1, 2. (a) Etɛ Jezu ka byɔ ɖò ɖɛ gudo tɔn e é xò xá mɛsɛ́dó tɔn lɛ é mɛ? (b) Etɛwu bǔninɔ xó ɔ ka sixu ko ɖu ayi mɛ nú Jezu?

BǓNINƆ nyí nùɖé bo ɖu ayi mɛ nú Jezu ɖò gbadanu nùɖuɖu gudo tɔn e é ɖu xá mɛsɛ́dó tɔn lɛ é hwenu. Hwenu e é ɖò ɖɛ xò kpo ye kpo wɛ é ɔ, é ɖɔ jlǒ e é ɖó ɖɔ ahwanvu emitɔn lɛ bǐ ni nyí ɖokpo lee emi kpo Tɔ́ emitɔn kpo nyí ɖokpo gbɔn é é. (Xà Jaan 17:20, 21.) Bǔninɔ yetɔn na ɖekúnnu hlɔnhlɔnnɔ ɖé, bo na xlɛ́ nyì wɛn ɖɔ Jehovah sɛ́ Jezu dó ayikúngban jí bonu é na wà jlǒ Mawu tɔn. Wanyiyi na nyí xlɛ̌ ɖé bɔ è na dó tuùn ahwanvu Jezu tɔn nugbǒ lɛ, bɔ é na lɛ́ gɔ́ sò nú bǔninɔ yetɔn.​—Jaan 13:34, 35.

² É sɔgbe ɖɔ Jezu ni tɛɖɛ̌ bǔninɔ jí. É ɖó ayi kínklán alǒ nǔmawaɖókpɔ́ ɖé wu ɖò ahwanvu tɔn lɛ tɛntin, é tlɛ ɖó ayi enɛ wu ɖò hwenu e é ɖu nùɖuɖu gudo tɔn ɔ xá ye é. Lee é ko nyí gbɔn ɖ’ayǐ é ɔ, ye lɛ́ jɛ nǔ dɔn jí ɖɔ “mɛ̌ ka ɖó na nyí nǔɖaxó ɖò emi mɛ à jí.” (Luk. 22:24-27; Mak. 9:33, 34) Hweɖevonu ɔ, Jaki kpo Jaan kpo byɔ Jezu ɖɔ é ni na tɛn nukúnɖeji hugǎn lɛ emi ɖò Axɔsuɖuto tɔn mɛ.​—Mak. 10:35-40.

3. Etɛ lɛ ka sixu ko gɔ́ sò nú kínklán e tíìn ɖò ahwanvu Jezu tɔn lɛ tɛntin é? Nùkanbyɔ tɛ lɛ mǐ ka na gbéjé kpɔ́n?

 ³ Amɔ̌, jlǒ tɛn ɖaxó biba tɔn kɛɖɛ wɛ nyí nǔ e zɔ́n bɔ kínklán dó tíìn ɖò ahwanvu Klisu tɔn lɛ mɛ é ǎ. Kínklán ɖò tò ɔ mɛ nu lɛ tɛntin ɖó kanlin jijɔ kpo linlin agɔ e ye ɖó lɛ é kpo wutu. Ahwanvu Jezu tɔn lɛ ɖó na ɖu ɖò nǔ enɛ lɛ jí. Ðò xota elɔ mɛ ɔ, mǐ na gbéjé nùkanbyɔ elɔ lɛ kpɔ́n: Nɛ̌ Jezu ka ɖí xwi xá linlin agɔ e è ɖó dó wutu tɔn lɛ é gbɔn? Nɛ̌ é ka d’alɔ ahwanvu tɔn lɛ bɔ ye kplɔ́n bo na nɔ ɖè mɛɖé ɖó vo ɖò mɛɖé mɛ ɖò nǔwiwa yetɔn xá mɛ ɖevo lɛ mɛ ǎ, bo na lɛ́ nɔ bǔ nugbǒ nugbǒ gbɔn? Nɛ̌ nùkplɔnmɛ tɔn ka d’alɔ mǐ bɔ mǐ na nɔ bǔ gbɔn?

