1, 2. E aera ngkai ti na rinanon aia katoto uean Iuta ake aman?

NGKANA ko nora temanna ni marannako ao ni bwaka n te kawai teuana, tiaki ko na taratara raoi ngkana ko a roko n te kawai anne? Ti kona ni buokaki n rarawa ni karaoi kairua ake a karaoi tabemwaang ngkana ti neneri raoi rongorongoia. E kaineti naba aei nakon ara onimaki. Ti kona ni karekei reireiara aika kakawaki man aia kairua tabemwaang, ao aika n te Baibara naba.

² A toro iroun Iehova ma nanoia aika tabwanin raoi uean Iuta aika aman ake a maroroakinaki n te kaongora are imwain aei. Ma e ngae n anne, a boni karaoi naba kairua aika kakaiaki. Tera reireiara man rongorongoia ao ti na kangaa n rarawa ni kakairi irouia? Ngkana ti iaiangoi katoto aikai, ti a kona ni kakabwaiaaki mani baike a koreaki ngkoa ibukin reireiara.—Wareka I-Rom 15:4.

3-5. (a) E ngae ngke e tabwanin nanon Ata nakon Iehova, ma tera te kairua are e karaoia? (b) E aera Ata ngke e onimakinia aomata ngke e roko Baata n ekaanako Iuta?

³ Ti na rinanon moa rongorongon Ata ao n noria bwa e na kangaa Ana Taeka te Atua n rotii maiura. E onimakina Iehova Ata ngke a buakana Iuta I-Itiobia aika teuana te mirion mwaitiia, ma  e a aikoa onimakina Iehova ngke e roko Baata are uean Iteraera n ekianako ao ni katea nonon Rama, ae te kaawa ae tian ana tautaeka Ata. (2Rong. 16:1-3) E onimakina oini wanawanana Ata ao e kamaraa aton Uean Turia are Benataata bwa e na buakana Baata. E nakoraoi ana waaki Ata? E taku te Baibara: “Ngke e ongo taekan anne Baata ao e aki tabwara ma e a katoka naba katean Rama, ao e katoka mwakuriana.” (2Rong. 16:5) N te moantai, e bae n iangoia Ata bwa e nakoraoi ana waaki!

⁴ Ma tera ana iango Iehova iai? E kanakoa te Atua ana tia uataeka ae Aanani bwa e na boaa Ata kioina ngke e a aki onimakina Iehova. (Wareka 2 Rongorongo 16:7-9.) E taku Aanani: “Ni moa mangkai ao ane a na roroko buaka n ekikonako.” E taua taekan te kaawa ae Rama Ata ma e aitara ma buaka aika bati ma ana aomata, ni kabane ana bong ni maiu.

⁵ N aron ae ti noria n te kaongora are imwain aei, e nenera nanon Ata te Atua ao e taekinna bwa e tabwanin raoi nanona nakoina. (1Uea 15:14) N ana taratara te Atua, e kakaonimaki Ata nakoina ao e irii nanon ana tua. Ma e na bon anaa mwin ana motinnano ae buakaka. E aera Ata ngke e onimakinia aomata n aroni Benataata ao boni ngaia naba ni buakanani Baata, ao tiaki Iehova? E iangoia Ata bwa kamanenaan aia anga ni buaka tautia aika mwaatai riki e na karekea tokanikaina n te buaka, nakon are e na butiia te Atua buokana? Ke e a tia ni karin taeka n reirei aika bubuaka mairouia tabemwaang?

6. Tera reireiara man ana kairua Ata? Kabwarabwaraa.

⁶ Ti na kaungaaki n rongorongon Ata bwa ti na neneri maiura? Ngkana ti kaaitara ma kangaanga aika taraa n riaon ara konaa, ti kai ataia ae ti kainnanoa Iehova. Ma tera ae ti karaoia ngkana ti kaaitara ma kangaanga aika uarereke riki? Ti kakairi n aia iango aomata ni kataia ni kanakoraoia i bon iroura? Ke ti ukeri ana boto n reirei te Baibara ao ni kataia ni maiuakin, ni kaotia iai bwa ti onimakina kawain Iehova ni kanakoraoi kangaanga? N te katoto, iangoia bwa a ribaiko kaain am utu n irii bobotaki ke te runga. Ko bubutiia Iehova ana kairiri ao buokam ae te kabanea n nakoraoi ibukin am kangaanga. Ke tera arom ngkana ko a kakerikaakaki man am mwakuri ao e a kangaanga manga rekena? Ngkana arona bwa ko a maroro ma temanna ae kani kammwakuriko, ko na tuangnga ae ko na katoatai n iriri bobotaki i nanon te wiki? N aki ongeia bwa tera ara kangaanga, ma ti wanawana ngkana ti mutiakin ana taeka te tia areru aikai: “Angan Iehova arom, onimakinna ao e na karaoi bwaai ibukim.”—TaiAre. 37:5.

