1, 2. Vakamacalataka na nona ilakolako balavu o Meri, na cava e dredre kina vua.

E SASAGA o Meri me dabe vinaka ena dela ni asa. Sa balavu toka nona vodo. E taubale toka ga eliu o Josefa ni liutaka tiko nodrau ilakolako balavu qo e Peceliema. E vakila tale o Meri na yavala ni gone e ketena.

² Sa vica qo na vula nona bukete o Meri, e vakamacalataka na iVolatabu ni “sa bukete levu tu.” (Luke 2:5) Ni rau sivita na veiwere, rairai era vakaraici rau o ira na daukakaburaki se siviyara tiko. De dua, era lomatarotarotaka se lako tu i vei na marama sa bukete levu tu qo. Na cava e biuti Nasareci mai kina o Meri?

3. Na ilesilesi cava a soli vei Meri, na cava eda na vulica kina?

³ E yaco qo ena vica vata na vula yani eliu, ni soli vua na goneyalewa Jiu qo e dua na ilesilesi duatani sara ena ivolatukutuku ni kawatamata. Oya me vakasucuma na Mesaia, na Luve ni Kalou! (Luke 1:35) Ni voleka ni vakasucu, sa qai vinakati me gole ena ilakolako qo. E levu sara na ka e sotava o Meri me vakatovolei kina nona vakabauta. Meda raica mada se cava a vukei koya me kaukaua tiko ga kina vakayalo.

4, 5. (a) Na cava erau gole kina i Peceliema o Josefa kei Meri? (b) Na parofisai cava e vakayacori ena ivakaro i Sisa?

⁴ A sega ni o Josefa ga kei Meri erau gole ena ilakolako oya. Se qai vakarota ga o Sisa Akusito mera lesu na tamata yadua mera lai vola yaca ena nodra vanua. Na cava e cakava o Josefa? E tukuni: ‘E biuti Nasareci me lako cake i Kalili o Josefa me gole sara i Jutia ena koro i Tevita o Peceliema, ni lewe ni vuvale i Tevita o koya.’—Luke 2:1-4.

⁵ E sega ni vakacalaka na ivakaro i Sisa. Qo na parofisai a volai makawa tu ena 700 na yabaki ni bera nona sucu mai Peceliema na Mesaia. Na taoni o Peceliema e rauta toka ni 11 na kilomita mai Nasareci. E tukuni sara ga ena parofisai ni na sucu mai “Peci-leema Efiraca” na Mesaia. (Wilika Maika 5:2.) Me yaco yani ena koro lailai qo nira gole mai Nasareci, e rauta ni 150 na kilomita na gaunisala veidelana nira muri e Samaria. Qori na Peceliema a tukuni vei Josefa me gole kina, na nodra vanua na yatukawa i Tui Tevita, na vanua e cavutu mai kina na vuvale i Josefa kei watina.

6, 7. (a) Na cava ena dredre kina vei Meri na ilakolako i Peceliema? (b) Na cava ena duidui kina na vakatulewa i Meri ni mai wati Josefa? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.)

⁶ Vakacava o Meri, ena tokona na vakatulewa i Josefa me muria na ivakaro? Ena via dredre toka vua na ilakolako qo. Kena irairai ni sa qai tekivu na vula i botabota, ena mimiri gona na uca ni via oti yani na vulaikatakata. E donu vinaka ni tukuni ni ‘biuti Nasareci me lako cake i Kalili,’ ni vanua veidelana o Peceliema, e rauta ni 760 na mita na kena cere—sa dua na cabe qai veivakaocai na kena gaunisala ni taura e vica na siga. Rairai ena via balavu toka vei Meri na muria na gaunisala qo ni vinakati me cegu vakalevu. Ni vakatauvatani kei na veigauna tale eso, qo na gauna ena vinakata kina na marama qo me volekati ratou na nona vuvale kei na nona itokani ena gauna e taratara kina. Sa macala ga ni na vinakati vua na yaloqaqa me gole kina ena ilakolako qo.

⁷ Ia e vola o Luke ni a gole o Josefa “me rau lai volai kei Meri na watina.” (Luke 2:4, 5) Dua dina na vakatulewa bibi vei Meri me mai wati Josefa. E raici watina me ulunivuvale, e ciqoma nona itavi lesi vakalou me nona ivukevuke ni tokoni Josefa ena nona vakatulewa. * E vakaraitaka gona o Meri nona vakabauta ni talairawarawa vei watina.

