“TAIANI buaka ake rimoa . . . a aki rangi ni korakora ni kabotauaki ma ae riki ngkai i Eurobe.” Ma e taekinaki n Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti ae bwain Tebetembwa 1, 1915, te moani buaka n te aonnaba are a irekereke iai aaba aika tao 30 mwaitiia. Ibukin anne, e ribootinaki n Te Taua-n-Tantani aei: “E a tia n tukaki te mwakuri ibukin te [Tautaeka n Uea], moarara riki i Tiaman ao Buranti.”

Ngke a aitara Taan Reirei n te Baibara ma te itabarara ae korakora i marenan aaba aika bati, a tuai n ota raoi n te boto n reirei ibukia Kristian ni kaineti ma te tei i nuka. Ma a motinnanoia bwa a na tataekina te rongorongo ae raoiroi. Ibukina bwa e kani karaoa ana mwakuri Wilhelm Hildebrand ibukin te Tautaeka n Uea, e a karekei katoton te turaeki ae The Bible Students Monthly n te taetae ni Buranti. E aki roko teuaei i Buranti bwa te tia uarongorongo ae kabwanina ana tai, ma e roko bwa te tautia mai Tiaman. E bwainna n te kunnikai n tautia teuae iangoaki bwa te tia kairiribai aei ma n tataekina taekan te rau, ao a mimi iai I-Buranti ake a rirakina.

E kaotaki n reeta ake a karinaki n Te Taua-n Tantani bwa a bati naba Taan Reirei n te Baibara mai Tiaman ake a kan uataboa tataekinan te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea ni menaia n te taanga ni buaka. E taekinna Brother Lemke are te tautia ngkoa n te manuao bwa iai i buakoia raona ni mwakuri aika niman aika kan ongora. E korea aei teuaei: “E ngae ngke I mwakuri n te manuao ma I boni karekea kamoamoaan Iehova.”

E ira te buaka Georg Kayser bwa te tautia, ao e a okira abana bwa temanna ana toro te Atua ae koaua. Tera ae riki? E reke irouna aia boki Taan Reirei n te Baibara. E butimwaea te koaua ibukin te Tautaeka n Uea ma nanona ni koaua, ao e a aki manga buaka. Imwina, e a reke ana mwakuri ae akea irekerekena ma te buaka. Imwin te buaka, e a beku bwa te bwaiania ae ingainga nanona i nanon ririki aika bati.

E ngae ngke a aki ota raoi Taan Reirei n te Baibara ni kaineti ma te tei i nuka, ma e rangi ni kaokoro aia iango ao aroaroia ma naake a boutokaa te buaka. E ngae ngke a kakorakoraia kaain te tautaeka ao  mataniwi n Aaro ni boutokai waaki ni buaka, ma a teimatoa Taan Reirei n te Baibara ni boutokaa te “Natinuea ae Karekea te Rau.” (Ita. 9:6) E ngae ngke iai tabeman ake a aki kateimatoa raoi teia i nuka, ma a bon taua te koaua ae kakawaki, n aron are e taekinna ni kangai te Tia Reirei n te Baibara ae Konrad Mörtter: “I a ataia raoi man Ana Taeka te Atua bwa e aki riai te Kristian n tiriaomata.”​—TeOti. 20:13. *

E ngae ngke akea i Tiaman te tua ae a na kariaiakaki iai n aki kaaina te buaka ibukin aia onimaki, ma a rawa n irekereke ma te buaka Taan Reirei n te Baibara aika 20 tabun mwaitiia. A iangoaki tabeman i buakoia bwa a mino, n aron Gustav Kujath are kaakaki n aia onnaoraki miino ao ni kamatuaki n te bwatin. E rawa Hans Hölterhof n rin n te taanga ni buaka, ao e a rin n te karabuuti ike e rawa naba iai ni karaoi mwakuri nako aika irekereke ma te buaka. A kabaea ni kakooa tautia n te aeka ni kunnikai teuana ni karokoa ae a aikoa namakinaaba baina ma waena. Ngke e aki uruaki kakaonimakina iai, a a manga kakamaakua bwa aongkoa a na tiringnga. Ma e teimatoa n tei n nene Hans n tain te buaka.

A rawa n uouotii bwaai ni buaka tabeman taari ake a karinaki n te taanga ni buaka ao a bubutii karaoani mwakuri aika aki irekereke ma te buaka. * E karaoa anne Johannes Rauthe ao e kanakoaki bwa e na mwakuri ni kawain te turein. E mwiokoaki Konrad Mörtter bwa te tia katioi bwaai n te onnaoraki ao Reinhold Weber bwa te neeti. E kukurei August Krafzig bwa e aki mwakuri n te tabo ni buaka. A motinnanoia Taan Reirei n te Baibara aikai ao tabeman riki ake titeboo aroia ma ngaiia, bwa a na beku iroun Iehova man otaia ni kaineti ma te tangira ao kakaonimakia ni koaua.

A tarataraaki raoi Taan Reirei n te Baibara irouia kaain te tautaeka ibukin aroaroia n tain te buaka. N ririki riki ake imwina, a aitara Taan Reirei n te Baibara i Tiaman ma kateaia n te boowi ibukini keiti aika nga ma nga ni kaineti ma aia mwakuri n uarongorongo. Ibukini buokaia, e katea te rabwata ae tabe ma te tua te aobiti n tararua i Tiaman n te Betaera i Magdeburg.

A katamaroaa otaia Ana Tia Kakoaua Iehova ibukin teia Kristian i nuka teutana imwin teutana. Ngke e teirake te kauoua ni buaka n te aonnaba, a kateimatoa teia i nuka n aroia ni bon rawa nakon te buaka. Ibukin anne, a iangoaki bwa taani kairiribai nakon te Tautaeka n Tiaman ao a bwainikirinaki n te aro n iowawa. Ma e kaokoro te rongorongo aei ma are e na manga rinanoaki n “Rongorongora Rimoa” ae bati mwakorona.​—Rongorongora rimoa mai Central Europe.