1, 2. Tera te “reta” ae e a tia ni koreia Iehova nakoira, ao bukin tera?

 IAI te tai teuana ae e a tia n roko iai am reta mairoun te aomata ae ko taatangiria ae mena n te tabo ae raroa nako? A aki bati bwaai aika a kona ni kakukureia riki nanora, nakon rokon ara reta mairoun te aomata ae ti taatangiria. Ti rangi n ingainga ni kan ataia bwa e uara, tera aroarona, ao ana kaantaninga. Te itoman anne e kairiia aomata akana a itangitangiri akanne bwa a na kaan riki, e ngae ngke a rangi n raroa nako.

² N aron anne, akea ngkanne te bwai ae kakukurei riki nakon karekean te rongorongo mairoun te Atua are ti tangiria. Bon iai naba ana “reta” Iehova ae e a tia ni koreia nakoira ae ana Taeka ae te Baibara. N ana reta aei ao e kabwarabwaraa bwa antai ngaia, tera ae e a tia ni karaoia, tera ana kaantaninga ae e na kakoroa bukina, ao a a bati riki. E anganira ana Taeka Iehova ibukina bwa e tangirira bwa ti na kaanira riki ma ngaia. Moan te wanawana Atuara ni karekea te anga ae te kabanea n tamaroa ibukin ana itoman ma ngaira. Akea te wanawana ae kona n orea nako aron korean te Baibara ao bwaai ake a kuneaki i nanona.

3. N te aro raa ae e karokoa iai te Tua Iehova nakon Mote?

³ A kona ni manga titiraki tabeman ni kangai: ‘Bukin tera ngkai e aki kabongana te anga teuana ae kamimi riki Iehova, tao n aron te bwana mai karawa ae e na kaiririia aomata iai?’ E a bon tia naba ni karaoa anne Iehova n taai tabetai ae e taetae mai karawa rinanoia ana anera. N arona ngke e angania I-Iteraera te Tua. (I-Karatia 3:​19) E rangi ni koro kamimin te bwana mai karawa aei n te aro are a a maaku I-Iteraera ao a a tuatua bwa e na aki manga taetae ma ngaiia Iehova n te aekaki arei, ma e nang itoman ma ngaiia rinanon Mote. (Te Otinako 20:​18-​20) Te Tua ae kanoana kaetieti aika mwaitina 600 tabun, e karokoaki rinanon te taetae-ni-kawai ma Mote.

4. Kabwarabwaraa bwa bukin tera ngkai bwaatinakin te rongorongo n te taetae, e aki nakoraoi ibukin karokoan ana tua te Atua irouia rooro nako.

 ⁴ Ma tera arona ngkana e aki koreaki taekan te Tua anne? E kona n uringi taeka ni kabane Mote ake a mena i nanon te Tua, ao ni manga kaongoia aomata taekana n te aro ae akea burena naba teutana? Ma tera aroia ngkanne botannaomata ake imwina riki? A na bon ataa te tua tii ngkana e a manga taekinaki nakoia irouia aomata? E aki kona n nakoraoi te waaki anne ni kaineti ma tataekinan ana tua te Atua nakoia rooro nako. Iangoia bwa tera ae na riki ngkana e bwaatinaki te karaki teuana irouia aomata aika bati temanna nakon temanna. E moani kaongoaki moa te moan aomata, ao imwina ngkanne e a manga kaongoa are imwina, ao ai arona nako naba ni karokoa banen te rinan n aomata ae ananau. Te karaki are e na ongoraeakinna te aomata are te kabanea, e na bae ni kaokoro ma are bon te karaki ni koaua. Ma e bon aki kona n reke te kangaanga anne nakon ana Tua te Atua.

5, 6. Tera ae reireinaki Mote iroun Iehova bwa e na karaoia ni kaineti ma Ana taeka, ao bukin tera bwa ti kakabwaiaki ngkai e a reke iroura ana Taeka Iehova ae e a tia ni koreaki?

⁵ E wanawana Iehova n rinea ae e na koreaki ana taeka. E reireina Mote ni kangai: “Ko na koroi taeka aikai: ba I a tia ni karaoa te berita ma ngkoe ma Iteraera n ai aron nanon taeka aikai.” (Te Otinako 34:27) Mangaia are e moanaki korean te Baibara n 1513 B.C.E., i nanon ririki aika 1,610 tabun, ike e a taetae iai Iehova “ni makoro aika bati ma aaro aika bati” nakoia aomata aika 40 mwaitiia ake a korea te Baibara. (Ebera 1:1) Imwin anne, a rangi n taratara raoi taani koroboki aika kakaonimaki ni kaewei aia katoto aika etiruru bwa e aonga ni kawakinaki raoi te Baibara.​—Etira 7:6; Taian Areru 45:1.

