1, 2. Na cava e tukuni kina ni o Tui Tevita e kila vinaka na bibi ni yalodina?

 E KILA vinaka o Tui Tevita na bibi ni yalodina. A lawakitaki ena gauna sa veilecayaki voli kina nona veiliutaki, nira via vuaviritaki koya na lewe ni nona matanitu. Kuria oya na nodra dabui Tevita o ira ga na nona itokani voleka. Vakasamataki Maikali mada na imatai ni wati Tevita. A dau “domoni Tevita,” e macala tu ga ni dau vukei Tevita tale ga ena nona icolacola vakatui. Ia e muri, e qai “beci koya sara ga e lomana,” e tini sara mada ga me kaya ni o Tevita sa “vaka . . . e dua na tamata ululala.”—1 Samuela 18:20; 2 Samuela 6:16, 20.

² Sa qai tiko na daunivakasala i Tevita o Etofeli. E dau dokai na nona ivakasala, me vaka sara ga e vosa i Jiova. (2 Samuela 16:23) Ia e qai vakanadakui koya na nona itokani nuitaki qo, lai vakaitavi sara ena kena sagai me sa vuaviritaki o Tevita. Ia o cei e monataka na vuaviri qo? O Apisalome, na luve i Tevita sara ga! E cakacaka vaqaseqase o Apisalome, yaco sara me “rawa tiko ga na lomadra na lewe i Isireli,” kauti koya cake sara me sa saqata na tui. E katakata nona sa via vuaviri o Apisalome, tini dro kina o Tui Tevita me bula.—2 Samuela 15:1-6, 12-17.

3. Na cava e nuitaka o Tevita?

³ E bau dua e vo me dina tiko ga vei Tevita? Ena gauna ni leqa, e kila o Tevita ni dua e dau dina tu ga vua. O cei ya? O Jiova. E tukuna o Tevita me baleti Jiova: “Oni yalodina vei koya e yalodina vei kemuni.” (2 Samuela 22:26) Na cava na ibalebale ni yalodina? E ivakaraitaki vakacava o Jiova ena itovo qo?

4, 5. (a) Na cava na “yalodina”? (b) E duidui vakacava na yalodina kei na nuitaki?

⁴ Na tamata e yalodina vua tale e dua, ena kabiti koya tu ga ena veigauna kece. Eda rawa ni kaya ni tamata nuitaki. Ia o koya e yalodina e sega ni tamata nuitaki wale ga. Baleta na tamata e nuitaki ena dua na ka e rawa ni cakava ga na ka e nuitaki kina ni nona itavi. Ia na kena veibasai na yalodina ni yavutaki ena loloma. Ena yasana kadua, eso na ka buli e sega ni rawa ni vosa e rawa ni tukuni ni nuitaki. Kena ivakaraitaki, e kaya na daunisame ni dua “na ivakadinadina yalodina e macawa” na vula ni dau cabe tu ga e veibogi. (Same 89:37) Ia e sega ni rawa ni tukuni ni yalodina na vula. Baleta? Na yalodina e yavutaki ena loloma, na ka era sega ni cakava rawa eso na ibulibuli era sega ni vosa me vaka na vula.

⁵ Ena vakasama vakaivolatabu, na tamata yalodina e tamata dauveikauaitaki. Ni dua e yalodina vua e dua tale e vakaraitaka ni sa tiko rawa e dua na veiwekani ena kedrau maliwa. E sega ni yamekemeke na yalodina va qo. E sega ni vaka na ua ni wasawasa ni vakauti koya voli na cagi. Ia o koya e yalodina e sega ni yavalati rawarawa. Ena tudei tu ga veitalia na veika dredre cava e sotava.

6. (a) Sala cava e sa sega ni kunei kina vakalevu nikua na yalodina, qai tukuni tu vakacava qo ena iVolatabu? (b) Na sala cava ga eda na kila vinaka kina na ibalebale ni yalodina, ena vuku ni cava?

