Umi sinagóga Jesús ha hemimboʼekuéra tiémpope guare

‘Okorre Galiléare omboʼe umi sinagogahárupi ha omombeʼu umi mbaʼe porã Ñandejára rréino ojapótava.’ (MATEO 4:23, NM)

JALEÉVO Mateo, Marcos, Lucas ha Juan Kuatiañeʼẽ jahechakuaa Jesús akóinte oĩ hague umi sinagogahárupi. Pór ehémplo ohovaʼekue pe sinagóga oĩva Nazarétpe, okakuaa haguépe; Capernáumpe, opyta jepi haguépe; ha ambue távape, opredika haguépe tres áño seis mése pukukue. Umi sinagógarupi haʼe opredika ha oporomboʼe Ñandejára Rréino ojapótava. Heʼi voi ningo haʼe imanduʼávo umi mbaʼe ojapovaʼekuére ko yvy ape ári: ‘Che aporomboʼémi sinagogakuéra ha témplorupi, opavave umi hudío oñembyatyhápe’ (Juan 18:20, BNP).

Jesús apostolkuéra ha avei ambue kristiáno ypykue oporomboʼémi hudiokuéra sinagógape. Arakaʼépa oñepyrũ ojeporu umi sinagóga oñemombaʼeguasu hag̃ua Ñandejárape? Ha mbaʼéichapa rakaʼe koʼãva Jesús tiémpope? Jahechamína.

Mbaʼérepa iñimportánte vaʼekue umi hudíope g̃uarã Umi kuimbaʼe hudío ohómi 3 vése káda áño pe témplo oĩva Jerusalénpe umi arete jave omombaʼeguasu hag̃ua Ñandejárape. Péro pe sinagógape ára ha ára  oñembyaty umi Palestínagua térã ambue colónia hudía oĩva tetã ambuépe omombaʼeguasu hag̃ua Ñandejárape.

Arakaʼe guive piko oñepyrũ ojeporu umi sinagóga? Oĩ heʼíva oñepyrũ hague ojeporu ojeguerahárõ guare Babilóniape tembiguáirã umi hudíope, áño 607 ha 537 rupi Jesús ou mboyve, upérõ guare Jehová témplo oñehundimavaʼekue. Ambue katu heʼi ou rire hikuái Babilóniagui, saserdóte Esdras omokyreʼỹrõ guare chupekuéra oikuaa ha ontende hag̃ua Ñandejára Léi (Esdras 7:10; 8:1-8; 10:3).

Pe Biblia ojetradusivaʼekue evréogui griégope, ha oñehenóiva Septuaginta, heʼi pe ñeʼẽ sinagóga evréope heʼiseha “aty guasu” térã “kongregasión”. Péro mbeguekatúpe okambia ohóvo upéva, upe rire ojeporúntema oñeñeʼẽ hag̃ua peteĩ óga guasúre oñembyatyhápe umi hénte omombaʼeguasu hag̃ua Ñandejárape. Síglo primérope umi táva Jesús opredika haguépe pyʼỹinte oĩvaʼekue peteĩ sinagóga. Umi táva guasúpe heta oĩvaʼekue koʼãichagua ha Jerusalénpe katu hetavéntema. Péro mbaʼéichapa rakaʼe koʼã óga guasu?

Peteĩ ogami oñemombaʼeguasu hag̃ua Ñandejárape Umi hudío ojapótarõ guare peteĩ sinagóga oheka peteĩ lugár ijyvate porãva ha (1) pe sinagóga ojeikeha omañavaʼerã Jerusalén gotyo. Péro heta vése ijetuʼu lénto ojejapo hag̃ua upeichaite, upémarõ ojejapónte ótro hendáicha.

Ojejapopa rire pe sinagóga oñemoĩ upépe muévle mimi. Ha iñimportantevéva umíva apytégui hína pe karameg̃ua, (2) ipype oñeñongatu umi rróllo oĩháme Ñandejára Ñeʼẽ. Ko karameg̃ua oñeñongatu porã (3) ha oñepyrũta vove oñemombaʼeguasu Ñandejárape ojegueru entéro ohecha hag̃ua. Opa rire katu ojegueraha jey oĩ haguépe.

Umi omoakãtava pe aty ojejapóva sinagógape ha umi invitádo iñimportantevévape g̃uarã, oĩ apyka oguapy hag̃ua pe karameg̃ua ypýpe omaña hag̃uáicha umi ohendútavare (4) (Mateo 23:5, 6). Mbyte gotyove oĩ peteĩ platafórma oguerekóva peteĩ atríl pe diskursánte oiporúva omohenda hag̃ua pe kuatia oleétava ha oĩ avei peteĩ apyka oguapy hag̃ua (5). Pe platafórma renondépe ha mokõive ikostádope oĩ oguapy hag̃ua umi ohendútava pe diskúrso (6).

Umi hénte ijatýva umi sinagógape oñangareko ha omopotĩvaʼerã upe lugár. Enterovéva, tove taimboriahu térã ipláta heta, omeʼẽ ikontrivusión ojejogua hag̃ua umi mbaʼe oñekotevẽva iporã hag̃ua upe sinagóga. Péro, mbaʼéichapa ojejapo umi rreunión upépe?

