فصل ۷
آیا همچون خدا برای زندگی ارزش قائلید؟
«نزد تو چشمهٔ حیات است.»— مزمور ۳۶:۹.
۱، ۲. کدام هدیهٔ الٰهی امروزه برای ما مسیحیان به ویژه اهمیت دارد، و چرا؟
پدر آسمانیمان هدیهای بسیار پرارزش به ما بخشیده است. این هدیه حیات ما انسانها در مقام مخلوقاتی هوشمند است؛ مخلوقات هوشمندی که قادرند خصوصیات خالقشان را نیز منعکس کنند. (پیدایش ۱:۲۷) ما انسانها توانایی درک و بهکارگیری اصول کتاب مقدّس را مدیون همین هدیه هستیم. با به کار بستن این اصول میتوانیم خدا را بهتر بشناسیم، به او عشق ورزیم، ‹خوب را از بد تشخیص دهیم› و شخصیت مسیحی خود را رشد دهیم.— عبرانیان ۵:۱۴.
۲ امروزه توانایی ما در درک و بهکارگیری اصول کتاب مقدّس بسیار اهمیت دارد؛ زیرا تحوّلات زندگی مدرن امروز، چنان است که هر قدر هم به قوانین افزوده شود، باز هم آن قوانین نمیتواند پاسخگوی تمام شرایط زندگی ما مسیحیان باشد. تحوّلات علم پزشکی امروز نمونهٔ بارز این ادعاست؛ به ویژه در مورد محصولات و معالجات پزشکی مربوط به خون. از این رو کسانی که میخواهند مطیع یَهُوَه باشند، به این امر توجه خاصّی دارند. اگر ما اصول کتاب مقدّس را در این خصوص بشناسیم، قادر خواهیم بود تصمیماتی بگیریم که هم وجدان آسودهای داشته باشیم و هم در پناه محبت خدا بمانیم. (امثال ۲:۶-۱۱) در این فصل به بررسی برخی از این اصول میپردازیم.
حیات و خون مقدّس است
۳، ۴. اوّلین اشاره به تقدّس خون، در کدام قسمت کتاب مقدّس است، و این مطلب بر چه اصولی بنا نهاده شده است؟
۳ اندکی پس از آن که قائن، برادر خود هابیل را به قتل رساند، یَهُوَه برای اوّلین پیدایش ۴:۱۰) آری، قائن با قساوت تمام برادرش را از زندگی محروم کرده بود. از دید یَهُوَه خون هابیل مظهر جان و حیات او بود؛ به همین دلیل یَهُوَه گفت که «خون» هابیل برای انتقام فریاد برآورده است.— عبرانیان ۱۲:۲۴.
بار به رابطهٔ نزدیک حیات و خون همچنین تقدّس آنها اشاره کرد. یَهُوَه به قائن چنین گفت: «خون برادرت از زمین نزد من فریاد برمیآورد!» (۴ خدا بعد از توفان زمان نوح به انسانها اجازه داد که از گوشت حیوانات برای طعام استفاده کنند؛ اما از خون آنها نخورند. خدا چنین فرمود: «گوشت را با جانش که خون او باشد، مخورید. و هرآینه انتقام خون شما را برای جان شما خواهم گرفت.» (پیدایش ۹:۴، ۵) این قانون که شامل حال تمامی نوادگان نوح تا به امروز میشود، تأکیدی است بر اصلی که از گفتهٔ یَهُوَه به قائن استنباط میشود؛ این که خون موجود زنده مظهر جان و حیات اوست. قانون الٰهی به نوح در خصوص خون، همچنین تأکیدی است بر این اصل که یَهُوَه سرچشمهٔ حیات است و هر انسانی را که به حیات و خون بیحرمتی کند، مقصر میداند.— مزمور ۳۶:۹.
۵، ۶. چگونه شریعت موسی نشان میدهد که خون مقدّس و باارزش است؟ (کادر « برای زندگی حیوانات ارزش قائل باشیم» ملاحظه شود.)