⁶ E rangi ni kakabwaiaira Iehova ngkai e a tia ni karekea ara itoman ma ngaia n te koroboki. E a tia n reke am reta iroum ae rangi ni mamate nanom iai, ibukina bwa tao iai taekana ae rangi ni karaunano nakoim, n te aro are ko a kakawakinna bwa ko na okiokiria ni warekia? Ai aron naba ana “reta” Iehova nakoira. Ti  a kona naba ni kaokioka warekan ana taeka Iehova ao n iaiangoia n taai nako ibukina bwa e a tia ni koreaki rongorongona. (Taian Areru 1:2) Ti a kona naba ni karekea “te nano ae kabebeteaki n te Baibara” n te tai are ti kainnanoia iai.​—I-Rom 15:4.

7. E kanga n noraki wanawanan Iehova ni kabonganakia aomata irouna bwa ana tia koroboki?

⁷ E kaotiota wanawanana Iehova n arona ni kabonganaia aomata bwa a na korea ana Taeka. Iangoa aei: Ngkana ngaia bwa e kabonganaia anera Iehova bwa a na korea te Baibara, e na kona n anaaki iai nanoia aomata? Ngke arona bwa a boni korea te Baibara anera, a kona ngkanne ni kabwarabwaraa aron Iehova ni kaineti ma aia taratara ae rangi n rietata riki nakon ara taratara, ao a kona ni kaotiota tangirana irouia ma ni karakina aroia aomata aika kakaonimaki ni beku iroun te Atua. Ma te koaua bwa ti kona n ota n aia rongorongo anera aika kororaoi ae e bubura riki aia atatai, wanawanaia ao korakoraia nakoira?​—Ebera 2:​6, 7.

8. N te aro raa ae a kariaiakaki iai taani korea te Baibara bwa a na kabonganai aia iango? (Nora te kabwarabwara ae i nano.)

⁸ E katauraoa te bwai ae ti kainnanoia Iehova rinanoia ana tia koroboki aika aomata, ae te koroboki ae kairaki koreana iroun “Tamnein te Atua,” ma e botau ma otaia aomata. (2 Timoteo 3:​16, BK) E kanga ni kakoroa bukin aei? E mataata bwa n taai aika mwaiti e kariaia taan koroboki bwa a na kabonganai aia iango n rinei “taeka aika tangiraki ma ae koreaki n te aro ae riai, aika taeka aika koaua.” (Te Minita 12:​10, 11) Anne bukina ae e kakaokoro tein aia rongorongo ake n te Baibara, ao e oti n taiani koroboki aroaroia taani koreia ao rikiaia. * Ma, “a taetae aomata  mairoun te Atua ngke a kairaki iroun te Tamnei are Raoiroi.” (2 Betero 1:​21) N te aro are e a kona n aranaki bwa “ana taeka te Atua.”​—1 I-Tetaronike 2:13.

9, 10. Bukin tera bwa e anainano ao e tatangiraki te Baibara ngkai a koreia aomata?

⁹ Ibukina bwa a korea te Baibara aomata, e anainano ao e tatangiraki. Taani koreia a rorotaki naba n te aeka n namakin are ti namakinna. A aki-kororaoi n ai arora, ao a kakaaitara naba ma kataaki ao kabwakabwaka ake ti booboo naba ma ngaai. N tabeua rongorongo ao e kairia aomata aikai taamnein Iehova bwa a na korei oin aia namakin ao aia kangaanga. (2 I-Korinto 12:​7-​10) Ngaia are a karakin rongorongon bwaai aika riki nakoia, aika taeka ae akea te anera temanna ae kona ni kabwarabwaraa.

¹⁰ N aron anne iangoa taekan Uean Iteraera ae Tawita. Imwin karaoan te bure ae kakaiaki irouna, ao e a otea te kuna tekorana are e a boni bwaebwaeta iai nanona, ni butiia te Atua bwa e na kabwara ana bure. E korea ae kangai: “Kaitiakai man au bure. Ba I bon atai bwakau, ao au bure e aki toki ni mena i matau. Noria, I bungiaki i nanon te buakaka. Ao e karikai tinau i nanon te bure. Tai teweai nako mai matam, ao tai kaira nako Tamneim are Raoiroi mai rou. Karean nako te Atua bon te tamnei ae uruaki. Te Atua, Ko aki riba te nano ae uruaki ae raraoma.” (Taian Areru 51:​2, 3, 5, 11, 17) Ko ota n aron raraoman te tia koroboki anne? Bon tii aomata aika a aki-kororaoi aika a kona ni bwaeta nanoia n aron anne.

