AU A susu e Graz, mai Austria. Niu se qai yabaki vitu, au kau ina koronivuli ni lotu. Ia e vakadomobula na ka au raica kina, nira veiyacovi vakasisila na bete kei na sisita. E mani vakadonuya o tinaqu meu biubiu ena loma ga ni dua na yabaki.

Oti au lai curu i bure ena dua na koronivuli. Dua na bogi e mai kauti au o Tamaqu meu taqomaki ni sa vakalutu gasaukurotaki tiko o Graz. Keitou lai tiko ena tauni o Schladming. Ni keitou yaco yani, keitou takosova na wavu, oti ga qori e kacabote sara. Dua tale na gauna era vanavanalaki keirau mai kei buqu na waqavuka era vuka toka ga e ra ena neitou lomanibai. Ni oti na ivalu, e vaka ga rau sega ni taqomaki keimami rawa o lotu kei na matanitu.

Ena 1950, e tukuna vei tinaqu e dua na iVakadinadina i Jiova na itukutuku ena iVolatabu. Au dau vakarogoci rau, so tale ga na gauna au tomani Na ena soqoni. Ni vakadeitaka nira vakavulica tiko na ka dina na iVakadinadina i Jiova, e papitaiso sara ena 1952.

Ena gauna ya e dau vaka tiko nodra isoqosoqo na yalewa itabaqase na vale ni soqoni. Ia keirau qai gole ina so tale na ivavakoso e levu kina na itabagone, e sega sara ga ni vaka na isoqosoqo ni yalewa itabaqase! Ni keirau lesu i Graz, au tekivu lako ena soqoni kece, au vakadeitaka tale ga niu sa vulica tiko na ka dina. Au vulica tale ga ni o Jiova na Kalou au rawa ni nuitaka. E dau nuitaki ena gauna sara mada ga eda nanuma kina nida sotava duadua tiko e dua na ituvaki e sega na kena iwali.—Same 3:5, 6.

Au via tukuna yani na ka dina. Au tekivu sara ga vei ratou na tuakaqu. Eratou le va na tuakaqu ratou sa biubiu e vale ena vuku ni cakacaka vaqasenivuli. Ia au sikovi  ratou yadua ena koro ratou tiko kina meu uqeti ratou me ratou vuli iVolatabu. Toso na gauna, eratou iVakadinadina na lima na tuakaqu kei na dua na ganequ.

Ena ikarua ga ni macawa ni noqu cakacaka vakaitalatala, au sotava e dua na marama e yabaki 30 vakacaca, keirau mani vuli iVolatabu. E toso vinaka me papitaiso sara, rau qai tomani koya e muri o watina kei na rua na luvena tagane. E vaqaqacotaka noqu vakabauta na marama qori. Na vuna? A se sega ni bau dua me keirau vuli iVolatabu. Au dau vakarautaka vinaka gona na lesoni yadua, meu vuli kina, oti au qai vakavulici gonevuli. E titobu kina noqu taleitaka na ka dina. Au vakaraitaka noqu yalayala vei Jiova niu papitaiso ena Epereli 1954.

Au tiko ena soqo ni veimatanitu ena 1955 e Jamani, Varanise kei Igiladi. Niu tiko e Lodoni, au sotavi Albert Schroeder. E dauniveivakavulici ena Koronivuli o Kiliati, e qai lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa. Ni keimami sarasara tiko ena valenimaroroi iyaya makawa e Peritania, e dusia sara o Brother Schroeder eso na ivolavivigi ni iVolatabu. E volai tu kina na yaca ni Kalou ena matanivola vakaIperiu, e vakamacalataka tale ga na kena bibi. E tara na lomaqu kei na noqu bula vakayalo, uqeti au sara ga meu gumatua ni tukuna tiko ga na ka dina mai na Vosa ni Kalou.

Au tekivu veiqaravi vakapainia tudei ena Janueri 1, 1956. Ni oti tale e va na vula, au sa sureti meu lai painia lavotaki e Austria. E sega na iVakadinadina ena gauna qori e Mistelbach, na tauni au lai veiqaravi kina. Ia au vakatovolei ni keirau duidui sara kei na noqu lewe ni bure. Au se qai voleka ni yabaki 19 au susu tu ga ena siti; ia o koya sa yabaki 25 e susu ena koro. Au dau yadra bera, ia e taleitaka na yadra vakamataka. Au yadra vakabogi, ia e dau via moce totolo o koya. Keirau mani cakacaka ena ka keirau duidui kina ni muri na ivakavuvuli vakaivolatabu, marautaki kina neirau veiqaravi vata vakapainia.