۵ این دو اصل را در شریعت موسی نیز میتوان مشاهده کرد. در لاویان ۱۷:۱۰، ۱۱ آمده است: «هر کس . . . هر قِسم خون را بخورد، من روی خود را بر آن شخصی که خون خورده باشد بر میگردانم، و او را از میان قومش منقطع خواهم ساخت. زیرا که جان جسد [یعنی بدن] در خون است، و من آن را بر مذبح به شما دادهام تا برای جانهای شما کفّاره کند، زیرا خون است که برای جان کفّاره میکند.» *— کادر « قدرت خون در پوشاندن گناه» ملاحظه شود.
۶ مطابق قانون شریعت اگر خون حیوان قربانیشده برای استفاده در مذبح به کار نمیرفت، باید بر زمین ریخته میشد. این کار به مفهوم سمبولیک به این معنا بود که حیات را به صاحب اصلی آن بازمیگرداندند. (تثنیه ۱۲:۱۶؛ حِزْقِیال ۱۸:۴) البته، لازم نبود که اسرائیلیان تا آخرین ذرهٔ خون را از گوشت خارج میکردند. اگر فرد اسرائیلی به نشانهٔ احترام به خدای هستیبخش، حیوان را به نحو درست ذبح میکرد و خون آن را بیرون میریخت، میتوانست با وجدان آسوده آن را بخورد.
۷. داود چگونه نشان داد که به تقدّس خون واقف است؟
۷ داود، مردی مقبول خدا، کاملاً با اصول نهفته در قوانین الٰهی در خصوص خون آشنا بود. (اعمال ۱۳:۲۲) یک بار وقتی سه تن از مردان جنگی داود او را تشنه دیدند به اردوگاه دشمن رخنه کرده، از چاه برای او آب آوردند. داود نخواست از آن آب بنوشد و گفت: «حاشا از من که این کار را بکنم. مگر این خون آن کسان نیست که به خطر جان خود رفتند؟» آری، آن آب به قیمت به خطر افتادن جان آن مردان به دست آمده بود. از این رو داود آن آب را همچون خون ‹به جهت یَهُوَه ریخت.›— ۲سموئیل ۲۳:۱۵-۱۷.
۸، ۹. آیا دیدگاه خدا در خصوص حیات و خون بعد از پایهگذاری جماعت مسیحی تغییر کرد؟ توضیح دهید.
۸ حدود ۲۴۰۰ سال پس از قانونی که یَهُوَه به نوح داد و حدود ۱۵۰۰ سال بعد از شریعت موسی، هیئت ادارهکنندهٔ مسیحیان قرن اوّل، تحت الهام الٰهی چنین نوشتند: «روحالقدس و ما مصلحت چنین دیدیم که باری بر دوش شما ننهیم، جز این ضروریات که از خوراک تقدیمی به بتها و خون و گوشت حیوانات خفهشده و بیعفتی [زنا] بپرهیزید.»— اعمال ۱۵:۲۸، ۲۹.
۹ آری، هیئت ادارهکننده در قرن اوّل کاملاً تشخیص داده بود که خون مقدّس است و استفادهٔ نادرست از آن به اندازهٔ بتپرستی و زنا خطاست. امروزه نیز مسیحیان حقیقی چنین دیدی به خون دارند. آنان هنگام تصمیمگیری در مورد امور مربوط به خون، میتوانند بر پایهٔ اصول و مبانی کتاب مقدّس تصمیمی اتخاذ کنند که یَهُوَه را خشنود سازد.
مصارف پزشکی و درمانی خون
۱۰، ۱۱. الف) نظر شاهدان یَهُوَه در مورد انتقال خون کامل و مشتقات اصلی آن چیست؟ ب) در خصوص پرهیز از خون در چه مواردی مسیحیان ممکن است تصمیمی متفاوت بگیرند؟
۱۰ شاهدان یَهُوَه میدانند که ‹پرهیز از خون› به مفهوم پرهیز از اهدای خون، قبول خون دیگران همچنین ذخیرهٔ خون خود برای استفادهٔ مجدّد آن است. آنان همچنین به احترام قانون الٰهی چهار مشتق اصلی خون یعنی گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید، پلاکتها و پلاسما را نیز نمیپذیرند.
