1, 2. (a) Na cava era cakava na iliuliu ni lotu mera tarova kina na cakacaka vakavunau? Na cava ratou cakava na yapositolo? (b) Na cava ratou sega ni via muria kina na yapositolo na ivakaro me kua na vunau?

 SE QAI oti toka ga e vica na macawa na kena tauyavu na ivavakoso vaKarisito e Jerusalemi ena Penitiko 33 G.V. E raica o Setani ni qo e gauna vinaka me sa na yavala kina. Ni bera ni dei na ivavakoso, e saga me vakarusa. Sega ni bera nona navunavuci lo o Setani, ra lai vakatabuya sara kina na cakacaka vakavunau na iliuliu ni lotu. Ia ratou yaloqaqa ni vunau tiko ga na yapositolo, yaco mera “vakabauta na Turaga” e levu na tagane kei na yalewa.—Caka. 4:18, 33; 5:14.

² Ena levu ni nodra cudru na dauveitusaqati, era mani sauma lesu ena nodra vesuki ratou na yapositolo. Ia ena bogi e dolava na katuba ni valeniveivesu na agilosi i Jiova. Ni kida na mataka eratou sa vunau tale na yapositolo! Eratou vesu tale qai kau vei ira na iliuliu, eratou beitaki ni ratou beca na ivakaro me baleta na vunau. Eratou tukuna ena doudou: “E dodonu me keitou talairawarawa ga vua na Kalou ni liuliu, sega vua na tamata.” Dua na ka na nodra katakata na iliuliu, era vinakata sara ga mera “vakamatei” ratou na yapositolo. Ia sa qai vosa o Kamelieli na qasenivuli ni Lawa era dau doka, me vakasalataki ira: “Ni qarauna vinaka . . . kua ni vakasagai ira qo, ni laivi ira ga.” E ka ni kurabui nira muria na iliuliu na ivakasala oya, ra qai sereki ratou na yapositolo. Na cava ratou sa qai cakava na tagane yalodina qori? Eratou tomana tiko ga nodratou “veivakavulici kei na nodratou vunautaka na itukutuku vinaka kei Jisu, o koya na Karisito.”—Caka. 5:17-21, 27-42; Vkai. 21:1, 30.

3, 4. (a) Na iwalewale cava e vakayagataka dede tu mai o Setani me ravuti ira na tamata ni Kalou? (b) Na cava eda na dikeva ena wase qo kei na rua na wase tarava?

³ Na kisi ni veilewai qori ena 33 G.V., e imatai ni veitusaqati vakalawa ina ivavakoso vaKarisito, e sega tale ga ni kena iotioti. (Caka. 4:5-8; 16:20; 17:6, 7) Ena gauna qo, e se saga tiko ga o Setani me uqeti ira na dau saqata na sokalou dina mera tarova na noda cakacaka vakavunau. Era beitaki keda vakailasu ena levu na ka. Dua nida dau vakavuna na nodra tiko yavavala na lewenivanua, dua tale nida dau saqata na matanitu, era beitaki keda tale ga nida dau volivolitaki meda rawaka kina. Dau gauna veiganiti qo mera gole kina na tacida ena mataveilewai mera vakadinadinataka ni cala na  veibeitaki qori. Na cava e yaco kina? E tarai iko vakacava nikua na vakatulewa ni mataveilewai ena vicasagavulu na yabaki sa oti? Meda dikeva mada qo e vica na kisi ni veilewai kei na sala era ‘taqomaka kina na itukutuku vinaka kei na kena tauyavutaki vakalawa.’—Fpai. 1:7.

⁴ Eda na raica ena wase qo na sala eda taqomaka kina na noda dodonu meda vunau. Na rua na wase tarava ena dikevi kina eso na ka eda veilewaitaki kina nida saga meda kua ni vakavuravura, da qai muria na ivakatagedegede ni Matanitu ni Kalou.