E levu tale na ka keirau vakatovolei kina. Keirau tusaqati ena so na gauna, ia keirau sega ni “vakanadakui.” (2 Kor. 4:7-9) Dua na gauna ni keirau vunau tiko ena dua na taudaku ni koro, era qai sereka mai nodra koli na tiko e kea. Ra wavokiti keirau na koli lelevu, ra kodrokodro, qai vakasebati. Keirau mani veitauriliga, au qai masu, “Yalovinaka Jiova, ke ra kati keirau, me keirau mate totolo!” Nira volekati keirau ga mai, era galu, yavalata na buidra, ra gole tale yani. Keirau vakila nona veitaqomaki o Jiova. Ni oti qori keirau vunau sara ena koro ya, keirau marautaka nodra vakarorogo. De dua era kidroa nira sega ni kati keirau na koli, se ra qoroya neirau yalodei ena veika vakadomobula keirau sotava ya. Era qai iVakadinadina tale ga eso ena koro qori.

Dua na ka vakarerevaki keirau donumaka. Dua na bogi e mateni mai na itaukeinivale keirau rede tiko kina, veivakarerei ni na vakamatei keirau, ni kaya ni keirau sa dau vakasosani ira na tiko voleka. E vakamasuti  koya o watina, e dreve ga. Keirau vakarogoca tiko na veika qori mai na neirau rumu ena tabavale e cake. Totolo ga neirau biuta na idabedabe ena matanikatuba me tao tu kina, keirau tekivu vakasosolo sara. Ni keirau dolava na katuba, sa duri tu na itaukeinivale kei na dua na isele levu. Keirau gutuwa ena katuba e muri me keirau vakamuri iteitei sobu kei na neirau kato, sega tale ni keirau lesu ina vanua qori.

Keirau lai vaqara icili sara ena dua na otela. Keirau tiko kina me rauta ni dua na yabaki, e vinaka tale ga ena neirau cakacaka vakaitalatala. Ena sala cava? E tiko sara ga ena lomadonu ni tauni na otela, era via mai vuli kina eso na neirau gonevuli. Sega ni dede keirau sa dau caka vuli iVolatabu ni ivavakoso kei na kena vulici Na Vale ni Vakatawa ena neirau rumu ni otela, ra qai dau tiko kina e le 15.

Keirau tiko e Mistelbach me sivia e dua na yabaki. Oti au lesi tale e Feldbach, ena cevaicake kei Graz. E dua na painia vou keirau mai veiqaravi vata, ia se sega ena vanua qori na ivavakoso. Dua toka ga neirau rumu lailai ena dua na valekau. Dau curu tiko mai na cagi ena laqa ni kau, keirau botana ena niusiveva. Keirau dau lai taki wai tale ga ena dua na toevu. Ia e sega ni matewale neirau vosota. Ni oti ga e vica na macawa, sa tauyavu e dua na iwasewase lailai. Toso na gauna era ciqoma na ka dina e rauta ni 30 na lewe ni vuvale keirau vakavulica!

Na ivakaraitaki qori e vaqaqacotaka sara ga na noqu nuitaki Jiova ni dau tokoni ira na vakaliuca nona Matanitu. Ke ra sega mada ga ni vukei keda na tamata, ena tu ga e yasada o Jiova.—Same 121:1-3.

Ena vakayacori na soqo ni veimatanitu ena 1958 ena Korolevu o Niu Yoka, ena rara na Yankee Stadium kei na Polo Grounds. Au kerea meu tiko kina, mani vakadonui, ia e taroga tale ga na valenivolavola ni tabana e Austria keu via tiko ena ika32 ni kalasi ena Koronivuli o Kiliati. Rawa vakacava niu vakasuka na veisureti dokai qori? Sega ni bera noqu sa tukuna, “Io!”

Au dabe tikivi Martin Poetzinger ena kalasi e Kiliati. Levu sara na veika dredre e  vakatovolei kina ena keba ni veivakararawataki na Nazi. E qai dua tale ga na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa. Ni vakacagau tiko na kalasi, eso na gauna e dau vakasolokakana mai o Martin, “Erika, cava kena ibalebale ya vakaJamani?”

