1-3. (a) Tera reireiara ae reke ibukin aroaroia aomata n norakin te reitaki i marenaia kaaro ao natia ae te merimeri? (b) Tera ae e na bae n rikirake i nanora ngkana ti tangiraki iroun te aomata temanna, ao tera te titiraki ae kakawaki ae ti boni kona n titirakinira iai?

 A RANGI ni kan nonora natiia ae e a tibwa bungiaki taanga ngkana e moangare. A karaua ni kaania ubuia ma natiia, ao a taetae n te aro ae rangi ni maraara n irianna ma te moangare, ao a kaantaninga bwa tera aron kaekaan ingaingan nanoia arei iroun natia. E aki rangi ni maan imwin anne, ao e a katikii naba riana te merimeri ma ni kataketakei maningaren tabana ao e a moanna naba ni wingare. Ni kaineti ma arona ae kaokoro aei, ao e a oti iai bwa wingaren te merimeri aei e boni kaota moan uaboboan ana tangira nakoia ana karo.

² Wingaren te merimeri e kauringira taekan te aroaro teuana ae kakawaki irouia aomata. Ti kabooa mwin te tangira n te tangira. Anne bon aroni karikara. (Taian Areru 22:9) Ngkana ti a tabe n ikawai, ao ti na rikirake naba n nano-n-aomata ni kaineti ma ara konabwai ibukin kabooan mwin tangirara. Tao ko kona n uringa arom ngkoa ngke ko uarereke bwa a kanga ni kaotiota tangiram am karo, am koraki, ke raoraom. E wakaa i nanom te namakin aei, ao e kairiko bwa ko na kani karaoa te mwakuri teuana, are ko kaotiota iai kabooan mwin tangiram. Te koaua bwa e tabe n rikirake te aekaki naba aei ni kaineti ma am iraorao ma Iehova ae te Atua?

³ E taku te Baibara: “Ti tangiria, ba E tangirira moa.” (1 Ioane 4:19) N te moan Itera, te kauoua ao te katenua n te boki aei, ao ko kauringaki iai bwa e a tia Iehova ae te Atua ni kammwakura mwaakana, ana kaetitaeka ae riai, ao wanawanana, n aanga aika kaotiota te tangira ibukin kabwaiam. Ao n te kaaua n Itera, ko nori ana aanga ake e a tia ni kaotiota iai tangiraia te botannaomata irouna ao bon tangiram naba n aaro aika kamimi. Iai ngkai te titiraki ae wai mai iai. E kona n iangoaki te titiraki aei bwa te titiraki ae te kabanea ni kakawaki, ae kangai taekana: ‘N na kanga ni kabooa mwin ana tangira Iehova?’

4. A mangaongao aomata n te aro raa ni kaineti ma ae nanonaki n tangirakin te Atua?

⁴ Iehova are boni ngaia ae moani karika te tangira, e ataia bwa e korakora mwaakan te tangira anne ni kairiia aomata bwa a na karaoa aia kabanea n raoiroi. Mangaia are e ngae ngke e reitinako te karitei irouia botannaomata aika a aki kakaonimaki, ma e bon teimatoa n onimakinna bwa bon iai aomata tabeman aika a na kabooa mwin ana tangira. E bon eti anne bwa iai mirion ma mirion aomata aika a a tia ni karaoa anne. Ma e kananokawaki bwa a kamangaoa otaia aomata kaain Aaro nako, ni kaineti ma ae nanonaki n tangirakin te Atua. A mwaiti kurikuri aomata aika taku bwa a tangira te Atua, ma a iangoia bwa tangiran te Atua bon te bwai ae e na tii kaotaki n te taeka ao ai akea naba. E kona ni moanaki tangiran te Atua n te aro anne, n aron naba ana tangira te merimeri nakoia ana karo ae moanaki man kaotiotakin te wingare. Ma e tangiraki ae bati riki ni kaotiotan aia tangira te koraki ake a a ikawai.

