dogọ. To owhe awe godo to 1959, n’yin pipà taidi gbehosọnalitọ titengbe bọ yè deazọ́n na mi yì Aberdeen to agewaji Écosse tọn. To osun kleun de godo, yè ylọ mi nado wá sẹ̀n to Bẹtẹli Londres tọn. N’do lẹblanulọkẹyi lọ nado wazọ́n to wezintẹn na owhe ṣinawe he n’do sẹ̀n to finẹ.

 N’yiwanna Bẹtẹli taun, amọ́ n’wá do ojlo na sinsẹ̀nzọn vonọtaun to ogle lọ ji. N’yin jọja bo do agbasalilo dagbe, podọ n’sọ do ojlo nado yin yiyizan gbọn Jehovah dali to fidepope. Enẹwutu to avril 1965, n’doalọwemẹ nado mọ azọ́nplọnmẹ mẹdehlan tọn yí to Wehọmẹ Giliadi tọn.

 To owhe enẹ mẹ, yẹn po mẹhe nọ nọ̀ ohọ̀ dopolọ mẹ hẹ mi po bayi dide nado yì plidopọ daho de to Berlin to Allemagne, podọ nado yì pọ́n adó Berlin tọn he yin dido to owhe delẹ die wayi.

 To plidopọ lọ whenu to gbèdopo, mí mọ dotẹnmẹ lọ nado do mahẹ to lizọnyizọn lọ mẹ bọ n’yin dide nado wazọ́n hẹ Susanne Bandrock. Mí wlealọ to 1966, podọ to owhe awe godo, yè ylọ mí nado yì klasi 47tọ Wehọmẹ Giliadi tọn. Dona daho de wẹ ehe yin na mí! Bleun dopo wẹ osun atọ́n wepinplọn tọn lọ juwayi. Zaïre he nọ yin République démocratique du Congo todin wẹ yè do mí hlan. E paṣa mí taun. Mí ma yọ́n onú kaka de gando otò ehe go. Obu di mí, amọ́ mí kẹalọyi azọ́ndenamẹ lọ bo ganjẹ Jehovah go.

 To whenue mí ko zan ganhiho susu to agahun-dotẹn podọ to agahun lẹ mẹ godo, mí wá otò pẹvi Kolwezi tọn mẹ. E paṣa mí taun whenue mí ma mọ mẹ’sunnu lẹ he na wá dokuavọna mí. Mí wá sè dọ wekanhlanmẹ he mẹ’sunnu lẹ na mọ gando wiwá mítọn go wá jẹ yé si to azán awe to whenue mí ko wá godo. Ponọ de he nọ wazọ́n to agahun-dotẹn lọ wá mí dè bo dọhona mí to Flansegbe mẹ, yèdọ ogbè de he mí ma tlẹ ko sè paali. Nawe he to nukọn mítọn lẹ́ pannukọn mí bo dọ nue ponọ lọ dọ na mí, enẹ wẹ “Mì ko yin wiwle.”

 Ponọ he wle mí lọ hẹn dawe he to mọto hoho pẹvi de kùn po huhlọn po nado yí mọto lọ do ze mí. Ponọ lọ po húnkùntọ lọ po gọna yẹn po Susanne po hósó míde do mọto lọ mẹ. E taidi video nukiko do namẹ tọn de to nukun mítọn mẹ, bọ mí to odò lẹ mẹ gbọn mapote, podọ nukọn mọto lọ tọn nọ to hùnhùn bosọ nọ to súsú.

 Yé kùn mí sọyi owhé mẹdehlan lẹ tọn gbè. Nugbo wẹ dọ mí ma yọ́n fie owhé lọ te, amọ́ ponọ lọ uwọ yọnẹn. Mẹdepope ma to whégbè, podọ họngbo lọ sọ to súsú. Mẹdehlan lọ lẹpo ko yì plidopọ akọjọpli tọn podọ nado gbọjẹ. Mí ṣite to owhè ṣádada nù bo ma yọ́n nue na jọ bọdego. E ma dẹn de bọ mẹ’sunnu de wá. Whenue e mọ mí, e konu yẹsẹ podọ ehe zọ́n bọ ayiha mítọn jai. Mẹ’sunnu lọ yọ́n ponọ he to nukundo nado mọ akuẹ yí sọn mí si lọ. To whenue mẹ’sunnu lọ dọho hẹ ẹ na ojlẹ de godo, ponọ lọ yì bọ mí biọ họmẹ.

 Mí wá mọ míde to mẹ’sunnu he jọmẹ bo yiwannamẹ bo ko sọ doakọnna nususu lẹ ṣẹnṣẹn. Amọ́, e blawu dọ hunyanhunyan po atẹṣiṣi po hẹn danuwiwa wá otò lọ mẹ na owhe ao he wayi lẹ. Enẹgodo to 1971, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ masọ do jlọjẹ to osẹ́n-liho na nuwiwa sinsẹ̀n tọn yetọn lẹ ba. Mí hanú vlavo eyin e na pà mí.

