1, 2. Baikara bwaai ake a rinanoi Atam ma Ewa ni moani karikaia, ao baikara titiraki aika rio mai iai?

 NGKE a karikaki Atam ma Ewa ao bon akea taani kairiribai nakoia. Bon aomata aika kororaoi aika a maeka n te bwaretaiti. E boni kaan aia iraorao ma aia tia Karikiriki kioina ngkai bon natina te mwaane ao te aine. (Karikani Bwaai 2:7-9; Ruka 3:38) E kaotaki aia kantaninga ibukini maiuia ni mwiokoaia ae kakawaki are e a tia n angania te Atua. (Wareka Karikani Bwaai 1:28, BK.) Ngkana e na ‘kaonaki aonnaba ao n tauaki taekana’ e kona ni kakororaoaki anne i nanon te tai ae rangi ni maan. Ma ngkana a na teimatoa Atam ma Ewa n ‘tautaekani baika maiu ni kabane aika mwamwakuri i aon te aba,’ a riai ngkanne ni maiu n aki toki n te aro are e na aki kitana mwiokoana Atam ibukin te mate.

² Ma e aera ngkanne bwa a rangi ni kaokoro baika riiriki ngkai? E a kangaa naba n rangi ni bati baika a tutuka kukureia aomata ao karotoia ae te mate? Tera ae e na karaoia te Atua ni kamaunai iai baika riribaaki aikai? A kona n reke kaekaan titiraki aikai ao aika irekereke naba ma ngaai n te Baibara. Ti na neneri mwakorona tabeua aika rangi ni kakawaki.

3, 4. (a) Tera te tua are a anganaki Atam ma Ewa iroun te Atua? (b) Tera aroni kakawakin te ongeaba nakon te tua anne?

³ E ngae ngke iai aia kantaninga Atam ma Ewa bwa a na maiu n aki toki, ma a boni mate. Ngkana a na teimatoa ni maiu, a riai n ikeike, ni moi, ni matu ao n amwarake. Ma ae kakawaki riki, e boto maiuia i aon aia iraorao ma te tia Anga te Maiu. (Te Tua-Kaua 8:3) E rangi ni kakawaki butimwaean ana kairiri te Atua ibukini kateimatoaani kukureia ni maiuia. E boni kamataataa aei Iehova nakon Atam imwain naba karikan Ewa. N te aro raa? “E tuanga te aomata arei Iehova ae te Atua, ao E kangai, Ko kona n amamarake raoi mani kaai ni kabane aika kain te ne n aroka aei: ma ko na tai amarake man te kai n ata te raoiroi ma te buakaka: ba n te bong are ko amarake mai iai ao ko na boni mate.”—Karikani Bwaai 2:16, 17, BG.

⁴ E tei “te kai n ata te raoiroi ma te buakaka” ibukin riain te Atua ni baireia bwa tera ae raoiroi ao ae buakaka. Ni koauana, e a kaman ataa ae raoiroi ao ae buakaka Atam bwa e karikaki ni katotongan te Atua ao n anganaki mataniwin nanona. E kaotaki naba man te kai aei nakon Atam ma Ewa bwa a kainnanoa ana kairiri Iehova n taai nako. Ngkana a kana uaan te kai aei naakai, e a kaotaki iai bwa a kan inaomata, ao a a karika iai te kabuanibwai ae korakora nakoia ao kanoaia naba. A karekea mwin aia kairua ae kakaiaki anne bwa a a mate ma natiia n aron are e a tia ni kauringia te Atua.

5. A kangaa ni kairaki Atam ma Ewa bwa a na aki ongeaba?

⁵ Imwini karikani Ewa, e a kaongoaki ana tua te Atua iroun Atam. E bon ataia raoi neiei ao e kona ni manga taekin taekana ni kabane teuana imwin teuana. (Karikani Bwaai 3:1-3) Ao e bon taekina anne nakon teuare e rabwatanna n te naeta ae te man ae nanowanawana. Te aomata are e rabwatanna n te naeta bon natin te Atua ae Tatan te Riaboro ae te anera, are e a tia ni kataua bwa e na karikirakea te nano ni kan inaomata ao ni mwaaka. (Kabotaua ma Iakobo 1:14, 15.) E boni kabuakakaa te Atua bwa aongkoa e kewe bwa e aonga ni kakororaoaki ana iango ae buakaka. E tuanga Ewa bwa uaiakinan te kan inaomata, e na aki reke iai te mate ma e na riki bwa kaanga te Atua. (Karikani Bwaai 3:4, 5) E boni kakoauaa aei Ewa ike e a inaomata iai ni kana uaan te kai ao n tuanga Atam bwa e na kanna naba. (Karikani Bwaai 3:6, 17, BG) E a bon tia ni kewe te Riaboro. (Wareka 1 Timoteo 2:14.) Ma e ngae n anne, e bon ‘ongo bwanaani buuna’ Atam. E ngae ngke tao e taraaki te naeta bwa kaanga te rao, ma Tatan te Riaboro bon te tia kairiribai ae karawawataia aomata are e atai baika a na riki aika kakaiaki imwin taekinan ana iango nakon Ewa.