5. E kanga te Baibara ni kabwarabwaraa tangirakin te Atua, ao bukin tera ngkai e riai n anaaki nanora iai?

⁵ E kabwarabwaraa Iehova ae nanonaki n tangirakina n ana Taeka ni kangai: “Bon tangiran te Atua te baei, ae tauan ana tua i roura.” Are nanona ngkanne bwa e riai kaotiotan tangirakin te Atua n te mwakuri. E koaua bwa a bati aomata aika a aki rauaki nanoia n iangoan ae a na riai n ongeaba. Ma e reitaki nako ni kangai te kibu aei: “Ao a aki rawawata ana tua [te Atua].” (1 Ioane 5:3) A karaoaki ana tua Iehova ma ana kaetieti bwa kakabwaiakira ao tiaki karawawatakira. (Itaia 48:17, 18) E onrake ana Taeka te Atua n reirei ake a buokira bwa ti na kona ni kaania riki iai. N te aro raa? Ti na kauringi ngkai aaro aika tenua aika irekereke ma reitakira ma te Atua. Baikai a irekereke ma te itoman ma ngaia, te taromauri, ao te kakairi.

6-8. (a) N te aro raa ae ti kona n ongora iai iroun Iehova? (b) Ti na kanga ni kona ni karika te Baibara bwa kaanga te bwai ae maiu ngkana ti warekia?

⁶ E moanaki ngkoa korean Mwakoro 1 ma te titiraki ae kangai, “Ko a tia n iangoia bwa aongkoa ko kona n taetae-ni-kawai ma te  Atua?” Ti a tia n noria bwa tiaki tii te iango ae karioaki te baei bwa e a bon tia Mote ni karaoa anne. Ma tera arora ngaira? N taai aikai ao ai bon tiaki ana tai Iehova are e na kanakoa iai ana anera bwa a na maroro ma aomata. Ma bon iai te anga ae moan te tamaroa are e itoman iai Iehova ma ngaira ni boong aikai. Tera arora ae ti na ongora iai iroun Iehova?

⁷ Ibukina bwa “e anganaki te aba te Baibara ni kabanea iroun Tamnein te Atua,” ti kona ngkanne n ongora iroun Iehova man warekan ana Taeka ae te Baibara. (2 Timoteo 3:16) Mangaia are e kaumakiia ana toro Iehova te tia areru bwa a na wawareware naba “ni ngaina ao ni bong.” (Taian Areru 1:1, 2) Karaoan anne e tangira te kakorakora iroura. Ma a bane ni materaoi kakorakora nako ake a karaoaki ni kaineti ma anne. N aron ae ti noria ni Mwakoro 18, e riki te Baibara bwa kaanga ai aron ara reta ae kakawaki mairoun Tamara are i karawa. Mangaia are warekana bon tiaki te bwai ae riai ni karaoaki n akea te iango iai. Ti riai ni karika te Baibara bwa kaanga te bwai ae maiu ngkana ti warekia. Ti na kanga ni karaoa anne?

⁸ Kataia n iangoa te rongorongo ae ko warekia n te Baibara bwa kaanga ko bon noria, ao kataia ni karekea otam n aroaroia aomata aika ko wareka taekaia. Karekea otam n rikiaia, bwaai aika a riki nakoia, ao nanoia. Ao imwina kananoa am iango i aon te bwai ae ko warekia, n titirakiniko n aron ae kangai: ‘Tera reireiau ae reke man te rongorongo aei ibukin Iehova? Baikara aroarona aika teretere n te rongorongo aei? Tera te reirei ae tangirai Iehova bwa N na reiakinna, ao N na kanga ni maiuakinna?’ Wareka ana Taeka te Atua, kaiangomwaakako i aona, ao maiuakinna, bwa ngkana ko kaakaraoa anne ao e na maiureirei ana Taeka te Atua iroum.​—Taian Areru 77:12; Iakobo 1:23-25.

9. Antai “te toro ae kakaonimaki ae wanawana,” ao bukin tera ngkai e kakawaki bwa ti na kakauongo raoi iroun “te toro” anne?

