1, 2. ¿Moõpa oviaha María ha José, ha mbaʼérepa oiméne ijetuʼu upéva Maríape?

 MARÍA ikaneʼõma anga ohóvo pe vúrro ári ha oñehaʼã oñemoĩ porã porã. Heta órarema ningo oviaha hikuái. Iména José katu yvýrupi oisãmbyhy ohóvo pe vúrro Belén gotyo. Peichaháguinte María oñandu jeýma jepi imemby omyiha.

² La Biblia omombeʼu upérõ María ‘hyeguasuetemaha’, saipaitéma ofalta onase hag̃ua imemby (Luc. 2:5). Oiméne ohechávo chupekuéra ohasakuévo, umi ombaʼapóva kokuépe oñeporandujoa mbaʼérepa María oviaha upe estádope. Péro, ¿mbaʼéicha rupípa añete María oviaha mombyryete?

 3. ¿Mbaʼe priviléhiopa oñemeʼẽ Maríape, ha mbaʼépa ñaaprendéta iñehémplogui?

³ Ñanemanduʼáne mbaʼépa oiko raʼe upe mboyvete. Ñandejára oiporavo kuri Maríape oguereko hag̃ua peteĩ mitã haʼétava pe Mesías, Ñandejára Raʼy. Upe priviléhio ningo ndaijojahái (Luc. 1:35). María imembypotaitéramo jepe, ohómante vaʼerã Belénpe. Ha jahecháta ombohovái hague heta mbaʼe ijetuʼúva ha ikatúva omokangy ijerovia. Péro, ¿mbaʼépa oipytyvõ chupe oñemoag̃uive hag̃ua Jehováre?

4, 5. a) ¿Mbaʼérepa José ha María oho Belénpe? b) ¿Mbaʼe profesíapa oñekumpli César Augusto heʼi rupi enterove oho vaʼerãha oñanota ivállepe?

⁴ Pe mburuvicha César Augusto ojapouka peteĩ sénso ha oguenohẽ peteĩ órden heʼíva enterove oikóva upe tetãme  oho vaʼerãha pe siuda onase haguépe oñanota hag̃ua. Upévare heta oĩ vaʼekue oviaháva ivallekuépe, ndahaʼéi José ha María añónte. “José ningo David familiare ha upévare oho Belénpe, David vállepe. Upearã oviaha Nazarétgui oĩva Galiléape, Judea peve.” (Luc. 2:1-4.)

⁵ ¿Oime piko ijehegui reínte César Augusto ojapouka upérõ pe sénso ha heʼi enterovépe oho vaʼerãha ivállepe oñanota hag̃ua? Jahechaháicha nahániri. Setecientos áño upe mboyve, peteĩ profesía rupive ojeʼéma voi kuri pe Mesías onasetaha Belénpe. Ha oĩ vaʼekue peteĩ siuda hérava Belén ha opytáva 11 kilómetro Nazarétgui. Péro pe profesíape heʼi porã onasetaha peteĩ siuda héravape “Belén Efrata” (elee Miqueas 5:2). Ha Nazarétgui ojehótaramo upe siudápe, ojeviaha vaʼerã 130 kilómetrorupi, ha ojehasa vaʼerã umi sérro oĩva Samáriape. José katuete oho vaʼerã upe siudápe, haʼe ha María ningo rréi David familiare ha oñanota vaʼerã upépe.

6, 7. a) ¿Mbaʼérepa Maríape g̃uarã ijetuʼúne raʼe oviaha hag̃ua Belénpe? b) ¿Mbaʼérehepa María opensa odesidi hag̃ua omoirũ Josépe upe viáhepe? (Ehecha avei pe nóta.)