4. Nǎ kpɔ́ndéwú linlin agɔ e è ɖó dó Jezu wu lɛ é tɔn?

⁴ È ɖó linlin agɔ dó Jezu ɖesunɔ wu. Hwenu e Filipu ɖɔ nú Natanayɛli ɖɔ emi ko mɔ Mɛsiya ɔ é ɔ, Natanayɛli yí gbè n’i ɖɔ: “Nǔ ɖagbe ɖě ka sixu tɔ́n sín Nazalɛti à?” (Jaan 1:46) É cí ɖɔ Natanayɛli tuùn nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Micée 5:1 mɛ é, bo nɔ kpɔ́n Nazalɛti dó mɔ tò e ma hwɛ́n nǔtí ǎ é ɖé, bo kún sixu nyí jɔtɛn Mɛsiya ɔ tɔn ó ɖɔhun. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, Judéenu nukúnɖeji lɛ gbɛ́ wǎn nú Jezu, ɖó é nyí Galiléenu ɖé wutu. (Jaan 7:52) Judéenu gègě nɔ kpɔ́n Galiléenu lɛ dó mɔ mɛ e ma sɔ ga ye ǎ é. Jwifu ɖevo lɛ nɔ ba na zun Jezu bo nɔ ylɔ ɛ ɖɔ Samalíinu. (Jaan 8:48) Samalíinu lɛ gbɔn vo nú Jwifu lɛ ɖó akɔ kpo sinsɛn kpo wutu. Judéenu lɛ kpo Galiléenu lɛ kpo bǐ, nɔ ɖó sísí nú Samalíinu lɛ sɔmɔ̌ ǎ, lobo nɔ ɖó wǔ zɔ nú ye.​—Jaan 4:9.

5. Linlin agɔ tɛ è ka ɖó dó ahwanvu Jezu tɔn lɛ wu?

⁵ Mɔ̌ ɖokpo ɔ, Jwifugán lɛ gbɛ́ wǎn nú ahwanvu Jezu tɔn lɛ. Falizyɛn lɛ nɔ xwè ye dó ‘mɛ e è ko dónu lɛ é’ sín ahwan mɛ. (Jaan 7:47-49) Ye nɔ kpɔ́n mɛɖebǔ e ma kplɔ́n nǔ ɖò wemaxɔmɛ sinsɛn tɔn lɛ ǎ, alǒ ma nɔ xwedó aca yetɔn ǎ é dó mɔ nùvɔnɔ kpo gbɛtɔ́ yayǎ ɖé kpo. (Mɛ. 4:13) Linlin agɔ e sín ya Jezu kpo ahwanvu tɔn lɛ kpo jì lɛ é sín kínklán sinsɛn tɔn, ninɔmɛ gbɛtɔ́ tɔn tɔn kpo akɔ tɔn kpo wu. Ahwanvu lɛ lɔ wá ɖó linlin agɔ dó mɛ ɖevo lɛ wu. Bo na dó nɔ bǔ ɔ, ye ɖó na huzu nǔ e jí ayixa yetɔn ko kú dó lɛ é.

6. Nǎ kpɔ́ndéwú lɛ dó xlɛ́ lee linlin agɔ ɖiɖó sixu wà nǔ dó mǐ wu gbɔn é.

⁶ Égbé ɔ, linlin agɔ lɛ nɔ vunbla gègě mǐtɔn. È sixu ɖó linlin agɔ dó mǐ wu, alǒ mǐɖesunɔ sixu ɖó ɖé lɛ dó mɛ ɖevo lɛ wu. Nɔví nyɔnu e nyí gbexosin-alijitɔ́ ɖé ɖò Australie dìn é tinmɛ ɖɔ: “Ee un sɔ́ ayi ce ɖó nǔ agɔ e è wà xá Aborigène hwexónu tɔn lɛ kpo égbé tɔn lɛ kpo jí é ɔ, wǎn e un gbɛ́ nú yovó lɛ é jɛ syɛnsyɛn jí. Wangbɛnumɛ enɛ lɛ́vɔ syɛn d’eji tawun, ɖó acɛ e è gbà nyɛɖesunɔ wu é wutu.” Nɔví sunnu ɖé ɖò Canada bo ɖɔ linlin agɔ e é ɖó dó gbè lɛ wu ɖ’ayǐ é. É ɖɔ: “Un lin ɖɔ mɛ e nɔ dó Flansegbe lɛ é wɛ hugǎn mɛ bǐ. Bɔ un jɛ wǎn gbɛ́ nú mɛ e nɔ dó Glɛnsigbe lɛ é jí.”