⁹ E taetae naba nakoira Iehova rinanon “te toro ae kakaonimaki ae wanawana.” N aron are e a kaman taekinna Iesu, a rineaki Kristian aika kabiraki ae te kurubu ae uarereke bwa a na katauraoa ‘te amwarake n taamnei n te tai ae riai,’ i nanon boong aika kaitira aika karawawata aikai. (Mataio 24:45-47) Ngkana ti wareki booki aika katauraoaki ibukin buokara bwa ti aonga ni karekea te atatai ae eti man te Baibara, ao  ngkana ti kaakaei botaki ni Kristian ao bwabwaro, ao kaanga ti boni kaamwarakeaki iai n te aro n taamnei irouia kaain te koraki ae te toro ae kakaonimaki. Ibukina bwa bon ana toro Kristo te koraki aei, titeboo ma ti taua iai ana taeka Iesu ae kangai: “Kam na taratarai aromi n ongo.” (Ruka 8:18) Ti kakauongo raoi nakon te toro ae kakaonimaki, ibukina bwa ti ataia bwa e kabonganaa Iehova bwa ngaia naba teuana ana anga n itoman ma ngaira.

10-12. (a) Bukin tera ngkai te tataro bon te bwaintangira ae kamimi mairoun Iehova? (b) Tera arora n tataro ae kukurei iai Iehova, ao bukin tera ngkai ti kakoauaa bwa a boni kakawaki ara tataro irouna?

¹⁰ Ma tera arora n itoman ma te Atua? Ti boni kona n taetae ma Iehova? Moan te kamimi te iango aei. Ngkana ko kani kawara te aomata ae te kabanea ni kakannato i abam bwa ko na maroroakina taekan te bwai ae ko tabeakinna ao n am iango e na kai karaoaki anne iroum? N tabeua taabo ao e kona ni karuanikai karaoan aei! N aia bong ngkoa Etita ao Moretekai, ao e kona ni kamateaki te aomata ngkana e kawara ueani Botia ngkana e aki kaoaki irouna. (Etita 4:10, 11) Iangoa ngkanne te roko i matan te Uea ae Moan te Rietata n te iuniweeti. E taekinaki bwa te aomata ae te kabanea ni kakannato i aon te aba, bon ai aron te “kinnongo,” ngkana e kabotauaki ma ngaia. (Itaia 40:22, BK) Te koaua bwa ti riai ni maaku ni kawaria? Ti bon aki!

¹¹ Iehova e a tia ni katauraoa te tataro ae te aro ae ti na kona ni kawaria iai, n te aro ae rangi ni bebete ao e uki nakoia aomata nako. E ngae ngke e rangi n uarereke te teei ma e boni kona naba n tataro n onimaki nakon Iehova, rinanon aran Iesu. (Ioane 14:6; Ebera 11:6) Rinanon te tataro, ti kona naba iai ni kabwarabwarai nanora aika kakaokoro, ao ara iango ma ara namakin aika nano, e ngae ngke iai bwaai aika a kammaraka nanora ake ti a kuri aki kona ni kabwarabwarai n ara taeka. (I-Rom 8:26) Akea uaan ae ti na kataia n anaa nanon Iehova ni kanikanin ara tataro ae abwabwaki ae beberinoaki ma n rinorinoaki raoi taekana. (Mataio 6:7, 8, NW) N te itera are teuana e bon aki tiatiana te bwai ae ti na taekinna Iehova bwa abwakira ke mwaitira okiokina. E boni kaungaira ana Taeka bwa ti na “tataro n aki toki.”​—1 I-Tetaronike 5:17.

 ¹² Uringnga are bon tii Iehova ae riai n aranaki bwa te tia “ongo tataro,” ao e kakauongo raoi ma te nanoanga ni koaua. (Taian Areru 65:2) Te koaua bwa e bon tii taotaona nanona nakon aia tataro ana toro aika kakaonimaki? E aki ma e bon rotaki naba n te kukurei n aia tataro. A kabotauaki aeka n tataro aikai n ana Taeka, ma bubun karea aika boiarara ake a aetorake. (Taian Areru 141:2; Te Kaotioti 5:8; 8:4) E aki ngkanne karaunano iangoakin ae a aetorake naba ara tataro aika ti anga ma nanora ni koaua ao a kakukureia naba te Uea ae Moan te Rietata? Mangaia are ngkana ko kani kaaniko riki ma Iehova, kabatiaa am tataro nakoina ma te nimamannei ni katoa bong. Karaua ni kamataataa raoi nanom nakoina; ao tai karabaa te bwai teuana. (Taian Areru 62:8) Kaota raraomam, kukureim, nanom ni kani kakaitau, ao am nebonebo nakon Tamam are i karawa. Uaan anne, e na rikirake n nene riki te reitaki i marenam ma ngaia.