⁶ Ha María, ¿mbaʼépa ojapóta? ¿Omoirũtapa iménape okumpli hag̃ua César Augusto omandáva? Haʼe ningo imembypotaitéma upérõ ha ijetuʼuetereíta chupe oviaha mombyry hag̃ua. Avei upérõ ndahaʼevéima séka tiémpo, síno oikéma octubre ha sapyʼánte hayviveve. Ha ndahaʼéi upéva añónte, Belén opyta peteĩ alturaitépe ha ijarrivadaiterei upe tape. Upévare voi Ñandejára Ñeʼẽ heʼi José ojupi hague Galiléagui ha oho Belénpe. Heta díama oviaha hikuái ha oiméne heʼonguetéma og̃uahẽ upépe. Avei oiméne opyta mimi hikuái tapére ikatu hag̃uáicha María opytuʼu, upéicha rupi katuete ogueraha chupekuéra hetave tiémpo og̃uahẽ hag̃ua Belénpe. María ikatu kuri opensa iporãvetaha opytánte hógape ifamília ha iñamigokuéra  oĩháme, ikatu hag̃uáicha haʼekuéra oipytyvõ chupe ha oñangareko hese imembýta vove. Péro haʼe ipyʼaguasu ha odesidi oho José ndive Belénpe oñanota hag̃ua.

⁷ Lucas kuatiañeʼẽ omombeʼu voi José oho hague oñanota hag̃ua “María ndive”, avei heʼi “upérõ haʼekuéra omendáma” hague (Luc. 2:4, 5). Upéicha rupi María opensáma iménare odesidi mboyve oimeraẽ mbaʼe. Haʼe oikuaa porã Jehová omoĩ hague kuimbaʼépe omoakã hag̃ua hogapy ha heʼiha kuñanguérape oñemoĩ hag̃ua iména poguýpe. Upéicha rupi María omoirũ Josépe ha oasepta upe mbaʼe odesidíva. a María ojerovia Ñandejárare ipyʼaite guive ha upéva oipytyvõ chupe siémpre iñeʼẽrendu hag̃ua iménape.

 8. a) ¿Mbaʼérepa avei oiméne María oho José ndive Belénpe? b) ¿Mbaʼérepa María ehémplo porã Ñandejára siervokuérape g̃uarã?

⁸ ¿Mbaʼérepa avei oiméne María oho José ndive Belénpe?  ¿Oikuaa mbaʼe piko pe profesía heʼíva pe Mesías onasetaha Belénpe? La Biblia nomombeʼúi upéva, péro ikatu oime oikuaa raʼe. Upe tiémpope heta oĩ vaʼekue oikuaáva upe profesía heʼíva, tahaʼe umi omoakãva hudiokuéra rrelihión térã umi ótra hénte (Mat. 2:1-7; Juan 7:40-42). Avei María oikuaa porã vaʼekue Ñandejára Ñeʼẽ heʼíva (Luc. 1:46-55). Tahaʼe haʼeháicha, jaikuaa María oho hague Belénpe José ndive. Tahaʼe jepe raʼe iñeʼẽrendu hag̃ua iménape, ojapo hag̃ua mburuvichakuéra heʼíva térã okumpli hag̃ua peteĩ profesía. Upévare, María ehémplo porã entéro Ñandejára siervokuérape g̃uarã. Ñandejára Jehová ningo omombaʼeterei umi kuimbaʼe ha kuña iñumílde ha iñeʼẽrendúvape.

9, 10. a) ¿Mbaʼérehepa oiméne imanduʼa José ha María og̃uahẽvo ohóvo Belénpe? b) ¿Moõpa José ha María opyta oke hag̃ua, ha mbaʼérepa?

⁹ Oiméne María tuicha ipyʼaguapyve ohechávo og̃uahẽmbotaitemaha hikuái ohóvo Belénpe. Pe sérrore ohasa  ohóvo hikuái olivotýrupi, upéva ningo ojekosecha jepi oike riréma otóño. Katuete og̃uahẽmbotávo ohóvo José ha María upe siudápe, imanduʼa heta mbaʼe oiko vaʼekuére Belénpe. Upe siuda ningo michĩ, ha proféta Miqueas heʼi haguéicha, ni noñekontái vaʼekue voi umi Judá siudakuéra apytépe. Upéicharamo jepe, jaikuaa Boaz, Noemí ha David onase hague upe lugárpe.

¹⁰ Hetaiterei ningo oĩ ohóva oñanota hag̃ua Belénpe, upéicha rupi ndaiporivéima lugár José ha María opyta hag̃ua oke. b Upévare opyta hikuái umi animál okehápe. Ñapensamína mbaʼéichapa oñeñandúne raʼe José ohechávo hembireko hasymaha imemby hag̃ua ha onasétama pe mitã umi animál okehápe.

