1. Gbɛɛ ɓə yɛnɛɛ tɛɛ gu pɔ ?

ZEHOVA kaa a “ Yálá hulu ” (Zelemi 10:10, TMN). Gaa a gu Pɛlimun, ya ɓə gu nɔɔn too gu hu. Biblə a mo yɛ ma : “ Yɛ́ ɓə hɛn gəlee pɛli, Yɛ́ ə́ haalai ɓə di kaa la yɛnɛɛ, diɛ yɛnɛɛ kɛ ” (Kulɔ ponoŋa 4:11). Teɲa li, Zehova haalai ɓə gu kaa la yɛnɛɛ, guɔ yɛnɛɛ kɛ. Gu kɛ mɛni yɛnɛɛ kaa a mɛinɛɛ lɛlɛɛ yii Yálá ə dɛɛ gu pɔ (Somə 36:9, TMN ɓo ; Timɔtə dɔlɔɔ 6:13).

2. Gwa kɛ bɔ gu wɔ yɛnɛɛ ɲaa ə nɛɛ, lə ɓə maanɛɛ gu gɛ ?

² Zehova a gu wɔ yɛnɛɛ laahɔnmo. A gu kɔnɔn gɛ, yɛ yá tɛɛ gu pɔ (Túwɔ́ pələ 17:28). Gaa nwɔnɔ bɔ gu wɔ yɛnɛɛ ɲaa ə nɛɛ (Túwɔ́ pələ 14:15-17). Kəlaa, gwa kɛ bɔ gu wɔ yɛnɛɛ ɲaa ə nɛɛ, maanɛɛ gu Yálá ŋɔ tɔn-nwooɠaa pɔ túwɔ́ ɓo (Izai 48:17, 18, TMN).

3. Ɓɛlowai Kain ə nəɠə Abɛli paa la, lə ɓə Zehova ə gɛ ?

³ Biblə a nɛ guɔ yɛ ma gu wɔ yɛnɛɛ, da nu takpɛliɠaa di wɔ yɛnɛɛ, maamɛni nwanaai Zehova yəi. Gu gɔɔmaa həɠə kain ɓa, yai kɛ a Adama da Hawa di lon. Kain lii ə holi nəɠə Abɛli pɔ. Zehova ə mo Kain ɓa yɛ ma, awala gɛ a nɛlɛɛ, ŋɔ lii holi kaa pai gɛi ə nɛŋɛn gɛnɛ həɠə. Kain ho nwəli tɔɔ Zehova woo ɓa, “ ə wolo nəɠə Abɛli ɓa ə baa ” (Zənɛsə 4:3-8, TMN). Zehova ə Kain nɛŋɛn naa nəɠə Abɛli paa mɛni ɓa (Zənɛsə 4:9-11, TMN). Nu lii holiɛ kɛnɛ da wɛlikpɛɛmaa di ho lɛlɛli, da pɛli di gɛ nu ə nwanalɔ tuwɔ ɓo. Nu a kɛi túwɔ́ tii, maanui hwa pɛli yɛnɛɛ yii kpɛɛ ho  ma hɔlɔɓoi (Záán dɔlɔɔ 3:15 ɓo). Gwa kɛ bɔ gu Zehova kwəinɛɛ, maanɛɛ gu nu kəlee wɛlilakɛ (Záán dɔlɔɔ 3:11, 12).

4. Lə ɓə Mowisə ŋɔ tɔn-nwoo a nɛ yɛ hwilɛn na gu wɔ yɛnɛɛ maamɛni ɓa ?

⁴ Kwəlan damaa tɛɛ pulu, Zehova ə tɔn-nwooɠaa tɛɛ Mowisə pɔ, diɛ ɓə da kɛ diɛ Mowisə ŋɔ Tɔn. Dɔn-nwooɠaa tii di kɛi nɛ diɛ ma gu wɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaai Zehova yəi. Zesu ə Mowisə ŋɔ Tɔn-nwooɠaa tii ta maamɛni bo, yii kɛi kɛ ma : ‘ Hó nu paa ’ (Matie 5:21). Nu lɔpee a gili kɛ, a məlan baa, da maanui paa kɛ.