13, 14. Tera ae nanonaki n taromaurian Iehova, ao bukin tera bwa e riai ngkai ti karaoa anne?

¹³ Ngkana ti itoman ma Iehova ae te Atua ao aroarora iai, tiaki aron te kakauongo ao te taetae ma raoraora ke ara koraki. Ti bon taromauria Iehova iai, n anganna te karinerine ae bati are e bon riai n anganaki. E irekereke te taromauri ni koaua ma anuan maiura ni kabane. Ara taromauri boni kaotan ara tangira ae nako mai nanora ao ara anganano, ao a katiteuanaki iai ana karikibwai Iehova ni kabane aika kakaonimaki i karawa ao i aon te aba. N ana miitara, te abotoro Ioane e ongo iai bwanan te anera ngke e taekina te tua ni kangai: “Taromauria Teuare karaoa karawa ma aonaba ma marawa ma koburaken raan.”​—Te Kaotioti 14:7.

¹⁴ Bukin tera bwa ti riai n taromauria Iehova? Iangoi aroaro aika ti a tia ni maroroakin n te boki aei, n aron te tabu, te mwaaka, te taotaonakinnano, te kaetitaeka ae riai, te ninikoria, te nanoanga, te wanawana, te nanorinano, te tangira, te atataiaomata, te kakaonimaki, ao ai te raoiroi. Ti a tia n noria iai bwa Iehova bon te banna ni katoto ae te kabanea n raoiroi ni kaineti ma aroaro aika kakawaki ni kabane. Ngkana ti kataia n atai nako aroarona, ao ti kunea iai bwa e rangi n rianako riki arona. Tiaki tii te Aomata  ae e tamaroa aroarona. Ma, e rangi ni korakora mimitongina, ao akea kabotauan rietatana. (Itaia 55:9) Akea te nanououa bwa e riai ngkai Iehova bon ara Uea ae Moan te Rietata, ao e riai taromauriana iroura. Ti na kanga n taromauria Iehova?

15. Ti kanga n taromauria Iehova “n te tamnei ma te koaua,” ao baikara bwaai aika ti kona ni karaoi n taiani botaki ni Kristian?

¹⁵ E taku Iesu: “Bon te Tamnei te Atua: ao akana taromauria e riai ba a na taromauria n te tamnei ma te koaua.” (Ioane 4:24) Nanon anne bwa ti na taromauria Iehova ma nanora ae on n te onimaki ao te tangira, ma ni kairaki iroun taamneina. E nanonaki naba iai bwa ti na taromauria n te aro ae boraoi ma te koaua, ae te atatai ae eti ae kuneaki n ana Taeka te Atua. Ti anganaki te kakabwaia ae kakawaki ngkai ti kona n taromauria Iehova “n te tamnei ma te koaua” ngkana ti ikotaki ma raora n taromauri. (Ebera 10:24, 25) Ti kaotiota naba tangiran Iehova n ara taromauri ae itiaki, ngkana ti anene n nebonebo nakoina, ni katiteuanaki n  tataro nakoina, ao n ongora ma n anga ara ibuobuoki ni maroroakinan ana Taeka.

16. Tera teuana mai buakon tuua ake a rangi ni kakawaki ake a anganaki Kristian ni koaua, ao bukin tera ngkai ti namakina kaumakara bwa ti na ongeaba iai?