11. Aeka n rongorongo raa aika taekaia aomata ni koaua, aika a koreaki n te Baibara “i bukin reireiara”?

¹¹ Iai riki bukina teuana ae e anainano iai te Baibara. Bon rongorongoia aomata ae koreaki n te boki aei, ae taekaia te koraki ake a beku iroun te Atua ao ake a aki. Ti wareki iai bwaai aika a riki nakoia, aia kangaanga ake a kaaitaraki iai, ao kimwareireiia. Ti nora naba uaan rinean te bwai are a na karaoia ni maiuia. Aeka n rongorongo akanne a karaoaki naba “i bukin reireiara.” (I-Rom 15:4) Rinanon karaki aika koaua aikai ao  e reireinira iai Iehova, n te aro ae a na rotaki nanora iai. Iangoi katoto tabeua.

12. A na buokira n te aro raa rongorongoia aomata ake a aki kakaonimaki n te Baibara?

¹² E taekinia naba aomata aika a aki kakaonimaki te Baibara, ake a buakaka ao bwaai ake a taonaki nako iai. N rongorongo aikai ao e noraki iai aroaroia aika kairiia nakon mwakuri aika buakaka, n te aro bwa ti na kai mataata. N aron anne, iai te tua teuana ae kona ni kaota riki buakakan te aki-kakaonimaki nakon ana katoto Iuta are kaotiota aki kakaonimakina ngke e waakina kamwanean Iesu? (Mataio 26:​14-​16, 46-​50; 27:​3-​10) Rongorongo nako n aron aikai, a kai rotaki riki iai nanora ao a buokira bwa ti na kai atai aroaro aika buakaka ma n rawa nako iai.

13. N te aro raa ae buokira iai te Baibara bwa ti na mataata n aroaro aika kakawaki?

¹³ E kabwarabwaraki naba n te Baibara taekaia ana toro te Atua aika kakaonimaki. Ti wareka taekan aia anganano ma aia kakaonimaki. E noraki ni maiuia aomata aika karakinaki iai aroaro aika ti riai ni karikirakei i nanora bwa ti aonga ni kaanira ma te Atua. Iangoa taekan te onimaki bwa te katoto. E kabwarabwaraa te onimaki te Baibara ma n tuangira bwa e rangi ni kakawaki ibukin kakukureian nanon te Atua. (Ebera 11:​1, 6) Ma iai naba n te Baibara taiani banna ni katoto ibukin kaotiotakin te onimaki irouia aomata n aia mwakuri. Iangoa taekan te onimaki are e kaotiotia Aberaam ngke e a kariaia bwa e nang kareana Itaaka. (Karikani Bwaai, mwakoro 22; Ebera 11:​17-​19) Rinanon taian rongorongo akanne, ao e a raababa riki iai nanon te taeka ae “onimaki” iroura, ao e a kai ataaki iai nanona. Ai wanawana ra Iehova ngkai e aki tii kaungaira bwa ti na karekei aroaro aika kakawaki, ma e katauraoi naba katoto ake a noraki ni maiuia tabeman!

14, 15. Tera ae tuangira te Baibara ibukin te aine are e nakon te tembora, ao tera reireiara n taekan Iehova man te rongorongo aei?

¹⁴ Rongorongoia aomata aika koaua aika kuneaki n te Baibara, e aki toki n reireinira taekan Iehova naba bwa te aeka n aomata raa ngaia. Iangoa taekan te aine are e noria Iesu n te tembora. E  tekateka Iesu i rarikin te nne ni mwane bwa e mamataku irouia aomata ake a kabwakaa aia bwaintangira. A bati aika roko aika a angabwai “mani kaubwaiia.” Ma e atikaki matan Iesu n ana angabwai te aine ae mate buna ae kainnano. Ana bwaintangira bon “uoua te maibibi ae moan te uarereke.” * Ai boni kabanean ana mwane are e anga arei. E taku Iesu ni katotonga raoi ana iango Iehova: “E kamaiti riki ana bwai ni nnei te aine ane e mate buna anne, nakoia akekei ni kabaneia ake a nnei inanon te ne ni mane.” Ni kaineti ma taeka akanne ao e bati riki ae nneia te aine aei nakoia aomata ni kabaneia.​—Mareko 12:​41-​44; Ruka 21:​1-4, BK; Ioane 8:​28.