 ⁶ Io, e sa kunekunei dredre nikua na tamata yalodina. E levu na veiwekani nikua e rawa nida kaya nira “via veivakaleqai.” Eda rogoca vakalevu nikua na nodra sa dau veibiu na veiwatini. (Vosa Vakaibalebale 18:24; Malakai 2:14-16) Sa sega tale ga ni caka rawa na lawaki, sa rawa nida duavata sara mada ga kei na ka a tukuna na parofita o Maika: “Sa yali mai vuravura na tamata yalodina.” (Maika 7:2) Sa sega ni dau kunei vakalevu na tamata yalodina, ia e kilai tani tu ga o Jiova ena nona yalodina. Ke da via kila mada ga se cava sara mada na yalodina, e kena sala vinaka duadua ga na noda vulica na nona dau vakaraitaka o Jiova na itovo totoka qo.

7, 8. Na cava e rawa ni tukuni kina ni o Jiova duadua ga e yalodina?

⁷ E kaya na iVolatabu me baleti Jiova: “O kemuni duadua ga oni yalodina.” (Vakatakila 15:4) E dina vakacava qo? Sega ni dau vakasakiti tale ga na noda dina na tamata, vaka kina o ira na agilosi? (Jope 1:1; Vakatakila 4:8) Sa qai vakacava sara o Jisu Karisito! Sega ni o koya ga na “yalodina”? (Same 16:10) Na sala cava gona e tukuni kina ni o Jiova duadua ga e yalodina?

⁸ Kena imatai, nanuma tiko ni yalodina e dua na sala e vakaraitaki kina na loloma. Ni “Kalou ga na loloma”—o koya sara ga na vatuka ni loloma. O koya gona, o cei tale e rawa ni tautauvata kei koya ena nona yalodina? (1 Joni 4:8) Era na rairai vakatotomuria na agilosi kei na tamata na itovo ni Kalou, ia o Jiova duadua ga e yalodina ena kena ivakatagedegede duadua i cake. “O Koya e Dede sara na nona bula,” sa dede sara vei ira na agilosi kei keda na tamata na nona vakaraitaka voli mai na nona yalodina. (Taniela 7:9) E ivakaraitaki uasivi gona ni yalodina o Jiova. E sega tale ni dua e tautauvata rawa kei koya ena nona vakaraitaka na itovo qo. Dikeva mada eso na kena ivakaraitaki.

9. Na sala cava e ‘yalodina kina o Jiova ena ka kece e cakava’?

 ⁹ E “yalodina [o Jiova] ena ka kece e cakava.” (Same 145:17) Ena sala cava? Eda na raica na kena isau ena Same 136. E volai tu e kea e levu sara na itukutuku ni veivakabulai i Jiova, okati kina na nona vakabulai ira vakacakamana na Isireli mai na Wasa Damudamu. Dikeva ni tikina yadua ni Same qo era vakacavari ena matavosa: “Ni tawamudu na dei ni nona loloma.” Na Same qo e okati tale tiko ga ena “ Taro Mo Vakasamataka” ena tabana e 289. Ni o wilika na veitikina qo, o na qoroya ga na levu ni sala e vakaraitaka kina o Jiova nona dau lomani ira na nona tamata. Io, e yalodina tu ga o Jiova vei ira na nona tamata ena nona dau rogoca na nodra tagi ni kere veivuke, kei na nona dau tu vakarau me vakabulai ira. (Same 34:6) Na dei ni loloma i Jiova vei ira nona tamata ena qai veisau ga ke ra sega ni yalodina vua.

10. E vakaraitaka vakacava o Jiova na nona yalodina ena ka e vauca na nona ivakatagedegede?

¹⁰ Kena ikuri, e yalodina o Jiova vei ira nona tamata ena nona dau dei tu ga ena nona ivakatagedegede. E sega ni dau veiveisau na rai i Jiova me baleta na ka e dodonu kei na ka e cala, me vakataki ira eso na tamata lomalomarua nira dau yamekemeke, qai rawarawa ni veisau na lomadra. E sega ni veisau ena loma ni vica na udolu na yabaki na nona rai me baleta na qaravi timoni, qaravi matakau, kei na laba. E vakayagataki Aisea nona parofita me kaya: “Au na duadua tu ga me yacova ni oni qase.” (Aisea 46:4) O koya gona, eda nuidei ni na yaga vei keda noda muria na ivakasala matata e tu ena Vosa ni Kalou.—Aisea 48:17-19.