۱۱ امروزه این مشتقات اصلی خون را میتوان به اجزای کوچکتری نیز تقسیم کرد. سؤال اینجاست که آیا یک مسیحی میتواند این اجزای خون را بپذیرد؟ آیا اجزای کوچک خون و برخی شیوههای جرّاحی» ملاحظه شود.
او این اجزا را نیز «خون» تلقّی میکند؟ هر فرد مسیحی باید شخصاً در این مورد تصمیم بگیرد. مورد دیگری که هر فرد مسیحی باید شخصاً در مورد آن تصمیم بگیرد، انتخاب روشهای درمانی است که در آنها خون خود شخص— البته بدون آن که ذخیره شود— به کار میرود. از جمله این روشها میتوان به تصفیهٔ خون (Hemodialysis)، رقیق کردن خون (Hemodilution) و حفظ خون (Cell Salvage) اشاره کرد.— ضمیمهٔ «۱۲. در خصوص موضوعات مربوط به وجدان باید چه دیدی داشته باشیم و چگونه عمل کنیم؟
۱۲ آیا اموری که مسیحیان باید در مورد آنها شخصاً تصمیم بگیرند، در نظر یَهُوَه کم اهمیت است؟ خیر. یَهُوَه حقیقتاً به افکار و نیّتهای ما اهمیت میدهد. (امثال ۱۷:۳؛ ۲۴:۱۲ خوانده شود.) از این رو لازم است هنگام تصمیمگیری در خصوص محصولات و روشهای درمانی مربوط به خون، به یَهُوَه دعا و در مورد آن تحقیق کنیم. سپس مطابق وجدانمان که آن را به کمک کتاب مقدّس شکل دادهایم، تصمیم بگیریم. (رومیان ۱۴:۲، ۲۲، ۲۳) قطعاً درست نیست که دیگران نظراتشان را به ما تحمیل کنند و خود نیز نباید از کسی بپرسیم، ‹اگر شما جای من بودید چه تصمیمی میگرفتید؟› در این گونه موارد هر مسیحی خود «بار خود را خواهد بُرد.» *— غَلاطیان ۶:۵؛ رومیان ۱۴:۱۲؛ کادر « آیا خون را مقدّس میشمارم؟» ملاحظه شود.
قوانین یَهُوَه گواه محبت بیکران او
۱۳. اصول و قوانین یَهُوَه چه حقیقتی را در مورد او آشکار میسازد؟ نمونهای بیاورید.
۱۳ قوانین و اصول کتاب مقدّس از حکمت یَهُوَه قانونگذار ما گواهی میدهد و نشان میدهد که او همچون پدری مهربان عمیقاً به فکر رفاه فرزندان خویش است. (مزمور ۱۹:۷-۱۱) هر چند که قانون ‹پرهیز از خون› به منظور حفظ سلامتی داده نشده است، با این حال، ما را از عوارض تزریق خون حفظ میکند. (اعمال ۱۵:۲۰) حتی در پزشکی مدرن بسیاری از پزشکان، جرّاحیهای بدون خون را بهترین شیوهٔ جرّاحی خواندهاند. از دید مسیحیان حقیقی نظر این پزشکان تأییدی است بر حکمت بیکران و محبت پدرانهٔ یَهُوَه خدا.— اِشَعْیا ۵۵:۹ خوانده شود؛ یوحنا ۱۴:۲۱، ۲۳.