 E ma yin ojlẹ lọ die nado joagọyigodo na obu wutu, podọ vude to mẹ’sunnu po mẹ’yọnnu lẹ po mẹ wàmọ mahopọnna kọgbidinamẹ nado jo kadaninọ Klistiani tọn yetọn do gbọn kalti tonudọgbẹ́ de tọn zize pé po ohia etọn dido po dali. Eyin mẹde ma do ohia tonudọgbẹ́ de tọn, e ma na mọ ale delẹ yí sọn tohọluduta dè podọ awhànfuntọ lẹ po ponọ lẹ po na nọ vannukundo e. Mẹ’sunnu lẹ hẹn agbasazọ́n yetọn bu, podọ ovi lẹ yin yinyan sọn wehọmẹ. Mẹ’sunnu kanweko susu wẹ yin zizedo gànpamẹ. Ojlẹ he kàn dẹpẹ biọ taun de wẹ. Etomọṣo, Kunnudetọ lẹ zindonukọn bo yí adọgbigbo do to wẹndagbe lọ lá.

 To owhe enẹlẹ gblamẹ, yẹn po Susanne po yí whenu susu zan nado zingbejizọnlin yì gbétatò lẹ mẹ to azọ́n lẹdo tọn po agbegbe tọn po mẹ. Gbẹninọ to gbétatò lẹ mẹ ma bọawu paali, podọ to whedelẹnu yè nọ pehẹ ninọmẹ sinsinyẹn lẹ. Tẹnmẹ ma nọ tin sọmọ nado mlọnai do sẹhọ̀ pẹvi lẹ mẹ. N’ma gán hia whla nẹmu he n’gbà-ta do núgo na họntonu lẹ ma nọ klo wutu. Osin he mí dà sọn osindò po tọ̀sisa lẹ po mẹ wẹ mí nọ yí do lawu. To zánmẹ, vẹla wẹ mí nọ tá do nọ hiawe. Akán wẹ mí do nọ dànú. Na míwlẹ, nue yè nọ ylọdọ gbẹzan mẹdehlan tọn nugbonugbo niyẹn. Nue mí wá nado wà niyẹn—mí nọ mọdọ mí yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to nuwiwa yẹwhehọluduta tọn lẹ mẹ.

 Gbẹninọ to Kunnudetọ lẹdo lọ tọn lẹ ṣẹnṣẹn ko plọn mí nado nọ ylọ nue yè gán dovọ́na po awubibọ po lẹ dọ nujọnu, enẹ wẹ: núdùdù, osin, avọ̀ po adọtẹn po. (1 Timoti 6:8) Nunina wẹ nudevo depope he gbọnvona enẹlẹ yin. Mí gbẹ́ nọ flin nugbo titengbe enẹ.

 Nugbo wẹ dọ mí ma ko pehẹ whlepọn he nkọ apọsteli Paulu pehẹ lẹ pọ́n, amọ́ to whedelẹnu gbejizọnlin he mí zin lẹ zọ́n bọ mí nọ mọdọ yise po mẹwhinwhàn mítọn lẹ po ko yin whiwhlepọn. Mí ko zingbejizọnlin gbọn ali he gble taun lẹ ji. Eyin mí to gbejizọnlinzin gbọn ali he ji osé lẹ sù te, mọto mítọn nọ to whinwhàn sinsinyẹn. To whedelẹnu, mọto mítọn nọ tlọ do yẹnkẹn mẹ. To jikun whenu, mọto mítọn nọ tlọ do ogbọ̀n mẹ gbaungbaun. To gbèdopo whenue mí to gbejizọnlinzin, kilomẹtlu 70 poun wẹ mí kùn mọto na, amọ́ whla 12 plipli wẹ mí kùndò nado de mọto mítọn sọn odò mẹ.

 Amọ́, mí mọdọ mí dọnsẹpọ Jehovah whenue mí to sinsẹ̀n to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ to gbétatò lẹ mẹ hugan gbede pọ́n. Mí plọn dọ po alọgọ Jehovah tọn po, mí gán doakọnnanu po ayajẹ po eyin mí ma tlẹ do huhlọn nado diọ ninọmẹ sinsinyẹn de. Susanne ma yiwanna tintọ́n sọmọ, etomọṣo mahopọnna whlepọn po nuhahun he mí pehẹ lẹpo po, e ma wule pọ́n gbede. Eyin mí flin ojlẹ enẹlẹ hlan, mí nọ mọdọ mí do ayajẹ po pekọ po, podọ mí plọn nususu sọn numimọ mítọn mẹ.

 To whenue mí to Zaïre, whlasusu wẹ yè wle mi. To ojlẹ de mẹ, yè sawhẹdokọna mi dọ n’nọ sà diamọndi to aliho he ma sọgbe hẹ osẹ́n mẹ. Na nugbo tọn mí hanú taun, amọ́ mí dọna míde dọ eyin Jehovah jlo dọ mí ni hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ, e na gọalọna mí. Podọ e ka sọ wàmọ nugbo!