5. Yálá ŋɔ kiliŋahiɛ kaa ləi yɛ hwilɛn na Kookulɔ-maa ɓa ?

⁵ Yálá ŋɔ kiliŋahiɛ kaa ləi yɛ hwilɛn na Kookulɔ-maa ɓa ? Lokolo ə ma kɛ nii nee kwəi, ŋɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaai Zehova yəi. Dɔn-nwooi ŋɛi Zehova ə dɛɛ Isilayɛli nua pɔ, ə kɛi mo yɛ kɛ ma, nuta a koonɛa ta maanwana ə lɛɛ non ə haa gwəi, da maanui paa (Kulɔ 21: 22, 23, TMN ɓo ; Somə 127:3, TMN). Yili a nɛ yɛ kookulɔ-maa kaa a mɛniɲɔn. Giliŋahiɛɠaai ɉɛɓɛ hu woo kpəlai 27 naa hu kaa.

6, 7. Gwa pɛli gu nɛ ləi Zehova ɓa guɔ ma nu ŋɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaai gu yəi ?

⁶ Gwa nɛ ləi Zehova ɓa guɔ ma gu wɔ yɛnɛɛ da nu takpɛliɠaa di wɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaai gu yəi ? Maanɛɛ dúwɔ́ɠaai da pɛli di gu wɔ yɛnɛɛ nwun napili, gu di lɛɛ laa. Gwa gɔɔmaa həɠə, maanɛɛ gu ho kɛ sikɛɛti tɛi awala kɛtii zalan. Sikɛɛti da zalan da ɲɔn bɛlɛ nu ɓa, ə lɛɛ kɛlɛ-kɛlɛ hu da nu paa.

⁷ Zehova ɓə gu kpɛtɛ ə gu nɔu too gu hu, yili ɓa, maanɛɛ gu gu kɔlɔ da gu wɔ yɛnɛɛ hon yɛ pələi gaa la bɔ. Yili a nɛ yɛ maanɛɛ gu gu kɔlɔ laahɔnmo. Gwa wala gɛ tii, gu kaa pai kɛi Yálá ɲɛi ɓa a nu maaliɓiɛɠaa (Rɔmu 6:19 ; 12:1 ; Kɔlɛntə veelɛnaa 7:1). Akɛ gu wɔ yɛnɛɛ maamɛni ho wala-wala li gu yəi, gu hwa pɛli kwɛli hwilɛn ɉii Zehova ɓa. Tuwɔpələɲɔn lɛɛ mɛni laa a pɛli ə kɛ a mɛni yii gɛ laa walaa gu yəi. Kəlaa gu wɔ yɛnɛɛ da nu takpɛliɠaa di wɔ yɛnɛɛ, maamɛni akɛ  a nwala-walaa gu yəi, ə lɛɛ guɔ mɛni kəlee kɛ ə gɛ guɔ gu kpɔɔ hɔn a nɛlɛɛ, Zehova a kpɔɔnmaa tɛɛ gu pɔ.