11. a) ¿Mbaʼérepa heta kuña ontende María ohasa vaʼekue? b) ¿Mbaʼépepa Jesús idiferénte vaʼekue?

¹¹ Heta kuña ningo oikuaa porã mbaʼeichaitépa María osufríne raʼe imemby hag̃ua. Cuatro mil áño upe mboyve, Jehová heʼíma vaʼekue voi Adán ha Eva opeka haguére, kuñanguéra osufrietereitaha imemby hag̃ua (Gén. 3:16). Lucas nomombeʼúi mbaʼéichapa María oñeñandu upérõ, haʼe omombeʼúnte “oguereko [hague] peteĩ mitãkuimbaʼe” ha upéva hína “ijypykue” (Luc. 2:7). Upéi María oguerekove kuri seis mitãrupi (Mar. 6:3). Péro upe mitã onase vaʼekue upérõ idiferénte, haʼe ndahaʼéi María memby ypykuénte, síno haʼe avei Ñandejára Raʼy peteĩetéva, “pe taʼýra ypykue ojejapo vaʼekue opaite mbaʼe mboyve” (Col. 1:15).

12. ¿Moõpa María omoĩ imembýpe onase rire, ha mbaʼérepa idiferénte upe lugár umi hénte opensávagui?

¹² Ñandejára Ñeʼẽ heʼi: “María olia imemby peteĩ télape ha omoñeno pesévrepe” (Luc. 2:7). Heta taʼanga ha teátrope ojehechauka jepi mbaʼeichahápepa onase vaʼekue María memby, ha ojejapo onaseramoguáicha peteĩ lugár iporãitereívape. Péro ndahaʼeiete upéicha. Pe pesévre María omoñeno hague imemby ningo haʼe hína peteĩ kanéka oñemoĩha animál rembiʼu. Avei umi animál okeha  siémpre ikyʼa, ivai ha ni yvytu ndoikéi upépe. Máva voi piko oipotáta ifamília onase peichagua lugárpe, ¿ajépa? Tuvakuéra ningo siémpre omeʼẽse iporãvéva ifamíliape, ha koʼýte José ha María oipota upéva Ñandejára Raʼýpe g̃uarã.

13. a) ¿Mbaʼépa ojapo José ha María oñangareko porã hag̃ua pe mitãre? b) ¿Mbaʼéichapa tuvakuéra ikatu osegi José ha María ehémplo?

¹³ Péro José ha María ndaipochýi kuri opyta haguére umi animál okehápe, upéva rangue oñehaʼã ojapo hikuái ikatúva guive pe mitã oĩ porã hag̃ua. Por ehémplo, María olia imembýpe peteĩ télape ani hag̃ua iroʼy ha omoñeno chupe peteĩ pesévrepe. Haʼekuéra ojapo ikatúva oñangareko porã hag̃ua ifamíliare, péro oikuaa iñimportanteveha oipytyvõ chupe ohayhu hag̃ua Jehovápe (elee Deuteronomio 6:6-8). Ñane tiémpope ningo oĩ avei heta ndoikuaaséiva mbaʼeve Ñandejáragui, upéicharõ jepe umi túva ha sy ohayhúva ifamíliape ohechakuaa iñimportanteveha omboʼe ifamíliape oikuaa ha ohayhu hag̃ua Jehovápe, ojapo haguéicha José ha María.

14, 15. a) ¿Mbaʼérepa umi ovecharerekua ohechaseterei pe mitã onase ramóvape? b) ¿Mbaʼépa ojapo umi ovecharerekua ohecha rire pe mitãme?

