1, 2. Na cava era nanuma eso me baleta na Kalou?

LEVU era vakabauta ni sega ni dua tu na ka vua na Kalou na ka era cakava. Eso era nanuma ni sega ni kauaitaka o koya na ka e sotava na kawatamata. Ni oti na vakacaca ni cava kaukaua o Haiyan ena yatu Filipaini ena Noveba 2013, e tukuna na turaganikoro ena dua na korolevu e kea: “Sa rairai gole na Kalou ena dua tale na vanua.”

² Eso tale era nanuma ni sega ni raica na Kalou na ka era cakava tiko. (Aisea 26:10, 11; 3 Joni 11) Era vakataki ira e vakamacalataka na yapositolo o Paula: “[Era] sega ni via kila na ka dina me baleta na Kalou.” O ira qori era “vakasinaiti ena ka kece e sega ni dodonu, na ka e torosobu, na kocokoco, kei na ka ca.”​—Roma 1:28, 29.

3. (a) Na cava eda na rairai tarogi keda kina me baleta na Kalou? (b) Na cava e dau vakaibalebaletaka na “liga” i Jiova e cavuti ena iVolatabu?

³ Vakacava o keda? Eda sega ni vakataki ira sa cavuti mai cake, nida kila ni raica vinaka tu o Jiova na ka eda cakava. Vakacava eda vakabauta tale ga ni kauaitaki keda o koya qai tokoni keda tiko? Eda dua tale ga vei ira e cavuta o Jisu nida  na “raica na Kalou”? (Maciu 5:8) Me rawa nida kila na ibalebale ni vosa qori, meda dikeva mada na kedra ivakaraitaki vakaivolatabu o ira era raica na kaukaua ni liga i Jiova kei ira era bese ni raica. Eda na vulica tale ga na yaga ni noda vakabauta meda raica kina na liga i Jiova. Nida dikeva qori, meda nanuma tiko ni iVolatabu e dau vakaibalebaletaka na “liga” ni Kalou ina nona kaukaua, ni vakayagataka qori me vukei ira nona dauveiqaravi, me vakadrukai ira tale ga kina na kena meca.​—Wilika Vakarua 26:8.

4. Na cava era sega ni raica kina na meca na liga ni Kalou?

⁴ Ena gauna makawa, a rawa nira raica se rogoca na tamata na ka e cakava na Kalou ena vukudra na Isireli. O Jiova e vakabulai ira vakacakamana na Isireli mai Ijipita, ra qai vakadrukai veitaravi na tui. (Josua 9:3, 9, 10) Era rogoca ra qai raica na tui kece ena ra ni Joritani na ka e yaco, ia era “tovata mera valuti Josua kei Isireli.” (Josua 9:1, 2) Ni tekivu mada ga na ivalu, a rawa nira raica na tui qori na liga ni Kalou. Ena veidusimaki i Jiova, “e tu sara vakadua na matanisiga, e sega ni yavala na vula mera vakadruka mada na lewe ni matanitu na kedra meca.” (Josua 10:13) Ia “e vakatara o Jiova mera yalokaukaua [na meca] mera valuti Isireli.” (Josua 11:20) Era druka na meca nira bese ni ciqoma ni vala tiko na Kalou ena vukudra na Isireli.

5. Na cava a bese ni vakabauta na tui ca o Eapi?

⁵ Dua na gauna e muri, a rawa tale ga vua na tui ca o Eapi me raica na liga ni Kalou ena vica na ituvaki. A tukuna vua o Ilaija: “Ena sega na tegu se na uca ena veiyabaki qo, vakavo ga keu tukuna!” (1 Tui 17:1) Ena yaco ga qori ena vuku i Jiova, ia e sega ni via vakabauta o Eapi. E masuta o Ilaija me lutu mai lomalagi na bukawaqa me kania na isorokama qai rogoci koya o Jiova. E raica vinaka tu qori o Eapi. Ni oti qori, e tukuna vei Eapi o Ilaija ni na vakaotia o Jiova na lauqa: “Moni lako sobu de tarovi kemuni na bisa ni uca!” (1 Tui 18:22-45) E raica vinaka tu o Eapi na ka kece qori, ia e bese ni vakabauta ni vakavuna na kaukaua ni Kalou. Dua na ka bibi eda vulica ena ivakaraitaki qo kei na kena sa oti, oya meda kila na kaukaua ni liga i Jiova.