8. (a) Na cava tale e rairai uqeti Meri me gole i Peceliema kei Josefa? (b) Sala cava e vaka kina na bikeni vei ira na yalodina na ivakaraitaki nei Meri?

⁸ Na cava tale e uqeti Meri me talairawarawa? E kila o koya na parofisai ni na sucu e Peceliema na Mesaia? E sega ni tukuna na iVolatabu. Eda sega tale ga ni rawa ni tukuna ni sega ni kila, ni sa kilai levu tu na itukutuku qo vei ira na iliuliu ni lotu kei ira na lewenivanua. (Maciu 2:1-7; Joni 7:40-42) E buta vinaka tu ena iVolatabu o Meri. (Luke 1:46-55) Se mani nanuma o Meri me gole ni talairawarawa vei watina, ena ivakaro se parofisai i Jiova, se so tale na vuna, e ivakaraitaki vinaka tiko ga vei keda o koya. E dau marautaka o Jiova na tagane kei na yalewa yalomalumalumu qai talairawarawa. Ena gauna qo, sa sega tu ni dau kauaitaki na vakamalumalumu, ia e vaka na bikeni vei ira na yalodina ena veivanua kece ga na ivakaraitaki nei Meri.

9, 10. (a) Na cava erau na vakasamataka o Meri kei Josefa ni rau sa voleka i Peceliema? (b) Na cava erau lai vakaicili kina ena valenimanumanu?

⁹ E lutu sara ga na icegu i Meri ni sa laurai mai o Peceliema. Ni rau cabeta na veidelana, sivita na loganiolive, e dua vei ira na itei e dau tamusuki e muri, rairai erau nanuma lesu o Meri kei Josefa na italanoa ni koro lailai qo. Na kena koro lailai e sega mada ga ni wiliki vata kei na veisiti e Juta, me vaka e tukuna o Maika na parofita, ia qo na vanua e sucu kina o Poasa, Neomai, qai muri o Tevita, e sivia na dua na udolu na yabaki yani eliu.

¹⁰ Erau raica o Josefa kei Meri ni curuoso na koro. Era liu yani vei rau eso tale mera lai vola yaca, mani sega na vanua me rau vakaicili kina. * Sega tale ni dua na ka erau cakava rawa, rau mani lai moce ga ena valenimanumanu. Vakasamataka mada nona lomaleqa o Josefa ni raica na mosi veitaravi e se qai yacovi watina vakadua. Na vanua kece erau lakova mai, qai mai taratara tu i ke.

11. (a) Na cava era na lomani Meri kina na yalewa kece? (b) Na sala cava e “ulumatua” kina o Jisu?

¹¹ Sa na wacava nodra lomani Meri na yalewa kece. Rauta ni 4,000 na yabaki yani eliu, sa tukuna tu kina o Jiova nira na dau mosi na yalewa nira vakasucu, ena vuku ni valavala ca era sucukaya mai. (Vkte. 3:16) E sega ni dua na ivakadinadina ni na galala mai kina o Meri. E sega ni vakamacalataka vakamatailalai o Luke na mosi e yacovi koya, e kaya ga: “Mani vakasucuma nona ulumatua, e tagane.” (Luke 2:7) Io, sa tadu mai na “ulumatua” i Meri, na imatai vei ira na vitu kece na luvena. (Mari. 6:3) O koya ga qo ena duatani vei ira kece. E sega ni nona ulumatua ga, e “ulumatua ni kabuli kece” i Jiova, na luvena duabau ga na Kalou!—Kolo. 1:15.

12. E vakadavora i vei na gone o Meri, e duidui vakacava na ka dina mai na drama, na droini kei na veivanua e dau vakaraitaki?

¹² Sa qai kena gauna me cavuti kina e dua na itukutuku kilai levu: “E ovici koya ena isulu qai vakadavori koya ena ikanakana ni manumanu.” (Luke 2:7) E dau sivia tale na kena vakaraitaki ena drama, droini kei na veivanua na veika me baleta nona sucu o Jisu. Ia na kena dina qo. A biuta o Meri na gone ena dua na kavanibenu era dau kana kina na manumanu. Nanuma tiko ni ratou vakaicili ena valenimanumanu, e sega kina na cagi bulabula qai duka ena gauna oya se na gauna qo. Na itubutubu cava ena vinakata na luvena me lai sucu tu ena vanua va qo? Levu na itubutubu era na vinakata na vanua vinaka duadua vei ira na luvedra. Qai wacava o Meri kei Josefa ni rau na via vakarautaka na vanua vinaka duadua me baleta na Luve ni Kalou!