Mbaʼéichapa ojejapo umi aty Umi hudío ijaty vove upe sinagógape opurahéi, oñemboʼe, olee Ñandejára Ñeʼẽ, oporomboʼe ha opredika. Omoñepyrũ hag̃ua haʼekuéra imanduʼa ha heʼi umi mbaʼe ogueroviáva, ha upévape oñehenói Shemá, heʼiséva “ehendúke”. Upe téra oñeguenohẽ Deuteronomio 6:4-gui, pe primer téysto oleéva hikuái: ‘Ehendúke [Schemáʽ] Israel: ñande Ruete Jehová añoite hína Ñandejára’.

Upe rire pe diskursánte olee pe Torá, umi cinco lívro omoñepyrũva la Biblia ohaivaʼekue Moisés, ha heʼi umi párte iñimportantevéva oleevaʼekuégui (Hechos 15:21). Upéi olee  umi profesía, térã Haftarot, omyesakã mbaʼépa heʼise ha avei mbaʼéichapa ikatu ojapo hikuái heʼíva ipype. Sapyʼánte ojapo idiskúrso umi invitádo. Pór ehémplo Lucas 4:16-21-pe heʼi Jesús oho hague peteĩ sinagógape ha oñemeʼẽ hague chupe peteĩ rróllo olee hag̃ua.

Ñapensamína mbaʼéichapa ojapóraʼe upéva. Umi rróllo ningo ndoguerekoivaʼekue kapítulo ni versíkulo umi Biblia oguerekoháicha koʼág̃a. Upévare Jesús oavríneraʼe pe rróllo ha oheka porã hag̃ua ovolea ijasúpe mbegue katu asy pe yvyra ojokóva upe kuatiañeʼẽ, ha ijakatúape olia jey ohóvo otopa peve pe téysto oleeséva. Oleepa rire oliapaite jey oheja hag̃ua oĩ hagueichaite.

Heta vése ojeleepa rire umi kuatiañeʼẽ oĩva evréo ñeʼẽme, ojeʼe mbaʼépa heʼise upéva araméo ñeʼẽme avei. Umi kongregasión oñeʼẽva griégope oiporu pe Septuaginta.

Akóinte oiporuvaʼekue hikuái Umi hudío akóinte oiporuvaʼekue pe sinagóga ojapo hag̃ua heta mbaʼe. Pór ehémplo ojejapo upépe huísio, oñembyaty umi hénte upe tavapegua ha avei ojejapo jepi aty tuichavéva. Oĩ sinagóga oguerekóva heta koty ojeporúva ojeke hag̃ua térã ojekaru hag̃ua, ha ambue sinagóga katu oĩ heta óga apytépe.

Heta távape umi sinagóga oguereko peteĩ mboʼehao ha pyʼỹinte hyepýpe voi. Ñapensamína mbaʼéichapa oiméne omyenyhẽraʼe heta estudiánte umi mboʼehao ha mbaʼéichapa umi mboʼehára oiporu peteĩ tavlaʼi ohai hag̃ua umi létra tuichaicha ha péicha omboʼe umi mitãme. Koʼã mboʼehao oipytyvõvaʼekue umi hudíope, imboriahumírõ jepe olekuaa hag̃ua ha avei oikuaa hag̃ua mbaʼépa heʼi Ñandejára Ñeʼẽ.

Upéicharamo jepe umi sinagóga ojeporuvevaʼekue oñemombaʼeguasu hag̃ua Ñandejárape. Ha upe rire umi kristiáno síglo primérope guare ijaty avei omombaʼeguasu hag̃ua Jehovápe umi sinagógape ojejapoháicha. Haʼekuéra oñemboʼe, opurahéi, olee ha ohesaʼỹijo Ñandejára Ñeʼẽ. Avei omeʼẽ ikontrivusión ojejogua hag̃ua umi mbaʼe oñekotevẽva. Umi kuimbaʼe ijedáva ha iñaranduvéva omoakã koʼã aty, ha ndahaʼéi umi saserdótente oleéva ha ohesaʼỹijóva Ñandejára Ñeʼẽ.

Koʼág̃a rupi avei umi testígo de Jehová oñehaʼãmbaite ohaʼanga Cristo ha hemimboʼekuéra síglo primeroguápe. Upévare ijaty vove omombaʼeguasu hag̃ua Ñandejárape Salón del Rréinope, ojapo avei heta mbaʼe ojejapo haguéicha umi sinagóga yma guarépe. Ñandejára siervokuéra yma guare oñembyatimivaʼekue oñemoag̃uisevégui Ñandejárare, ha upéicha avei koʼág̃a umi testígo oñehaʼã ohaʼanga chupekuéra (Santiago 4:8).

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 16 ha 17]

Ojeporu peteĩ pláno sinagóga Gamala síglo primeropegua ojejapo hag̃ua ko taʼanga

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 18]

Umi mitã orekóva 6 áño guive 13 peve oho umi mboʼehao oĩva sinagógape oñehekomboʼe hag̃ua