5. Na cava era vesu kina na daukacivaka na itukutuku ni Matanitu ni Kalou ena icavacava ni veiyabaki ni 1930? Na cava era qai cakava na veiliutaki ena isoqosoqo?

⁵ Ena icavacava ni veiyabaki ni 1930, era vakasaurarataki na iVakadinadina i Jiova ena veikoro lelevu kei na veiyasana kece e Merika mera qara na veivakadonui vakalawa, me rawa nira vakaitavi ena cakacaka vakaitalatala. Era sega ni mani kerea na tacida na laiseni nira kila ni rawa ni bokoci, era vakabauta tale ga ni sega ni dua na matanitu e tiko vua na kaukaua me tarova na cakacaka vakavunau a vakarota o Jisu. (Mari. 13:10) Era mani vesu kina e drau vakacaca na daukacivaka na itukutuku ni Matanitu ni Kalou. Era sa qai lewa na veiliutaki tiko ena isoqosoqo mera lako ena mataveilewai mera lai vakadinadinataka ni cala vakalawa na vakatabui ni noda sokalou ena galala. Ena 1938 a yaco e dua na ituvaki, qai tau kina e dua na vakatulewa vakairogorogo ena kisi ni veilewai. Cava e yaco?

6, 7. Na cava e yacovi ratou na vuvale na Cantwell?

⁶ Ena mataka ni Tusiti 26 Epereli, 1938, e tuvanaka e dua na vuvale ratou painia lavotaki, o Newton Cantwell, e yabaki 60, na watina o Esther, kei ratou na luvedrau tagane o Henry, Russell, kei Jesse, me ratou lai vunau ena korolevu o New Haven, Connecticut. Eratou vakavakarau vinaka de ratou na sega ni lesu i vale. Na vuna? Ni ratou sa dau vesu wasoma, vaka me ratou sa namaka ni ratou na vesu tale. Ia qori e sega ni vakayalolailaitaki ratou ena nodratou vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Eratou kauta e rua na motoka i New Haven, a draivataka o Newton na motoka e sinai ena ivola vakaivolatabu kei na qaramavoni veikauyaki, qai draivataka na kena ikarua o Henry, e yabaki 22, na motoka e vakamisini ni kakaburaki. A qai yaco na ka ratou namaka, ena vica ga na aua sa tarovi ratou na ovisa.

⁷ A vesu e liu o Russell, e yabaki 18, rau vesu tale ga o Newton kei Esther. E raica vakayawa tu mai o Jesse, e yabaki 16, ni sa kauti rau na nona itubutubu kei na tacina na ovisa. A vunau tiko o Henry ena dua tale na yasa ni tauni, qai tu taudua voli ga o Jesse. Ia e tomana tiko ga nona vunau ena qaramavoni  veikauyaki. E sotava sara e rua na turaga lotu Katolika rau mani vakadonuya me vakatagitaka na katokatoni nei Brother Rutherford e kena ulutaga na Enemies (O Ira na Meca). Ni rau vakarogoca tiko na ivunau, dua na ka na nodrau cudru, rau via mokuti koya sara ga. E gole tani mai o Jesse, ia oti ga vakalailai sa tarovi koya e dua na ovisa, mani vesu tale ga. Era sega ni totogitaki Sister Cantwell na ovisa, e totogitaki ga o Brother Cantwell kei ratou na luvena. Ia ratou mani sereki me ratou wawa veilewai.

8. Na cava e beitaki kina o Jesse Cantwell ni dauvakavu ca?

⁸ Oti e vica na vula ena Seviteba 1938, ratou rairai tale vakavuvale ena mataveilewai e ra e New Haven. Eratou totogitaki o Newton, Russell kei Jesse ni cala nodratou kumuni ilavo ni ratou sega ni vakalaiseni. Eratou kerea wasoma me rogoci tale na kisi ena Mataveilewai Cecere e Connecticut, ia sa dei tu ga na lewa ni dauvakavu ca o Jesse. Na vuna? Erau vakadinadinataka ena mataveilewai na rua na turaga lotu Katolika ni katokatoni ya e vakacacana na lotu qai vakacudrui rau. Me vakadinadinataki ni cala na veibeitaki ya, era kerea na tacida era veiliutaki tiko ena isoqosoqo me rogoci tale na kisi ena Mataveilewai Cecere ena vanua o Merika.