11. Tukuna eso na ivakaraitaki ni yalodina tu ga o Jiova ena nona vosa ni yalayala.

¹¹ E vakaraitaka tale ga o Jiova na nona yalodina ena nona daudina ena nona vosa ni yalayala. Ni yalataka e dua na ka, ena yaco ga. E kaya o Jiova: “Na noqu vosa e lako mai gusuqu, ena sega ni lesu wale vei au, ia ena vakayacora na ka ga  au vinakata, ena yaco dina na ka au tala kina.” (Aisea 55:11) E vakaraitaka o Jiova nona yalodina vei ira nona tamata ena nona sega ni dau guilecava nona vosa ni yalayala. E sega ni dau yalataka na ka ena sega ni cakava, me qai vakavuna mera vakanuinui matewale tu na nona tamata. E vakasakiti dina na ivakaraitaki i Jiova ena tikina qo, e rawa kina vei Josua me kaya: “E sega ni daro na vosa ni yalayala vinaka kece e yalataka o Jiova ena vuvale ni Isireli, e dina kece.” (Josua 21:45) Eda nuidei nida na sega vakadua ni vakanuinui matewale ni sega ni cakava o Jiova na nona vosa ni yalayala.—Aisea 49:23; Roma 5:5.

12, 13. Ena sala cava e tawamudu kina na dei ni loloma i Jiova?

¹² Eda sa raica mai, na iVolatabu e kaya vei keda ni loloma i Jiova e “tawamudu.” (Same 136:1) E dina vakacava qo? Dua oya ni dau guilecava sara ga vakadua o Jiova na cala ni sa veivosoti. Me vaka eda a raica mai ena Wase 26, e sega ni dau kauta lesu tale mai o Jiova na cala e cakava e dua ni sa vosoti koya. Eda “valavala ca na tamata kece, qai sega ni yacova rawa na lagilagi ni Kalou,” o koya gona e dodonu meda vakavinavinaka vakalevu vei Jiova ni sega ni vakaiyalayala na nona loloma.—Roma 3:23.

¹³ Ia e tiko e dua tale na sala e tawamudu kina na loloma i Jiova. E kaya na nona Vosa ni o koya na yalododonu “ena vaka na vunikau e tei ena bati ni uciwai, na vunikau e vuataka na vuana ena kena gauna, na drauna e sega ni malai. Kei na ka kece e cakava ena vuavuaivinaka.” (Same 1:3) Vakasamataka mada e dua na vunikau bulabula e sega ni malai mada ga na drauna! Eda na bula dede tale ga, eda na bula vakacegu, da qai bula mamarau ke da taleitaka dina na Vosa ni Kalou. E tawamudu na veivakalougatataki e vakarautaka o Jiova vei ira na nona tamata yalodina. Io, ena vuravura vou ni yalododonu, era na vakila na tamata talairawarawa na dei ni nona loloma me tawamudu.—Vakatakila 21:3, 4.

14. E vakavinavinakataka vakacava o Jiova na nodra yalodina nona tamata?

¹⁴ Sa dau vakaraitaka o Jiova na nona yalodina. E sega ni dau veiveisau, e daudina tu ga vei ira nona tamata yalodina. E vola na daunisame: “Au a gone, qo au sa qase, ia au sega ni raica e dua na yalododonu me biu wale tu, se ra vaqara madrai na luvena. Ni taleitaka na lewadodonu o Jiova, ena sega ni biuti ira na nona tamata yalodina.” (Same 37:25, 28) Ni buli keda, e dodonu ga meda qaravi koya. (Vakatakila 4:11) Ia ni Kalou daudina o Jiova, e ka talei vua ni raica noda yalodina—Malakai 3:16, 17.