۱۴، ۱۵. الف) عمق محبت خدا به قومش را در کدام یک از قوانین او میتوان مشاهده کرد؟ ب) چگونه میتوانیم اصولی را که در پس این قوانین است به کار گیریم؟
۱۴ در بسیاری از قوانین شریعت میتوان توجه یَهُوَه خدا را به رفاه و سلامت افراد قوم خود مشاهده کرد. برای مثال، از آنجایی که در اسرائیل از پشتبام خانهها بسیار استفاده میشد، یَهُوَه اسرائیلیان را موظف کرده بود که دور پشتبامهای خود دیواری به عنوان جانپناه بسازند. (تثنیه ۲۲:۸؛ ۱سموئیل ۹:۲۵، ۲۶؛ نَحَمِیا ۸:۱۶؛ اعمال ۱۰:۹) همچنین مطابق قوانین یَهُوَه، گاوی که ممکن بود به دیگران آسیب برساند باید بسته نگاه داشته میشد. (خروج ۲۱:۲۸، ۲۹) نادیده گرفتن این قوانین به این معنی بود که شخص برای جان دیگران ارزش قائل نبود و اگر حادثهای روی میداد او خون به گردن داشت.
امثال ۲۲:۳؛ جامعه ۱۱:۹، ۱۰.
۱۵ ما چگونه میتوانیم اصولی را که در پس این قوانین است به کار گیریم؟ شاید بتوانیم به امنیت اتومبیل، طرز رانندگی، انتخاب تفریحات، وضعیت خانه و محل کار و عادات حیوانات خانگیمان بیشتر توجه کنیم. در برخی کشورها عامل اصلی مرگ جوانان حوادث است؛ اغلب نیز به این دلیل که خود را بیجهت به خطر میاندازند. بعضی از جوانان تصوّر میکنند آسیبناپذیرند و صرفاً برای هیجان بیشتر به فعالیتهای پرمخاطره دست میزنند. اما جوانانی که میخواهند در پناه محبت یَهُوَه بمانند، برای زندگی ارزش قائلند و از چنین طرز فکر نامعقول و فعالیتهایی دوری میکنند. به این طریق هم از جوانی خود لذّت میبرند و هم خود را از خطرات دور نگاه میدارند.—۱۶. کدام یک از اصول کتاب مقدّس سِقط جنین را منع میکند؟ (پاورقی نیز ملاحظه شود.)
۱۶ در نظر یَهُوَه حتی زندگی جنین نیز ارزشمند است. در اسرائیل باستان اگر شخصی به زنی باردار صدمه میزد و آن زن یا حتی بچهاش میمرد، خدا ضارب را قاتل محسوب میکرد و ضارب میبایست «جان به عوض جان» میداد. * (خروج ۲۱:۲۲، ۲۳ از ترجمهٔ دنیای جدید در پاورقی خوانده شود. *) فکرش را بکنید یَهُوَه با دیدن این که سالانه بسیاری فرزند خود را سِقط میکنند، چه احساسی دارد. به راستی، چه بسیارند کسانی که فرزند خود را قربانی خودخواهیهای خود و به نوعی قربانی آزادی جنسی میکنند.
۱۷. چگونه میتوانید کسی را که پیش از آشنایی با اصول الٰهی سِقط جنین کرده است تسلّی دهید؟
۱۷ حال اگر خواهری مسیحی پیش از آن که با اصول الٰهی آشنا شود سِقط جنین کرده باشد، آیا مورد رحمت یَهُوَه قرار خواهد گرفت؟ بله، بیتردید یَهُوَه مزمور ۱۰۳:۸-۱۴؛ اِفِسُسیان ۱:۷) مسیح خود در این خصوص گفت: «من برای دعوت پارسایان نیامدهام، بلکه آمدهام تا گناهکاران را به توبه دعوت کنم.»— لوقا ۵:۳۲.