7. Nɛ̌ Jezu ka ɖí xwi xá linlin agɔ e è ɖó dó wǔ tɔn lɛ é gbɔn?

⁷ Linlin agɔ lɛ ɖiɖó ɖò hwe mǐtɔn nu sixu dó ɖɔ dò tawun, lee é nyí gbɔn ɖò Jezu hwenu é ɖɔhun. Nɛ̌ Jezu ka ɖí xwi xá ye gbɔn? Nukɔntɔn ɔ, é nɔ ɖè mɛ ɖó vo ɖebǔ lálá ǎ, bo gbɔn mɔ̌ mɛ bo gbɛ́ linlin agɔ ɖiɖó dó mɛ wu. É ɖekúnnu nú dɔkunnɔ kpo wamamɔnɔ kpo, Falizyɛn lɛ kpo Samalíinu lɛ kpo, kaka jɛ tokwɛyitɔ́ lɛ kpo hwɛhutɔ́ lɛ kpo jí. Wegɔ ɔ, gbɔn nùkplɔnmɛ Jezu tɔn lɛ kpo kpɔ́ndéwú tɔn kpo gblamɛ ɔ, é xlɛ́ ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ ye ɖó na ɖu ɖò nùvɛdómɛ, alǒ linlin agɔ ɖiɖó dó mɛ ɖevo lɛ wu jí.

8. Nugbodòdó taji tɛ ka zɔ́n bɔ Klisanwun lɛ nɔ nɔ bǔ? Tinmɛ.

⁸ Jezu kplɔ́n nugbodòdó taji ɖé ahwanvu tɔn lɛ, b’ɛ na zɔ́n bɔ mǐ na nɔ bǔ. É ɖɔ: “Nɔví  nɔví wɛ mi bǐ nyí.” (Xà Matie 23:8, 9.) É ɖò wɛn ɖɔ ali e nu mǐ nyí “nɔví nɔví” ɖè é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ mǐ bǐ gosin kúnkan Adamu tɔn mɛ. (Mɛ. 17:26) Amɔ̌, é lɛ́ kpò hwɛjijɔ ɖevo. Jezu tinmɛ ɖɔ ahwanvu emitɔn lɛ nyí nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu lɛ kpo, ɖó ye tuùn Jehovah ɖi Tɔ́ yetɔn jixwé tɔn ɔ. (Mat. 12:50) Gɔ́ na ɔ, ye huzu hagbɛ̌ xwédo gbigbɔ tɔn e d’agba tawun é ɖé tɔn, bɔ wanyiyi kpo nùɖiɖi kpo zɔ́n bɔ ye ɖò bǔ. Enɛ wu ɔ, ɖò wema-sɛ́dó-mɛ mɛsɛ́dó lɛ tɔn mɛ ɔ, hwɛhwɛ wɛ ye nɔ ylɔ ahwanvu gbɛ̌ yetɔn lɛ ɖɔ ‘nɔví sunnu lɛ kpo nɔví nyɔnu lɛ kpo.’​—Hlɔ. 1:13; 1 Pi. 2:17; 1 Jaan 3:13.

9, 10. (a) Etɛwu Jwifu lɛ ma ka ɖó na nɔ yigo, ɖó fí e ye jɔ sín é wu ǎ? (b) Nɛ̌ Jezu ka kplɔ́n nùɖé mɛ dó lee è na ɖu ɖò linlin agɔ e è nɔ ɖó dó jɔtɛn mɛtɔn wu é jí gbɔn é gbɔn? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.)