9, 10. (a) Na cava e vakatulewataka na Mataveilewai Cecere e Merika me baleti ratou na Cantwell? (b) E yaga vakacava vei keda na vakatulewa qori?

⁹ Tekivu ena 29 Maji, 1940, eratou rogoca na Turaganilewa  o Charles E. Hughes kei na walu tale na turaganilewa na ile nei Brother Hayden Covington, na loya ni iVakadinadina i Jiova.  a Ni via vakadinadinataka na loya ni yasana o Connecticut nira dauvakavu ca na iVakadinadina, e taroga kina e dua na turaganilewa: “Sega li ni a cati na itukutuku a vunautaka o Jisu Karisito ena nona gauna?” E sauma na loya e veibeitaki: “E vaka kina, ke’u nanuma lesu na noqu iVolatabu, e tukuni tale ga kina na ka e yacovi Jisu ena nona vunautaka na itukutuku ya.” E veivakurabuitaki dina! E sega ni kidava na loya e veibeitaki ni ka e tukuna ya, sa okati Jisu kei ira na iVakadinadina qai kumuni ira na vakamatei Jisu kei na yasana o Connecticut. Ena 20 Me, 1940, e duavata na Mataveilewai kei keda na iVakadinadina.

¹⁰ E yaga vakacava na vakatulewa ni Mataveilewai? E taqomaka na dodonu ni sokalou, e sega kina ni tarova rawa e dua na matanitu, yasana se koro na galala ni sokalou. E raica gona na Mataveilewai ni nona itovo o Jesse “e sega ni vakaleqa na tiko veiyaloni ni lewenivanua.” Qori e vakadinadinataka sara ga nida sega ni vakavuna na nodra tiko yavavala na lewenivanua. Sa dua na qaqa levu vei ira na tamata ni Kalou! E yaga vakacava qori vei keda nikua? E kaya e dua na tacida, e loya: “Na dodonu ni noda sokalou e solia vei keda na galala meda wasea na noda inuinui vei ira na lewenivanua.”

11. Na sasaga cava era vakayacora na tacida e Kenada? Na vuna?

¹¹ Ena veiyabaki ni 1940, era sotava na iVakadinadina i Jiova e Kenada na veivakacacani kaukaua. Ia ena 1946, era veisoliyaka me 16 na siga na tikidua e kena iulutaga Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada (Ka Vakamadua e Kenada Raraba na Cati ni Kalou kei Karisito kei na Bula Galala e Quebec). E kena inaki me kilai raraba ni sega ni vakadonuya na Matanitu na galala ni sokalou. Na tikidua qo e va na tabana qai vakamatatataka na nodra bukana na iliuliu ni lotu na noda vakacacani, nodra veivakalolomataki na ovisa, kei na nodra buturaki na tacida ena yasana o Quebec. E vakamacalataka na tikidua ni “sega ni cegu nodra vesu vakatawadodonu na ivakadinadina i Jiova qai rauta ni 800 na kisi era beitaki kina na ivakadinadina i Jiova e Montreal kei na veivanua volekata.”

12. (a) Na cava era cakava na dauveitusaqati ena veisoliyaki ni tikidua? (b) Na cala cava era beitaki kina na tacida? (Raica na ivakamacala e ra.)