6, 7. Tera aron Iehova ni bairea motikan taekaia taani bure?

⁶ Ibukina bwa a karaoi oin nanoia Atam ma Ewa, a a boni karitei nakon Teuare e angania te maiu ao bwaai ni kabane ake iai irouia. Ni koauana, e atai bwaai ni kabane Iehova ake a a tia n riki. (1 Rongorongo 28:9; wareka Taeka N Rabakau 15:3.) E a tia ni kariaia naaka teniman aikai ake a irekereke iai bwa a na kaota aia namakin ibukina. Ngkai bon te Tama ngaia, e boni bae n rangi ni maraki nanona iai. (Kabotaua ma Karikani Bwaai 6:6.) Ai ngaia are e riai ni karaoa aron te tia Moti ni boutokaa ao ni karaoa nanon ana taeka ni kaineti ma mwin aia mwakuri.

⁷ E a tia te Atua n tuanga Atam ni kangai “N te bong are ko amarake ma iai [te kai n ataa te raoiroi ao te buakaka] ao ko na boni mate.” E boni bae n ota raoi Atam n te taeka ae “te bong” bwa nanona 24 te aoa. Imwin uruakan ana tua te Atua irouna, e kona ni kantaningaa Iehova bwa e na karaoa te bwai teuana imwaini bungin taai. E boni kawariia te taanga aei Iehova “n taini kamaitoron te  ngaina.” (Karikani Bwaai 3:8, BG) Ngkai bon te tia Moti ae raoiroi, e kakauongo moa n te bwai are a na taekinna Atam ma Ewa. (Karikani Bwaai 3:9-13) Imwina, e a katuuaaeia taani bure. (Karikani Bwaai 3:14-19) Ngkana e tiringia n te tai anne, e nang aki koro bukin ana kantaninga ibukia Atam ma Ewa ao kanoaia. (Itaia 55:11) E ngae ngke e a roko naba ngkekei mwin te bure, ma e boni kariaia Iehova bwa a na maiu Atam ma Ewa i nanon te tai ae tau maanna bwa a aonga ni karikia natiia ake a na kona ni karekei baika raraoi n taai ake imwaia. Mangaia are n ana taratara te Atua, a mate Atam ma Ewa n te bong are a kana iai uaan te kai. Ao kioina ngkai titeboo 1,000 te ririki ma teuana te bong iroun Iehova, a a boni mate tii i nanon teuana “te bong.”—2 Betero 3:8.

8, 9. A kangaa n ituaki kanoan Atam n ana bure? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁸ A na rotaki kanoan Atam ma Ewa n te bwai are a karaoia aia karo? Eng. E kabwarabwaraaki ni kangai n I-Rom 5:12: “Aron rokon te bure irouia kaain te aonnaba mairoun te mwaane ae tii temanna ao rokon te mate n te bure, ao e a ituia aomata ni kabane te mate ibukina bwa a bane ni bure.” Te moan aomata ni mate bon Abera are e kakaonimaki. (Karikani Bwaai 4:8) Imwin anne, a a bane n rikirake ni kara ao ni mate kanoan Atam. A ituaki n te bure n ikotaki naba ma te mate? E kaekaa anne te abotoro Bauro ni kangai: ‘A riki bwa taani bure aomata aika bati n ana aki ongeaba te mwaane ae tii temanna.’ (I-Rom 5:19) E a riki te bure ma te mate are mairouia Atam ma Ewa bwa baika a riribaaki irouia aomata aika aki kororaoi ao a aki kona ni birinako mai iai. E ngae ngke ti aki ataia bwa e kangaa ni butanako te bure ao te mate nakoia kanoan Atam, ma ti boni kona n nori mwia aika kananokawaki.

⁹ E tonu raoi ngke e taekinaki n te Baibara ae te bure ma te mate ae ti ituaki iai bon “te roki ae kaweneaki i aoia natanaomata ni kabaneia ma te rabuna-ni-mata ae takinaki i aoia botanaomata ni kabaneia.” (Itaia 25:7, BG) Akea te aomata ae kona ni kamaiua man te bure ao te mate. Anne bukina ngkai e taekinaki bwa “a bane ni mate aomata i nanon Atam.” (1 I-Korinto 15:22) E taekinaki ni kangai te titiraki are e tabekia imwina Bauro: “Antai ae na kamaiuai man te rabwata ae kairai nakon te mate aei?” Iai ae e konaa? *—I-Rom 7:24.

