N’yin jiji to 1941 do whẹndo tókunọ tọn de mẹ to Virrat, to Finlande. Mẹjitọ ṣie lẹ, mẹsusu to hẹnnumẹ ṣie lẹ mẹ gọna nọvisunnu po nọviyọnnu ṣie pẹvi po wẹ yin tókunọ. Alọ wẹ mí nọ yí do dọho.

 Yè dosẹ́n alọ yí do dọho tọn sinsinyẹn to wehọmẹ he n’nọ yì, yèdọ wehọmẹ de he nọ wleawu núdùdù po adọtẹn po tọn namẹ, ehe to nudi kilomẹtlu 240 do owhé mítọn gbè. To ojlẹ enẹ mẹ to Finlande, wehọmẹ lẹ nọ kẹalọyi dọ hodidọ kẹdẹ wẹ dona nọ yin yiyizan to hodọdopọ lẹ whenu, enẹwutu mí yin hinhẹn po huhlọn po nado plọn lehe hogbe lẹ nọ yin yiylọ do gọna nùflo mẹdevo lẹ tọn pinpọn nado wle nuhe dọ yé te. Eyin mẹplọnlọ lẹ mọdọ mí yí alọ do to hodọ, yé nọ zìn opò do alọ na mí sọmọ bọ alọ mítọn nọ tẹ̀ na azán susu.

 To wehọmẹ daho godo, n’yì wehọmẹ devo he nọ plọnmẹ glelilẹ po kanlin-yìnyìn po. Mẹjitọ ṣie lẹ do ogle de bọ n’dona plọn glelilẹ. Whenue n’lẹkọwa whé, n’mọ linlinwe Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn po Fọ́n! po to tafo ji. Otọ́ ṣie dọna mi dọ linlinwe ehelẹ basi zẹẹmẹ nuplọnmẹ titengbe delẹ tọn sọn Biblu mẹ podọ asu po asi po he ma yin tókunọ de ko to Biblu plọn hẹ ewọ po onọ̀ ṣie po. Yé nọ kannu do wema ji nado dọhodopọ hẹ mẹjitọ ṣie lẹ.

 Otọ́ ṣie dọna mi dọ to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn glọ, aigba na lẹzun paladisi whanpẹnọ de bọ oṣiọ lẹ na yin finfọnsọnku. Amọ́, n’ko plọn dọ olọn mẹ wẹ mẹhe kú lẹ nọ yì. N’lẹndọ na Kunnudetọ lọ lẹ ma nọ yí ogbè alọ yido dọho tọn do plọnnu in wutu, e didọ e ma mọnukunnujẹ nuhe plọn ẹn yé te mẹ.

 Whenue asu po asi po lọ lẹkọwa mẹjitọ ṣie lẹ dè, n’kanhose yé gando nuhe otọ́ ṣie dọna mi lẹ go. Po jide po, yé dọna mi dọ, “nuhe otọ́ towe dọ sọgbe.” Enẹgodo, yé do nuhe Jesu dọ gando fọnsọnku go hia mi to Johanu 5:28, 29 mẹ. Yé basi zẹẹmẹ lehe Jiwheyẹwhe na de kanyinylan sẹ̀ sọn aigba ji do tọn na mi bosọ dọna mi dọ gbẹtọ lẹ na nọgbẹ̀ kakadoi to agbasalilo pipé de mẹ podọ to jijọho mẹ.—Salmu lẹ 37:10, 11; Daniẹli 2:44; Osọhia 21:1-4.

 Na n’jlo na yọ́n nususu dogọ wutu, Antero yèdọ Kunnudetọ he ma yin tókunọ de jẹ Biblu plọn hẹ mi ji. E ma sè ogbè alọ yido dọho tọn, enẹwutu n’nọ na gblọndo kanbiọ he to owe oplọn tọn lọ mẹ lẹ tọn gbọn nukinkan do wema ji dali. Enẹgodo, Antero nọ hia yé bosọ nọ kàn kanbiọ devo lẹ kavi nudọnamẹ devo lẹ do wema lọ ji. E nọ yí homẹfa do plọnnu hẹ mi to aliho ehe mẹ na gànhiho awe to sẹmẹsẹmẹ.

 To 1960, n’yì plidopọ daho Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de he tito-to-whinnu etọn yin lilẹdo ogbè alọ yido dọho tọn mẹ. To Ahọluzangbe whẹ̀me, nulila yin bibasi dọ baptẹm na wá aimẹ to wunkẹngbe. Enẹwutu to Sibigbe afọnnu, n’hẹn avọ̀ he n’na do biọ osin mẹ gọna awusúnsúnvọ̀ ṣie bosọ yí baptẹm! a E ma dẹn bọ mẹjitọ ṣie lẹ po nọvi ṣie lẹ po yí baptẹm ga.