6, 7. Na cava era raica eso ena gauna i Josua?

⁶ E tiko eso era raica na liga ni Kalou qai tautauvata na kedra ituvaki kei ira eda sa veitalanoataka mai. Kena ivakaraitaki, o ira na kai Kipioni. Era sega ni vakataki ira na veimatanitu era vala kei ira na Isireli ena gauna i Josua. Era saga na kai Kipioni mera veiyaloni kei ira na Isireli. Na cava na vuna? Era kaya: “Keimami lako mai na nomuni tamata . . . ena vuku ni yaca i Jiova na nomuni Kalou, ni keimami rogoca na kena irogorogo kei na ka kece e cakava.” (Josua 9:3, 9, 10) Era yalomatua na kai Kipioni nira vakabauta ni tokoni ira tiko na Isireli na Kalou dina.

⁷ A raica tale ga o Reapi na liga ni Kalou ena nona gauna. Ni rogoca na sala e vakabulai ira kina na Isireli o Jiova, e tukuna sara vei rau na yamata ni Isireli: “Au kila ni na solia vei kemuni o Jiova na vanua.” A rawa ni vakaleqa na nona bula na ka sa kila qori, ia e vakabauta ni na vakabulai koya kei na nona vuvale o Jiova.​—Josua 2:9-13; 4:23, 24.

8. Era raica vakacava eso na Isireli na liga ni Kalou?

⁸ Eso tale ga na Isireli era raica na liga i Jiova ena nona sauma na kerekere i Ilaija. Nira raica na bukawaqa i  Jiova e kania na isorokama, era kaya: “O Jiova ga na Kalou dina!” (1 Tui 18:39) Era vakabauta ni qori na kaukaua ni Kalou!

9. Eda na raica vakacava na liga i Jiova nikua?

⁹ Na ivakaraitaki ca kei na ivakaraitaki vinaka eda dikeva mai e vukei keda meda kila na ibalebale ni noda raica na Kalou se meda raica na ligana kaukaua ena so na ituvaki. Nida mai kilai koya kei na nona itovo, eda rawa ni raica na ligana ena ‘lomada.’ (Efeso 1:18) Eda na via vakataki ira ena gauna makawa kei na gauna qo era raica na nona tokoni ira nona tamata o Jiova. Ia vakacava e tiko na ivakadinadina ni tokoni keda tiko na Kalou nikua?

10. Na ivakadinadina cava e dusia ni vukei ira tiko nona tamata nikua o Jiova? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

¹⁰ E levu na vuna eda vakabauta kina ni tokoni keda tiko ga o Jiova. Eda rogoca wasoma na kedra italanoa eso era masuta ra qai kerea na veivuke vakayalo i Jiova, qai saumi nodra masu. (Same 53:2) Kena ivakaraitaki: A vunau tiko ena dua na yanuyanu mai na Yatu Filipaini o Allan, qai sotava e dua na marama. E tagi na marama ya ni raici Allan. E kaya o Allan: “A masulaka sara ga vei Jiova ena mataka ya me sotavi ira na iVakadinadina. A vuli iVolatabu ni se itabagone, e sega tale ni sotavi ira na iVakadinadina ni sa vakawati, e toki tale ga ena yanuyanu ya. E sauma vakatotolo na Kalou nona masu, oya na vuna e luluvu kina.” Ena loma ga ni dua na yabaki, e yalataka nona bula vei Jiova na marama ya.

11, 12. (a) E vukei ira tiko vakacava nona dauveiqaravi o Jiova? (b) Tukuna e dua na ivakaraitaki e laurai kina nona veivuke na Kalou.