8. Lə ɓə gwa pɛli gɛi, ə gɛ gu ho pa gu wɔ yɛnɛɛ awala kɛtii nu takpɛliɠaa di wɔ yɛnɛɛ nwun napili ?

⁸ Gwaa gaa guɔ ma gu kɛ mɛni yɛnɛɛ kaa a mɛinɛɛ lɛlɛɛ. Zehova laa gu la. Ə gɔlɔn yɛ ma, gu ho pai mɛni ta kɛi yii a gu wɔ yɛnɛɛ da nu takpɛliɠaa di wɔ yɛnɛɛ nwun napili. Gwa gɔɔmaa həɠə, gwa kɛi mɔbili hiɛ, awala kɛtii moto, maanɛɛ guɔ gɛ a nɛlɛɛ, ə lɛɛ gu hwa pə́lə́ ta kɛ yii wealaa kaa ɉu (Somə 11:​5, TMN). Ə lɛɛ maanɛɛ gu gu yəi bɛlɛ laaləi pɛli a nɛlɛɛ, ə gɛ nuta ho pa too laa, ho maanwana. Zehova ŋɔ Tɔnŋaai ə dɛɛ Isilayɛli lonnii pɔ, ɉu woo ta ə kɛi kɛ ma : “ Ya pɛlɛ tɔɔ, maanɛɛ bɛlɛ-nwana tawolo ə kɛ bɛlɛ ton na, ə gɛ nuta ho pa kulɔ laa ho too, nwulu ho lɛɛ ə́ nwuɔ ” (Detelonɔmə 22:​8, TMN).

9. Maanɛɛ guɔ túwɔ́ ləi a huwɔɠaa ?

⁹ Pələi gwa huwɔɠaa hɔn na, gaa a mɛni wala-wala Zehova ɲɛi ɓa. Yálá a gu lɛɛ laa, guɔ huwɔɠaa paa gu kɔnɔn mɛni ɓa, gu maayili mɛni ɓa, da gu nwun maakɔnwɔ mɛni ɓa (Zənɛsə 3:​21 ; 9:​3 ; Kulɔ 21:​28, TMN). Kəlaa, maahonɛɛli yɛ́ huwɔɠaa ɲɛni, awala kɛtii yɛ́ di paa lɔ ə́ kwəinɛɛ mɛni ɓa (Haŋɔn 12:​10, TMN).

10. Gu gɔlɔn ləi guɔ ma Biblə a kɛi ŋama maamɛni ɓo, gu wɔ yɛnɛɛ ɓə a kɛ maamɛni ɓoi ?

¹⁰ Ŋama maamɛni wala-walai Zehova yəi, maahɔlɔɓo gaa a nu ŋɔ yɛnɛɛ. Abɛli paai Kain ə mo, Zehova ə mo Kain ɓa yɛ ma : “ Ə́ ləɠə ŋama toma woo kaa həɠəi lɔi ɓa yɛ həli máá ” (Zənɛsə 4:​10, TMN). Zehova kɛɛ Abɛli ŋama maamɛni ɓoi, Abɛli ŋɔ yɛnɛɛ ɓə ə kɛ ma. Kain ə Abɛli ŋɔ yɛnɛɛ kulɔ ɲəi, ə lɛɛ Zehova ə mɛni laa ma ɉutɔɔ mɛni ɓa. Nuwe ŋɔ lowai, ɲá-nwana tɛɛ pulu, Zehova ə nɛ nwɔnɔ yɛ a kɛi ŋama maamɛni ɓo, nu ŋɔ yɛnɛɛ ɓə vilɛnŋaa ma.  Zehova ə huwɔ mɛɛ mɛni maalaa tɛɛ Nuwe da ɲəi bɛlɛn nua di pɔ. Ə mo diɛ yɛ diɛ : “ Huwɔɠaa kpɔ da hiɛ, diɛ ɓo a di hulu, ka pɛli ka di mɛɛ. Ŋaa gəlee tɛɛ ka pɔ yɛ pələi lɔ ŋi wuluɠaa tɛɛ la ka pɔ. ” Kəlaa, Zehova ə tɔn dɔɔ diɛ. Ə mo diɛ yɛ diɛ : “ Ho kɛli lɔ huwɔ yii ŋɔ yɛnɛɛ kaa nii ɉu, yili mukulaa ɓaa huwɔ yii ŋama kaa nii ɉu, maahonɛɛli ka ho mɛɛ ” (Zənɛsə 1:​29 ; 9:​3, 4, TMN).