گناهکاری را که بر پایهٔ خون مسیح توبه کرده باشد خواهد بخشید. (نفرت را از دل ریشهکن کنید
۱۸. کتاب مقدّس در مورد عامل اصلی خونریزیها چه میگوید؟
۱۸ یَهُوَه نه تنها از ما میخواهد که به کسی آسیبی نرسانیم، بلکه انتظار دارد نفرت را که عامل بسیاری خونریزیهاست از دل ریشهکن کنیم. یوحنای رسول نوشته است: «کسی که از برادر خود نفرت دارد، قاتل است.» (۱یوحنا ۳:۱۵) نفرت در اینجا به معنی دوست نداشتن برادر خود نیست، بلکه به این معنی است که شخص آرزوی مرگ برادر خود را داشته باشد. دشمنی چنین شخصی اغلب به صورت تهمتهای بدخواهانه و ناروا بروز میکند؛ اتهاماتی که اگر واقعیت میداشت شخص از دید یَهُوَه محکوم شمرده میشد. (لاویان ۱۹:۱۶؛ تثنیه ۱۹:۱۸-۲۱؛ مَتّی ۵:۲۲) پس چقدر مهم است که دلمان را پاک کنیم و مراقب باشیم که ذرّهای خصومت و نفرت در آن به جا نماند.— یعقوب ۱:۱۴، ۱۵؛ ۴:۱-۳.
۱۹. شخصی که اصول کتاب مقدّس را راهنمای خود ساخته است، چه دیدی به آیاتی همچون مزمور ۱۱:۵ و فیلیپیان ۴:۸، ۹ دارد؟
۱۹ کسانی که همچون یَهُوَه برای زندگی و حیات ارزش قائلند و میخواهند در پناه محبت او بمانند، از خشونت به هر شکل آن دوری میکنند. مزمورنویس در مورد یَهُوَه خدا میگوید: «جان او بیزار است از آن که خشونت را دوست میدارد.» (مزمور ۱۱:۵، ترجمهٔ هزارهٔ نو) این مزمور غیر از آن که جنبهای از شخصیت یَهُوَه را آشکار میکند، حاوی اصلی است که میتواند همواره راهنمای زندگی ما باشد. با مد نظر داشتن این اصل ما دوستداران خدا از تفریحات و سرگرمیهایی که به شکلی خشونت و آزار را رواج میدهد، پرهیز میکنیم. همچنین دانستن این که یَهُوَه «خدای آرامش» و صلح است، خادمان او را بر آن میدارد که برای برخورداری از صلح و آرامش، ذهن و دل خود را با هر آنچه دوستداشتنی، پسندیده و شایان ستایش است پر کنند.— فیلیپیان ۴:۸، ۹ خوانده شود.
از سازمانهایی که خون به گردن دارند حذر کنید
۲۰-۲۲. مسیحیان در خصوص دنیا چه موضعی اتخاذ میکنند، و چرا؟
۲۰ از نظر یَهُوَه خدا دنیای شیطان، خون بسیاری را به گردن دارد. کتاب مقدّس دانیال ۸:۳، ۴، ۲۰-۲۲؛ مکاشفه ۱۳:۱، ۲، ۷، ۸) از سوی دیگر، بسیاری از سوداگران و دانشمندان دنیا با این قدرتهای درندهخو همدست شدهاند و به منظور سودهای هنگفت به تولید مرگبارترین سلاحها دست زدهاند. به راستی که میتوان گفت «تمامی دنیا در آن شرور لمیده است» یا تحت تسلّط شیطان است.— ۱یوحنا ۵:۱۹.
نظامهای سیاسی دنیا را به حیواناتی وحشی تشبیه میکند که خون میلیونها نفر از جمله خادمان خدا را بیرحمانه به زمین ریختهاند. (۲۱ پیروان حقیقی عیسی ‹به دنیا تعلّق ندارند› و به دلیل بیطرف ماندن در امور سیاسی و جنگها چه شخصاً و چه به شکل گروهی مسئول ریخته شدن خون کسی نیستند. * (یوحنا ۱۵:۱۹؛ ۱۷:۱۶) همچنین تحت آزار و اذیت همچون مسیح، هرگز دست به خشونت نمیزنند و حتی به دشمنانشان محبت میورزند و برای آنان دعا میکنند.— مَتّی ۵:۴۴؛ رومیان ۱۲:۱۷-۲۱.