¹¹ Levu na dauveiqaravi ni Kalou era vakadinata ni vukei ira o Jiova mera vorata na ivalavala sa matau vei ira, me vaka na vakatavako, vakayagataki ni wainimate gaga kei na sara iyaloyalo vakasisila. Eso era kaya ni bera nira mai kilai Jiova era dau saga mera tinia qori, ia e dredre sara ga. Nira kerea na veivuke i Jiova, e solia o koya na “kaukaua e uasivia na kaukaua ni tamata,” mera valuta nodra malumalumu.​—2 Kor. 4:7; Same 37:23, 24.

¹² O Jiova e vukei ira e levu nona dauveiqaravi mera vosota e levu na ituvaki dredre. Kena ivakaraitaki: E sega ni rawarawa vei Amy me veivuke ena tara ni Vale ni Soqoni kei na nodra vale na daukaulotu ena dua na yanuyanu lailai ena Pasifika. E kaya: “Keitou tiko ena dua na otela lailai, keitou taubaletaka e veisiga na gaunisala era luvu tu me yaco yani ena vanua ni tarataravaki.” Ena vinakati tale ga me vakamatauni koya ena bula e kea, levu na gauna e sega na livaliva se wai. E tomana o Amy: “Qai kuri ga ni leqa na noqu vosataka vakaukaua e dua na tacida keitou cakacaka vata. Niu lesu ina icili, au rarawataka sara ga na ka au cakava. Niu tiko ena noqu rumu butobuto, au talaucaka na lomaqu vei Jiova meu kerea nona veivuke.” Ni waqa tale na cina, e wilika sara o Amy e dua na Vale ni Vakatawa e tiko kina na italanoa ni tuvaitutu e Kiliati. E vakamacalataki sara ga kina na ituvaki dredre e sotava tiko: na ivakarau ni bula, vakanananu i vale, kei ira na veikilai vou. E tukuna: “Au vakila ni vosa tiko vei au o Jiova ena bogi ya. E uqeti au meu tomana tiko ga noqu veiqaravi.”​—Same 44:25, 26; Aisea 41:10, 13.

13. Eda kila vakacava ni tokoni keda tiko o Jiova ena kena “taqomaki na itukutuku vinaka qai tauyavutaki vakalawa”?

¹³ Na kena “taqomaki na itukutuku  vinaka qai tauyavutaki vakalawa,” e dua tale na ivakadinadina ni liga kaukaua ni Kalou. (Fpai. 1:7) Eso na matanitu era via tarova na noda cakacaka. Ia nida raica lesu, eda winitaka e rauta ni 268 na kisi ni veilewai ena mataveilewai levu, kei na 24 na kisi ena Mataveilewai ni Dodonu ni Lewenivanua e Urope (ECHR) me tekivu mai na 2000. E dusia qori ni sega ni dua e rawa ni tarova na liga i Jiova.​—Aisea 54:17; wilika Aisea 59:1.

14. Eda raica vakacava na liga ni Kalou ena noda cakacaka vakaitalatala kei na noda duavata vakaveitacini?

¹⁴ Ena veitokoni ga i Jiova e rawa ni vunautaki kina na itukutuku vinaka e vuravura taucoko. (Maciu 24:14; Caka. 1:8) Kuria qori noda duavata na dauveiqaravi i Jiova ena veiyasa i vuravura. Qori na ka era sega ni vakila na vuravura nikua, era vakadinata ga ni ‘tiko dina kei keda na Kalou.’ (1 Kor. 14:25) E levu na ivakadinadina nikua e dusia ni tokoni keda tiko na Kalou. (Wilika Aisea 66:14.) Ia vakacava o iko? O raica na liga i Jiova ena nomu bula?