¹⁶ Ti taromauria Iehova naba ngkana ti taekinna nakoia tabemwaang, ma n neboia i mataia aomata. (Ebera 13:15) Uarongorongoan taekan ana Tautaeka Iehova bon teuana mai buakon tuua ake a rangi ni kakawaki ake a anganaki Kristian ni koaua. (Mataio 24:14) A ingainga nanora n ongeaba iai ibukina bwa ti bon tangira Iehova. Ngkana ti iaiangoa aron “atuan aon te aba” ae Tatan te Riaboro, ni “kamataki nanoia . . . aomata ake a aki onimaki” n otei keewe aika a rangi ni buakaka ibukin Iehova, ti aki ngkanne kan riki iai bwa taani Kakoaua ibukin Atuara ni kaetietii kabuakakana? (2 I-Korinto 4:4; Itaia 43:10-12) Ao ngkana ti iaiangoa aroaron Iehova aika kamimi, e aki koburake iai namakinan kan tataekinan taekana nakoia tabemwaang? Ni koauana akea te kakabwaia ae kakawaki riki i rarikin buokaia tabemwaang bwa a na ataa Tamara are i karawa ma n tangiria naba n aekakira.

17. E irekereke ma tera taromaurian Iehova iroura, ao bukin tera ngkai ti riai n taromauri ma te kakaonimaki?

¹⁷ E bati ae nanonaki riki n taromaurian Iehova. E rotaki iai aroni maiura ni kabane. (I-Korote 3:23) Ngkana ti kakoauaa raoi Iehova bwa bon ara Uea ae Moan te Rietata, ao ti na kan ukoukora ae boraoi ma nanona ni bwaai ni kabane, ni kaineti ma maiura n ara utu, ara mwakuri ni kareketianti, arora n reitaki ma tabemwaang, ao n ara tai ni kakibotu. Ti na ukoukora naba te kan toro iroun Iehova ma ‘nanora ni kabanea,’ ao te kakaonimaki. (1 Rongorongo 28:9, BK) Te aeka n taromauri aei e aki kariaia te maiu ae kiriuoua, are maiuakinan ae buakaka ma ae raoiroi n te tai ae tii teuana. Bon te waaki ni mwamwanaa te aba anne are e baka ni kan taromauria Iehova te aomata iai, ma e kaakaraoi buure aika rawawata n aki noraki irouia aomata. E aki kona ni mwamwanaa te aba te aomata ae kakaonimaki, ao te tangira ni koaua e katinanikua te aro anne. E ibuobuoki naba n aei maakakin te Atua. E reita te mamaaku anne te Baibara ma teimatoan kaanian riki Iehova iroura.​—Taian Areru 25:14.

18, 19. Bukin tera ngkai e kona ni kaantaningaki bwa a kona ni kakairi iroun Iehova ae te Atua aomata aika a aki kororaoi?

¹⁸ Iteran nako te boki aei a kabaneaki ni mwakoro aika a kabwarabwaraa aron te “kakairi iroun te Atua, n ai aroia ataei aika tangiraki.” (I-Ebeto 5:1) E kakawaki uringan ae e ngae ngke ti aki kororaoi, ma ti boni kona naba ni kakairi n aron Iehova ae kororaoi ni kabongana mwaakana, ni bwaina te kaetitaeka ae riai, te wanawana, ao ni kaotiota te tangira. Ti kanga n ataia bwa ti boni kona ni kakairi iroun Teuare Moan te Mwaaka? Uringnga are nanon aran Iehova e reireinira bwa e boni kona ni karaoa arona ae kainnanoaki ibukin kakoroan bukin ana kaantaninga ni kabane. Ti bon tau ni mimi n te aeka ni konabwai anne, ma te koaua a riaon ara konaa? E aki.

¹⁹ Ti karaoaki bwa katotongan te Atua. (Karikani Bwaai 1:26) Mangaia are a kaokoro aomata ma bwaai aika a karikaki i aon te aba. E aki kairaki maiura n aroia maan aika kamani baireaki aroaroia, ke n rikiara ke ni bwaai aika riiriki n ara otabwanin. Bwa e a tia n anganira Iehova ana bwaintangira ae kakawaki, ae inaaomatara n rinea ae ti na karaoia. E ngae ngke iai tian ara konabwai ao ti aki-kororaoi, ma ti inaaomata n rinea aroarora ae ti na bwainna i nanoni maiura. Ko kan riki bwa te aomata ae tatangira, e wanawana, e kaetitaeka n ae riai ma ni kabongana mwaakana n ae riai? E rabwa taamnein Iehova bwa e kona ni buokira bwa ti na karaoa anne! Iangoi ngkanne mwakuri aika raraoi ake ko nang karaoi iai.