13. (a) Na sala cava erau vakayagataka vinaka kina na veika e tu vei rau o Meri kei Josefa? (b) Era na vakadamurimuria vakacava na itubutubu yalomatua ena gauna qo na veika erau vakabibitaka o Josefa kei Meri?

¹³ Erau sega ni lomaca ena veika erau sega ni cakava rawa, ia erau vakayagataka vinaka ga na veika sa tu vei rau. Me kena ivakaraitaki, dikeva ni karona vinaka na gone o Meri, e ovici koya ena isulu qai vakadavori koya me moce ena ikanakana ni manumanu, e raica tale ga me katakata qai taqomaki vinaka. E sega ni lomaocaocataka ena gauna qo o Meri na kena ituvaki mai na nona vakarautaka na ka vinaka duadua. Erau kila vinaka ni bibi duadua me rau vakarautaka na veika vakayalo vua na gone. (Wilika Vakarua 6:6-8.) Ena gauna qo, era vakabibitaka tale ga na itubutubu yalomatua mera susugi luvedra ena veika vakayalo, ena vuravura e sega tu ni kauaitaka na qaravi Kalou.

14, 15. (a) Na cava eratou vakusakusa kina na ivakatawanisipi me ratou raica na gone? (b) Na cava eratou mani cakava na ivakatawanisipi ena ka eratou raica ena valenimanumanu?

¹⁴ Mai maue vakasauri na vanua vakanomodi qo. Era cici yani ena valenimanumanu na ivakatawanisipi mera lai raici ratou na veitamani, vakauasivi na gone. Era tatavosavosa ena marau qai serau na matadra. Era vakusakusa mai ena veidelana, na vanua era dau tiko kina kei na nodra qelenisipi. * Dua na ka nodrau kurabui o Josefa kei Meri ena ka e yaco qo, nira talanoataka vei rau e dua na ka veivakurabuitaki era se qai sotava ga mai. E basika vakasauri vei ira e dua na agilosi nira yadra bogi tiko ena baba. E serau wavoki na lagilagi i Jiova, qai tukuna vei ira na agilosi ni sa sucu e Peceliema na Karisito se Mesaia. Era na kunea na gone ni davo toka ena ikanakana ni manumanu, e ovici tu ena isulu. Qai yaco e dua tale na ka vakatubuqoroqoro, e basika e dua na ilala agilosi vakaitamera nira vakacaucautaka tiko na Kalou!—Luke 2:8-14.

¹⁵ Sa rauta me ratou vakusakusa yani e Peceliema na turaga yalomalumalumu qo! Sa wacava nodratou marau ni ratou raica na gone se qai sucu ni davo toka, me vaka sara ga e tukuna vei ratou na agilosi. Eratou sega ni kubuta lo tiko ga na itukutuku vinaka qo. “Eratou tukuna sara . . . Era qoroqoro kece na rogoca na nodratou itukutuku na ivakatawanisipi.” (Luke 2:17, 18) Era dau raici sobu na ivakatawanisipi vei ira na iliuliu ni lotu. Ia o Jiova e vakamareqeti ratou na turaga yalomalumalumu qai yalodina qo. E tarai Meri vakacava na veisiko qo?

16. E vakaraitaka vakacava o Meri ni dau vakasama vakatitobu, na cava e vakavuna me kaukaua tiko ga na nona vakabauta?

¹⁶ Se wawale tu o Meri ena oca ni vakasucu, ia e vakatudaliga matua ena ka kece e tukuni tiko. E sega ni yaco ga i kea na ka e cakava: “E katona e lomana na vosa kece ya o Meri, qai dau veinanuyaka se cava na kena ibalebale.” (Luke 2:19) Dua dina na marama dau vakasama vakatitobu o Meri. E kila o koya ni bibi na itukutuku ni agilosi qo. E vinakata na nona Kalou o Jiova me kilai luvena, kei na vuna e bibi kina qo vua. E sega ni vakarorogo wale ga o koya. E katona e lomana na vosa kece ya me rawa ni dau vakananuma ena veivula kei na veiyabaki e se bera mai. Qo na ka e vakasakiti kina na vakabauta i Meri ena nona bula taucoko.—Wilika Iperiu 11:1.