11. Tɔn nəkɛɛ ɓə Yálá ə dɛɛ Isilayɛli lonnii pɔ yii kɛ vilɛnŋaa ŋama ɓa ?

¹¹ Zehova ə mo Nuwe da ɲəi bɛlɛn nua diɛ, yɛ diɛ di ho ŋama mɛɛ. Kwəlan 800 tɛɛ pulu ə pənə ə mo Isilayɛli lonnii diɛ yɛ ma : “ Nui lɔpee a Isilayɛli lon, awala kɛtii nui lɔpee a nwea ka lowai, a li huwɔ kpɛi, ə huwɔ ta hon, awala kɛtii ə nwɛni ta hon yii da mɛɛ, maanɛɛ ə ŋama pu lɔi ɓa, ə lɛɛ ə mɛi kpulu a pɔlɔ ”. Ə pənə nwɔnɔ ə mo diɛ yɛ ma : “ Maahonɛɛli ka ho ŋama mɛɛ ” (Levitikə 17:13, 14, TMN). Zehova ə kɛ lɔ nwɔnɔ bɔ ə nɛ ŋɔ nu huwui ɓa yɛ ma ŋama maamɛni nwanaai ɲəi. Da pɛli kɛ di huwɔ mɛɛ, kəlaa, maahonɛɛli kɛ di ho ŋama mɛɛ. Maanɛɛ da huwɔ paa kɛ mɛɛ mɛni ɓa, di ŋama pu lɔi ɓa.

12. Kilistalea di wɔ kiliŋahiɛ kaa ləi yɛ hwilɛn na ŋama ɓa ?

¹² Zesu haa pulu, apɔtɛlɛɠaa da galaɉonŋaa kɛ toloo-toloo kalan nea nwun na, di di ŋaakpɔn ə gɛ, dɔn-nwooɠaai toloo Yálá ə dɛɛ Isilayɛli lonnii pɔ di gaa, nɛlɛ ɓə maanɛɛ kɛ kalan nea diɛ hiɛ la (Túwɔ́ pələ 15:​28, 29 ɓo ; 21:​25). Zehova ə kpɔnmaa tɛɛ di pɔ ə gɛ di gɔlɔn diɛ ma ŋama maamɛni wala-walaai lɔ nii ɲəi, ə lɛɛ maanɛɛ nwɔnɔ kɛ maamɛni ə wala-wala kilistalea yəi. Kilistaleai kɛ nowai tii hu, di ho kɛi ŋama mɛɛ, ə lɛɛ di ho nwɔnɔ kɛi gbələ. Da wala kɛ huwɔ ta nwun dee a neelee di hwa mɛɛ. Ŋama mɛɛ mɛni ə kɛ a nɛŋɛn gɛnɛ, yɛ pələi lɔ hali ɓatoɔ da wɛlihonŋaa di kaa la a nɛŋɛn gbea-kpea. Kilistalea kpɔ-kpɔɠaa di ho ta gɛ li di ho ŋama mɛɛ awala kɛtii di ho gbələ. Háákələi yaan ? Zehova kaa bɔ ŋama maamɛni ə wala-wala gu yəi.

13. Lə mɛni ɓa maahonɛɛli kilistalea di ho hwaa maa di ho ŋama tɛ di mɛi ?

 ¹³ Da kɛ ma gu ho ŋama mɛɛ, yili mukulaa ɓaa nwɔnɔ maahonɛɛli gu ho ŋama tɛ gu mɛi ? Ee. Zehova aa mo guɔ yɛ ma maahonɛɛli gu ho ŋama mɛɛ ə lɛɛ gu ho ŋama kpələ. Yɔwɔtɔlɔ ta a kɛ yɛ́ hó lɔɔ kpələ. Yili mukulaa ɓaa ya wala gbələ, ya pɛli ə́ dɛ ə́ mɛi yɛ pələi da yá tɛ la nu mɛi ? Kpaa ! Yili ɓa, da kɛ ma gu ho ŋama mɛɛ, yili mukulaa ɓaa maahonɛɛli gu ho ŋama tɛ gu mɛi, a kpaalə huwui lɔpee. Giliŋahiɛɠaai ɉɛɓɛ hu woo kpəlai 28 naa hu kaa.