20. Tera te raoiroi ae ti kaakaraoia ngkana ti kakairi iroun Iehova?

 ²⁰ Ko na boni kakukureia nanon Tamam are i karawa. (Taeka N Rabakau 27:11) Ko boni kona ni ‘kakukureia Iehova ni bwaai ni kabane,’ bwa e mataata raoi n tian am konabwai. (I-Korote 1:9, 10) Ao ngkana ko teimatoa ni karikirakei i nanom aroaro aika raraoi ni kakairi iroun Tamam ae tatangira, ao ko na bon anganaki iai te kakabwaia teuana ae kakawaki. N te aonnaba ae rotongitong aei ae ianena ma te Atua, ko na riki iai bwa te tia uota te oota. (Mataio 5:1, 2, 14) Ko na ibuobuoki naba iai n tibwaa taekan aroaron Iehova ae mimitong. Ai raoiroi ra te kakabwaia aei!

21, 22. Tera te borau ae akea tokina ae mena imwaia te koraki ake a tangira Iehova?

²¹ Te kaungaunga ae kai mataata ae koreaki taekana n Iakobo 4:8 e a bon riaon riki te tia ae uaiakinaki. Kaanga ai bon te borau. E na bon aki toki te borau aei irouia aomata aika kakaonimaki. E aki kona n toki kaanian Iehova iroura. Ti aki kona n roko n te tia ae ataakin bwaai ni kabane ibukin Iehova. Ti aki riai n iangoia bwa aongkoa ti a bane n ataa taekan Iehova man reiakinara n te boki aei. Ti a tibwa moanna iai ni maroroakin bwaai aika taekinaki ibukin Atuara n te Baibara! Ao e aki naba bane rongorongon Iehova n te Baibara. E taekinna te abotoro Ioane bwa ngkana e kabaneaki ni koreaki rongorongon bwaai ake e karaoi Iesu n ana mwakuri ni minita i aon te aba, ao e na “aki tau aonaba ba neni booki aika a na koreaki.” (Ioane 21:25) Ngkana ngaia bwa e koaua rongorongon te Nati anne ao ai boni bati ra riki ngkanne rongorongon te Tama!

²² E ngae ngke e a roko te maiu are aki toki, ma e bon aki  toki naba iai reiakinan taekan Iehova. (Te Minita 3:11) Iangoa ngkanne te bwai ae e na riki n te tai ae imwaira. Imwin maiura i nanon te maan ae bubua, ngaa, mirion, ke tao birion taian ririki, e nang bae n rikirake riki ngkanne ataakin Iehova ae te Atua iroura nakon ataakina iroura n te tai moa aei. Ma ti na bon teimatoa naba ni kaantaningaia bwa moan te rangi ni bati riki bwaai aika kamimi ake ti riai n reiakinna. A na ingainga nanora ni kan reirei riki, bwa ti na teimatoa n namakina anne n aron are e taku ngkoa te tia areru, ngke e anene ni kangai: “E raoiroi i rou te kaania te Atua.” (Taian Areru 73:28) E na rangi ni manena maiuia aomata n aki toki ao akea tokin bwaai aika kakaokoro aika a na namakinaki iai. Ma te kabwaia ae te kabanea ni kakawaki iai, bon teimatoan kaanian riki Iehova.

23. Tera ae ko a kaungaki bwa ko na karaoia ngkai?

²³ Ko bia kabooa mwin ana tangira Iehova nakoim ngkai, n te aro ae ko tangiria naba ma nanom ni kabanea, taamneim ni kabanea, am iango ni kabanea ao korakoram ni kabanea. (Mareko 12:29, 30) E bia kakaonimaki am tangira ao n teimatoa. N am motinnano aika ko karaoi ni katoa bong man te bwai ae te kabanea n uarereke ni karokoa ae te kabanea ni bubura, ko bia kaotiotia iai bwa ko kairaki n te reirei ae kangai: ko na bon teimatoa n rinea te kawai are kakorakoraa am reitaki ma Tamam are i karawa. Ma ae kakawaki riki, ko bia kaaniko riki ma Iehova ao e na kaaniko naba n aki toki!