10. (a) Baikara kibun te Baibara tabeua aika a kaotaki iai ae e na kamauna Iehova te mate are mairoun Atam? (b) Tera ae kaotaki ni kiibu aikai ibukin Iehova ao Natina?

¹⁰ Eng, e boni kona Iehova ni kamaiua Bauro. Imwin raoi mwanewean “te roki,” e a korea ae kangai Itaia: “E oongaki te mate i Rouna n aki toki; ao E na kaoi rannimata te Uea ae Iehova mani maata ni bane.” (Itaia 25:8, BG) N aron te karo ae e kanakoi baika a karikii rawawataia natina ao ni kaoi rannimataia, e rangi ni kimwareirei naba Iehova ni kamauna te mate are mairoun Atam! Bon iai raona ni karaoa aei. Ti wareka 1-I-Korinto 15:22 ni kangai: “N aron ae a bane ni mate aomata i nanon Atam, ao ai arona naba bwa a na bane ni kamaiuaki i nanon te Kristo.” N aron naba anne, e titiraki Bauro imwina ni kangai: “Antai ae na kamaiuai?” ao e a manga reitia ni kangai: “I kaitaua te Atua rinanon Iesu Kristo ae ara Uea!” (I-Rom 7:25) E mataata bwa e aki toki ana tangira lehova are e kairiia bwa e na karikiia aomata e ngae ngke a karitei Atam ma Ewa. Ao teuare e buoka Iehova ni karikiia te moan taanga, e bon aki bua ana tangira ae okoro ibukia kanoaia nakanne. (Taeka N Rabakau 8:30, 31) Ma e na kangaa ni kakororaoaki te kakamaiu man te bure aei?

11. Tera are e katauraoia Iehova ibukini buokaia aomata?

 ¹¹ E irekereke aki kororaoia aomata ao mateia ma ana bure Atam ao ana motikitaeka ae raoiroi Iehova. (I-Rom 5:12, 16) Ti wareka ae kangai: “A kabuakakaaki aomata n aekaia nako imwin te bure ae tii teuana.” (I-Rom 5:18) Tera ae e kona ni karaoia Iehova ni motikan taekaia aomata ibukini kabuakakaaia ao n toua raoi mwin ana kaetieti? Ti kona n nora kaekaan aei n ana taeka Iesu aikai: ‘E roko Natin te aomata bwa e na anga maiuna bwa te karea ni kaboomwi ibukia aika bati.’ (Mataio 20:28) E kamataataa teuare ana moan nati are te taamnei Iehova bwa e a tia ni bungiaki i aon te aba bwa te aomata ae kororaoi ibukini katauraoan te kaboomwi. E na kangaa te kaboomwi aei ni kakororaoa nanon te kaetitaeka ae riai?—1 Timoteo 2:5, 6.

12. Tera te kaboomwi are e kakororaoa te kaetitaeka ae riai?

¹² Ngkai bon te aomata ae kororaoi Iesu, bon iai ana kantaninga aika titeboo ma ake iroun Atam imwaini karaoan te bure. Bon ana kantaninga Iehova bwa e na kaonaki te aonnaba ni kanoan Atam aika kororaoi. Mangaia are ibukini korakoran tangiran Tamana irouna ao kanoan Atam, e a anga maiuna n aomata Iesu bwa te karea. Eng, e anga maiuna n aomata ae kororaoi Iesu are e boraoi ma te bwai are e kabuaa Atam. Imwin anne, e a manga kaoka maiun Natina Iehova nakon te maiu n taamnei. (1 Betero 3:18) E kona Iehova ni butimwaea ana karea te mwaane temanna ae kororaoi ae Iesu, bwa te kaboomwi ke e na kabooaki iai maiuia ana utu Atam ike a anganaki iai kantaningaan te maiu are e a tia ni bua. A kona kanoan Atam ni karekea te maiu ae aki toki mairoun Iesu. E kabwarabwaraa ni kangai Bauro: “Mangaia are e koreaki ae kangai: ‘E riki te moan aomata are Atam bwa te aomata ae maiu.’ E riki Atam are te kabanea bwa te taamnei ae anga te maiu.”—1 I-Korinto 15:45.

13. E na kangaa “Atam are te kabanea” ni karaoa ana mwakuri ibukini buokaia ake a a tia ni mate?

¹³ E na waekoa n roko te tai ibukin “Atam are te kabanea” bwa e na riki bwa “te taamnei ae anga te maiu” nakoia aomata ni kabane. A na manga kautaki angiia kanoan Atam. Bukin tera? Ibukina bwa a a tia ni maiu ao ni mate. A na kainnanoa te mangauti ae kaokani maiuia i aon te aba.—Ioane 5:28, 29.