7, 8. Baikara ana kairua Ieotiabata, ao tera mwia? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁷ Ti na maroroakina ngkai natin Ata ae Ieotiabata. A bati aroarona aika raraoi. Ibukina bwa e onimakina te Atua, e karaoi baika raraoi aika bati. Ma e ngae n anne, e boni karaoi naba ana babaire aika kairua. N te katoto, e baireia bwa e na mare natina ma natin te Uea ae Aaba are buakaka, man te tautaeka n uea mai meang. Ao e nako naba Ieotiabata ni buoka te uea anne ni buakania kaain Turia, e ngae ngke e kauringaki iroun te burabeti ae Mikaia bwa e na aki iria. E kuri ni mate Ieotiabata n te buaka anne ao imwina e a okira Ierutarem. (2Rong. 18:1-32) Ibukin anne, e a titirakinna te burabeti are Ieu ni kangai: “E riai bwa ko na buokiia aika buakaka, ao e riai bwa ko na tangiriia akana ribaa Iehova?”—Wareka 2 Rongorongo 19:1-3.

⁸ E reke reireian Ieotiabata n te baere riki nakoina? E ngae ngke e teimatoa ni kaota  ingaingana ni kani kakukureia te Atua, ma e taraa n ae e aki reke reireiana n te baere e karaoia ma Aaba ao man ana taeka ni kauring Ieu. E a manga iraorao naba ma te aomata ae aki kan taromauria te Atua. N te tai aei, bon natin Aaba are te Uea ae Aatia are buakaka. A kabai aia kaibuke Ieotiabata ma Aatia, ma a urubekebeke imwain are a kona ni kamanenai.—2Rong. 20:35-37.

9. E na kangaa n rotakibuaka maiura n te iraorao ae buakaka?

⁹ Ngkana ti wareki rongorongon Ieotiabata, ti riai ni kairaki iai bwa ti na neneri maiura. N te aro raa? Eng, bon te uea ae raoiroi Ieotiabata ni maiuna. E kakaraoa ae eti ao e “ukoukora Iehova ma nanona ni kabane.” (2Rong. 22:9) Ma e ngae n anne, a riki ana kangaanga aika kakaiaki man te iraorao ae buakaka. Uringa te taeka n rabakau ae kairaki koreana n te taamnei aei: “Ane e nakonako ma akana wanawana ao e na wanawana, ma e na rotakibuaka ane e irekereke ma akana nanobaba.” (TaeRab. 13:20) Ti boni bae ni kani buokiia akana raoiroi nanoia bwa a na ataa te koaua. Ma e kuri ni bua maiun Ieotiabata n ana iraorao ae aki riai ma Aaba. N aron naba anne, ngkana ti iraorao ma aika a aki toro iroun Iehova ti na boni bae n ruanikai naba.

10. (a) Tera reireiara mairoun Ieotiabata ngkana ti iangoa te mare? (b) Tera ae ti riai n ururingnga ni kaineti ma te iraorao ae buakaka?

¹⁰ Tera reireiara ae kakawaki man rongorongon Ieotiabata? E kona ni moanna ni karekenano temanna te Kristian ma ae e aki tangira Iehova, bwa e iangoia ae e aki kona n reke buuna i buakoia Kristian ni koaua. Ke e kona te Kristian n namakina karawawataana mani kairoroakina irouia ana utu aika tiaki kaain te onimaki, bwa e riai ni mare imwain ae e a kara. A kona naba tabeman n namakina are iroun te tari te aine temanna ae kangai: “Ti karikaki ma kainnanoan ae ti na tangiraki ao n reke raora.” Tera ae e na karaoia te Kristian? E kona n reke buokana ni kananoan ana iango n te baere riki nakon Ieotiabata, are aki toki n ukoukora ana kairiri te Atua. (2Rong. 18:4-6) Ma tera ae riki nakon Ieotiabata ngke e iraorao ma Aaba are aki tangira Iehova? E riai n ururingnga Ieotiabata ae Iehova e ukoukoriia aika tabwanin raoi nanoia nakoina. N ara tai naba aikai, “a biribiri matan Iehova n te aonnaba ni kabutaa,” ao e tauraoi ni “kaota  korakorana” ibukira. (2Rong. 16:9) E atai ara kangaanga ao e tangirira. Ko onimakina te Atua bwa e na tabeakina kainnanom ibukin tangirakim ao karekean raom? Ko riai ni kakoauaa bwa e na boni karaoa anne n taina ae riai!