⁹ Ee Jezu tinmɛ nyì wɛn ɖɔ mǐ ɖó na nɔ kpɔ́n mǐɖée ɖi nɔví sunnu lɛ kpo nɔví nyɔnu lɛ kpo gudo é ɔ, é tɛɖɛ̌ hudo mɛɖesɔhwe tɔn jí. (Xà Matie 23:11, 12.) Lee mǐ ɖó ayi wu gbɔn é ɔ, goyiyi dɔn kínklán ɖé lɛ wá mɛsɛ́dó lɛ tɛntin. Bɔ goyiyi ɖó fí e ye jɔ sín é wutu lɔ sixu ko dɔn tagba wá. Jwifu lɛ ka ɖó hwɛjijɔ bo na yigo ɖó ye gosin kúnkan Ablaxamu tɔn mɛ wutu wɛ à? Linlin enɛ dó ɖɔ dò tawun ɖò Jwifu gègě sín ayi mɛ. Amɔ̌, Jaan Baptɛmublonumɛtɔ́ ɔ ɖɔ nú ye ɖɔ: “Awinnya e mɔ wɛ mi ɖè nɛ lɛ ɔ, Mawu hɛn ɔ, é na sɔ́ ye dó ɖó vǐ nú Ablaxamu.”​—Luk. 3:8.

¹⁰ Jezu gbɛ́ goyiyi ɖó fí e è jɔ sín é wutu. É gbɔn yɛkan ɖé mɛ, bo bló mɔ̌ hwenu e sɛnkplɔnmɛtɔ́ ɖé kanbyɔ ɛ ɖɔ: “Mɛ̌ ka nyí nɔzo ce?” é. Bo na dó na ɛ xósin ɔ ɔ, Jezu na nùjlɛdonǔwu ɖé dó Samalíinu e sɔ́ xomɛnyínyɔ́ dó kpé nukún dó Jwifu tomɛyitɔ́ e ajotɔ́ lɛ xò é ɖé wu é wu. Jwifu e ɖò dìndín wɛ lɛ é wɔn ya nú nya enɛ e awě xò é, bɔ nǔ tɔn ka blawu nú Samalíinu ɔ. Jezu sú ta nú tan enɛ bo ɖɔ nú sɛnkplɔnmɛtɔ́ lɛ ɖɔ ye ni cí Samalíinu enɛ ɖɔhun. (Luk. 10:25-37) Jezu xlɛ́ ɖɔ Samalíinu ɖé sixu kplɔ́n nǔ e wǎn yí nú nɔzo nugbǒ nugbǒ nyí é Jwifu lɛ.

