1-2. Me vaka e parofisaitaki, na cava sa kurei tiko vakaivakatakarakara ena noda gauna?

“ENA vica ga na miniti sa ra babale na sitoa kei na so na vale makawa me vaka ga na bale ni imau eda dau tuvana.” “Era domobula kece . . . Levu era kaya ni rua ga na miniti na kena balavu. Ia e vaka me dede vei au.” Qori na ka era kaya eso era bula ni oti na uneune mai Nepal ena 2015. Ke o donuya tale ga e dua na ituvaki vakadomobula va qori o na sega ni guilecava.

² E dua tale ga na ka va qori e yaco tiko nikua. E sega ni yaco ena dua ga na siti se matanitu, era okati kina na veimatanitu kece, sa dede tale ga na nodra kurei tiko. Se parofisaitaka sara tu mai na parofita o Akeai. E vola: “Qo na ka e tukuna o Jiova ni lewe vuqa, ‘Ia vakadua tale, sa voleka sara, au na kurea na lomalagi, na vuravura, na wasawasa kei na vanua mamaca.’”—Akeai 2:6.

3. Na cava e sega ni vaka kina na uneune dina na ka e parofisaitaka o Akeai?

³ Na ka e parofisaitaka qo o Akeai e sega ni uneune dina, e dau vakacacani kina e levu na ka. Na uneune e vakamacalataka o Akeai e rawati tale ga kina na ka vinaka. E kaya sara ga vei keda o Jiova: “Au na kurea na veimatanitu kece, era na qai yaco mai na veika talei ni veimatanitu kece, au na vakasinaita na vale qo ena lagilagi.” (Akeai 2:7) Na cava na ibalebale ni parofisai qo vei ira na bula ena gauna i Akeai? Cava na kena ibalebale vei keda nikua? Eda na veivosakitaka na kena isau, eda na vulica tale ga na sala eda vakaitavi tiko kina ena nodra kurei na veimatanitu nikua.

4. Na cava e talai Akeai kina o Jiova vei ira na nona dauveiqaravi?

⁴ E dua na itavi bibi e lesi Akeai kina o Jiova. Vakasamataka mada na veika e yaco ni se bera qori. A rairai dua vei ira na sereki mai Papiloni o Akeai ena 537 B.G.V. mera lesu i Jerusalemi. Ni oti dua na gauna nodra yaco yani, era vakadavora na dausokalou yalodina na yavu ni vale i Jiova, se valenisoro. (Esera 3:8, 10) Ia sega ni dede, e yaco e dua na ituvaki rarawataki. Era yalolailai nira tusaqati, mai cegu tu na tara vale. (Esera 4:4; Akeai 1:1, 2) E lesi Akeai gona o Jiova ena 520 B.G.V. me uqeti ira mera gumatua tale ni vakaotia na tara ni valenisoro. *—Esera 6:14, 15.

5. Na cava e veivakadeitaki kina na itukutuku nei Akeai vei ira na tamata ni Kalou?

⁵ Na itukutuku i Akeai e vaqaqacotaka nodra vakabauti Jiova na Jiu. E yaloqaqa ni lai tukuna vei ira na Jiu era yalolailai: “‘Moni kaukaua . . . na lewenivanua kece,’ e kaya o Jiova, ‘moni cakacaka. Niu tiko vata kei kemuni,’ e kaya o Jiova ni lewe vuqa.” (Akeai 2:4) Na matavosa “Jiova ni lewe vuqa” e veivakadeitaki sara ga vei ira. E liutaka tiko o Jiova e dua na mataivalu agilosi, mera nuitaki Jiova gona na Jiu me rawati nodra sasaga.

6. Na cava ena yaco ena vuku ni parofisai i Akeai baleta nodra kurei na veimatanitu?

⁶ E uqeti Akeai o Jiova me vakasavuya e dua na itukutuku me baleta nodra kurei vakaivakatakarakara na veimatanitu kece. Na ka e vakatakilai qori e uqeti ira na tara tiko na valenisoro era yalolailai tu ni o Jiova ena kurei Perisia, na matanitu kaukaua e lewa tiko e levu na matanitu ena gauna ya. Na cava e yaco kina? Kena imatai era na tara vakaoti na tamata ni Kalou na valenisoro. Oti era na veitomani ena sokaloutaki Jiova o ira mada ga na sega ni Jiu ena valenisoro e tara tale qori. Dua dina na itukutuku veiuqeti qori vei ira na tamata ni Kalou!—Saka. 8:9.