14. Tera ana bwaintituaraoi Iehova are e na kainaomataia kanoan Atam man rikiaia ae te aki kororaoi?

¹⁴ A na kanga ni kainaomataaki aomata man aia kabokorakora ni buakana rikiaia ae te aki kororaoi? E boni katea te Tautaeka n Uea Iehova ae kaainaki iroun “Atam are te kabanea” ao raona ake a a tia n rineaki mai buakoia botannaomata. (Wareka Te Kaotioti 5:9, 10.) A na bae te koraki akanne ake raon Iesu i karawa n tia n ataa ae nanonaki n te aki kororaoi. Inanon te nga te ririki, a na buokaki aomata nako iroun Iesu ma raona ake 144,000 mwaitiia bwa a na tokanikai i aon te aki kororaoi are a aki kona ni buakanna n tii ngaiia.—Te Kaotioti 20:6.

15, 16. (a) Tera “te tia kairiribai are te kabane, are te mate,” ao e na kamaunaaki n ningai? (b) Ni kaineti ma ae taekinaki n 1 I-Korinto 15:28, tera ae a na karaoia Iesu n te tai ae e a kaan?

¹⁵ N tokin te nga te ririki are e kairiri iai te Tautaeka n Uea, ao a nang tia ni kainaomataaki aomata aika ongeaba mani baike a riribai ni kabane ake a reke man ana aki ongeaba Atam. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “N aron ae a bane ni mate aomata i nanon Atam, ao ai arona naba bwa a na bane ni kamaiuaki i nanon te Kristo. Ma aomata nako n aia karinan nako, Kristo boni ngaia te moan uaa ao rimwi te koraki ake ana aomata te Kristo [ake raona n tautaeka], ngkana e a oki ma n tiku. Imwina riki, n te toki, e nang anga te tautaeka n uea nakon te Atua ae Atuana ao Tamana, ngkana e a tia ni kamaunai tautaeka nako ma waaki ni kairiri nako ma taiani mwaaka. Bwa e riai n tautaeka bwa  te uea ni karokoa kamenaaia akana kairiribai nakoina ni kabane i aani waena iroun te Atua. Ao e na boni kamaunaaki te tia kairiribai are te kabane, are te mate.” (1 I-Korinto 15:22-26) Eng, e na kamaunaaki te tia kairiribai ae te kabane are te mate ae rikiara mairoun Atam. E na boni kamaunaaki n aki toki “te roki” are e rabunia aomata ni kabane.—Itaia 25:7, 8, BG.

¹⁶ E kabwanina ana rongorongo te abotoro Bauro n te aro ae kimototo n taeka aikai: “Ngkana a a tia ni kamenaaki i aana bwaai ni kabane, ao e na kairia i bon irouna te Nati bwa e na aantaeka iroun Teuare e kamenai bwaai ni kabane i aan te Nati, bwa e aonga n riki te Atua bwa bwaninin bwaai ni kabane nakoia aomata nako.” (1 I-Korinto 15:28) E nang tia ni kakororaoaki ana kantaninga ibukin ana tautaeka te Nati. Ibukini korakoran raun nanona, e na kaoka mwaakana nakon Iehova ao n anganna aomata aika kororaoi.

17. Tera ae na karaoaki nakon Tatan n te kabanea n tai?

¹⁷ Ma tera ae na riki nakon Tatan, are e moani kariki karawawata ni kabane nakoia aomata? Iai kaekaan aei n Te Kaotioti 20:7-15. N tokin tuoaia aomata ni kabane aika kororaoi, e na kariaiakaki Tatan bwa e na kataia ni mwamwanaiia. A na boni kamaunaaki n aki toki te Riaboro ao naake a kakairi irouna n “te mate ae te kauoua.” (Te Kaotioti 21:8) Ibukina bwa a na aki manga maiu te koraki ake a mate n te aro anne, e nang aki manga kamaunaaki te mate. Mangaia are e nang aki riki “te mate ae te kauoua” bwa aia kairiribai aomata ake a tangira aia tia Karikiriki ao ni beku ibukina.

18. E na kangaa ni kakororaoaki te mwioko are e anga ngkoa te Atua nakon Atam?

¹⁸ A nang tei aomata aika kororaoi i matan Iehova ao ni butimwaeaki ni kabane nakon te maiu n aki toki, n akea baike a riribai n taabo nako. E nang kakororaoaki te mwioko are e anganaki ngkoa Atam e ngae ngkai ai akea ngaia. E nang onrake te aonnaba irouia kanoana ake a na kukurei n tararuaia ma maan. Ti bia kakaitau n taai nako ibukin aron Iehova ae tatangira ni kamauna te tia kairiribai are te kabane ae te mate!