¹⁵ E aki ngkanne kamimi bwa bon tii taekan te aine ae mate buuna aei, ae karakinaki n te Baibara, e ngae ngke a rangi ni mwaiti aomata ake a roko n te tembora n te tai arei? E reireinira Iehova rinanon te kabotau aei, bwa boni ngaia te Atua ae iai irouna te nano n tituaraoi. E kukurei naba ni butimwaea ara bwaintangira ae nako mai nanora, e ngae ngke e aki boraoi ma ake a anga aomata tabeman. Akea riki te anga ae raoiroi ae e na reireinira iai Iehova taekan te koaua ae kaunganano aei!

16, 17. E kanga n noraki wanawanan Iehova ni baika e aki korei n ana Taeka?

¹⁶ Ngkana ko kororeta nakon te aomata ae ko tatangiria, ao iai tian mwaitin te rongorongo ae ko kona ni koreia i nanona. Mangaia are ko rinei rongorongo aika ko na korei iai. N aron naba anne, e rinorinoi rongorongo ake e kan taekinna n ana Taeka Iehova. Ma ni karaki aikai, e aki kababanei taeka ni kabane iai te Baibara. (Ioane 21:25) N aron anne, ngkana e taekina ana motikitaeka te Atua te Baibara, tao te rongorongo are e taekinaki e na bon aki kaekai ara titiraki nako. E noraki wanawanan Iehova  ni bwaai aika e bairei ae e na aki taekinna n ana Taeka. N te aro raa?

¹⁷ Aroni korean te Baibara e anganira ara tai ni kaota raoi nanora. E taku Ebera 4:​12: “Ana taeka [ke ana rongorongo] te Atua e maiu, ao e mwaka, ao e kakang riki nakoni kabaang aika uaitera wiia ni kabane, ao e ewara te nano ma te tamnei ni korouaia . . . ao e kai atai raoi ana iango te nano ma baika riki iai.” Ana rongorongo te Baibara e ewaewa n te aro ae nano, ni kaotiota raoi te bwai ae ti iangoia ao ti kaantaningaia. Te koraki ake a warekia ma nanoia ae kan tiribure, a kona n aki rauaki nanoia n rongorongo aika a taku i nanoia bwa a bukikooti. Aeka n aomata aikai, a kona n nanououa n aroaron Iehova ae te tangira, te wanawana ao te kaetitaeka ae riai.

18, 19. (a) Bukin tera ngkai ti aki riai n nanououa ngkana a wai titiraki man te rongorongo teuana n te Baibara ae ti a aki kona ni kaekai? (b) Tera ae kainnanoaki bwa ti aonga ni mataata n ana Taeka te Atua, ao e kanga n riki aei bwa kakoauan wanawanan Iehova ae korakora?

¹⁸ Ni kaitaraan anne, ngkana ti reiakina raoi te Baibara ma nanora ni koaua, ao ti na reiakina iai taekan Iehova ae kaotaki n te Baibara ni kabanea. Maikai are ti a aki kona iai n nanououa ngkana ti wareka te rongorongo teuana n te Baibara ao iai titiraki aika wai aika ti a aki kona ni kunei kaekaaia. Ti ataia bwa ngkana ti nenera te Baibara ti reireinaki aroaron te Atua ae Iehova teutana imwin teutana. E ngae ngkana ti aki moa ota raoi n te rongorongo teuana ke n ataa manenana ni kaineti ma aroaron te Atua, ma baika ti a tia n reiakinaki n te Baibara e a tia n reireinira bwa Iehova bon te Atua ae tatangira, ao e karaoa ae riai ma n eti.

¹⁹ Ngkana ti na kamataataira raoi n ana Taeka te Atua, ti riai ni warekia ao n reiakinna ma nanora ni koaua ao ti na aki tabeitera iai. Tiaki ngkanne kakoauan aei bwa e korakora wanawanan Iehova? A kona ni korei booki taan rabakau ma tii aomata aika “wanawana ma akana a rabakau,” ae a kona ni mataata iai. Ma korean te boki ae a tii kona ni mataata iai te koraki aika raoiroi nanoia, e a boni kainnanoa ngkanne wanawanan te Atua!​—Mataio 11:​25, BK.