¹² Erau cakacaka vata na Kovana e Quebec, o Maurice Duplessis, kei Villeneuve, e dua e vakaitutu ena lotu Katolika. Erau kaya me baleta na tikidua, “era na qai kila nikua nodra cala” na iVakadinadina. E tau e levu na itotogi qai vakaruataki mai na 800 ina 1,600. E tukuna e dua na tacida e painia:  “E sega ni wili rawa na levu ni gauna keimami vesu kina.” Ke laurai ni veisoliyaka tiko e dua na iVakadinadina na tikidua, ena beitaki ni “saqata na matanitu.” b

13. O cei a beitaki e liu ni saqata na matanitu? Na vakatulewa cava sa qai tauca na mataveilewai?

¹³ Ena 1947, ratou beitaki eliu o  Aimé Boucher kei rau na luvena yalewa o Gisèle, yabaki 18, kei Lucille, yabaki 11, ni ratou saqata na matanitu. Ratou a veisoliyaka tiko na tikidua Quebec’s Burning Hate volekata na nodratou iteitei ena veiulunivanua ena ceva ni korolevu e Quebec. E turaga yalomalumalumu qai yalomalua o Boucher, e dau vakatawana voli ga nona iteitei qai vagauna nona dau gole e tauni, e dredre gona meda nanuma ni ratou daubasulawa se dauvakavuca. Eratou vosota voli vakavuvale eso na veivakacacani e tukuni ena tikidua. E sega ni via ciqoma na turaganilewa na ivakadinadina ena rawa ni talaci kina na nodratou kisi na Boucher. E ciqoma ga na nodra ile na veibeitaki, oya ni vakavuna na tikidua ya na tiko yavavala, e dodonu kina me ratou totogitaki vakavuvale. Sa qai vakatulewataka na turaganilewa ni cala vakalawa na kacivaki ni ka dina. Rau beitaki o Aimé kei Gisèle ni rau veivakacacani ena ivola, qai vesu o Lucille me siga rua e valeniveivesu. Era kerekere tale na tacida ena Mataveilewai Cecere e Kenada qai vakadonui me rogoci na nodratou kisi.

14. Na cava era cakava na tacida e Quebec ena veiyabaki era tusaqati kina?

¹⁴ E sega ni cegu na veitusaqati kaukaua. Ia era yaloqaqa ni vunautaka tiko ga na itukutuku ni Matanitu ni Kalou na tacida e Quebec, qai vakasakiti sara na ka e rawati kina. Ena va na yabaki e veisoliyaki kina na tikidua me tekivu mai na 1946, e tubu na kedra iwiliwili na iVakadinadina e Quebec mai na 300 ina 1,000! c

15, 16. (a) Na lewa cava e tauca na Mataveilewai Cecere e Kenada me baleti ratou na Boucher? (b) E tarai ira vakacava na tacida kei na so tale na qaqa qori?

¹⁵ Ena June 1950, era rogoca e ciwa na turaganilewa ena Mataveilewai Cecere e Kenada na kisi nei Aimé Boucher. Oti e ono na vula, ena 18 Tiseba, 1950, e vakadonui tale ena Mataveilewai na noda cakacaka. Na vuna? E vakamacalataka o Brother Glen How, na loya ni iVakadinadina i Jiova, ni tokona na noda ile na Mataveilewai. E kila na Mataveilewai ni vakaduduile ena laurai kina na itovo kaukaua kei na nodra uqeti na lewenivanua mera saqata na matanitu. Ia na tikidua qo “e sega vakadua ni uqeta qori, e vakaraitaki kina na noda dodonu vakalawa na lewenivanua meda tukuna na ka eda vinakata.” E tomana o Brother How: “Au raica sara ga na veivuke i Jiova ena qaqa qori.” d

¹⁶ Na vakatulewa qori e rawata kina na Matanitu ni Kalou na qaqa vakairogorogo. E bokoci kina e 122 na nodra kisi tu vakawawa na iVakadinadina e Quebec era beitaki nira tabaka na ivola e veivakacacani. Sa qai rawa nira vakaraitaka na nodra nanuma me baleta na matanitu na lewenivanua e Kenada kei na veivanua tale eso era a vakarurugi tu e Peritania.  Na nodra qaqa na iVakadinadina i Jiova e musuka sara ga na suitu nei lotu kei na yasana o Quebec. e