11, 12. (a) E kangaa Etekia ni kaota te baere i nanona? (b) E aera ngke e a aki roko unin te Atua i aon Etekia?

¹¹ E kaineti riki nakon te nano reireiara mairoun Etekia. N te taina, e a kaotaraeaki te baere i nanon Etekia iroun te tia Neneri naano. (Wareka 2 Rongorongo 32:31.) Ngke e a rangi n aoraki Etekia, e anganna te Atua te kanikina ae kaotaki iai bwa e na boni marurung ae te nuu ae kerikaaki. E taraa n ae a kanakoia aia tia taetae tokani Baburon bwa a na titirakina teuaei ibukin te kanikina anne. (2Uea 20:8-13; 2Rong. 32:24) E taekinaki n te Baibara bwa e “kitanna” Iehova bwa e na nora te bwai are e na karaoia nakoia naakai. E kaneweabaia Etekia kaaini Baburon akanne ni “nnen nako ana bwai aika kakawaki.” A kaotaraeaki “bwaai nako ake i nanon teuaei” man arona n nanobaba aei.

¹² E aki kaotaki n te Baibara te baere e karika te kainikatonga i nanon Etekia. E reke aei ibukin ana tokanikai i aoia I-Aturia ke ibukini katokan aorakina n te kakai iroun te Atua? E riki aei ibukini ‘batini kaubwaina ma karineana’? N aki ongeia bwa tera bukina, ma e kainikatonga Etekia ngke e “aki kaota te kakaitau . . . nakon te bwai ae raoiroi are e a tia ni karaoaki ibukina.” Ai kananokawakira anne! E ngae ngke e kona Etekia ni bubutiia te Atua ngkai e a tia n toro irouna ma nanona ae tabwanin raoi, ma n te taina, e a aki kukurei Iehova n te baere e karaoia. Ma imwina riki, “e kananorinanoa Etekia,” ngaia are e a aki roko unin te Atua i aona ma ana aomata.—2Rong. 32:25-27; TaiAre. 138:6.

13, 14. (a) N ningai ae e kona iai Iehova ni ‘kitanira bwa e na kataira’? (b) Tera arora ae riai ngkana a kamoamoaira tabemwaang n te bae ti karaoia?

¹³ Ti na kangaa ni kakabwaiaaki mani warekan ao kananoan ara iango n rongorongon Etekia? Uringnga are e otara kainikatongan Etekia n te tai ae waekoa imwini katokan aorakina are e kuri ni mate iai, ao imwini kataenikaian Tennakeriba iroun Iehova. Ni kaineti ngkanne ma ngaira, ngkana ti karaoa te bwai ae ti tau ni kamoamoaaki iai, e kona Iehova ni ‘kitanira bwa e na kataira’ bwa e na otara te bwai ae i nanora? N te katoto, tao e a tia te tari te mwaane temanna ni kakorakoraa ni katauraoa ana kabwarabwara ao n anga i mataia aomata aika rangi ni bati. A bati ake a kamoamoaa iai, ma tera arona?

¹⁴ Ngkana ti kamoamoaaki, ti wanawana ngkana ti kakairi n ana taeka Iesu aei: “Ngkana kam a tia ni karaoi bwaai ni kabane ake kam mwiokoaki iai, ao kangai: ‘Akea bongara bwa bon tooro ngaira, te bwai ae ti a tia ni karaoia, bon te bwai ae ti riai ni karaoia.’ ” (Ruka 17:10) Ti a manga karekea naba reireiara man rongorongon Etekia. E otara kainikatongana ibukina bwa e “aki kaota te kakaitau . . . nakon te bwai ae raoiroi are e a tia ni karaoaki ibukina.” Ngkana ti kananoi ara iango ni baika bati ake e karaoi te Atua ibukira, ti na buokaki iai n rarawa nakon te aroaro ae e ribaia. Ti kona n taetae ni kaitaua Iehova. Ni koauana, boni ngaia ae katauraoa te Baibara ao taamneina ae raoiroi ibukini boutokaaia ana aomata.

15, 16. E aera ngke e a aikoa kamanoaki Iotia iroun te Atua, ao ni bua maiuna?

