Η ζωή στη γη θα ήταν εντελώς ανέφικτη αν δεν είχε υπάρξει μια σειρά από πολύ ευτυχείς «συγκυρίες», μερικές από τις οποίες δεν έγιναν γνωστές ή πλήρως αντιληπτές παρά μόνο τον 20ό αιώνα. Αυτές οι συγκυρίες περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Τη θέση της Γης στο γαλαξία μας και στο ηλιακό σύστημα, καθώς και την τροχιά, την κλίση, την ταχύτητα περιστροφής της και τον ασυνήθιστο δορυφόρο της, τη σελήνη

• Το μαγνητικό πεδίο και την ατμόσφαιρα που δρουν σαν διπλή ασπίδα

• Τους φυσικούς κύκλους που ανανεώνουν και καθαρίζουν τον αέρα του πλανήτη και το απόθεμά του σε νερό

Καθώς εξετάζετε το καθένα από αυτά τα σημεία, ρωτήστε τον εαυτό σας: “Είναι τα χαρακτηριστικά της γης προϊόν τυφλής τύχης ή σχεδιασμού με συγκεκριμένο σκοπό;”

Όταν γράφετε τη διεύθυνσή σας, τι περιλαμβάνετε σε αυτήν; Ίσως αναφέρετε τη χώρα, την πόλη και την οδό όπου κατοικείτε. Αντίστοιχα, η θέση της γης μπορεί να προσδιοριστεί θεωρώντας ως «χώρα» της το γαλαξία μας, «πόλη» της το ηλιακό σύστημα​—δηλαδή τον ήλιο και τους πλανήτες του—​και «οδό» της την τροχιά που διαγράφει μέσα στο ηλιακό σύστημα. Χάρη στην πρόοδο της αστρονομίας και της φυσικής, οι επιστήμονες έχουν μάθει πολλά όσον αφορά τα πλεονεκτήματα του ειδικού μας στίγματος μέσα στο σύμπαν.

Κατ’ αρχάς, η «πόλη» μας, δηλαδή το ηλιακό σύστημα, βρίσκεται στην ιδανική περιοχή του γαλαξία​—ούτε πολύ κοντά στο κέντρο ούτε πολύ μακριά από αυτό. Η συγκεκριμένη «κατοικήσιμη ζώνη», όπως την αποκαλούν οι επιστήμονες, περιέχει ακριβώς τις σωστές συγκεντρώσεις των χημικών στοιχείων που είναι απαραίτητα για τη συντήρηση της ζωής. Πιο μακριά, αυτά τα στοιχεία είναι πολύ ανεπαρκή. Πιο κοντά, η «γειτονιά» είναι πολύ επικίνδυνη εξαιτίας της μεγαλύτερης ποσότητας ενδεχομένως θανατηφόρας ακτινοβολίας και άλλων παραγόντων. «Ζούμε σε εξαιρετική τοποθεσία», λέει το περιοδικό Σαϊεντίφικ Αμέρικαν (Scientific American).¹

Η ιδανική «οδός»: Εξίσου «εξαιρετική» είναι και η «οδός» της γης, δηλαδή η τροχιά της μέσα στην «πόλη» του ηλιακού μας συστήματος. Αυτή η τροχιά, η οποία διαγράφεται περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον ήλιο, βρίσκεται μέσα σε μια περιορισμένη κατοικήσιμη ζώνη, όπου η ζωή ούτε παγώνει ούτε καίγεται. Επιπλέον, η πορεία της γης είναι σχεδόν κυκλική, διατηρώντας μας στην ίδια περίπου απόσταση από τον ήλιο όλο το χρόνο.

Ο ήλιος, στο μεταξύ, είναι η τέλεια «ενεργειακή μονάδα». Είναι σταθερός, έχει το ιδανικό μέγεθος και εκπέμπει ακριβώς τη σωστή ποσότητα ενέργειας. Δικαιολογημένα, έχει χαρακτηριστεί «πολύ ξεχωριστό άστρο».²

Ο τέλειος «γείτονας»: Αν έπρεπε να επιλέξετε έναν πολύ κοντινό γείτονα για τη γη, δεν θα μπορούσατε να βρείτε καλύτερο από τη σελήνη. Η διάμετρός της είναι λίγο μεγαλύτερη από το ένα τέταρτο της διαμέτρου της γης. Έτσι λοιπόν, αν συγκριθεί με άλλους  δορυφόρους στο ηλιακό μας σύστημα, η σελήνη μας είναι ασυνήθιστα μεγάλη σε σχέση με τον πλανήτη γύρω από τον οποίο περιστρέφεται. Απλή συγκυρία; Μάλλον απίθανο.