17. Na cava era saga eso na matanitu me tarovi kina noda cakacaka vakavunau?

¹⁷ Me vakataki ira na lotu Vakarisito taumada, o ira na dauveiqaravi i Jiova nikua era “sega ni volitaka na vosa ni Kalou.” (Wilika 2 Korinica 2:17.) Nira via lewa na matanitu na noda cakacaka, era vakayagataka kina na lawa e dau vakayagataki ga vei ira na daunibisinisi. Meda raica mada e rua na kisi ni veilewai e macala kina na taro qo: Eda dau volivolitaki se italatala ni Kalou?

18, 19. Era saga vakacava na vakailesilesi e Denmark mera tarova na cakacaka vakavunau?

¹⁸ Denmark. Ena 1 Okotova, 1932, a tauyavutaki e dua na lawa e vinakati kina vei ira na dauvolitaki ivola mera vakalaiseni. Ia era sega ni kerea na tacida na laiseni qori. Ena siga tarava, ratou vunau voli e lima na dautukutuku ena tauni e Roskilde, rauta ni 20 na maile ena ra ni korolevu o Copenhagen. Ena kena yakavi, e yali e dua vei ratou, o August Lehmann, a qai kilai e muri ni vesu ni sega ni vakalaiseni nona volivolitaki.

¹⁹ Ena 19 Tiseba, 1932, a vakadinadinataka ena mataveilewai o August Lehmann ni sega ni volivolitaki, e veisoliyaka ga na ivola vakaivolatabu. E duavata kei koya na mataveilewai ni tukuna: “O koya e beitaki qo. . . e rawa ni qaravi koya ga. E sega ni rawa ilavo kina, sega tale ga ni nona inaki me rawa ilavo. Ia e vakayalia ga kina nona ilavo.” Ena veitokoni ni mataveilewai, e tau kina na lewa ni cakacaka nei Lehmann e “sega ni okati me veivoli.” Ena yasana adua, era saga na meca ni Kalou mera tarova na cakacaka vakavunau e veivanua. (Same 94:20) E qai kerea na loya ni matanitu me rogoci tale na kisi ena Mataveilewai Cecere ni vanua. Na cava era cakava na tacida?

20. Na lewa cava e tauca na Mataveilewai Cecere e Denmark? Na cava era qai cakava na tacida?

²⁰ Ena macawa me rogoci kina na kisi qo ena Mataveilewai Cecere, dua na ka nodra vakalevutaka na tacida e Denmark na nodra cakacaka vakavunau. Ena Tusiti 3 Okotova, 1933, sa tauca na lewa na Mataveilewai Cecere qai duavata kei na mataveilewai e ra, ni o August Lehmann e sega ni beca na lawa. Sa na rawa gona nira vunau ena galala na tacida. Nira vakavinavinakataki Jiova ena qaqa vakalawa qori, era vakalevutaka kina na tacida na nodra cakacaka vakavunau. Na vakatulewa ya e rawa kina vei ira na tacida e Denmark mera tomana nodra cakacaka vakaitalatala qai sega ni dua na matanitu me tarova rawa.

21, 22. Na cava e vakatulewataka na Mataveilewai Cecere e Merika me baleta na kisi nei Brother Murdock?

²¹ Merika. Ena Sigatabu 25 Feperueri, 1940, ratou vesu e dua na painia o Robert Murdock Jr, kei na vitu tale na iVakadinadina ni ratou vunau tiko e Jeannette, e dua na korolevu  volekati Pittsburgh, ena yasana o Pennsylvania. Eratou beitaki ni ratou sega ni vakalaiseni ena nodratou veisoliyaka tiko na ivola. Me salavata kei na nodratou kerekere, sa qai vakadonui me rogoci na nodratou kisi ena Mataveilewai Cecere e Merika.

