“Ni se qai yabaki ono na luve i keirau yalewa sa vakamacalataki vua na veika me baleta na alakaolo. Keirau nanuma ni na sega ni kila e dua na ka me baleta na alakaolo, ia keirau kidroa ni buta vinaka toka kina.”​—Alexander.

•  Ka mo kila

•  Ka o rawa ni cakava

•  Na ka e kaya na iVolatabu me baleta na alakaolo

 E bibi mo veivosakitaka kei ira na luvemu na alakaolo. Kua ni waraka mera sa itabagone sara. E kaya o Khamit mai Rusia: “Au diva meu se vakamacalataka vei luve i keirau tagane na ka me baleta na alakaolo ni se gone. Au sa qai kila qo na kena bibi niu rogoca ni se qai yabaki 13 ga sa dau gunu alakaolo tiko.”

 Cava mo kauai kina?

•   O ira sara ga nona lewe ni kalasi o luvemu, na itukutuku e kaburaki, vaka kina na tivi era rawa ni uqeta na nona rai me baleta na alakaolo.

•   E tukuna na isoqosoqo ni tabana ni bula na U.S. Centers for Disease Control and Prevention, ni 11 na pasede ni gunu alakaolo e vakayacori e Merika taucoko era okati sara tiko ga kina na gone e se sega ni dodonu mera gunu.

 Sa rauta mera veiuqeti na vakailesilesi ena tabana ni bula mera vakavulici ira na luvedra na itubutubu me baleta na vakarerevaki ni alakaolo. Ia era na cakava vakacava qori?

 Vakasamataka rawa toka na nodra taro na luvemu. Era dau via kila na ka na gone, ia o ira na qase cake toka e levu sara na ka era via kila. Ena bibi gona mo vakarautaka vinaka nomu isaunitaro. Kena ivakaraitaki:

•   Ke via kila o luvemu se gunugunu tu vakacava na alakaolo, o rawa ni kaya vua ni waini e vaka na wainimoli wiwi, ia na bia e kaukaua sara.

•   Ke via tovolea, tukuna vua ni se malumalumu na yagona e sega ni vinaka me gunuva. Tukuna na ka e rawa ni yaco: E rawa ni vinaka ina yago ni vakamalumutaka. Ia ke gunuvi vakasivia e rawa tale ni cowiri kina na ulu, caka eso na itovo lialia, ena cavuta tale ga eso na ka ena qai veivutunitaka.​—Vosa Vakaibalebale 23:29-​35.

 Vakavulici iko. E kaya na iVolatabu: “Na tamata yalomatua e lewa vinaka na nona ivalavala.” (Vosa Vakaibalebale 13:16) Mo kila na ka e dau yaco ni vakayagataki na alakaolo, kei na yabaki ni bula e vakadonui vakalawa ena nomu vanua me rawa ni gunu kina e dua. Ena vakarautaki iko mo vukei luvemu.

 Vakaliuliu ni veivosakitaka. E kaya o Mark e dua na tama e Peritania: “E rawa ni vakavu veilecayaki sara ga na vakayagataki ni alakaolo vei ira na gone. Au tarogi luvequ tagane e yabaki walu se cava e nanuma me baleta na gunu alakaolo, e donu se sega. Au digia na gauna vinaka qai veiganiti meu tarogi koya kina, e veivuke sara ga qori ena nona talaucaka na lomana.”

 Ena raica sara vakabibi o luvemu ke o dau veivosakitaka vakalevu na veika me baleta na alakaolo. Me vakatau ena nona yabaki ni bula nomu veivosakitaka na ka me baleta na alakaolo. Okata tale ga ena nomu veivakavulici eso na ka me vaka nona dau qaqarauni e gaunisala, kei na veika e vauca na veiyacovi.

 Mo ivakaraitaki. Era vaka na sipazi na gone, era dau katona na ka era raica ni wavoliti ira. E laurai tale ga ena vakadidike ni ka era cakava na itubutubu e dau uqeti ira vakalevu na luvedra. Ke o gunu alakaolo gona mo vakaseavutaka kina nomu lomaocaoca se me vakacegui iko, ena nanuma tale ga o luvemu ni iwali sara ga ni nuiqawaqawa qori. Saga mo ivakaraitaki vinaka, kua ni gunu alakaolo vakasivia.