1. Koleā le fakatuʼutuʼu a le Atua ki tagata fuli?

E IAI le fakatuʼutuʼu mālie a le Atua ki tagata fuli. Na fakatupu e ia le ʼuluaki tagata ti mo le ʼuluaki fafine, a Atama mo Eva, ke lā maʼuʼuli i le ōloto fulumālie ti ke lā fānaunau, o fakaliliu le kele kātoa ko le palatiso ti ke lā tokakaga ki manu.—Senesi 1:28; 2:8, 9, 15; lau le Nota Fakaʼoki 6.

2. (1) E kotou iloa fefeʼaki e fakasoko loa e Seova ana fakatuʼutuʼu? (2) O mulimuli ki le Tosi-Tapu, ko ai loa ka maʼuʼuli o leʼegato i le kele?

² E kotou manatu ko ia e tou maʼuʼuli loa i se temi i le palatiso? E pati a Seova: “Na kau fakasa a ia, ti e kau fai loa a ia.” (Esaia 46:9-11; 55:11) Ko ia, e fakasoko loa e Seova ana fakatuʼutuʼu ti e leʼese mafai ke taʼofiʼia e se tasi. E fakasā mai e Seova na fakatupu e ia le kele “ke aua na lavaki.” (Esaia 45:18) E loto a ia ke nofoʼi. Kae, ko ai lātou alā e tonu ke nofo i le kele? O kaku ki āfea? E tali ki ai a le Tosi-Tapu: “E maua loa e le kau agatonu le fenua, ti e lotou nonofo loa i ai o lee gato.” *—Pesalemo 37:29; Apokalipisi 21:3, 4.

3. Koleā le vesili e tou fai mokā tou tio ki le tokaʼapi e masasaki ti mo mamate?

³ I le temi nei, tokaʼapi e masasaki ti mo mamate. E maʼuke a fenua i le mālamanei e lotou tau ti mo femateiʼaki, kae na leʼaise ko le loto a ia a le Atua. Kae koleā na soko? Ko le Tosi-Tapu faʼi leia e fakasāʼia.

4, 5. (1) Ko ai na fakaʼaogaʼiʼia le gata ke māsau kia Eva? (2) E mafai fefeʼaki ki se tagata agatonu ke liliu ko se tagata kaiʼā?

⁴ E pati a le Tosi-Tapu e iai le fili o le Atua. Ko le āselo e “igoa ko Tiapolo mo Satana.” Na fakaʼaogaʼi e Satana le gata ke māsau kia Eva i le ōloto. (Apokalipisi 12:9; Senesi 3:1) Na faiga a Satana ke tui a Eva ko le gata leia e māsau.—Lau le Nota Fakaʼoki 7.

⁵ Ko ai na fakatupuʼia a Satana le Tiapolo? Ko le Atua? Leʼai! I le temi na teuteuʼi ai e le Atua a le kele ma Atama mo Eva, na ʼapi ʼai a le kau āselo i le lagi. Ko le tasi āselo ia lātou na fetogi ti na liliu ai ko le Tiapolo. (Sopo 38:4, 7) Kae na mafai ke soko fefeʼaki a le anoʼaga lenā? Tou toʼo a se faifaitaki, ko se tagata e agatonu ti e fefeʼaki loa lona liliu ko se tagata kaiā? I lana tupu ake, na leʼaise kaiʼā a ia. Kae i le tasi a aso e iai le neʼa e fia fai a ia ki ai kae leʼaise a ʼana. O tupu ko lana oli mo lana manatu tuʼumaʼu ki ai leia ti tupu ai lana ʼaga o kaiʼā. Kua fetogi le tagata lenā o liliu a ia ko se tagata kaiʼā.—Lau Sakopo 1:13-15; lau le Nota Fakaʼoki 8.

6. Na liliu fefeʼaki a se āselo ko se fili o le Atua?

⁶ Ti ko le anoʼaga lenā na soko ki le āselo leia na liliu ko le tiapolo. I le ʼoki o le fakatupu e Seova a Atama mo Eva, na pati a ia kia lāua ke lā fānaunau o “fakaapi le kele.” (Senesi 1:27, 28) Lagi na manatu a le āselo lenā, ‘e mafai ki tagata fuli ke lotou atolasio kiate ia i lalātou atolasio kia Seova!ʼ Ko lana manatu tuʼumaʼu ki ai o toe lasi ai mo lana fia fai ki neʼa alā a Seova. Na loto a Satana ke atolasio a tagata fuli kiate ia. Ko ia na ʼaga ai loa a ia o loiloisi ti mo fakasalaʼi a Eva. (Lau Senesi 3:1-5.) Na fenaʼaki loa a lana liliu ko Satana le Tiapolo, le fili o le Atua.