Κατ’ αρχάς, η σελήνη είναι η κύρια αιτία της παλίρροιας των ωκεανών, η οποία παίζει ζωτικό ρόλο στην οικολογία της γης. Επιπλέον, η σελήνη συμβάλλει στο να παραμένει σταθερός ο άξονας περιστροφής του πλανήτη. Ο πλανήτης μας, χωρίς αυτόν το δορυφόρο που είναι φτιαγμένος «στα μέτρα του», θα κλυδωνιζόταν σαν σβούρα, ίσως μάλιστα γέρνοντας και πέφτοντας στο πλάι! Οι επακόλουθες κλιματικές, παλιρροϊκές και άλλες αλλαγές θα ήταν καταστροφικές.

Η τέλεια κλίση και περιστροφή της γης: Η κλίση των 23,4 μοιρών περίπου που έχει η γη επιφέρει τον ετήσιο κύκλο των εποχών, ρυθμίζει τις θερμοκρασίες και επιτρέπει να υπάρχει ευρύ φάσμα κλιματικών ζωνών. «Φαίνεται ότι ο άξονας του πλανήτη μας έχει “ιδανική” κλίση», αναφέρει το βιβλίο Η Σπάνια Γη​—Γιατί η Πολύπλοκη Ζωή Είναι Ασυνήθιστη στο Σύμπαν (Rare Earth​—Why Complex Life Is Uncommon in the Universe).³

Το ίδιο «ιδανική» είναι και η διάρκεια της μέρας και της νύχτας, η οποία είναι αποτέλεσμα της περιστροφής της γης. Αν η ταχύτητα περιστροφής ήταν σημαντικά μικρότερη, οι μέρες θα ήταν μεγαλύτερες και η πλευρά της γης που θα ήταν στραμμένη στον ήλιο θα καιγόταν ενώ η άλλη πλευρά θα πάγωνε. Αντίστροφα, αν η γη περιστρεφόταν πολύ γρηγορότερα, οι μέρες θα ήταν μικρότερες, έχοντας διάρκεια λίγων ίσως ωρών, και η γρήγορη περιστροφή της γης μπορεί να προκαλούσε ισχυρότατους θυελλώδεις ανέμους και άλλες βλαβερές επιπτώσεις.

Το διάστημα είναι ένα επικίνδυνο μέρος όπου η θανατηφόρα ακτινοβολία αφθονεί και τα μετεωροειδή αποτελούν συνεχή κίνδυνο. Ωστόσο, ο γαλάζιος πλανήτης μας φαίνεται ότι ταξιδεύει σε αυτό το γαλαξιακό «πεδίο βολής» σχετικά αλώβητος. Γιατί; Επειδή η γη προστατεύεται από μια εντυπωσιακή πανοπλία​—ένα πανίσχυρο μαγνητικό πεδίο και μια ειδικά σχεδιασμένη ατμόσφαιρα.

Το μαγνητικό πεδίο της γης: Ο πυρήνας της γης είναι μια περιστρεφόμενη σφαίρα από λιωμένο σίδηρο, η οποία χαρίζει στον πλανήτη μας ένα τεράστιο και ισχυρό μαγνητικό πεδίο που εκτείνεται μακριά στο διάστημα. Αυτή η ασπίδα μάς προστατεύει από τη μέγιστη ένταση της κοσμικής ακτινοβολίας και από ενδεχομένως θανάσιμες δυνάμεις που προέρχονται από τον ήλιο. Σε αυτές τις δυνάμεις περιλαμβάνεται ο ηλιακός άνεμος, που είναι μια συνεχής ροή φορτισμένων σωματιδίων, οι ηλιακές εκλάμψεις, οι οποίες μέσα σε μερικά λεπτά απελευθερώνουν ενέργεια ίση με δισεκατομμύρια βόμβες υδρογόνου, καθώς και οι εκρήξεις που λαβαίνουν χώρα στο εξωτερικό στρώμα, ή αλλιώς στο στέμμα, του ήλιου, οι οποίες εκτοξεύουν δισεκατομμύρια τόνους ύλης προς το διάστημα. Μπορείτε να δείτε φανερές υπενθυμίσεις της προστασίας που σας προσφέρει το μαγνητικό πεδίο  της γης​—οι ηλιακές εκλάμψεις και οι εκρήξεις στο στέμμα του ήλιου προκαλούν έντονο σέλας, δηλαδή ζωηρόχρωμες επιδείξεις φωτός, ορατές στην ανώτερη ατμόσφαιρα κοντά στους μαγνητικούς πόλους της γης.