15. Vakamacalataka se vakaraitaka vakacava o Jiova na nona yalodina vei Isireli ena ka e dau cakava.

¹⁵ Levu na gauna era dau leqa na tamata i Jiova, ia e tu vakarau o Jiova me vakabulai ira. E kaya vei keda na daunisame: “E taqomaka o koya na nodra bula na yalodina vua, e vakabulai ira mai na ligana na daucaka ca.” (Same 97:10) Vakasamataka mada na nona dau kauaitaka na matanitu o Isireli. Ni sa vakabulai ira oti na Isireli mai na Wasa Damudamu, sa ra qai lagata na Isireli vei Jiova: “Ni dei tu ga na nomuni loloma, oni tuberi ira kina na tamata oni a vakabula.” (Lako Yani 15:13) Io, e vakaraitaka o Jiova na dei ni nona lomani ira nona tamata kei na nona daudina ni vakabulai ira mai na Wasa Damudamu. Oya na vuna e kaya kina o Mosese vei ira na Isireli: “A sega ni lomani kemuni o Jiova qai digitaki kemuni baleta ni oni matatamata levu duadua, ia oni matatamata lailai duadua vei ira na matatamata kece. Ia e cakava qori o Jiova ni lomani kemuni qai dina ena ka e bubuluitaka vei ira na tukamuni, e kauti kemuni tani mai kina o Jiova ena liga qaqa, me vakabulai kemuni mai na vale ni veivakabobulataki, mai na kaukaua i Fero na tui Ijipita.”—Vakarua 7:7, 8.

16, 17. (a) Era vakaraitaka vakacava na Isireli na sega ni kauai, ia e vakaraitaka vakacava vei ira o Jiova na nona yalololoma? (b) Era vakaraitaka vakacava na Isireli ni sa “dredre mera vakabulai,” ia e ka ni vuli vakacava qo vei keda?

 ¹⁶ Ia na matanitu o Isireli a sega ni kauaitaka na yalololoma i Jiova. Nira vakabulai oti, “era valavala ca tiko ga vua nira talaidredre ena vanua dravuisiga vei koya e Cecere Duadua.” (Same 78:17) Vakavicavata na nodra talaidredre voli, era biuti Jiova ra qai golevi ira na kalou lasu kei na ivalavala ni lotu butobuto, na ivalavala ni lotu e vakadukai ira wale ga, e sega ni kauta mai e dua na ka vinaka. Ia e sega ni guilecava o Jiova nona veiyalayalati kei ira. A vakamasuti ira ga nona tamata o Jiova ena nona kaya ena gusu i Jeremaia: “Mo lesu mai Isireli vukitani, . . . au na sega ni raici kemuni sobu yani ena cudru, niu yalodina.” (Jeremaia 3:12) Me vaka eda raica ena Wase 25, e levu na Isireli era a sega ni kauai vakalailai. Na kena veibasai ga nira “vakasewasewani ira tiko ga na italai ni Kalou dina, era beca na nona vosa, era vakalialiai ira na nona parofita.” Cava qai yaco? E “qai cudruvi ira o Jiova, e sega tale nira vakabulai rawa.”—2 Veigauna 36:15, 16.

¹⁷ Na cava eda vulica kina? E Kalou daudina o Jiova, ia e kilai ira ga e ganiti ira na nona dina, e sega tale ga ni rawa ni vakacalai. Io, e “vuabale ena loloma e dei” o Jiova qai dau yalololoma ni raica ni tiko na vuna me yalololoma kina. Ia vakacava ke vakaraitaka e dua na tamata cakacala ni sa tamata lolovira sara ga? Ena ituvaki va qo, sa na dei ga o Jiova ena nona ivakatagedegede, ena tauca tale ga na itotogi e veiganiti. Me vaka ga a tukuni vei Mosese, ena “totogitaki koya dina e cala” o Jiova.—Lako Yani 34:6, 7.

18, 19. (a) Na cava eda kaya kina ni nona totogitaki ira na daucaka ca o Jiova e ivakaraitaki ni nona yalodina? (b) Eso na tamata i Jiova era yalodina tiko ga e dina nira vakacacani me yacova nodra mate, ia ena vakaraitaka vakacava o Jiova ni dina tiko ga vei ira?