7. (1) Koleā na mamate ai a Atama mo Eva? (2) Ti koleā e tou mātutuʼa ai mo mamate?

 ⁷ Na patigataʼa a Atama mo Eva kia Seova o lā kai ai ki le fua o le laʼakau. (Senesi 2:17; 3:6) Na lā ʼagasala kia Seova ti na lā mamate loa o fai pe le pati a Seova. (Senesi 3:17-19) O tupu na toe ʼagasala mo alāua fānau na toe mamate mo lātou. (Lau Loma 5:12.) Ke tou iloa pe koleā na toe ʼagasala ai mo alā fānau, tou toʼo se faʼifaʼitaki. Kāpau e kotou fai se fā kato i se pā leia kua poʼo, ti toe poʼo foki mo lenā fā kato. I le patigataʼa a Atama kia Seova, na liliu loa a ia o ʼagasala. O tupu e tou ʼau meia Atama, e tou toe ʼagasala mo tātou ti e tou maʼua mo le “poʼo” lenā. Ko ia, o tupu e tou ʼagasala fuli e tou mātutuʼa ti mo mamate.—Loma 3:23; lau le Nota Fakaʼoki 9.

8, 9. (1) Koleā na loto e Satana ke tui ki ai a Atama mo Eva? (2) Koleā na se ʼaga a Seova o mateʼi atu ai faʼi a le kau patigataʼa?

⁸ Na kamata fatituʼu a Satana kia Seova i lana fakasolosoloʼi a Atama mo Eva ke lā patigataʼa kia Seova. Na loto a Satana ke lā tui e gutu loi a Seova, e leʼaise ko se pule mālie a ia. Ti na toe loto a ia ke lā tui e se loto a Seova ke lā maʼuli fiafia. Na pati a Satana, e se uiga ʼai ki le tagata ke takitaki lātou e le Atua. Na toe pati feneʼeki a ia, ko Atama faʼi mo Eva e tonu ke lā filifiliʼia le neʼa leia e mālie pe veli. Kae koleā na mafai ke logoʼi e Seova? Na mafai ke ʼaga a ia o mateʼi lātou ke fakagato ai le fatituʼu lenā. Kae na mafai loa ko ia ke fakamāʼoki, ko Satana e gutu loiloi? Leʼai!

⁹ Ko ia, na leʼaise ʼaga a Seova o mateʼi lātou kae na tuku e ia le temi ke lotou takitaki a lātou totonu. Ti ko le faigamālie ke fakamāʼoki ai, ko Seova leia e iloʼia a neʼa alā e mālie ki le tagata kae e gutu loiloi a Satana. E tou maʼua loa ona fakamatala i le Kapite 11. Koleā  lakotou manatu ki le tonu na toʼo e Atama mo Eva? Na tonu lalāua tui kia Satana ti mo patigataʼa kia Seova? Na soli e Seova a neʼa fuli kia lāua, le maʼuli saosaoa, se gāneʼa fulumālie ke lā maʼuʼuli ai mo se gaʼoi fīmālie. Kae na leʼai fua se neʼa na fai e Satana ma lāua. Kāpau na ko koutou, koleā loa e kotou ʼaga o fai?

10. Koleā le tonu maʼuiga e maʼua ke tou ʼaga o fai?

 ¹⁰ I le temi nei o fai pe Atama mo Eva, e iai a tonu e maʼua ke tou ʼaga o fai. E mafai ke tou filifili a Seova ko lotātou Pule ke fakamāʼoki ai ko Satana e gutu loiloi. Pe mafai ke tou filifili a Satana ko lotātou pule. (Pesalemo 73:28; lau Taagapati 27:11.) E toka teʼiki fua a fenua e lotou fakalogo ki le Atua. Ko ia i lona fakaʼagatonu, e leʼaise ko le Atua le pule o le mālamanei. Kae kāpau e leʼese ko le Atua, ti ko ai loa le pule o le mālamanei?

11, 12. (1) Koleā na soli e Satana kia Sesu, ti koleā le ako kia tātou? (2) Ko vāega fea e fakasā ai ko Satana le pule o le mālamanei?