Η ατμόσφαιρα της γης: Αυτή η «κουβέρτα» από αέρια, όχι μόνο μας προσφέρει τη δυνατότητα να αναπνέουμε, αλλά επίσης μας παρέχει επιπρόσθετη προστασία. Ένα εξωτερικό στρώμα της ατμόσφαιρας, η στρατόσφαιρα, περιέχει μια μορφή οξυγόνου που ονομάζεται όζον, το οποίο απορροφά μέχρι και το 99 τοις εκατό της εισερχόμενης υπεριώδους (UV) ακτινοβολίας. Έτσι λοιπόν, το στρώμα του όζοντος προστατεύει από την επικίνδυνη ακτινοβολία πολλές μορφές ζωής​—περιλαμβανομένων των ανθρώπων και του πλαγκτόν στο οποίο βασιζόμαστε για την παραγωγή μεγάλου μέρους του οξυγόνου μας. Η ποσότητα του στρατοσφαιρικού όζοντος δεν είναι προκαθορισμένη. Αντίθετα, μεταβάλλεται, αυξάνοντας όταν μεγαλώνει η ένταση της ακτινοβολίας UV. Επομένως, το στρώμα του όζοντος είναι μια ισχυρή, αποτελεσματική ασπίδα.

Η ατμόσφαιρα μας προστατεύει επίσης από έναν καθημερινό καταιγισμό διαστημικών απορριμμάτων​—εκατομμυρίων αντικειμένων, το μέγεθος των οποίων κυμαίνεται από μικροσκοπικά σωματίδια μέχρι και ογκόλιθους. Στη συντριπτική πλειονότητά τους καίγονται στην ατμόσφαιρα και γίνονται εκλάμψεις φωτός που ονομάζονται μετέωρα. Ωστόσο, οι ασπίδες της γης δεν εμποδίζουν τη διέλευση των μορφών ακτινοβολίας που είναι απαραίτητες για τη ζωή, όπως είναι η θερμότητα και το ορατό φως. Η ατμόσφαιρα μάλιστα διευκολύνει τη διάχυση της θερμότητας σε όλη την υδρόγειο, ενώ τη νύχτα λειτουργεί σαν κουβέρτα, επιβραδύνοντας τη διαφυγή της θερμότητας.

Η ατμόσφαιρα και το μαγνητικό πεδίο της γης αποτελούν αληθινά θαύματα σχεδιασμού τα οποία δεν έχουν κατανοηθεί ακόμη πλήρως. Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί και για τους κύκλους που συντηρούν τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη.

Αν σε μια πόλη κοβόταν η παροχή καθαρού αέρα και νερού και έφραζαν οι αποχετεύσεις της, σύντομα θα ακολουθούσαν οι ασθένειες και ο θάνατος. Αλλά σκεφτείτε: Ο πλανήτης μας δεν μοιάζει με εστιατόριο, στο οποίο γίνεται αφενός εισαγωγή καινούριων τροφίμων και προμηθειών αφετέρου δε αποκομιδή των απορριμμάτων. Ο καθαρός αέρας και το καθαρό νερό από τα οποία εξαρτόμαστε δεν εισάγονται από το έξω διάστημα και τα απόβλητα δεν εξαποστέλλονται σε αυτό. Πώς, λοιπόν, παραμένει υγιής και κατοικήσιμη η γη; Η απάντηση βρίσκεται στους φυσικούς κύκλους, όπως είναι ο κύκλος του νερού, του άνθρακα, του οξυγόνου και του αζώτου, οι οποίοι εξηγούνται εδώ και παρουσιάζονται απλοποιημένοι.