7. Na cakacaka cava eda vakaitavi tiko kina nikua? Vakamacalataka.

⁷ Na cava na ibalebale ni parofisai i Akeai qo vei keda nikua? O Jiova e se kurei ira tiko na veimatanitu kece, ia qo eda sa vakaitavi sara tiko ga kina. Vakasamataka mada qo: E lesi Jisu Karisito o Jiova ena 1914, me Tui ni nona Matanitu vakalomalagi. (Same 2:6) Kena tauyavutaki na matanitu qori era cata na iliuliu kei vuravura. Kena ibalebale ni sa mai cava se oti na “nodra gauna lokuci na veimatanitu,” na gauna a sega tu kina ni dua na iliuliu me matataki Jiova. (Luke 21:24) Ena vuku ni tikina qori, vakauasivi na 1919, era tukuna tiko ga na tamata i Jiova ni Matanitu ni Kalou duadua ga e noda inuinui na kawatamata. E kurei vuravura taucoko gona na vunautaki ni ‘itukutuku vinaka ni Matanitu’ ni Kalou.—Maciu 24:14.

8. Me vaka e tukuni ena Same 2:1-3, cava nodra rai e levu na lewe ni veimatanitu me baleta na itukutuku vinaka?

⁸ Na cava nodra rai na lewe ni veimatanitu me baleta na itukutuku qo? E levu era cata. (Wilika Same 2:1-3.) Era ue na veimatanitu. Era sega ni taleitaki koya e digia o Jiova me iLiuliu. E sega ni “itukutuku vinaka” vei ira na Matanitu ni Kalou. Eso mada ga na matanitu e vakatabui kina na cakacaka vakavunau! E levu na iliuliu ni  veimatanitu qo era kaya nira qarava na Kalou, ia era se vinakata tiko ga mera veiliutaki se lewa. Me vakataki ira ga na iliuliu ena gauna i Jisu, o ira na iliuliu nikua era saqata na Lumuti i Jiova ena nodra vakacacani ira na nona imuri yalodina.—Caka. 4:25-28.

9. Na cava e kaya o Jiova vei ira na lewe ni veimatanitu?

⁹ Na cava e kaya o Jiova vei ira na lewe ni veimatanitu? E sauma na Same 2:10-12: “Ia qo, o kemuni na tui, ni vakaraitaka na yalomatua, ciqoma na veivakadodonutaki o kemuni na turaganilewa kei vuravura. Ni qaravi Jiova ena rere, qai marau vakalevu salavata kei na veidokai. Rokova na luvena, de qai waqa na cudru ni Kalou oni qai vakarusai mai na sala, ni dau waqa totolo na nona cudru. Era marau o ira kece era lai vakaruru vua.” E yalololoma o Jiova ni solia tale vei ira na gauna. E rawa kina nira veisautaka na nodra vakasama ra qai ciqoma na Matanitu i Jiova. Ia sa lekaleka na gauna. Eda sa bula tu qo ena “iotioti ni veisiga.” (2 Tim. 3:1; Aisea 61:2) E bibi gona mera kila na ka dina, ra qai vakatulewa vakavinaka.

10. Na itukutuku marautaki cava e tukuni ena Akeai 2:7-9 me baleta nodra kurei na veimatanitu?

¹⁰ Eso era taleitaka na parofisai vakaivakatakarakara i Akeai. E kaya ni gauna era kurei kina “era na qai yaco mai na veika talei [o ira na yalomalumalumu] ni veimatanitu kece” mera sokaloutaki Jiova. * (Wilika Akeai 2:7-9.) E va tale ga qori na ka rau parofisaitaka o Aisea kei Maika ni na yaco ena “iotioti ni veisiga.”—Aisea 2:2-4, vmr; Maika 4:1, 2, vmr.

11. Na cava nona rai e dua na tacida ena imatai ni gauna e rogoca kina na itukutuku ni Matanitu ni Kalou?

¹¹ Vakasamataka mada na ivakaraitaki nei Ken, e dua na tacida e veiqaravi tiko ena itikotiko liu ni rogoca na itukutuku qo. E se nanuma vinaka tiko ga na imatai  ni gauna e rogoca kina na itukutuku ni Matanitu ni Kalou rauta na 40 na yabaki sa oti. E kaya: “Niu rogoca na ka dina mai na Vosa ni Kalou, au marau nida sa bula donuya tu na iotioti ni veisiga ni veika vakavuravura. Au raica ni vinakati meu dro tani mai na vuravura veilecayaki qo qai dei ena yasa i Jiova keu vinakata me vakadonui au o koya, meu bula tawamudu tale ga. Au masulaka au qai cakava sara qori. Au dro tani mai na bula ena vuravura qo, au qai lai vakaruru ena Matanitu ni Kalou e sega ni yavalati rawa.”