¹¹ Na iloa e Sesu pe ko ai le pule o le mālamanei. I le tasi a aso, “na fakasa loa e le Tiapolo kiate ia a puleaga fuli o le malama nei mo olatou kololia.” Ti na pati loa a Satana kia Sesu: “E kau soli atu loa kiate koe a nea fuli ana mo kapau e ke tulolo o atolasio mai kiate au.” (Mateo 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Na mafai ke ʼaga a Satana o soli a puleʼaga anā kia Sesu talie ko anā puleʼaga.

¹² Lagi e kotou pati: ‘E leʼese mafai ke pule a Satana ki le mālamanei! Ko Seova leia le Atua Māfimafi talie na fakatupu e ia a neʼa fuli.ʼ (Apokalipisi 4:11) E māʼoki, ko Seova le Tupuʼaga. Kae na toe fakasā fakaʼagatonu e Sesu, ko Satana ko ia “le pule o le malama nei.” (Soane 12:31; 14:30; 16:11) Na fakaʼigoa e le apositolo ko Paulo a Satana ko “le atua o le sekulo leinei.” (2 Kolinito 4:3, 4) Ti na tosi e le apositolo ko Soane, “e malolo le malama nei katoa i le makeke o le Veli.”—1 Soane 5:19.

13. Koleā e ʼaoga ai se mālama foʼou kia tātou?

¹³ Kua asilisili veli ʼoki a le mālamanei. I potu fuli, e  iai a tau, a agamakeke, agakākā ti mo mālualoi. E faiga mālotoloto e le tokaʼapi ke lotou ʼaga o fakatokatoka a faigataʼa fuli anā, kae leʼese lotou mafai. Ku vave faʼi le tau o Alemaketone, e ʼaga loa le Atua o maumauʼi a le mālama agaveli leinei mo fetogiʼaki se mālama foʼou mo faitotonu.—Apokalipisi 16:14-16; lau le Nota Fakaʼoki 10.

14. Ko ai leia na filifili e Seova ke Sau i lona Puleʼaga? Ti koleā na fakasā e le Tosi-Tapu o uiga mo Sesu?

¹⁴ Na filifili e Seova a Sesu ke Sau i lona Puleʼaga i selo. Ko fētuʼu kua sili atu, na fakasā i le Tosi-Tapu ko Sesu le “Aliki o le tokamalie” ti tuʼu loa le puleʼaga lenā o leʼegato. (Esaia 9:5, 6) Na akoʼi e Sesu ki ana tisipulo ke lotou faikole feneʼeki: “Ke aumai lou pule, ke fai lou finegalo i le kele ofaipe i Selo.” (Mateo 6:10) E tou tioʼi loa i le Kapite 8, pe fefeʼaki loa le ʼaga a le Puleʼaga o le Atua o puliʼi a puleʼaga fuli fakatagata. (Lau Taniela 2:44.) Ti e fakaliliu loa e ia le kele ko le palatiso.—Lau le Nota Fakaʼoki 11.

15. Koleā le “kele foou”?

¹⁵ E fakapapau e le Tosi-Tapu: “E tou talitali, o mulimuli ki lana fakapapau, ki ni lagi foou mo se kele foou,” leia “e nofo ai loa le maokioki.” (2 Petelo 3:13; Esaia 65:17) E tau fakaʼaogaʼi e le Tosi-Tapu le kupu “malama nei,” ke māsau ki kakai e maʼuʼuli i le kele. (Senesi 11:1) Ko le “kele foou” faitotonu, ko kakai fuli alā e lotou fakalogo ki le Atua e tapuakiʼi loa lātou.

16. Koleā le neʼa alofa e ʼaga loa le Atua o soli kia lātou alā ka maʼuʼuli i le kele foʼou? Ti koleā e tonu ke tou ʼaga o fai ke tou maʼua ai le neʼa alofa lenā?

¹⁶ Na fakapapau e Sesu, ko kakai fuli alā ka maʼuʼuli i  le kele foʼou e lotou maʼua loa “le mauli lee gato.” (Maleko 10:30) Koleā e tonu ke tou ʼaga o fai ke tou maʼua ai le neʼa alofa lenā? Ke kotou iloa, kotou lau Soane 3:16 ti mo le 17:3. Tou tioʼi pe koleā le pati a le Tosi-Tapu o uiga mo le maʼuli i le Palatiso i le kele.