11. Etɛwu ahwanvu Jezu tɔn lɛ ma ka ɖó na nɔ ɖè jonɔ lɛ ɖó vo ǎ? Nɛ̌ Jezu ka d’alɔ ye bɔ ye ɖó mɔjɛmɛ enɛ tɔn gbɔn?

¹¹ Bonu ahwanvu Jezu tɔn lɛ na kpéwú bo wà azɔ̌ yetɔn ɔ, ye ɖó na ɖu ɖò goyiyi kpo linlin agɔ e ye nɔ ɖó dó mɛ wu é kpo jí. Cobonu Jezu na yì jixwé ɔ, é zɔ́n azɔ̌ ye ɖɔ ye ni ɖekúnnu “ɖò Jeluzalɛmu, gbɔn Judée gbé ɔ bǐ jí, kpodo Samalíi kpan, kaka yì jɛ fí e gbɛ̀ ɔ kponu ɖó é.” (Mɛ. 1:8) Jezu ko sɔnǔ nú ye jɛ nukɔn ɖó azɔ̌ enɛ e gbló ada é wu, gbɔn ayi yetɔn sísɔ́ ɖó jijɔ ɖagbe e jonɔ lɛ ɖó é jí gblamɛ. É kpa ahwangán jonɔ ɖé, ɖó nùɖiɖi nukúnɖeji tɔn wu. (Mat. 8:5-10) Ðò Jezu sín tomɛ ɖò Nazalɛti ɔ, é ɖɔ xó dó lee Jehovah nɔ nyɔ́ xomɛ dó jonɔ lɛ wu gbɔn é wu, bo kɛnu dó asúkúsi Fenisíinu e nɔ nɔ Salɛputa é kpo Naamani gudunɔ e nyí Silíinu é kpo wu. (Luk. 4:25-27) É nyí kúnnu kɛɖɛ wɛ Jezu ɖè nú nyɔnu Samalíinu ɔ ǎ, loɔ, é lɛ́ nɔ toxo Samalíi tɔn ɖé mɛ nú azǎn wè, ɖó wɛn e é hɛn é nyɔ́ mɛ lɛ nukúnmɛ wutu.​—Jaan 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Nɛ̌ mɛsɛ́dó lɛ ka wà nǔ gbɔn hwenu e Jezu kplɔ́n nǔ nyɔnu Samalíinu ɖé é? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.) (b) Etɛ ka xlɛ́ ɖɔ Jaki kpo Jaan kpo kún mɔ nǔ jɛ nùkplɔnmɛ Jezu tɔn mɛ ó?

¹² É na bɔwǔ nú mɛsɛ́dó lɛ ɖebǔ bonu ye na ɖè linlin agɔ e ye ɖó dó mɛ ɖevo lɛ wu é sín ayi mɛ ǎ. É kpaca ye hwenu e ye mɔ Jezu ɖò gbesisɔmɛ bo na kplɔ́n nǔ nyɔnu Samalíinu ɖé é. (Jaan 4:9, 27) Sinsɛngán Jwifu lɛ nɔ ɖɔ xó nú nyɔnu lɛ ɖò agbawungba ǎ, kaka bɔ é lɛ́ wá nyí nyɔnu Samalíinu e ma ɖó jijɔ ɖagbe ǎ é ɖé. Mɛsɛ́dó lɛ byɔ Jezu ɖɔ é ni ɖu nǔ. Amɔ̌, sìnkɔn e é na ye é xlɛ́ ɖɔ, é zé éɖée bǐ jó nú xóɖɔɖókpɔ́ gbigbɔ tɔn ɔ kaka bo wɔn ya nú xovɛ e sìn i é. Kúnnuɖiɖe, kaka jɛ kúnnuɖiɖe  nú nyɔnu Samalíinu ɖé jí wɛ nyí jlǒ Tɔ́ tɔn tɔn, bɔ enɛ cí nùɖuɖu ɖɔhun n’i.​—Jaan 4:31-34.

¹³ Jaki kpo Jaan kpo ko wlí nùkplɔnmɛ enɛ ǎ. Hwenu e ahwanvu lɛ xwedó Jezu xwè Samalíi é ɔ, ye ba fí e ye na dɔ́ ɖò zǎnmɛ é ɖò gletoxo Samalíi tɔn ɖé mɛ. Samalíinu lɛ ka gbɛ́ ɖɔ emi kún na yí ye ó, enɛ wu ɔ, Jaki kpo Jaan kpo sìn xomɛ, bo byɔ ɖɔ è ni ylɔ myɔ sín jixwé bonu é ni sú kún dó nú gletoxo ɔ bǐ. Jezu ka gbɛ́ nǔ nú ye dó nùjɔnǔ mɛ. (Luk. 9:51-56) Enyi gletoxo e na yí ye é ɔ, jɔtɛn Jaki kpo Jaan kpo tɔn e ɖò Galilée gbéjí é wɛ é ɖè ɔ, mǐ sixu kanbyɔ mǐɖée ɖɔ ye ka na wà nǔ gbɔn mɔ̌ à jí. É cí ɖɔ linlin agɔ ɖó dó mɛ wu wɛ flɔ́ zo dó glɔ̌ nú wangbɛnumɛ yetɔn ɖɔhun. É cí ɖɔ xomɛ gblagbla e mɛsɛ́dó Jaan sìn é wá vɛ́ n’i, ɖò hwenu e é jla wɛnɖagbe ɔ gbɔn Samalíi ɖò nukɔnmɛ b’ɛ na sínsɛ́n é ɖɔhun.​—Mɛ. 8:14, 25.