17. Eda na vakadamurimuri Meri vakacava ena vuku ni veika vakayalo?

¹⁷ Vakacava, o na rawa ni vakadamurimuria na nona ivakaraitaki o Meri? E vakasinaita o Jiova na ka dina ena iVolatabu. Ia ena sega ni yaga qori ke da sega ni vakatudaliga kina. Eda cakava qori nida wilika e veisiga na iVolatabu, e sega ni ivola ni talanoa, ia e Vosa uqeti vakalou. (2 Tim. 3:16) Me vakataki Meri, meda katona na veika vakayalo, da qai veinanuyaka voli e lomada. Ke da dau vakananuma vakatitobu na ka eda wilika ena iVolatabu, da qai vakasamataka na sala meda bulataka kina na ivakasala i Jiova, eda sa vakaukauataka sara tiko ga na noda vakabauta.

18. (a) Sala cava erau muria kina o Meri kei Josefa na Lawa e soli vei Mosese ni se gonedramidrami o Jisu? (b) E kilai vakacava na kedrau ituvaki vakailavo o Josefa kei Meri mai na isoro erau cabora?

¹⁸ Erau ciliva na gone o Meri kei Josefa ena ikawalu ni siga me vaka ga e tukuni ena Lawa e soli vei Mosese, rau vakayacani koya o Jisu me vaka ga na ka e tukuni. (Luke 1:31) Erau qai kauti koya mai Peceliema ina valenisoro e Jerusalemi ena ika40 ni siga, rauta ni tini na kilomita na kena yawa, rau qai lai cabora e kea na isoro ni veivakasavasavataki e tukuni ena Lawa vei ira na dravudravua, me rua na kukuru se rua na luve ni ruve. Ke rau maduataka ni lailai mai na tamanisipi kei na kukuru na nodrau isoro, erau se talairawarawa tiko ga ena Lawa, ni rau cabora na ka erau rawata. Se mani cava ga, erau vakayaloqaqataki dina ni rau tiko mai kea.—Luke 2:21-24.

19. (a) Na cava tale eso na ka e tukuna o Simione vei Meri me tugana e lomana? (b) Na cava e cakava o Ana ni raici Jisu?

¹⁹ E torovi rau yani na kena turaga o Simione, qai tukuna vei Meri e levu tale na ka me tugana e lomana. A yalataki vua ni na raica na Mesaia yalataki ni bera ni mate, qai vakatakila vua na yalo tabu i Jiova ni o Jisu na iVakabula yalataki. E vakasalataki Meri tale ga ena veika mosimosi me na vosota ena dua na gauna mai muri. E tukuna ni na vaka ga e lausua na lomana ena dua na iseleiwau balavu. (Luke 2:25-35) Rairai uqeti Meri sara ga na veivosa qori me vosota na veika dredre ni oti tale e 33 na yabaki. Oti ya, e raici Jisu sara o Ana na parofita yalewa, qai tekivu tukuna na ka kece me baleti Jisu vei ira era nuitaka na vakabulai nei Jerusalemi.—Wilika Luke 2:36-38.

20. Na cava e vakatulewa vinaka kina nona kau o Jisu ena valenisoro e Jerusalemi?

²⁰ Sa dua na vakatulewa vinaka erau cakava o Josefa kei Meri ni rau kauta na gone ena valenisoro i Jiova e Jerusalemi! Erau sa vakarautaki luvedrau tiko ena dua na ilakolako balavu ni yalodina ena valenisoro i Jiova. Ni rau se tiko e kea, erau solia na ka vinaka duadua vei Jiova, rau qai ciqoma na veivakasalataki kei na vosa ni veivakayaloqaqataki. Sa qai kaukaua ga na vakabauta i Meri ni biubiu mai na valenisoro ena siga oya. E sinai na lomana ena veika vakayalo me dau vakasamataka vakatitobu, me tukuna tale ga vei ira eso tale.

21. Ena kaukaua cake vakacava na noda vakabauta vakataki Meri?

²¹ E talei dina nida raici ira na itubutubu ni gauna qo nodra vakadamurimuria na ivakaraitaki nei Josefa kei Meri. Era yalodina na itubutubu iVakadinadina i Jiova nodra kauti luvedra ena soqoni vaKarisito. O ira na itubutubu qo era cakava na ka ga era rawata, nira veivakauqeti vei ira na nodra itokani vakabauta vata. Nira biubiu mai na vanua ni soqoni era kaukaua cake, mamarau qai levu na ka vivinaka mera tukuna vei ira eso tale. E ka marautaki meda sotavi ira qo! Nida cakava qori, ena kaukaua tale ga noda vakabauta vakataki Meri.