20. Bukin tera ngkai bon tii Iehova ae kona ni kaongoira te kawai ae te kabanea n nakoraoi ibukin te maiu, ao tera buokara ae kona n reke man te Baibara?

²⁰ E kaongoira Iehova taekan te kawai ae te kabanea n nakoraoi ibukin te maiu, n ana Taeka. Kioina ngkai boni ngaia te tia Karikira, e a kaman atai riki bwaai aika ti kainnanoi nakon ataakina iroura. N ikotaki naba ma bwaai ake a kainnanoi aomata n aki toki n aron kainnanoakin te kan tangiraki, te kani kukurei ao kani karekean ae nakoraoi n taian iraorao. E kanakoraoa maiura “te rabakau” n te Baibara ao e buokira bwa ti na maiuakina te aro ae riai. (Taeka N Rabakau 2:7) N iteran nako te boki aei, ao iai mwakoro aika kaota aroni maiuakinan ana reirei te Baibara aika kawanawanaa te aba, ma ti na iangoa ngkai te katoto ae teuana aei.

21-23. Tera te reirei ae kawanawanaa te aba ae kona ni buokira bwa ti na kararoaa kaiboan te un?

²¹ Ko a tia n noria bwa aomata aika a kaiboa uniia, a aki toki ni karekea te kangaanga ni bon nakoia? Kaiboan te un bon te uota ae rawawata ni maiura. Ngkana ti kauekea i nanora ao e na bon taona nako ara iango, e na kimoaa raun nanora ao e na kakimototoa kukureira. N te rabakau n aonnaba ao e taekinaki iai bwa kaiboan te un e kona ni karikirakea te kangaanga n te mamaara ni buroo ao ni karekei naba aoraki riki tabeua aika wenemaan. Imwain rabakaun aonnaba aikai ao e a kaman taekina ae kangai te Baibara: “Kaaki te un, tai bononnano.” (Taian Areru 37:​8, BK) Ma ti na kanga ni karaoa anne?

²² E anga te reirei ni kawanawanaa te aba ana Taeka te Atua ni kangai: “E aki kakai un te aomata ae e iangoraoi; bon te oi n aomata ane e aki taua muini kamatauningaana.” (Taeka N Rabakau 19:​11, BK) Te ataibwai bon te konabwai n ota ni baika a aki kai ataaki. E kamataataira te ataibwai n te aro are e a buokira bwa ti na ataia bwa bukin tera te aomata temanna e taekina ke e karaoa te mwakuri teuana n te aro teuana. Ngkana ti uaiakina mataatara n aroarona ni koaua, ana namakin ao aroarona aikai e na buokira bwa ti na kararoai iango aika bubuaka ake ti na bukinna iai.

 ²³ Iai riki ana reirei te Baibara n aei ae kangai: “Kam na i taotaon nanomi, ao kam na i kabara buure i roumi.” (I-Korote 3:​13) Te kibuntaeka ae “kam na i taotaon nanomi” e katereterea aron te taotaonakinnano nakoia tabemwaang, n nanomwaaka n aki kaatuua aroia aika kammaraka nanom. Te aeka n taotaonakinnano anne e kona ni buokira bwa ti na kararoaa te itabarara i aon baika uarereke. Te “i kabara buure” e karioa te iango ae e na katoka te un. E ataia Atuara ae wanawana bwa ti kainnanoa kabwaraan aia bure tabemwaang ngkana iai bukina ae riai. E aki tii karaoaki aei ibukia ma ibukin naba kateimatoan te rau n ara kaantaninga ao i nanora. (Ruka 17:​3, 4) Te wanawana raa ae kuneaki n ana Taeka te Atua!

24. Tera mwin kaboraoan maiura ma wanawanan te Atua?

²⁴ E kairaki Iehova n ana tangira ae akea tiana ma tokina, bwa e na kan iraorao ma ngaira. E rinea te kawai ae te kabanea n nakoraoi, ae te koroboki rinanon ana “reta” ae koreaki irouia aomata, ma a kairaki iroun te taamnei ae raoiroi. Ibukin anne ao e a noraki wanawanan Iehova i nanona. “Moan te koaua” te wanawana aei. (Taian Areru 93:5) Ngkana ti kaboraoa maiura ma wanawanan te Atua ao n tataekinna naba nakoia aomata, ao ti na boni kaanira iai ma Atuara ae moanibaan te wanawana. N te mwakoro are imwina ao ti na maroroakina iai wanawanan riki Iehova ae rianako, are arona n ataa te tai ae e na roko ao arona ni kakororaoa ana kaantaninga.