۲۲ مهمتر از همه از آنجایی که «بابل بزرگ» یا امپراتوری ادیان کاذب، بیش از همه خون به گردن دارد، مسیحیان حقیقی از آن دوری میکنند. کتاب مقدّس میگوید: «در او، خون انبیا و مقدّسان باز یافته شد، و خون همهٔ کسان که بر پهنهٔ زمین کشته شدند.» سپس به ما مسیحیان چنین هشدار میدهد: «ای قوم من، از این شهر بیرون آیید.»— مکاشفه ۱۷:۶؛ ۱۸:۲، ۴، ۲۴.
۲۳. بیرون آمدن از «بابل بزرگ» به چه مفهوم است؟
۲۳ بیرون آمدن از «بابل بزرگ» تنها قطع کردن رابطهٔ خود با دینی کاذب نیست. کسی که از بابل بزرگ بیرون میآید، باید از تمام اعمال زشتی که ادیان کاذب علناً ترویج میدهند و یا انجام آنها را محکوم نمیکنند، دوری کند. از جمله این اعمال میتوان به بیبندوباری جنسی، دخالت در امور سیاسی و حرص و طمع در ثروتاندوزی اشاره کرد که عامل بسیاری از قتلها و خونریزیها در سطح جهان است.— مزمور ۹۷:۱۰ خوانده شود؛ مکاشفه ۱۸:۷، ۹، ۱۱-۱۷.
۲۴، ۲۵. الف) یَهُوَه بر چه مبنایی به شخص توبهکاری که خون به گردن دارد رحمت نشان میدهد؟ ب) این امر ما را به یاد کدام تدارک در زمان باستان میاندازد؟
۲۴ هر یک از ما پیش از آن که خود را به یَهُوَه وقف کنیم و تعمید بگیریم به شکلی به دنیای شیطان متعلّق بودیم و در نتیجه میتوان گفت خون به گردن داشتیم. اما زمانی که راهمان را در زندگی تغییر دادیم، به ارزش قربانی عیسی ایمان آوردیم و زندگیمان را به خدا وقف کردیم، از رحمت و امنیت روحانی او برخوردار شدیم. (اعمال ۳:۱۹) این امنیت الٰهی ما را به یاد شهرهای ملجا در زمان باستان میاندازد.— اعداد ۳۵:۱۱-۱۵؛ تثنیه ۲۱:۱-۹.
۲۵ شهرهای ملجا چگونه امنیت شخص را تضمین میکرد؟ اگر فردی اسرائیلی تصادفاً موجب مرگ کسی میشد، باید در یکی از شهرهای ملجا پناه میگرفت. شخص پس از محاکمهاش به دست داورانِ شهر، باید تا زمان مرگ کاهن اعظم در آنجا میماند. پس از آن آزاد بود که در هر کجا که میخواست زندگی کند. این قانون الٰهی به خوبی رحمت خدا و ارزش والایی را که یَهُوَه خدا برای زندگی یک انسان قائل است، نشان میدهد. امروزه نیز ممکن است ما ناخواسته قوانین خدا در خصوص تقدّس زندگی و خون را زیر پا بگذاریم و مستحق مرگ ابدی شویم. مشابه شهرهای ملجا، یَهُوَه امروزه نیز این امکان را برای ما فراهم کرده است تا بتوانیم از طریق فدیهٔ مسیح مورد رحمت او قرار گیریم. آیا شما نیز به ارزش این مَتّی ۲۴:۲۱؛ ۲قُرِنتیان ۶:۱، ۲.
تدارک الٰهی پی بردهاید؟ چگونه میتوانید از این تدارک پرارزش قدردانی کنید؟ ما امروزه بسیار به «مصیبت عظیم» نزدیک هستیم. پس بجاست از دیگران دعوت کنیم که با ما از این تدارک پرمهر خدا بهرهمند شوند.—موعظهٔ شما نشان میدهد که برای حیات همنوعانتان ارزش قائلید
۲۶-۲۸. از چه جهت موقعیت ما با موقعیت حِزْقِیال نبی قابل مقایسه است، و چگونه میتوانیم در پناه محبت خدا بمانیم؟
۲۶ امروزه موقعیت قوم خدا را میتوان با موقعیت حِزْقِیال نبی مقایسه کرد. یَهُوَه از حِزْقِیال خواست که همچون «دیدهبان» هشدارهایی را به گوش خاندان اسرائیل برساند. یَهُوَه به او گفت: «هر گاه سخنی از دهان من بشنوی باید از سوی من به ایشان هشدار بدهی.» اگر حِزْقِیال از رساندن این پیام کوتاهی میکرد، خون کسانی را که در نابودی اورشلیم به هلاکت میرسیدند، به گردن میداشت. (حِزْقِیال ۳۳:۷-۹، ترجمهٔ مژده برای عصر جدید) اما حِزْقِیال از یَهُوَه فرمانبرداری کرد و در نتیجه خون کسی بر گردن او نبود.