²² Ena 3 Me, 1943, a vakatulewataka na Mataveilewai Cecere ni sega nodratou cala na iVakadinadina. E saqata na Mataveilewai na kena soli na laiseni baleta sa solia tu na Matanitu na galala ni sokalou. E bokoca na mataveilewai na lawa e vakatura na yasana o Pennsylvania qai tukuna ni tarovi kina na galala ni tabaivola se sokalou. A tauca na vakatulewa ni Mataveilewai na Turaganilewa o William O. Douglas, qai tukuna ni nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova “e okati ruarua kina na vunau kei na veisoliyaki ni vola ni lotu.” E tomana: “E dodonu me soli na galala ina cakacaka vakalotu qo me vaka na galala e soli vei ira na sokalou e veivalenilotu kei ira na vunau mai na itutunivunau.”

23. E yaga vakacava vei keda nikua na qaqa vakalawa ena 1943?

²³ Na vakatulewa qori ni Mataveilewai Cecere era rawata kina na qaqa vakalawa na tamata ni Kalou. E vakadeitaki kina nida italatala vaKarisito, sega ni dauveivoli. Ena siga guiguilecavi dredre qori ena 1943, era qaqa na tacida ena 12 mai na 13 na nodra kisi ena Mataveilewai Cecere, okati kina  na kisi nei Brother Murdock. Na vakatulewa ya e yaga vakalevu ena kisi ni veilewai nikua, era saqata kina na meca na noda dodonu meda vunautaka na itukutuku vinaka e matanalevu kei na veivale.

24. Na cava eda na cakava ke vakatabuya na noda cakacaka vakavunau na matanitu?

²⁴ Nida dauveiqaravi i Jiova, eda vakavinavinakataka ni vakadonui vakalawa meda vunautaka ena galala na itukutuku ni Matanitu ni Kalou. Ia ni vakatabui na noda cakacaka vakavunau, eda veisautaka na iwalewale eda vakayagataka me rawa nida vunau tiko ga. Me vakataki ratou na yapositolo, ‘e dodonu meda talairawarawa ga vua na Kalou ni iliuliu, sega vua na tamata.’ (Caka. 5:29; Maciu 28:19, 20) Ena gauna vata qori, eda na kerea na mataveilewai me laveti na vakatatabu ni noda cakacaka. Raica mada qo e rua na kena ivakaraitaki.

25, 26. Na ituvaki cava e basika e lai veilewaitaki ena Mataveilewai Cecere e Nicaragua? Na cava a qai yaco?

²⁵ Nicaragua. Ena 19 Noveba, 1952, a kacivi ena Valenivolavola ni Curuvanua e Managua o Donovan Munsterman, na ivakatawa ni Vale ni Tabana qai daukaulotu tale ga. A vakaroti me lai raici Kavetani Arnoldo García, na iliuliu ni valenivolavola. Sa qai tukuni vei Donovan nira sa vakatabui na iVakadinadina i Jiova e Nicaragua mera “vunautaka na nodra ivakavuvuli se vakayacora eso tale na nodra itavi vakalotu.” Ni tarogi vua na kavetani se cava na vuna, e vakamacalataka ni o ira na iVakadinadina i Jiova era tokona na veiliutaki vakominisi qai sega ni vakadonuya na minisita ni matanitu mera vakayacora na nodra cakacaka vakaitalatala. O cei e veibeitaki? O ira na bete ni lotu Katolika.