 N’jlo na má nuhe n’ko plọn lẹ hẹ tókunọ devo lẹ, podọ aliho dagbe hugan lọ nado wàmọ wẹ nado yí ogbè alọ yí do dọho tọn zan. To bẹjẹeji, n’yí zohunhun do dọyẹwheho na tókunọ de to lẹdo ṣie mẹ.

 E madẹn bọ n’sẹtẹn yì Tampere, yèdọ tòdaho ajọwiwa tọn daho de. To finẹ, n’nọ dín tókunọ lẹ mọ sọn họndekọn jẹ họndekọn bo nọ kanse whétọ lẹ eyin yé yọ́n mẹde he yin tókunọ. Mọ wẹ n’bẹ plọnmẹ Biblu lẹ jẹeji do niyẹn podọ to owhe kleun de gblamẹ, wẹnlatọ tókunọ he to Tampere lẹ lán to ao ji.

 To 1965, n’dukosọna mẹmẹyọnnu dagbedagbe de he nọ yin Maire. Mí wlealọ to owhe he bọdego mẹ. Maire yawu plọn ogbè alọ yido dọho tọn, podọ e do ede hia taidi azọ́nwatọ hatọ nugbonọ podọ azọ́n sinsinyẹnwatọ de to owhe 50 he mẹ mí sẹ̀n Jehovah dopọ te lẹ.

 Owhe awe to alọwle mítọn godo, mí ji visunnu mítọn Marko he nọ sènu. E plọn Finnois-gbè to whégbè, enẹ wẹ anọ́nù-gbè etọn gọna Tókunọ-gbè Finnois tọn. Marko yí baptẹm to whenue e tindo owhe 13.

 To nukọn mẹ, mẹyọyọ susu wẹ wá kọnawudopọ hẹ kándo tókunọ-gbè tọn mítọn to Tampere. Enẹwutu to 1974, mí sẹtẹn yì tòdaho devo mẹ, enẹ wẹ Turku, yèdọ fihe Kunnudetọ tókunọ depope ma te. Mí sọ dín tókunọ lẹ mọ sọn họndekọn jẹ họndekọn. To owhe he mí yizan to Turku lẹ mẹ, plọnmẹ Biblu ṣie 12 wẹ yí baptẹm.

 To 1987, Marko yin oylọ-basina nado sẹ̀n to Bẹtẹli. Kándo tókunọ-gbè tọn mítọn he to Turku ko hẹnai ganji, enẹwutu mí jẹ tito basi ji nado vọ́ sẹtẹn.

 To ojlẹ enẹ mẹ, mí vò nado dọyẹwheho to aigba-denamẹ he to Whèzẹtẹn Europe tọn lẹ ji. Enẹwutu to janvier 1992, yẹn po mẹmẹsunnu tókunọ devo po zingbejizọnlin yì Tallinn to Estonie.

 Mí dọhodopọ hẹ mẹmẹyọnnu de he nọvisunnu etọn yin tókunọ. Dile etlẹ yindọ nọvisunnu lọ ma do ojlo hia to owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn mẹ, e yí homẹdagbe do gọalọna mí nado mọ tókunọ Estonie-nù susu. To ozán godo tọn he mí yizan to finẹ mẹ, e plan mí yì opli he Pipli Tókunọ lẹ Tọn Estonie tọn nọ basi to Tallinn. Mí yawu wá opli lọ tẹnmẹ, bo bẹ linlinwe gọna owe Estonie-gbè po Russie-gbè po tọn lẹ gọ́ tafo de ji. Mí do nudi owe 100 po linlinwe 200 po gbonu bosọ yí adlẹsi nudi omẹ 70 tọn. To whèjai enẹ, mí ze dodonu de dai na kunnudide to tókunọ-gbè mẹ to Estonie!

 Ojlẹ vude to enẹgodo, yẹn po Maire po nọ zingbejizọnlin whẹwhẹ yì Estonie nado dọyẹwheho. Mí de whenu he mí nọ yizan na agbasazọ́n mítọn pò bo bẹ gbehosọnalitọ whepoponu tọn jẹeji. To 1995, mí sẹtẹn yì fie ma dẹn do Helsinki na mí nido penugo nado nọ do bato yì Tallinn po awubibọ po. Lizọnyizọn mítọn to Estonie tindo kọdetọn dagbe zẹ̀ nuhe mí donukun go!

 Mí nọ deanana plọnmẹ Biblu susu lẹ, podọ 16 to yé mẹ yinukọn bo yí baptẹm, kakajẹ mẹmẹyọnnu awe he yin nọvi-nọvi lẹ ji, ehe yin tókunọ bosọ tọ́nnukun. N’nọ deanana oplọn yetọn lẹ gbọn alọ-yido-dọho nukuntọ́nnọ lẹ tọn yiyizan dali.