15. Na cava eda dau sega ni raica kina ena so na gauna na liga i Jiova?

¹⁵ Ena so na gauna eda na sega ni raica na liga ni Kalou ena noda bula. Na cava e vakavuna qori? E rawa ni vakamalumalumutaki keda na ituvaki dredre eda sotava. Ni yaco qori, de dua eda na sega ni vakasamataka na nona vukei keda o Jiova ena gauna sa oti. Ni via vakamatei Ilaija na Ranadi o Jesepeli, a guilecava o Ilaija na nona vakabulai koya o Jiova ena dua na gauna sa oti. E tukuna na iVolatabu me baleti Ilaija: “E . . . kerea me mate.” (1 Tui 19:1-4) Ia na cava e vinakati me cakava o Ilaija? Me nuitaki Jiova me vakayaloqaqataki koya.​—1 Tui 19:14-18.

16. Me vakataki Jope, na cava meda cakava meda raica kina na Kalou?

¹⁶ A kauaitaka vakalevu o Jope na ituvaki dredre e sotava, a sega  kina ni tiko vua na rai ni Kalou. (Jope 42:3-6) Me vakataki Jope, de dua ena vinakati na sasaga me rawa nida raica na Kalou. Eda na cakava vakacava qori? Meda vakasamataka vakatitobu na ka e tukuna na iVolatabu me baleta na ituvaki eda sotava tiko, da qai saga meda kila na sala e tokoni keda tiko kina o Jiova. Nida cakava qori, eda na raici koya me bula dina tiko. Me vakataki Jope, eda na kaya: “Na daligaqu sa dau rogoca tu me baleti kemuni, ia qo au sa raici kemuni ena mataqu.”

17, 18. (a) Eda na kila vakacava ni vukei keda tiko o Jiova? (b) Tukuna e dua na ivakaraitaki e laurai kina nona vukei keda tiko nikua o Jiova.

¹⁷ Eda na raica vakacava na liga i Jiova? Qo e lima na kena ivakaraitaki: Kena imatai, o vakabauta ni vukei iko o Jiova mo kila na ka dina. Kena ikarua, o rogoca e dua na itavi ena soqoni vaKarisito, o qai tukuna: “E tarai au sara ga ya!” Kena ikatolu o vakadinata nona sauma o Jiova na nomu masu. Kena ikava, de dua o nanuma mo vakarabailevutaka nomu cakacaka vakaitalatala, o qai kurabuitaka na sala e vukei iko kina o Jiova. Kena ikalima, o biuta e dua na cakacaka e vakaleqa nomu bula vakayalo, o qai vakadinata na yalayala i Jiova: ‘Au na sega sara ni biuti iko.’ (Iper. 13:5) Nida yadra tiko vakayalo, eda na raica na sala e dau vukei keda kina o Jiova.

¹⁸ E kaya o Sarah mai Kenya: “Au raica ni sega ni kauaitaka tiko vakabibi nona vuli e dua noqu vuli iVolatabu, au mani masulaka. Au kerei Jiova me vakaraitaka mai me cegu na neirau vuli se tomani tiko ga. Niu vakaemeni oti ga, e taqiri sara noqu talevoni. E qiri mai na gonevuli ya ni via gole tale ga ena soqoni! Dua na ka noqu kurabui!” Ni o yadra tiko vakayalo, o na vakila na ka e cakava o Jiova ena vukumu. E kaya e dua na tacida yalewa mai Esia o Rhonna: “Ena vinakati na sasaga me rawa nida vakila kina ni dusimaki keda tiko o Jiova. Ni o sa cakava qori, o na kurabuitaka mo kila na levu ni nona kauaitaki keda!”

19. Na cava meda cakava meda wili vata kei ira era raica na Kalou?

¹⁹ E tukuna o Jisu: “Era marau o ira e savasava na lomadra, nira na raica na Kalou.” (Maciu 5:8) Ena rawa vakacava ni ‘savasava na lomada’? Me savasava noda vakasama, meda kua tale ga ni caka cala. (Wilika 2 Korinica 4:2.) Nida saga tiko meda kaukaua vakayalo qai dodonu na noda ivalavala, eda sa wili vata kei ira era raica na Kalou. Ena vakamacalataki ena ulutaga e tarava na ka ena vukei keda meda raica vinaka kina na liga i Jiova ena noda bula​—noda vakabauta.