 ²⁶ A kerekere o Brother Munsterman ena Tabacakacaka ni Matanitu kei na Lotu, kei na Peresitedi o Anastasio Somoza García, ia e dreve na nona sasaga. Era mani veisautaka na tacida na nodra iwalewale. Era sogota na Vale ni Soqoni, era sota vakaiwasewase lalai, era vunautaka tiko ga na Matanitu ni Kalou, ia sa sega ga nira vunau e salatu. Ena gauna vata qori, era kerea ina Mataveilewai Cecere e Nicaragua me laveti na vakatatabu. Era tabaka na kabani ni niusipepa na vakatatabu qori, kei na nodra kerekere na tacida. Mani vakadonuya na Mataveilewai Cecere me rogoca tale na nodra kisi. Na cava e qai yaco? Ena 19 June, 1953, e duavata kei ira na tacida na Mataveilewai Cecere. E raica na Mataveilewai ni vakatatabu ya e beci kina na yavu ni vakavulewa me baleta na galala ni vosa ena doudou, vakaraitaki vakasama, kei na vakabauta. E vakarota tale ga me vakavinakataki na nodra veimaliwai na iVakadinadina i Jiova kei na matanitu o Nicaragua.

27. Na cava era kurabuitaka kina na lewenivanua e Nicaragua na vakatulewa ni Mataveilewai? Era raica vakacava na tacida na qaqa qori?

²⁷ Era kurabui na lewenivanua e Nicaragua ni duavata na Mataveilewai Cecere kei ira na tacida. E dau kilai tu ni kaukaua nodra veivakamuai na iliuliu ni lotu, e sega kina ni via saqati lotu na Mataveilewai. E kaukaua tale ga nodra sasaga na vakailesilesi vakamatanitu, sa qai dau vakamalumalumu tu ga na Mataveilewai ina nodra lewa. Na nodra mai qaqa gona na tacida e rawati ga ena veitaqomaki ni noda Tui kei na nodra vunau tiko ga.—Caka. 1:8.

28, 29. A veisau vakacava na ituvaki e Zaire ena veiyabaki ni 1980?

²⁸ Zaire. Ena loma ni veiyabaki ni 1980, e rauta ni le 35,000 na iVakadinadina e Zaire, sa kilai nikua me Democratic Republic of Congo. E tara na kena vale ni tabana vou me qarava na tubu ni cakacaka ni Matanitu ni Kalou. Ena Tiseba 1985, a vakayacori na soqo cokovata ni veimatanitu ena koroturaga o Kinshasa. Era osota na valenisarasara e le 32,000 na tacida. Ia e qai vuki na uto. Na cava e yaco?

²⁹ A daukaulotu tu o Brother Marcel Filteau e Zaire ena gauna ya, qai donuya na veiliutaki voravora nei Duplessis. Nikua sa veiqaravi tiko e Quebec, Kenada. E tukuna me baleta na ka e yaco: “A soli vei ira na tacida ena 12 Maji, 1986 e dua na ivola e tukuni kina ni tabu vakalawa na noda soqoni vata na iVakadinadina i Jiova e Zaire.” E sainitaka na vakatatabu qori na peresitedi, o Mobutu Sese Seko.

30. Na vakatulewa bibi cava me cakava na Komiti ni Tabana? Na cava era vakatulewataka?

³⁰ Ena siga tarava, e kacivaki ena retio: “Meda kua ni vakarorogo tale vei ira na iVakadinadina i Jiova e [Zaire].” Sega ni dede sa tekivu na veivakacacani, e vakacacani na Vale ni Soqoni, e butakoci na ka era taukena na tacida, era vesu, curu e valeniveivesu qai mokulaki, era vesu tale ga na luvedra. Ena 12 Okotova, 1988, e kovea na matanitu na veika era taukena, era tawana tale ga na valenivolavola ni tabana. Era  vakaraitaka na tacida na nodra kudru vei Peresitedi Mobutu, ia e sega ni dua na kena macala. Dua na vakatulewa bibi me na cakava na Komiti ni Tabana: “Meda kerekere ina Mataveilewai Cecere se meda wawa?” E nanuma lesu o Timothy Holmes, a daukaulotu qai kodineita ni Vale ni Tabana e Zaire ena gauna ya: “Keimami nuitaka na vuku kei na veidusimaki i Jiova.” Era masu wasoma, ra qai raica ni se sega ni kena gauna mera gole kina ena mataveilewai. Era mani kauaitaka ga na veika me baleti ira na tacidra kei na nodra vakaliuca tiko ga na cakacaka vakavunau.