12. E vakalagilagi vakacava na valenisoro vakayalo i Jiova ena iotioti ni veisiga qo?

¹² Macala ga ni vakalougatataki ira tiko na nona tamata o Jiova. Eda vakadinadinataka ena iotioti ni veisiga qo ni tubu vakalevu na kedra iwiliwili na sokaloutaki koya. Eda se le vica ga na udolu ena 1914. Ia qo eda sa sivia na walu na milioni eda qarava tiko na Kalou, e vica vata tale na milioni era tomani keda ena soqo ni iVakananumi. Qori na sala e vakatawani kina “na veika talei ni veimatanitu kece” ena nona valenisoro vakayalo o Jiova e tiko na kena lomanibai e vuravura, ya na nona ituvatuva ni sokalou savasava. E vakalagilagi tale ga na yaca i Jiova nira veisautaka nodra bula mera biuta na itovo makawa.—Efeso 4:22-24.

13. Na parofisai cava tale era vakayacori ena vuku ni itukutuku marautaki qo? (Raica na iyaloyalo ena waqana.)

¹³ Na itukutuku marautaki qori e vakayacori kina eso tale na parofisai, me vaka na kena ena Aisea wase 60. E tukuni ena tikina 22: “O koya e lailai sara ena yaco me le duanaudolu, kei koya e lailai me matanitu qaqa. O yau o Jiova, au na vakatotolotaka ena kena gauna.” Nira sa tabili tiko ga mai na dausokalou dina, ena yaco e dua na ka marautaki. Na cava ya? O ira na “ka talei” qo e duidui nodra kila kei na ka e rawa nira cakava, era tu vakarau tale ga mera veitomani ena kena vunautaki na ‘itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou.’ Me vaka e kaya o Aisea, “na wainisucu ni veimatanitu” sa tu vakarawarawa vei ira na tamata ni Kalou. (Aisea 60:5, 16) Ena vuku ni nodra veitokoni na yalewa kei  na tagane talei qo, sa vakayacori tiko na vunau ena 240 na vanua, e vakarautaki tale ga na ivola ena sivia na 1,000 na vosa.

14. Na cava mera vakatulewataka e levu ena gauna sara ga qo?

¹⁴ Na kena sa kurei tiko na veimatanitu ena iotioti ni veisiga qo, e vakavuna sara ga mera vakatulewa kina e levu. Vakacava era na tokona na Matanitu ni Kalou, se ra nuitaka na matanitu vakavuravura? Qo e dua na vakatulewa mera cakava kece. Era talairawarawa na tamata i Jiova ina lawa ni matanitu ena vanua era tiko kina, ia era tawaveitovaki ena veika vakapolitiki. (Roma 13:1-7) Era kila ni Matanitu duadua ga ni Kalou e iwali ni leqa ni kawatamata. Na Matanitu qori e sega ni vakavuravura.—Joni 18:36, 37.

15. E vakamacalataki vakacava ena Vakatakila na vakatovolei ni nodra yalodina na tamata ni Kalou?

¹⁵ E tukuni ena ivola na Vakatakila ni na vakatovolei sara ga nodra yalodina na tamata ni Kalou ena iotioti ni veisiga. Eda na tusaqati qai vakacacani vakalevu. Era vinakata na matanitu vakapolitiki ni vuravura qo meda sokaloutaki ira, o koya e sega ni veitokoni ena tusaqati. (Vkta. 13:12, 15) Era na “vakasaurarataka na tamata kece—na vetaira kei na vetaicake, na vutuniyau kei na dravudravua, o ira na galala kei na bobula—me vakatakilakilataki na ligadra imatau se na yadredra.” (Vkta. 13:16) Ena gauna makawa e dau vakatakilakilataki na bobula me kilai o cei na nona turaga. E namaki tale ga meda vakatakilakilataki nikua meda qai vakaraitaka kece se da tokoni cei. Ena kilai ga ena ivakarau ni nona vakasama kei na ka e cakava e dua, na isoqosoqo vakapolitiki e lewena se tokona.