17, 18. E tou iloa fefeʼaki e maʼua loa a le tokamālie i potu fuli o le kele?

¹⁷ E leʼese toe iai loa le agaveli, a tau, a tukipō ti mo agamakeke. E leʼese toe iai loa ni kakai agaveveli i le kele. (Pesalemo 37:10, 11) E fakagato loa e le Atua a tau. (Pesalemo 46:10; Esaia 2:4) E ʼapele loa le kele ko kakai e alofa mo fakalogo ki le Atua. Ti e maʼua loa i ai le tokamālie o leʼegato.—Pesalemo 72:7.

¹⁸ E maʼuli loa le kakai i nofoʼaga e tokamālie. I le fakalogo a le kau Iselaele ki le Atua, na puipui e ia lātou o lotou maʼuʼuli fīmālie ai. (Levitiko 25:18, 19) I le Palatiso, e tou maʼuʼuli loa i le tokamālie ti leʼaise tou toe ʼī loa ki se tasi.—Lau Esaia 32:18; Mikea 4:4.

19. E tou tui papau fefeʼaki e lasi loa a le neʼa kai?

¹⁹ E lasi loa le neʼa kai. “E lasi loa le fulumeto i le fenua, i le tumutumu o mauga.” (Pesalemo 72:16) E soli loa e Seova ki “le kele ona fua” ti ko le Atua “lomatou Atua, e tapuaki kia matou.”—Pesalemo 67:7.

20. E tou iloa fefeʼaki e liliu loa le kele kātoa ko se palatiso?

²⁰ E liliu loa le kele kātoa ko le palatiso. E maʼua loa e le kakai fuli niʼolātou fale mo niʼolātou ōloto fulumālie. (Lau Esaia 65:21-24; Apokalipisi 11:18.) E liliu loa le kele kātoa o fulumālie pe le ōloto o Eteni. E soli tuʼumaʼu mai loa e Seova a neʼa fuli e ʼaoga kia tātou. E pati e le Tosi-Tapu o uiga mo ia: “E ke fakamavaa lou  lima, ti e ke fagai o makokona a nea fuli ala e maua ia le mauli.”—Pesalemo 145:16.

21. E tou iloa fefeʼaki e logotasi loa le tagata mo manu?

²¹ E maʼuli logotasi loa le tagata mo manu. E leʼese toe fai loa e manu se neʼa e veli ki se tasi. Ti e mafai loa ke fakafeofi a toe ki manu alā fekai.—Lau Esaia 11:6-9; 65:25.

22. Koleā ka fai loa e Sesu kia lātou fuli alā e masasaki?

²² E leʼese toe masaki loa a se tasi. I le nofo a Sesu i le kele, na fakamālolo e ia se tokaʼapi. (Mateo 9:35; Maleko 1:40-42; Soane 5:5-9) Kae i lona uiga Sau i le Puleʼaga o le Atua, e fakamālolo loa e ia le kakai fuli. E leʼaise toe pati loa a se tasi: “E kau masaki !”—Esaia 33:24; 35:5, 6.

23. Koleā ka fai loa e le Atua ki le kau mate?

²³ E toe fakatuʼuake loa le kau mate. E fakapapau mai e Seova, e fakatuʼuake loa e ia se tokaʼapi. “E i ai loa se toe tuuake o le kau agatonu mo le kau lee agatonu.”—Lau Soane 5:28, 29; Tosi Gaoi 24:15.

24. E kotou fia maʼuʼuli ko ia i le Palatiso? Koleā lona tupuʼaga?

²⁴ E iai le tonu e maʼua ke tou fai fuli. E mafai ke tou ako ke tou iloa a Seova ti mo fai a neʼa alā e loto a ia ki ai. Ti e toe mafai ke tou ʼaga o fai le neʼa leia e tou loto ki ai. Kāpau e tou filifili ke tou fai a neʼa alā e loto ki ai a Seova, ti e tou maʼua loa se kāʼau fulumālie. I le tasi a aso, na kole e se tagata kia Sesu ke manatuʼi a ia mokā mate loa. Na fakapapauʼi loa a Sesu kiate ia: “E ke nofo loa mo au i le Palatiso.” (Luka 23:43) E tou ako loa i kapite alā ka soa mai a ʼiki atu anoʼaga o uiga mo Sesu. Ti e tou iloa ai loa pe fefeʼaki lana ʼaga o fakasoko a fakapapau fulumālie alā a le Atua.