14, 15. Pələi ma kilistalea di wɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaala di yəi, da mɔɔn hwaa ma di di wɔ yɛnɛɛ maakɔnwɔ a kpaalə ta yii a gɛ di kulɔ Yálá woo mu ? Ɉukulɔ.

¹⁴ Yɔwɔtɔlɔ ta a mo yɛ́, yɛ ma da wala ŋama tɛ ə́ mɛi ya haa, lə ɓə ə kaa pai gɛi ? Yálá ŋɔ tɔn-nwoo ŋɛi vilɛnŋaa ŋama ɓa, gu lɛɛ mɛni dɔn-nwoo tii mu, yili a heɠə gu pɔ. Gu wɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaai gu yəi, maahɔlɔɓo gaa a Yálá ŋɔ mɛinɛɛ. Yili maamɛni ɓa, gwa hwaa ma gu gu hali kɛ a kpaalə takpɛli yii ŋama mɛni hwa kɛ ɉu, ə gɛ gu wɔ yɛnɛɛ ŋɛi Yálá ə dɛɛ gu pɔ, ə lɛɛ gu yəi.

¹⁵ Gwa mɛni kəlee kɛ ə gɛ gu lɛɛ a gu kɔlɔi ponoɔ. Yii gu wɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaai Yálá yəi, maahonɛɛli gu ho hwaa ma di ho ŋama tɛ gu mɛi. Gu lɛɛ mɛni Zehova woo mu kaa a mɛni wala-wala gu yəi ə tɛɛ la ŋɔ tɔn-nwoo maakalaa ɓa, yii yaan lɔ gu lamu woloɓo yɛnɛɛ. Zesu ə mo yɛ ma : ‘ Nui a nɔu hwiɛlaɓo ə tɛɛ máámɛni ɓa, a hwɛɠɛ la. Kəlaa, nui a máámɛni hwiɛlaɓo ə dɛɛ nɔu ɓa, maanui a nɔu hɔlɔɓo ’ (Matie 16:​25). Zehova wɛli kaa guɔ, yili maamɛni ɓə a gɛ guɔ lɛɛ nwoo mu. Zehova ə gɔlɔn yii nɛlɛɛ guɔ. Yɛ pələi lɔ gu wɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaai la Zehova yəi, guɔ kpɛli ma, bələ lɔ ɓə maamɛni wala-walaa la gu yəi (Hebulu 11:​6).

16. Lə mɛni ɓa Yálá ŋɔ kólókɛnua da lɛɛ nwoo mu ?

¹⁶ Dɔn-nwooɠaai di hwilɛnŋaa ŋama ɓa, Yálá ŋɔ kólókɛnua təlimoɔɠaa kaa bɔ di bɔ túwɔ́ ɓo kpɔ a neelee.  Di hwa ŋama huwui lɔpee mɛɛ. Di hwa nwɔnɔ hwaa ma di ho ŋama tɛ di mɛi kɔlɔi pono mɛni ɓa *. Kəlaa da hwaa ma di di hali kɛ a kpaalə takpɛli yii ŋama mɛni hwa kɛ ɉu, ə gɛ di wɔ yɛnɛɛ ə lɛɛ di yəi. Di laana diɛ ma Yálá ŋɛi yɛnɛɛ da ŋama di kpɛtɛ, ə gɔlɔn yii nɛlɛɛ guɔ. Yɛ́ kpɛli ə́ laa tii na ?