14. Nɛ̌ è ka ɖeɖɛ tagba e tíìn ɖó gbè wu é gbɔn?

¹⁴ Ðò Pantekotu xwè 33 H.M. tɔn gudo tlolo ɔ, xó ɖé tɔ́n bo xlɛ́ ɖɔ akɔ cyancyan tíìn. Enyi è na má nùɖuɖu nú asúkúsi e ɖò hudo mɛ lɛ é ɔ, è nɔ wɔn ya nú asúkúsi e nɔ dó Glɛkigbe lɛ é. (Mɛ. 6:1) Linlin agɔ ɖiɖó dó gbè mɛ ɖevo lɛ tɔn wu lɔ sixu ɖò nǔ e nɔ zɔ́n tagba lɛ é mɛ. Mɛsɛ́dó lɛ yawu jla ninɔmɛ ɔ ɖó, bo sɔ́ sunnu e jɛxa lɛ é bonu ye na kpé nukún dó nùɖuɖu mímá ɔ wu. Sunnu gbigbɔ tɔn enɛ lɛ e è sɔ́ é bǐ wɛ ɖó Glɛki nyikɔ. Enɛ sixu dɔn asúkúsi e è jɛ dò na lɛ é hugǎn.

15. Nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka bló huzuhuzu lɛ bo ma sɔ́ nɔ ɖè mɛɖebǔ ɖó vo ǎ gbɔn? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.)

¹⁵ Ðò xwè 33 H.M. tɔn ɔ, nǔ kplɔnkplɔn mɛ lɛ bonu ye ni huzu ahwanvu sín azɔ̌ ɔ gbakpé akɔta lɛ mɛ hugǎn. Mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ ɖó aca bo nɔ dó gbɛ̌ xá Jwifu lɛ kɛɖɛ. Amɔ̌, hwenu e Mawu wá xlɛ́ nyì wɛn ɖɔ Klisanwun lɛ kún na nɔ ɖè mɛɖé ɖó vo ɖò mɛɖé mɛ ó gudo é ɔ, Piyɛ́ɛ jla wɛn ɔ Kɔnɛyi e nyí Sɔja Hlɔma tɔn ɖé é. (Xà Mɛsɛ́dó 10:28, 34, 35.) Enɛ gudo ɔ, Piyɛ́ɛ nɔ ɖu nǔ xá nùɖitɔ́ e ma nyí Jwifu ǎ lɛ é bo nɔ lɛ́ dó gbɛ̌ xá ye. Ðò xwè ɖé lɛ gudo ɔ, Piyɛ́ɛ ɖó nǔ ɖuɖu xá Klisanwun e ma nyí Jwifu ǎ, bo ɖò toxo Antyɔci tɔn mɛ lɛ é te. (Ga. 2:11-14) Ðò hwenɛnu ɔ, Pɔlu gbɛ́ nǔ nú Piyɛ́ɛ lee é jɛxa gbɔn é, bɔ é ɖò wɛn ɖɔ é ka sè xó tɔn. Hwenu e Piyɛ́ɛ wlan wema tɔn nukɔntɔn ɔ sɛ́dó Jwifu e nɔ nɔ Azíi Kpɛví lɛ é kpo Klisanwun e ma nyí Jwifu ǎ, bo nɔ nɔ finɛ lɛ é kpo é ɔ, é ɖɔ xó kpo akpàkpà sɔ́ mɛ kpo dó kplékplé nɔví lɛ tɔn wu.​—1 Pi. 1:1; 2:17.