 To 1981, yè ylọ mí nado wá sẹ̀n to alahọ mẹ to Kinshasa. To owhe dopo die, yè ko na mí jlọjẹ sọgbe hẹ osẹ́n nado gọ̀ nuwiwa sinsẹ̀n tọn mítọn lẹ bẹ. Mẹ’sunnu lẹ họ̀ aigba kleun de nado hẹn alahọ lọ gblodeji. To ajiji mẹ to mars 1986, togán otò lọ tọn degbe dọ azọ́n Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn ni yin alọhẹndotena. Azọ́n họ̀gbigbá tọn lọ doalọte, podọ e ma dẹn de bọ suhugan mẹdehlan lẹ tọn tọ́n sọn otò lọ mẹ.

 Mílẹ penugo nado nọte na ojlẹ de. Mí wà nue go mí pé nado zindonukọn to yẹwhehodidọ mẹ dile etlẹ yindọ mí yọnẹn dọ yè to ṣiṣọ́ mí. Mahopọnna dọ mí nọ to aṣeji, yè wle mi whenue n’to anadena plọnmẹ Biblu de. Yé ze mi do gànhọ dòglọ tọn daho de mẹ, ehe mẹ gàntọ susu te. Gànhọ lọ hla yozò bo to wánlùn bosọ dozinvlu, podọ nùvo kleun he to aga pete gànhọ lọ tọn kẹdẹ mẹ wẹ hinhọ́n po jẹhọn po nọ gbọn biọ e mẹ. Gàntọ delẹ dọ̀n mi wá gàntọ de he yí ede do bayi ogán nukọn. E dọna mi dọ, “Ji asia-hàn mítọn na mí!” N’gblọn dọ, “N’ma yọnẹn.” Yé wá dọna mi dọ, “Eyọn, bo ji asia-hàn otò towe tọn!” N’sọ gblọn dọ, “N’ma yọ́n enẹ lọsu.” E wá dọna mi dọ n’ma ṣite pannukọn adó na nudi nukunwhiwhe 45. To ojlẹ kleun de godo, mẹ’sunnu lẹ hòkàn bọ yè jo mi.

 E taidi na mí dọ nulẹ ma na pọnte to otò lọ mẹ, podọ e ma dẹn kaka de bọ yè sẹ́ mí do Zambie. To whenue mí dasá dogbó otò lọ tọn, mí do numọtolanmẹ awubla po kọgbọ po tọn. Mí lẹnnupọndo owhe 18 he mí ko zan to azọ́ndenamẹ mítọn mẹ to pọmẹ hẹ mẹdehlan gọna mẹ’sunnu po mẹ’yọnnu nugbonọ lẹ po ji. Nugbo wẹ dọ gbẹninọ nọ bẹ nuhahun hẹn to whedelẹnu, amọ́ mí mọdọ Jehovah dona mí. Mí yọnẹn dọ Jehovah nọ tin hẹ mí to whelẹponu. Mí plọn Swahili po Flansegbe po, podọ Susanne sè Lingala-gbè pẹẹde. Mí do kọdetọn dagbe to lizọnyizọn lọ mẹ bo gọalọna gbẹtọ 130 linlán nado yinukọn jẹ baptẹm kọ̀n. Homẹ mítọn nọ hùn taun dọ mí ko do mahẹ to azọ́n he na gọalọna mẹlẹ nado kẹalọyi nugbo lọ to sọgodo mẹ. Podọ, gbẹtọ susu wá kẹalọyi nugbo lọ! To 1993, Whẹdatẹn Daho zẹhudo alọhẹndotenamẹ 1986 tọn lọ ji. Wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn 240 000 linlán wẹ to Congo todin.

 To whenue mí to Zambie, mí mọ whenue alahọ yọyọ yin gbigbá, podọ whenue yè wá hẹn alahọ lọ gblodeji. Wẹnlatọ he tofi todin lẹ ko jideji whla atọ̀n hugan wẹnlatọ he tin to otò lọ mẹ whenue mí wá to 1987.

 Bọ nawẹ nulẹ wá yìdo na dẹpẹ he e taidi dọ e ma gán zan osun dopo tata to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ lọ? Po dona Jehovah tọn po gọna godonọnamẹ asi vivẹ́ ṣie Susanne tọn, n’ko zan owhe 65 to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ. N’ko dọ́pọ́n bo mọdọ Jehovah yọ́n!—Salmu lẹ 34:8.

 Mí yọnẹn dọ mí ma yin gbẹtọ vonọtaun de, amọ́ nue mí wà poun wẹ yindọ mí yin nugbonọ bo hẹn opà klandowiwe tọn mítọn di. Mí deji dọ Jehovah na zindonukọn bo to alọgọna mí ma nado “joagọyigodo” pọ́n gbede, podọ nado whẹ́n to yise mẹ “na ehe nọ hẹn mí dogbẹ̀.”—Heblu lẹ 10:39.

 Pọ́n video lọ Dayrell po Susanne Sharp po: Mí Dopà Nado Sẹ̀n Jehovah po Alindọn Lẹpo Po.