¹⁸ E vakaraitaka tale ga na nona dina na Kalou ni totogitaki ira na tamata ivalavala ca torosobu. Ena sala cava? Dua na  tikina eda raica ena ivola na Vakatakila ena ivakaro a tauca o Jiova vei ratou e vitu na agilosi: “Dou lako, dou sova i vuravura na vitu na boulu ni cudru ni Kalou.” Ni sa sova na ikatolu ni agilosi na nona bilo “ina veiuciwai kei na ivurevure ni wai,” e qai vuki me dra. Sa qai kaya na agilosi vei Jiova: “Kemuni na Kalou oni bula tiko, oni a bula e liu, oni yalodina, oni yalododonu ni oni lewa na ka kece qo, nira vakadavea na nodra dra na yalosavasava kei na nodra dra na parofita, oni qai solia vei ira na dra mera gunuva. Sa rauti ira vinaka.”—Vakatakila 16:1-6.

¹⁹ Dikeva ni gauna e vakasavuya tiko kina na agilosi qo na itukutuku ni vakatauitotogi, a qai vakatokai Jiova me “yalodina.” Ena vuku ni cava? Baleta ni nona vakarusai ira na daucaka ca e sa vakaraitaka kina nona dina vei ira nona tamata yalodina, ni levu vei ira qo era vakararawataki me yacova sara nodra mate. Ia e dina tale ga o Jiova ena nona nanumi ira tiko qo. Sa vakanamata tu ni na raici ira tale na yalodina era sa takali, qai vakaraitaka na iVolatabu ni nona inaki me na vakaturi ira. (Jope 14:14, 15) Sa ra mate eso vei ira na itokani yalodina ni Kalou, ia e sega ni guilecavi ira o Jiova.  Kena veibasai ga “vei koya era se bula tu ga.” (Luke 20:37, 38) Nona nakita mada ga o Jiova me vakabulai ira tale e nanumi ira tu e vakaraitaka na nona yalodina.

20. O cei na “iyaya lomani,” e vakaraitaka vakacava o Jiova ni yalodina vei ira?

²⁰ Dua na ka na nona yalodina o Jiova vei ira na nona tamata yalodina ena veigauna sa oti. Sa via vica na udolu na yabaki nona “kaukaua vei ira na iyaya cudruvi e ganita mera vakarusai.” Na vuna? “Me vakatakila na levu ni nona lagilagi vei ira na iyaya lomani a vakarautaki ira e liu mera vakalagilagi.” (Roma 9:22, 23) O ira na “iyaya lomani” qo era lumuti ena yalo tabu mera lai veiliutaki vata kei Karisito ena Matanitu ni Kalou. (Maciu 19:28) Ni dolava na sala mera vakabulai kina na veibilo sa lomani qo, e vakaraitaka kina o  Jiova na nona dina tu ga vei Eparama ena nona a yalataka vua: “Ena vuku ni nomu kawa era na rawata na veivakalougatataki na matanitu kece kei vuravura ni o vakarorogo ina domoqu.”—Vakatekivu 22:18.

21. (a) E yalodina vakacava o Jiova ina “isoqosoqo levu,” o ira era na bula sivia yani “na veivakararawataki levu”? (b)Na cava o na via cakava sara ga ena vuku ni yalodina i Jiova?

²¹ E vakaraitaka tale ga o Jiova na nona yalodina ina “isoqosoqo levu” e vakanamata tu me na bula sivia yani “na veivakararawataki levu,” me qai bula tawamudu ena parataisi e vuravura. (Vakatakila 7:9, 10, 14) E dina nira ivalavala ca na tamata i Jiova, ia e yalololoma vei ira o Jiova ena nona vakarautaka vei ira na inuinui ni bula tawamudu ena parataisi e vuravura. E vakayacora vakacava qo? Ena vuku ni ivoli—na sala levu duadua e vakaraitaka kina o Jiova nona dina tu ga vei ira nona tamata. (Joni 3:16; Roma 5:8) Era taleitaka na yalodina i Jiova o ira era vinakata tu na ivalavala dodonu. (Jeremaia 31:3) Sega ni o na via toro voleka vei Jiova ena vuku ni nona yalodina vei keda, kei na veika e se vo me vakaraitaka kina vei keda nona dina? E noda gagadre dina meda toro voleka vua na Kalou, ia meda dolea mada ga na nona loloma ena noda yalodina tiko ga vua.