Ni se veimama tu ga na vuli, sa kacivaka o Nathan Knorr na neimami ilesilesi. Au lesi i Paraguay. Niu se gone ga ena vinakati nona veivakadonui o tamaqu meu qai lako ina vanua qori. Ni sa vakadonuya, au gole sara i Paraguay ena Maji 1959. E tukuni sara meu lako ina vale ni daukaulotu e Asunción, kei na dua tale na painia.

Sega ni dede keirau sota kei Walter Bright, e dua tale ga na daukaulotu e tuvaitutu ena ika30 ni kalasi. Keirau qai vakamau, me keirau vosota vata na veika keirau dau vakatovolei kina. Ni yaco qori, keirau dau wilika vata na yalayala i Jiova ena Aisea 41:10: “Mo kua ni rere niu tokoni iko. Kua ni taqaya niu nomu Kalou. Au na vakaukauataki iko.” E vakadeitaka qo ni na tokoni keirau tiko ga na Kalou ke keirau yalodina vua, keirau vakaliuca tale ga nona Matanitu.

Oti qori keirau lesi voleka sara ina iyala ni vanua e Brazil. E bukana na bete e kea mera vakavirika na gone na vale ni daukaulotu keirau tiko kina, ia sa vakaloloma tu mada ga na ituvaki ni vale qori. Rau qai vuli iVolatabu kei Walter na iliuliu ni ovisa. E vakadeitaka mera yadra tiko e vale na ovisa me dua na macawa, ra sega tale ni qai vakasagai keirau na dauveivakacacani. Sega ni dede keirau toki ina dua na vanua veiganiti ena tai ni iyala ni vanua e Brazil. E vinaka qo ni rawa ni vakayacori na soqoni ena vosa vakaParaguay kei na vosa vakaBrazil. Ni bera ni keirau biuta na vanua qori, sa tiko e rua na ivavakoso lalai.

Era tukuna na vuniwai niu na sega ni vakaluveni, ia keirau kurabui niu sa kunekune ena 1962! Keirau mani toki i Hollywood, e Florida, volekata na vuvale i Walter. Keirau sega ni painia rawa me vica na yabaki, ni keirau qarava tiko e dua na vuvale. Ia keirau vakaliuca tiko ga na Matanitu ni Kalou.—Maciu 6:33.

Ni keirau yaco i Florida ena Noveba 1962, keirau kurabuitaka na nodra rai ena vanua ya me baleta nodra vakaduiduitaki na tacida yago loaloa kei ira na yago vulavula, nira dui soqoni, duidui tale ga na vanua era cakacaka vakavunau kina. Ia e sega ni dau veivakaduiduitaki o Jiova, sega gona ni dede era sa duavata tale na duikaikai ena ivavakoso. E kilai sara ga ni veitokoni kina o Jiova, sa vica vata na ivavakoso ena vanua qori nikua.

Ka ni rarawa ni vakacegu o Walter ena 2015 ni tauvi koya na kenisa ni mona. E 55 na yabaki na neirau bula vakawati, e dua dina na tagane vakawati vinaka, e lomani Jiova qai vukei ira e levu na tacida. Au vakanamata me keirau na sota tale ni sa bulabula vinaka ena gauna e vakaturi kina.—Caka. 24:15.

Au vakavinavinaka niu rawa ni veiqaravi vakatabakidua me sivia na 40 na yabaki, au marau kina vakalevu, vakalougatataki tale ga. Kena ivakaraitaki, keirau tiko ruarua kei Walter ena nodra papitaiso e 136 na neirau vuli iVolatabu. Ia vica toka na veika dredre keirau vakatovolei kina. Keirau qarava tiko ga na neirau Kalou yalodina. Keirau sa qai volekati koya ga, keirau nuitaki koya me vukei keirau ena nona gauna kei na sala veiganiti. Io e dau cakava dina qori!—2 Tim. 4:16, 17.

Dua na ka noqu dau nanumi Walter, ia na painia e vukei au meu vosota. E dau yaga vakalevu na noqu vakavulica eso tale, au dau tukuna mada ga vei ira na inuinui ni veivakaturi. Niu vakananuma lesu, e sega ni tukuni rawa na levu ni gauna e vukei au tu ga kina o Jiova. Ni dina ena nona yalayala, e vakayaloqaqataki au, vakaukauataki au, qai tokoni au tiko ena ‘ligana imatau daudina.’​—Aisea 41:10.