¹⁵ Tera ngkanne te kauring ae ti kona ni karekea n te baere riki nakon te Uea ae raoiroi  are Iotia? Iangoa te baere e karekea taenikaina ao matena. (Wareka 2 Rongorongo 35:20-22.) E ‘kaitaraaki’ Uean Aikubita ae Neko iroun Iotia, e ngae ngke e tuangaki iroun Neko bwa e aki kani buakanna. E taekinaki n te Baibara bwa “a nako mai win te Atua” ana taeka Neko. E aera ngkanne ngke e otinako Iotia ni buaka? E aki taekinaki bukina n te Baibara.

¹⁶ Ma e na kangaa n ataia Iotia bwa a roko mairoun Iehova ana taeka Neko? E boni kona n titirakina Ieremia, are temanna i buakoia burabeti ake a kakaonimaki. (2Rong. 35:23, 25) Ma akea rongorongona bwa e karaoa anne. Irarikina, boni mwanangan Neko nako Karekemiti bwa e na buakana “te natannaomata teuana,” ao tiaki Ierutarem. E aki naba kamatauningaa aran te Atua Neko bwa e aki kakanikoa Iehova ke ana aomata. Ngaia are e aki bwaina te wanawana Iotia imwaini buakanakin Neko. Tera reireiara man te rongorongo aei? Ngkana ti kaaitara ma te kangaanga teuana, ti wanawana ngkana ti iaiangoa moa nanon Iehova iai.

17. Ti na kangaa n rarawa ni karaoa te kairua are e karaoia Iotia ngkana iai ara kangaanga?

¹⁷ Ngkana iai ara kangaanga, ti riai n iangoi moa ana boto n reirei te Baibara aika irekereke iai ao ni maiuakini. N tabetai, ti kona n titirakinia unimwaane. Ti bae n tia n iangoa te bae ti a kaman ataia ibukin ara kangaanga, ao tao ti a tia ni karaoa ara kakaae n ara boki. Ma e bae n iai riki ana boto n reirei te Baibara ake ti riai n iangoi, ae e kona ni buokira te unimwaane bwa ti na neneri. N te katoto, e ataia temanna te tari te aine bwa mwiokoana bon tataekinan te rongorongo ae raoiroi. (Mwa. 4:20) Ma iangoia bwa aongkoa e baireia neiei bwa e na uarongorongo n te bong teuana, ma e tangiria buuna ae tiaki kaain te onimaki bwa e na aki nako. E tuanga neiei bwa e a rangi ni karako aia tai n tii ngaiia, ao iai te bwai ae e tangiria bwa a na kaai ni karaoia. E bae neiei n iangoi kiibu n te Baibara aika kaineti ma mwiokoana aei, n aron te ongeaba n ana tua te Atua ibukini karekeaia taan rimwini Kristo. (Mat. 28:19, 20; Mwa. 5:29) Ma e riai naba n iangoia are e riai te buu te aine n aantaeka irouni buuna ao ni bwaina te wanawana. (IEbe. 5:22-24; IBir. 4:5) E ribaia raoi buuna n uarongorongo, ke e butiia bwa a na karaoa te bwai teuana tii n te bong anne? Ti riai ni bwaina te wanawana ngkana ti kani karaoa ae boraoi ma nanon te Atua ao ni kakorakoraira ni karekea mataniwin nanora ae raoiroi.

18. Ko na kangaa ni kakabwaiaaki man iaiangoan rongorongoia ueea aika aman aika n te kaongora aei?

¹⁸ Ibukin aki kororaoira, n tabetai ti kona ni karaoa teuana i buakoni kairua ake a karaoi ueea ake aman ake a a tia ni maroroakinaki. Ti bae (1) n onimakina rabakauia aomata n akea ataakina iroura, (2) n rineiia raoraora aika kakaraoa ae buakaka, (3) ni moanna ni kainikatonga, ke (4) ni karaoi ara motinnano imwain iaiangoan nanon te Atua iai. Ai korakorara ana akoi Iehova ngkai e nora te bwai ae raoiroi i nanora, ao i nanoia naba ueea ake aman! E noria naba Iehova bwa e korakora tangirana iroura ao ingaingan nanora ni kan toro irouna ma nanora ni kabane. Ngaia are e anganira katoto ibukin te kauring ni kaineti ma buokara bwa ti na rarawa ni karaoi kairua aika kakaiaki. Ti bia kananoi ara iango n rongorongo man te Baibara aikai ao ni kakaitau ngkai e a tia ni katauraoi Iehova ibukira!