¹⁴ Namombyrýi upe lugár oĩhágui José ha María, oĩ umi ovecharerekua oikóva ñúre ha opytáva pyhare pukukue oñatende hymbakuérare. c Upeichaháguinte Jehová rekomimbipa ohesapepa koʼã kuimbaʼe jerére, ha peteĩ ánhel heʼi chupekuéra onase ramoiteha Belénpe pe Cristo (térã Mesías). Omombeʼu avei chupekuéra pe mitãraʼy ojeliaha peteĩ télape ha oñenoha hína peteĩ pesévrepe. Upéi katu oiko peteĩ mbaʼe ijojahaʼỹva: koʼã kuimbaʼe ohecha hetaiterei ánhel oñembyatyha omombaʼeguasu hag̃ua Jehovápe oñondivepa. Oikopa rire koʼã mbaʼe, umi  ovecharerekua odipara voi oho José ha María oĩháme, ohecha hag̃ua pe mitãraʼy onase vaʼekue. Haʼekuéra og̃uahẽre omombeʼupaite José ha Maríape pe ánhel heʼi vaʼekue ha ovyʼaiterei hikuái ohechávo pe mitãraʼýpe (Luc. 2:8-14).

¹⁵ ¡Ndareíri ningo umi ovecharerekua pyaʼe osẽ oho Belénpe! Ñapensamíntena mbaʼeichaitépa oiméne ovyʼa hikuái otopávo pe mitãraʼy pe ánhel heʼi hagueichaite chupekuéra. Koʼã kuimbaʼe oponderaiterei ha “oñepyrũ omombeʼu hikuái pe ojeʼe vaʼekue chupekuéra [...]. Entéro ohendúvante umi mbaʼe heʼíva umi ovecharerekua, ijurujaipa opytávo” (Luc. 2:17, 18). Upe tiémpope umi rrelihión omoakãva oapoʼíne raʼe umi hénte iñumíldevape, por ehémplo, umi ovecháre oñangarekóvape. Jehová katu omombaʼe chupekuéra, iñumílde ha iñeʼẽrendu haguére. Péro, ¿mbaʼéichapa oñeñandu María orresivi rire ko visíta?

16. ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa María ojepyʼamongeta meme hague, ha mbaʼéichapa oipytyvõ chupe upéva?

¹⁶ Upérõ guare María imembypa ramoite, ha ikangyeterei gueteri, upéicharamo jepe ojapysaka porã umi ovecharerekua omombeʼúvare chupekuéra. Ñandejára Ñeʼẽ heʼi voi: “María [...] imanduʼa meme koʼã mbaʼére ha ojepyʼamongeta mbaʼépa heʼise umíva” (Luc. 2:19). María pyaʼe voi ontende upe mbaʼe iñimportantetéva Jehová omboʼeséva chupe umi ánhel rupive: oipota María ohechakuaa imemby haʼeha pe Mesías oñepromete vaʼekue ha oipota omombaʼe upéva. Upéicha rupi María ojapysaka porã umi ovecharerekua heʼívare, oñongatu umi mbaʼe ipyʼapýpe ha osegi ojepyʼamongeta hese. Péicha ojapo rupi, María koʼẽ koʼẽre ojerovia mbareteve ohóvo Itúva yvagapeguáre (elee Hebreos 11:1).

17. ¿Mbaʼéichapa ikatu jasegi María ehémplo?

¹⁷ Ha nde, ¿resegítapa avei María ehémplo? Ñandejára  Ñeʼẽme ningo oĩ hetaiterei mbaʼe ñanepytyvõtava jaikuaa porãve hag̃ua ñande Ru yvagapeguápe. Péro vyroreietéta jaikuaánterõ ha ndajajapói. Upévare tekotevẽ káda día jalee la Biblia ha ñanemanduʼa haʼeha Ñandejára Ñeʼẽ, ndahaʼéi peteĩ lívro reínte (2 Tim. 3:16). Upéi katu, María ojapo haguéicha, ñañongatu vaʼerã ñande pyʼapýpe umi mbaʼe ñaaprendéva ha jahecha mbaʼépepa ñanepytyvõta. Jajepyʼamongeta ha ñañehaʼãramo jajapopaite Ñandejára Ñeʼẽ heʼíva, ñande jerovia imbaretevéta avei ohóvo.

18. a) ¿Mbaʼéichapa José ha María okumpli pe Léi mosáika heʼíva? b) ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa José ha María imboriahu hague?