16. Jijɔ ɖagbe tɛ è ka tuùn Klisanwun nukɔntɔn lɛ na?

¹⁶ É ɖò wɛn ɖɔ kpɔ́ndéwú e Jezu zé ɖ’ayǐ dó wǎn yí nú “gbɛtɔ́ lɛ bǐ” wu é kplɔ́n nǔ mɛsɛ́dó lɛ. (Jaan 12:32; 1 Tim. 4:10) Linlin yetɔn lɛ huzuhuzu byɔ hwenu có, ye ka wà mɔ̌. È tuùn Klisanwun nukɔntɔn lɛ ɖɔ ye nyí mɛɖé bo nɔ ɖè wanyiyi xlɛ́ yeɖée. Tertullien e nyí nùwlantɔ́ ɖé ɖò xwè kanweko wegɔ ɔ mɛ é vɔ́ xó e mɛ e ma nyí Klisanwun ǎ lɛ é ɖɔ é ɖɔ, bo ɖɔ: “Ye nɔ yí wǎn nú yeɖée . . . Ye tlɛ ɖò gbesisɔmɛ bo na kú dó yeɖée tamɛ.” Ðó Klisanwun nukɔntɔn lɛ sɔ́ “gbɛtɔ́ yɔyɔ̌” ɔ dó wutu ɔ, ye wá kpɔ́n gbɛtɔ́ lɛ bǐ dó mɔ mɛ e ɖò zɛ̌nzɛ̌n ɖò Mawu nukɔn é.​—Kolo. 3:10, 11.

17. Nɛ̌ mǐ ka sixu ɖè linlin agɔ e mǐ nɔ ɖó dó mɛ ɖevo lɛ wu é sín ayi mǐtɔn mɛ gbɔn? Nǎ kpɔ́ndéwú lɛ.

¹⁷ Égbé ɔ, é sixu byɔ hwenu ɖò mǐ lɔ sí, cobɔ mǐ na ɖè linlin agɔ e mǐ nɔ ɖó dó mɛ ɖevo lɛ wu é sín ayi mǐtɔn mɛ. Nɔví nyɔnu ɖé ɖò France, bo tinmɛ hun e xò wɛ é ɖè é, bo ɖɔ: “Jehovah ko kplɔ́n mǐ nǔ e wanyiyi nyí é, nǔ e wanyiyi ɖiɖexlɛ́ nyí é, kpo nǔ e wanyiyi ɖiɖó nú gbɛtɔ́ alɔkpa lɛ bǐ nyí é kpo. Amɔ̌, un kpò ɖò kpinkplɔn wɛ bo na ɖu ɖò linlin agɔ e un nɔ ɖó dó mɛ ɖevo lɛ wu é jí, é ka nɔ bɔwǔ hwebǐnu ǎ. Enɛ wu wɛ un kpò ɖò ɖɛ xò dó enɛ takúnmɛ wɛ.” Nɔví nyɔnu ɖé ɖò  Espagne bɔ ninɔmɛ ɖokpo ɔ kpannukɔn ɛ: “Hweɖelɛnu ɔ, un nɔ ɖí xwi xá wǎn e un nɔ gbɛ́ nú akɔ ɖé lɛ é, bɔ un ka nɔ ɖu ɖ’eji hwɛhwɛ. Amɔ̌, un tuùn ɖɔ un ɖó na kpó ɖò ahwan enɛ fun wɛ. Un dokú nú Jehovah ɖɔ un ɖò xwédo e ɖò bǔ é ɖé mɛ.” Mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo sixu gbéjé mǐɖée kpɔ́n dó nùjɔnǔ mɛ. Mǐ ka ɖó ayi linlin agɔ ɖé lɛ wu vlafo, b’ɛ na byɔ ɖɔ mǐ ni ɖí xwi xá nɔví nyɔnu wè enɛ lɛ ɖɔhun wɛ à?

18, 19. (a) Hwɛjijɔ tɛ lɛ mǐ ka ɖó bo na nɔ yí mɛ lɛ bǐ? (b) Nɛ̌ mǐ ka sixu wà mɔ̌ ɖò ali tawun tawun ɖé lɛ nu gbɔn?