۲۷ پایان نظام شیطان بسیار نزدیک است. از این رو، شاهدان یَهُوَه خود را موظف میدانند که خبر مژدهٔ پادشاهی خدا و «یوم انتقام» او را به گوش همگان برسانند. آنان این وظیفه را افتخاری بزرگ میشمارند. (اِشَعْیا ۶۱:۲؛ مَتّی ۲۴:۱۴) آیا شما نیز در حد توان خود در این فعالیت نجاتبخش سهیم هستید؟ پولُس رسول این وظیفه را بسیار جدّی قلمداد میکرد. او چنین گفت: «من از خون همه بری هستم، زیرا در اعلام ارادهٔ کامل خدا به شما کوتاهی نکردهام.» (اعمال ۲۰:۲۶، ۲۷) به راستی که چه الگوی خوبی برای همهٔ ما!
۲۸ البته برای این که خود را در آغوش پر مهر و پدرانهٔ یَهُوَه نگاه داریم، تنها داشتن دیدگاهی مشابه خدا در خصوص حیات و خون کافی نیست. ما همچنین باید از دیدگاه او پاک و مقدّس باشیم. این مطلب را در فصل بعد مورد بررسی قرار خواهیم داد.
^ بند 5 در مجلّهٔ علمی ساینتیفیک اَمریکَن در خصوص این گفتهٔ الٰهی که ‹جان بدن در خون است› آمده است: «به غیر از مفهوم استعاری این عبارت به راستی جان و حیات انسان در خون است؛ زیرا تمامی انواع سلولهای خونی برای حیات ضروری است.»
^ بند 12 «سؤالات خوانندگان» در برج دیدهبانی اوّل ژوئیه ۲۰۰۴ صفحات ۱۹-۲۱ چاپ شاهدان یَهُوَه ملاحظه شود.
^ بند 16 در بسیاری از ترجمههای کتاب مقدّس این آیات به صورتی ترجمه شده است که گویی شخص تنها در صورتی به مرگ محکوم میشود که باعث کشته شدن زن باردار شود. اما فرهنگنویسان در خصوص متن عبری خروج ۲۱:۲۳ گفتهاند که «معقول نیست که تصوّر کنیم این آیه تنها در مورد جان مادر صحبت کند.» به علاوه در کتاب مقدّس اشارهای به سن نطفه یا جنین نشده است. این نشان میدهد مجازاتی که تعیین شده بود به سن جنین بستگی نداشت.
^ بند 16 خروج ۲۱:۲۲، ۲۳ (دج): «اگر عدهای با هم درگیر شوند و در جریان این دعوا طوری به زنی حامله صدمه بزنند که بچهٔ وی پیش از موعد به دنیا بیاید، ولی مادر و فرزندش زنده بمانند، ضارب باید مبلغی به عنوان غرامت، موافق آنچه شوهر زن معین کند در حضور قاضی به او بپردازد. ولی اگر مادر و یا فرزند جانشان را از دست بدهند در آن صورت جان به عوض جان باید داده شود.»
^ بند 21 فصل ۵ تحت عنوان «چگونه خود را از دنیا جدا نگاه دارید؟» ملاحظه شود.
^ بند 71 برای اطلاعات بیشتر ضمیمهٔ «اجزای کوچک خون و برخی شیوههای جرّاحی» ملاحظه شود.