Ο κύκλος του νερού: Το νερό είναι ουσιώδες για τη ζωή. Κανείς μας δεν μπορεί να ζήσει χωρίς νερό περισσότερο από λίγες ημέρες. Ο κύκλος του νερού διοχετεύει πόσιμο, καθαρό νερό σε όλο τον πλανήτη. Περιλαμβάνει τρία στάδια. (1) Η ηλιακή ενέργεια ανυψώνει νερό στην ατμόσφαιρα μέσω εξάτμισης. (2) Η συμπύκνωση αυτού του καθαρισμένου νερού παράγει σύννεφα. (3) Τα σύννεφα, με τη σειρά τους, σχηματίζουν βροχή, χαλάζι, χιονόνερο ή χιόνι, που πέφτει στο έδαφος, και αργότερα εξατμίζεται πάλι, ολοκληρώνοντας έτσι τον κύκλο. Πόσο νερό ανακυκλώνεται κάθε χρόνο; Σύμφωνα με υπολογισμούς, αρκετό για να σκεπάσει την επιφάνεια της γης ομοιόμορφα σε ύψος μεγαλύτερο των ογδόντα εκατοστών.⁴

Οι κύκλοι του άνθρακα και του οξυγόνου: Όπως γνωρίζετε, για να παραμείνετε ζωντανοί πρέπει να αναπνέετε​—να εισπνέετε οξυγόνο και να εκπνέετε διοξείδιο του άνθρακα. Αλλά εφόσον αμέτρητα δισεκατομμύρια άνθρωποι και ζώα κάνουν το ίδιο πράγμα, πώς συμβαίνει και δεν στερεύει ποτέ η ατμόσφαιρά μας από οξυγόνο ούτε υπερφορτώνεται με διοξείδιο του άνθρακα; Η απάντηση βρίσκεται στον κύκλο του οξυγόνου. (1) Στα πλαίσια μιας εκπληκτικής διαδικασίας η οποία ονομάζεται φωτοσύνθεση, τα φυτά προσλαμβάνουν το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέουμε εμείς και το χρησιμοποιούν μαζί με την ενέργεια από το ηλιακό φως για να παράγουν υδατάνθρακες και οξυγόνο. (2) Όταν εμείς εισπνέουμε οξυγόνο, ολοκληρώνουμε αυτόν τον κύκλο. Όλη η παραγωγή υδατανθράκων και αναπνεύσιμου αέρα από τα φυτά επιτελείται με καθαρό, αποτελεσματικό και αθόρυβο τρόπο.

 Ο κύκλος του αζώτου: Η ζωή στη γη εξαρτάται επίσης από την παραγωγή οργανικών μορίων, όπως είναι οι πρωτεΐνες. (Α) Για την παραγωγή αυτών των μορίων, είναι απαραίτητο το άζωτο. Ευτυχώς, αυτό το αέριο αποτελεί περίπου το 78 τοις εκατό της ατμόσφαιράς μας. Οι αστραπές και τα βακτήρια μετατρέπουν το άζωτο σε συστατικά τα οποία μπορούν να απορροφηθούν από τα φυτά. (Β) Στη συνέχεια, τα φυτά περιλαμβάνουν αυτά τα συστατικά στο σχηματισμό οργανικών μορίων. Έτσι λοιπόν, τα ζώα που τρώνε αυτά τα φυτά προσλαμβάνουν επίσης άζωτο. (Γ) Τελικά, όταν τα φυτά και τα ζώα πεθαίνουν, τα αζωτούχα συστατικά διασπώνται από βακτήρια. Αυτή η διαδικασία αποσύνθεσης απελευθερώνει το άζωτο πίσω στο χώμα και στην ατμόσφαιρα, ολοκληρώνοντας τον κύκλο.

Οι άνθρωποι, με όλη την προηγμένη τεχνολογία που διαθέτουν, δημιουργούν αμέτρητους τόνους μη ανακυκλώσιμων τοξικών αποβλήτων κάθε χρόνο. Ωστόσο, η γη ανακυκλώνει όλα τα απόβλητά της τέλεια, χρησιμοποιώντας ένα μεγαλοφυές χημικό σύστημα.

Πώς νομίζετε ότι ήρθαν σε ύπαρξη τα συστήματα ανακύκλωσης που έχει η γη; «Αν το οικοσύστημα της Γης είχε όντως εξελιχθεί μόνο κατά τύχη, δεν θα ήταν δυνατόν να έχει φτάσει σε τόσο τέλειο επίπεδο περιβαλλοντικής αρμονίας», λέει ο θρησκευτικός και επιστημονικός συγγραφέας Μ. Α. Κόρεϊ.⁵ Συμφωνείτε εσείς με το συμπέρασμά του;