¹⁸ É nyɔ́ ɖɔ mǐ bǐ ni flín ɖɔ ɖò hweɖenu ɔ, mǐ bǐ wɛ nyí “jonɔ,” bo ɖò zɔ nú Mawu. (Efɛ. 2:12) Amɔ̌, Jehovah dɔn mǐ wá éɖée gɔ́n gbɔn ‘gɛdɛ wanyiyi tɔn’ ɖé gblamɛ. (Oz. 11:4; Jaan 6:44) Bɔ Klisu yí mǐ. È na ɖɔ ɔ, é hun hɔn nú mǐ, bɔ mɔ̌ mɛ ɔ, mǐ sixu huzu akpáxwé xwédo Mawu tɔn tɔn. (Xà Hlɔmanu lɛ 15:7.) Ðó mǐ nyí hwɛhutɔ́ cobɔ Jezu ka nyɔ́ xomɛ dó mǐ wu bo yí mǐ wutu ɔ, é na sɔgbe ɖebǔ ɖɔ mǐ ni gbɛ́ mɛ ɖevo ɖebu ǎ!

¹⁹ É ɖò wɛn ɖɔ kínklán, linlin agɔ ɖiɖó dó mɛ wu kpo xomɛsin kpo na ɖò jijɛji wɛ ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ, ɖó mǐ ɖò sisɛkpɔ vivɔnu gbɛ̀ nyanya elɔ tɔn wɛ wutu. (Ga. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Ðó mǐ nyí Jehovah sɛntɔ́ wutu ɔ, mǐ nɔ ba nùnywɛ e gosin aga, bo ma nɔ ɖè mɛɖé ɖó vo ǎ, lobo nɔ xò fífá kàn é. (Ja. 3:17, 18) Enyi mǐ zun xɔ́ntɔn xá toɖevomɛnu lɛ, yí gbè nú aca e gbɔn vo nú mǐtɔn lɛ é, bo tlɛ lɛ́ kplɔ́n gbè mɛ ɖevo lɛ tɔn vlafo ɔ, é nɔ víví nú mǐ. Enyi mǐ wà mɔ̌ ɔ, fífá nɔ sà tɔ̀ tɔsisa ɖé ɖɔhun, bɔ hwɛjijɔ nɔ xò xù ɖɔhun.​—Eza. 48:17, 18.

20. Enyi wanyiyi huzu ayi mǐtɔn kpo linlin mǐtɔn kpo ɔ, etɛ ka nɔ jɛ?

²⁰ Nɔví nyɔnu Australie nu e xó mǐ ɖɔ ɖò bǐbɛ̌mɛ é ɖɔ: “Nukúnnúmɔjɛnǔmɛ nugbǒ ɔ tɔn sín hɔn hun nú mì.” É mɔ lee Biblu kplɔnkplɔn wà ɖagbe n’i gbɔn é, bo ɖɔ: “Un huzu bo ɖó ayi yɔyɔ̌ ɖé kpo linlin yɔyɔ̌ ɖé kpo. Enɛ wu ɔ, linlin agɔ ɖiɖó lɛ bǐ kpo wangbɛnumɛ lɛ bǐ kpo ee ko dó ɖɔ dò ɖò ayi ce mɛ lɛ é wá yì.” Nɔví sunnu e ɖò Canada é ɖɔ ɖɔ emi ɖó ayi wu dìn ɖɔ “hwɛhwɛ ɔ, nukúnnúmamɔjɛnǔmɛ wɛ nɔ nyí hwɛjijɔ e wu è nɔ ɖè sinmɛ agbaza tɔn ɖě ɖó vo nú ɖě é, jijɔ mɛɖé tɔn nɔ sín fí e è jì i ɖè é wu ǎ.” É wlí alɔ xá nɔví nyɔnu e nɔ dó Glɛnsigbe é ɖé! Huzuhuzu mɔhun lɛ nyí kúnnuɖenú ɖé, bo xlɛ́ ɖɔ wanyiyi Klisanwun tɔn sixu ɖu ɖò linlin agɔ ɖiɖó dó mɛ ɖevo lɛ wu jí; é ka nɔ wà mɔ̌ nugbǒ. É nɔ dɔn mǐ ɖó bǔ bɔ nùɖé nɔ sixu klán mǐ ǎ.​—Kolo. 3:14.