 E ma nọ bọawu paali nado plọnnu hẹ tókunọ lẹ. To ojlẹ lọ mẹ, zinjẹgbonu de ma tin to ogbè alọ-yido-dọho tọn mẹ to aigba-denamẹ mítọn ji, enẹwutu n’nọ yí yẹdide he dọ̀nmẹ lẹ sọn zinjẹgbonu mítọn lẹ mẹ bo nọ hò yé pli do owe kandai tọn de mẹ.

 Wekantẹn alahọ tọn Finlande tọn biọ dọ ma yì Lettonie po Lituanie po bo pọ́n lehe yè gán hẹn azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ gblodeji kavi pọnte dogọ to aigba-denamẹ tókunnọ-gbè tọn he to otò Baltique tọn enẹlẹ mẹ ji do. Mí yì otò enẹlẹ mẹ whlasusu bo gọalọna Kunnudetọ he to finẹ lẹ nado dín tókunọ lẹ mọ. Diblayin otò lọ lẹpo wẹ do ogbè alọ yido dọho tọn yetọn titi. Enẹwutu, n’plọn tókunọ-gbè Estonie, Lettonie po Lituanie po tọn lẹ gọna tókunọ-gbè Russie tọn ehe tókunọ Russie-nù he to lẹdo Baltique tọn lẹ mẹ lẹ nọ do.

 E blawu dọ owhe ṣinatọ̀n to whenue mí ko zingbejizọnlin yì Estonie po otò Baltique tọn devo lẹ po mẹ godo, yè mọ azọ̀n Parkinson tọn na Maire, ehe zọ́n bọ mí gbọ bo doalọte.

 To 1997, pipli lẹdogbedevomẹ ogbè alọ yido dọho tọn de yin didoai to alahọ Finlande tọn mẹ. Na mí ma dẹn do finẹ wutu, yẹn po Maire po penugo nado gọalọ nado wleawuna zinjẹgbonu lẹ to ogbè alọ yido dọho tọn mẹ, ehe n’gbẹ́ nọ basi sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ kakajẹ egbehe. Mí nọ wazọ́n dopọ hẹ visunnu mítọn, Marko. To pọmẹ hẹ asi etọn Kirsi, Marko wá gọalọ nado plọnazọ́n pipli lẹdogbedevomẹ-basitọ ogbè alọ yido dọho tọn lẹ to otò devo lẹ mẹ.

 Humọ, wekantẹn alahọ tọn ko wleawuna tito azọ́nplọnmẹ tọn lẹ nado gọalọna wẹnlatọ he ma yin tókunọ lẹ nado plọn ogbè alọ yido dọho tọn. Mí dopẹ́ dọ tito azọ́nplọnmẹ tọn ehelẹ zọ́n bọ mẹsusu ko kọnawudopọ hẹ kándo po agun tókunọ-gbè tọn lẹ po bo nọ nọgodona azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ po opli lẹ po bosọ yin dide do otẹn azọngban tọn lẹ mẹ to agun mẹ.

 To 2004, yẹn po Maire po gọalọ nado do agun tókunọ-gbè Finnois tọn tintan ai to Helsinki. To owhe atọ̀n godo, agun lọ lodo bosọ gọ́ na zohunhun podọ gbehosọnalitọ susu wẹ to e mẹ.

 Whladopo dogọ, mí jẹ tito basi ji nado sẹtẹn yì lẹdo devo mẹ, fie nuhudo sù te. To 2008, mí sẹtẹn yì lẹdo de mẹ sẹpọ Tampere bo vọ́ kọnawudopọ hẹ kándo tókunọ-gbè tọn he mẹ mí nọ to owhe 34 die lọ. To owhe dopo godo, kándo tókunọ-gbè tọn enẹ wá lẹzun agun tókunọ-gbè tọn awetọ he yin didoai to Finlande.

 Amọ́ todin, azọ̀n Maire tọn fọ́n bo to yinylan deji. N’yí homẹhunhun do penukundego kakajẹ whenue e kú to 2016. Nugbo wẹ dọ n’jẹdò Maire tọn sinsinyẹn, amọ́ n’to nukọnpọnhlan nado vọ́ gọ̀ ẹ mọ to aihọn yọyọ lọ mẹ, fihe azọ̀n ma nasọ tin te ba.—Isaia 33:24; Osọhia 21:4.

 Todin whẹ́, ojlo ṣie nado lá wẹndagbe lọ na kọmẹnu ṣie he yin tókunọ lẹ—yèdọ azọ́n de he n’ko yí gbẹzan ṣie blebu do wà sọn owhe 60 die—ma ko diọ kakajẹ egbé!