¹⁸ Ocho día onase rire pe mitã, José ha María osirkunsida chupe Léi mosáika heʼiháicha ha upéi ombohéra chupe Jesús, pe ánhel heʼi haguéicha (Luc. 1:31). Cuarenta día onase haguépe, ogueraha hikuái ko mitãme Jerusalénpe pe témplope, opytáva 10 kilómetrorupi Beléngui,  ikatu hag̃uáicha ojapo hikuái pe sakrifísio ipotĩ hag̃ua Ñandejára renondépe. Pe Léi heʼi umi hénte imboriahúva ikatuha oikuaveʼẽ sakrifísioramo mokõi tortóla térã mokõi palomaraʼy. José ha María oiméne oñeñandu vai raʼe ndaikatúi haguére omeʼẽ peteĩ ovecharaʼy ha peteĩ tortóla térã peteĩ palomaraʼy, omeʼẽháicha umi ótro tuvakuéra. Upéicharõ jepe, ndohejái oguapy hesekuéra upéva. Tuicha katu oñemokyreʼỹ chupekuéra ohórõ guare pe témplope (Lev. 12:6-8; Luc. 2:21-24). Jahechamína mbaʼépa oiko upérõ.

19. a) ¿Mbaʼépa heʼi Simeón Maríape? b) ¿Mbaʼépa heʼi Ana ohechávo Jesúspe?

¹⁹ Peteĩ karai ijedámava, hérava Simeón, oñemboja José ha María rendápe pe témplope ha heʼi chupekuéra heta mbaʼe porã Jesús rehe, ha María oñongatupaite umíva ipyʼapýpe ojepyʼamongeta hag̃ua hese. Simeón heʼi Jehová opromete hague chupe omano mboyve ohechataha pe Mesíaspe, ha espíritu sánto rupive oikuaauka chupe María membyʼi haʼeha hína upe Salvadór  oñepromete vaʼekue. Péro heʼi avei Maríape peteĩ díape oñandutaha oikuturamoguáicha chupe peteĩ espáda puku (Luc. 2:25-35). Treinta áño rasami upe rire, oiméne upe mbaʼe heʼi vaʼekue Simeón tuicha oipytyvõ raʼe Maríape oaguanta hag̃ua imemby omanórõ guare. Ha oĩ aja gueteri hikuái pe témplope, peteĩ profetísa hérava Ana ohecha avei Jesúspe ha oñepyrũ oñeʼẽ hese entéro umi héntepe heta áñorema ohaʼarõva oñemosãso Jerusalén (elee Lucas 2:36-38).

20. ¿Mbaʼéichapa Jehová ovendesi José ha Maríape ogueraha haguére Jesúspe pe témplope?

²⁰ ¡Ajépa hetaite vendisión ohupyty José ha María oguerahávo pe mitãme Jehová témplope! Upe rire Jesús heta vése oho jey kuri upe témplope oikove aja ko yvy ape ári. Upérõ José ha María oikuaveʼẽ kuri Jehovápe pe orekomíva, ha haʼe tuicha ovendesi chupekuéra. ¿Mbaʼéichapa? Ohórõ guare hikuái pe témplope, oñehekomboʼe ha oñemokyreʼỹ chupekuéra. Katuete upérõ María omombareteve ijerovia ha ohendu hetave mbaʼe ojepyʼamongeta hag̃ua ha ikatúva omombeʼu upéi hapichakuérape.

21. ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta ñamombareteve hag̃ua ñande jerovia?

²¹ Javyʼaiterei ningo jahechávo koʼág̃a oĩha avei heta sy ha túva osegíva José ha María ehémplo. Umi testígo de Jehová ojepokuaa avei ogueraha ifamíliape rreunionhápe. Ha José ha María ojapo haguéicha, tuvakuéra omeʼẽ Jehovápe opa ikatúva. Por ehémplo, oaprovecha umi rreunión omokyreʼỹ hag̃ua ermanokuérape. Ha haʼekuéra voi upéicha omombareteve ijerovia, ovyʼave ha ohendu heta mbaʼe porã ikatúva omombeʼu upéi hapichakuérape. ¡Ajépa javyʼaite jahechávo oĩha umichagua família kongregasiónpe! Ñañembyatývo hendivekuéra ñamombaʼeguasu hag̃ua Jehovápe, ára ha ára imbareteve ñande jerovia, oiko haguéicha María rehe.