31, 32. Na vakatulewa vakasakiti cava e tauca na Mataveilewai Cecere e Zaire? E tarai ira vakacava na tacida?

³¹ Ni oti e vica na yabaki, sa qai dokai na nodra dodonu na tamata yadua, mani lailai kina nodra tusaqati na iVakadinadina. E kila na Komiti ni Tabana ni qo na gauna me vakaraitaki kina na vakatatabu ena Mataveilewai Cecere e Zaire. E vakasakiti ni vakadonuya me rogoci na kisi. Sa voleka ni vitu na yabaki nona vakatabuya na peresitedi na noda cakacaka. Ia ena 8 Janueri, 1993, e lewa na Mataveilewai ni beca na lawa na matanitu ena ka e cakava vei ira na iVakadinadina, mani bokoci na vakatatabu. Vakasamataka mada! E rivarivabitaki na nodratou bula na turaganilewa, ia era bokoca na vakatulewa nei peresitedi! E kaya o Brother Holmes: “Keimami raica ena veilewai na ka e rawa ni cakava o Jiova me veisautaka na ituvaki.” (Tani. 2:21) Na qaqa qo e vaqaqacotaka nodra vakabauta na tacida. Era vakila ni dusimaki ira noda Tui o Jisu mera kila na ka mera cakava ena gauna veiganiti.

³² Ni sa bokoci na vakatatabu, sa vakatarai tale ena valenivolavola  ni tabana mera gole yani na daukaulotu, tara na valenivolavola ni tabana vou, qai vakacurumi yani na ivola vakaivolatabu. f Dua na ka na nodra marau na dauveiqaravi ni Kalou e vuravura raraba nira raica nona taqomaka o Jiova nodra bula vakayalo na nona tamata!—Aisea 52:10.

33. Na cava eda vulica ena so na kisi ni veilewai eda sa dikeva oti?

³³ Eda vakadinadinataka ena kisi ni veilewai kece qo na dina ni vosa ni yalayala i Jisu: “Niu na solia vei kemudou na gusu kei na vuku era na sega ni sabaya rawa se veibataka na kemudou meca kece.” (Wilika Luke 21:12-15.) Ena so na gauna, eda vakadinadinataka nona vakarautaka o Jiova eso era vakataki Kamelieli ena noda gauna mera taqomaki ira na nona tamata, se uqeti ira na turaganilewa kei ira na loya yaloqaqa mera valataka na lewadodonu. E vakatawayagataka o Jiova na iyaragi era cakava na dauveitusaqati. (Wilika Aisea 54:17.) Na veitusaqati ena sega ni tarova na cakacaka ni Kalou.

34. Na cava e vakasakiti kina noda qaqa ena veilewai? Na cava e vakadinadinataka qori? (Raica tale ga na kato “ Na Qaqa Vakairogorogo ena Mataveilewai e Vakatetei Kina na Matanitu ni Kalou.”)

³⁴ Na cava e vakasakiti kina na noda qaqa ena veilewai? Dikeva mada qo: Eda sega ni rogo se dauveivakamuai. Eda sega tale ga ni veidigidigi, tokona na veika vakapolitiki, se veivakamuai vei ira na daunipolitiki. O ira na tacida era kau ena mataveilewai era raici mera “sega ni vuli vinaka sara qai tauvanua ga.” (Caka. 4:13) Ena rai vakatamata, sa na sega tu ga ni totaki keda na mataveilewai me qai saqati ira na iliuliu ni lotu kei ira na daunipolitiki. Ia ena levu na gauna, era dau tokoni keda na mataveilewai! Na noda qaqa ena veilewai e vakadinadinataka nida lako ‘ena mata ni Kalou, da qai tisaipeli i Karisito.’ (2 Kor. 2:17) Eda duavata gona kei na ka e tukuna na yapositolo o Paula: “E dau vukei au o Jiova, au na sega ni rere.”—Iper. 13:6.