16. Na cava e bibi kina ena gauna qo meda yalodina tiko ga vei Jiova?

¹⁶ Vakacava eda na ciqoma na ivakatakilakila vakaivakatakarakara qori da qai tokona na matanitu vakapolitiki? O ira na cata na ivakatakilakila qori era na sotava na veika dredre qai leqataki nodra bula. E tomana na Vakatakila: “Me kua ni dua e volia rawa e dua na ka, se volitaka e dua na ka, vakavo ga o koya e tu vua na ivakatakilakila.” (Vkta. 13:17) Era kila vinaka na tamata ni Kalou na ka ena cakava o koya vei ira na vakatakilakilataki me vaka e tukuni ena Vakatakila 14:9, 10. Era na sega gona ni vakatakilakilataki, ia ena vaka ga era sa vola tu e ligadra, “E nei Jiova.” (Aisea 44:5) Qo na gauna meda vakaraitaka kina ni dei tiko na noda yalodina vei Jiova. Nida cakava qori, ena marau o Jiova ni vakadonui keda meda nona!

17. Na cava meda nanuma tiko me baleta na nona vosovoso o Jiova?

¹⁷ Dua na ka nona vosovoso tiko o Jiova ena iotioti ni veisiga qo. E sega ni vinakata e dua me rusa. (2 Pita 3:9) E vakarautaka vei keda kece na sala meda veivutuni kina da qai vakatulewa vakavinaka. Ia ena sega ni vosovoso tu ga. O ira na sega ni ciqoma na ka e vakarautaka qori ena yaco vei ira na ka vata ga e sotava o Fero ena gauna i Mosese. E kaya o Jiova vei Fero: “Ena gauna qo, keu sa dodoka yani na ligaqu meu mokuti iko kei ira na nomu tamata ena dua na matedewa rerevaki, o na qai kawaboko mai vuravura. Ia qo na vuna au se vakabulai iko tiko kina: meu vakaraitaka vei iko na noqu kaukaua, me vakatakilai tale ga na yacaqu e vuravura taucoko.”  (Lako 9:15, 16) Era na qai kila na veimatanitu kece ni o Jiova duadua ga na Kalou dina. (Isik. 38:23) Ena sala cava?

18. (a) Na cava tale e vakaibalebaletaki ena Akeai 2:6, 20-22 me baleta na nodra kurei na veimatanitu? (b) Eda kila vakacava ni na vakayacori ena dua na gauna se bera mai na vosa i Akeai?

¹⁸ Ni oti e vica vata na drau na yabaki mai na gauna i Akeai, e uqeti vakalou na yapositolo o Paula me vakaraitaka ni na vakayacori ena dua na gauna se bera mai na parofisai ena Akeai 2:6, 20-22. (Wilika.) E vola o Paula: “Qo e sa yalataka ena nona kaya: ‘Ia vakadua tale, au na sega wale ga ni yavalata na vuravura, au na yavalata tale ga na lomalagi.’ Na ivosavosa ‘ia vakadua tale’ e vakaibalebaletaka na kena kau laivi na veika e yavalati, oya na veika e sega ni bulia na Kalou, mera na dei tiko ga na veika era sega ni yavalati.” (Iper. 12:26, 27) Qo e sega ni vaka na nodra kurei na veimatanitu ena Akeai 2:7, e kena ibalebale ga nodra vakarusai vakadua o ira na vakataki Fero era sega ni tokona na dodonu i Jiova me veiliutaki.

19. Na cava ena sega ni kurei? Eda kila vakacava?

¹⁹ Na cava ena sega ni kurei se kau laivi? E tomana o Paula: “Me vaka nida na lewe ni matanitu e sega ni yavalati rawa, me tiko ga kei keda na loloma soli wale, me vakadonui kina noda veiqaravi tabu vua na Kalou ena veidokai kei na qoroqoro.” (Iper. 12:28) Io ni sa oti ga qori, na Matanitu ni Kalou duadua ga ena sega ni kurei. Ena dei tu ga!—Same 110:5, 6; Tani. 2:44.

20. Na cava mera vakatulewataka na lewenivanua? Eda na vukei ira vakacava?

²⁰ Sa sega tale ni gauna ni vakawelewele qo! E vinakati mera vakatulewa na lewenivanua. Era na tokona tiko ga na bula vakavuravura, e tini ina rusa, se veisautaka nodra bula me salavata kei na loma ni Kalou e tini ina bula tawamudu? (Iper. 12:25) Ena noda cakacaka gona vakavunau eda rawa ni vukei ira kina mera vakatulewataka na tikina bibi qori. Meda vukei ira mada ga e levu na ka talei mera tokona na Matanitu ni Kalou. Meda nanuma dei tale ga na vosa ni noda Turaga o Jisu: “Ena vunautaki mada na itukutuku vinaka qo ni Matanitu ni Kalou ena veiyasa i vuravura me ivakadinadina ina veimatanitu kece, sa na qai yaco na icavacava.”—Maciu 24:14.