17. Mɛni tɔnɔ lɔ ɓə Zehova ə kɛi hwaa ma Isilayɛli lonnii diɛ gɛ a ŋama. Ya ɓaa lə ?

¹⁷ Zehova ə mo Isilayɛli lonnii diɛ Mowisə ŋɔ tɔn hu, yɛ diɛ : “ Nɔɔn-nɔɔn ɉɛnŋaa di wɔ yɛnɛɛ kaa di ŋama hu, ə lɛɛ ɲáá gbinii ŋi bu ɉalaa kulɔi ka maamɛni ɓa, ka wɔ nɛŋɛnŋaa maahwaalɛɛ mɛni ɓa. Maahɔlɔɓo, ŋama ɓə a nɛŋɛn maahwaalɛɛ ” (Levitikə 17:​11, TMN). Isilayɛli lonnii da nɛŋɛn ɉəɠə kɛ, ə gɛ di maahwaa ə lɛɛ, maanɛɛ kɛ di pa a taatɛlɛɛ ta, yii da gulɔ a halaa. Halaalaahəlimun da ə kɛi ŋama ta pu ɉalaa kulɔi Yálá hee pɛlɛ mu. Mɛnii tii yaa tɔnɔ gbən ɓə Zehova ə kɛi hwaa ma Isilayɛli lonnii diɛ gɛ a ŋama.

18. Zesu ə ŋɔ yɛnɛɛ kulɔ a halaa. Yili dɔlɔ ɓaa lə guɔ ?

¹⁸ Ɓɛlowai Zesu ə pa la lɔi mɛi, ɉalaa ŋɛi Isilayɛli lonnii di kɛi gulɔ a ŋama, ə ɉalaa tii maahwalən a yaa kpinii ŋama awala kɛtii ŋɔ yɛnɛɛ yii ə gwɛlɛ gu wɔ nɛŋɛnŋaa maahwaalɛɛ mɛni ɓa (Matie 20:​28 ; Hebulu 10:​1). Zesu ŋɔ yɛnɛɛ maamɛni wala-walaai kɛ Zehova yəi, yili ɓə gɛ haai Zesu ə mo, Zehova ə gulɔ haaɓəlaa lowai ə tɛ yələkɔlɔn ɉu. Ɉaalai ɓə, Zehova a yiipoo yii kpɛɛ ho ma tɛɛ la nua pɔ (Záán 3:​16 ; Hebulu 9:​11, 12 ; Piɛli dɔlɔɔ 1:​18, 19).

19. Lə ɓə maanɛɛ gu gɛ yii yaan nua di wɔ yɛnɛɛ “ nwulu ” ho lɛɛ gu nwuɔ ?

¹⁹ Zehova Yálá ə yɛnɛɛ tɛɛ gu pɔ, ə lɛɛ maanɛɛ gu ŋɔ  mɛinɛɛ tii hu kɔlɔn. Yili ɓa, maanɛɛ guɔ mo nu takpɛliɠaa diɛ, guɔ ma nui a laa Zesu ŋɔ halaa la, maanui a pɛli yiipoo yii kpɛɛ ho ma hɔlɔɓoi. Gu ɓəlaa di wɔ yɛnɛɛ maaliihɛlɛn gaa guɔ yɛ pələi gaa la Yálá ɓa, ə lɛɛ gwa gu hwaŋa kəlee həɠə ə gɛ guɔ pɛli di maakwɛlii Yálá liiɓa kɛɛ ɓa. Yili ɓə pai yiipoo tɛɛ di pɔ (Ezekiyɛli 3:​17-21, TMN). Gwa gɛ tii, gwa apɔtɛlɛ Pɔli ni gu woo tɔɔi a kɛ tanɔn. Ə mo yɛ ma : “ Ka tɔnɔ kpɛli nwun na a pili, nwulu ho nwúɔ. Maahɔlɔɓo, ŋá Yálá ŋɔ mɛni pɛliɛ kəlee lɛ kaa, və́ dɔnɔ kpɛli loo li kaa ” (Túwɔ́ pələ 20:​26, 27). Gu Zehova maamɛni ɓo nua diɛ, ə lɛɛ gu mo diɛ guɔ ma ŋama maamɛni wala-walaai Zehova yəi kpɔ a neelee. Gwa kɛi gɛ tii, gwa nɛ guɔ ma nu ŋɔ yɛnɛɛ da ŋama di maawiaai.