ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
«Να Φεύγετε από την Πορνεία»
«Νεκρώστε, λοιπόν, τα μέλη του σώματός σας τα οποία είναι πάνω στη γη όσον αφορά την πορνεία, την ακαθαρσία, τη σεξουαλική όρεξη, τη βλαβερή επιθυμία και την πλεονεξία, η οποία είναι ειδωλολατρία».
1, 2. Πώς σχεδίαζε ο Βαλαάμ να βλάψει το λαό του Ιεχωβά;
Ο ΨΑΡΑΣ πηγαίνει στον αγαπημένο του ψαρότοπο. Έχει κατά νου ένα συγκεκριμένο είδος ψαριού. Διαλέγει δόλωμα και ρίχνει την πετονιά του στο νερό. Μέσα σε λίγες στιγμές, η πετονιά τεντώνεται, το καλάμι λυγίζει, και ο ψαράς ανεβάζει το ψάρι που έπιασε. Χαμογελάει επειδή ξέρει ότι διάλεξε το σωστό δόλωμα.
2 Το έτος 1473 Π.Κ.Χ., ένας άνθρωπος ονόματι Βαλαάμ προβληματιζόταν για το ποιο δόλωμα να χρησιμοποιήσει. Η λεία που ήθελε να πιάσει, όμως, ήταν ο λαός του Θεού, που είχε στρατοπεδεύσει στις Πεδιάδες του Μωάβ, στις παρυφές της Υποσχεμένης Γης. Ο Βαλαάμ ισχυριζόταν ότι ήταν προφήτης του Ιεχωβά, αλλά στην πραγματικότητα ήταν απλώς ένας άπληστος άνθρωπος ο οποίος είχε μισθωθεί για να καταραστεί τον Ισραήλ. Εντούτοις, χάρη στην παρέμβαση του Ιεχωβά, το μόνο που κατάφερε ο Βαλαάμ ήταν να ευλογήσει τον Ισραήλ. Αποφασισμένος να κερδίσει την αμοιβή του, ο Βαλαάμ σκέφτηκε ότι ίσως θα μπορούσε να εξωθήσει τον Θεό να καταραστεί ο ίδιος το λαό του αν ο λαός έμπαινε στον πειρασμό να διαπράξει χονδροειδή αμαρτία. Με αυτόν το στόχο κατά νου, ο Βαλαάμ έριξε το δόλωμα
3. Σε ποιο βαθμό πέτυχε το σχέδιο του Βαλαάμ;
3 Απέδωσε αυτό το στρατηγικό σχέδιο; Ως έναν βαθμό, ναι. Δεκάδες χιλιάδες Ισραηλίτες «κατάπιαν» το δόλωμα και
4. Γιατί έγιναν χιλιάδες Ισραηλίτες λεία της ανηθικότητας;
4 Τι οδήγησε σε εκείνη τη συμφορά; Πολλοί από το λαό είχαν αναπτύξει πονηρή καρδιά με το να αποτραβηχτούν από τον Ιεχωβά, τον ίδιο εκείνον Θεό που τους είχε απελευθερώσει από την Αίγυπτο, τους είχε θρέψει στην έρημο και τους είχε οδηγήσει με ασφάλεια στη γη της υπόσχεσης. (Εβραίους 3:12) Αναφερόμενος σε αυτό το θέμα, ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Ούτε να πορνεύουμε, όπως πόρνευσαν μερικοί από αυτούς, απλώς και μόνο για να πέσουν, είκοσι τρεις χιλιάδες σε μία ημέρα». *
5, 6. Γιατί είναι πολύτιμη για εμάς σήμερα η αφήγηση σχετικά με την αμαρτία του Ισραήλ στις Πεδιάδες του Μωάβ;
5 Η αφήγηση στο βιβλίο των Αριθμών περιέχει πολλά σημαντικά διδάγματα για το λαό του Θεού σήμερα, ο οποίος στέκεται στο κατώφλι μιας πολύ μεγαλύτερης υποσχεμένης γης. (1 Κορινθίους 10:11) Για παράδειγμα, η μανία του κόσμου με το σεξ αντανακλά τη μανία των αρχαίων Μωαβιτών αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα. Επιπρόσθετα, κάθε χρόνο χιλιάδες Χριστιανοί γίνονται λεία της ανηθικότητας
6 Βλέπετε εσείς τον εαυτό σας στις σύγχρονες Πεδιάδες του Μωάβ; Μπορείτε να δείτε στον ορίζοντα το βραβείο σας
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΡΝΕΙΑ;
7, 8. Τι είναι «πορνεία», και πώς θερίζουν ό,τι σπέρνουν αυτοί που πορνεύουν;
7 Ο όρος «πορνεία», όπως χρησιμοποιείται στην Αγία Γραφή, αναφέρεται στις αθέμιτες σεξουαλικές σχέσεις εκτός Γραφικού γάμου. Περιλαμβάνει τη μοιχεία, την ιεροδουλία και τις σεξουαλικές σχέσεις ανάμεσα σε ανύπαντρα άτομα, καθώς επίσης το στοματικό και το πρωκτικό σεξ και τη σεξουαλική χρήση των γεννητικών οργάνων ενός ατόμου με το οποίο κάποιος δεν είναι παντρεμένος. Περιλαμβάνει επίσης τέτοιες πράξεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου καθώς και την κτηνοβασία. *
8 Οι Γραφές είναι σαφέστατες: Όσοι πορνεύουν δεν μπορούν να παραμείνουν στη Χριστιανική εκκλησία και δεν θα λάβουν αιώνια ζωή. (1 Κορινθίους 6:9· Αποκάλυψη 22:15) Επιπρόσθετα, ακόμη και τώρα προξενούν πολλή βλάβη στον εαυτό τους, υφιστάμενοι λόγου χάρη απώλεια της αξιοπιστίας και του αυτοσεβασμού τους, ένταση στο γάμο τους, ένοχη συνείδηση, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, αρρώστιες, ακόμη και θάνατο. (Γαλάτες 6:7, 8) Γιατί να πάρετε έναν δρόμο σπαρμένο με τόση δυστυχία; Το λυπηρό είναι ότι πολλοί δεν σκέφτονται τόσο μακροπρόθεσμα όταν κάνουν το πρώτο εσφαλμένο βήμα
ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ —ΕΝΑ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ
9. Είναι η πορνογραφία αβλαβής, όπως ισχυρίζονται μερικοί; Εξηγήστε.
9 Σε πολλές χώρες, η πορνογραφία προβάλλεται στα περίπτερα, στη μουσική και στην τηλεόραση, ενώ διαποτίζει πραγματικά το Ιντερνέτ. * Είναι άραγε αβλαβής, όπως ισχυρίζονται μερικοί; Ούτε κατά διάνοια! Αυτοί που βλέπουν πορνογραφική ύλη μπορεί να καταλήξουν στο σημείο να αυνανίζονται κατά συνήθεια και να καλλιεργούν «επαίσχυντες σεξουαλικές ορέξεις», οι οποίες μπορεί να επιφέρουν εθισμό στο σεξ, διεστραμμένες επιθυμίες, έντονη δυσαρμονία στο γάμο, ακόμη και διαζύγιο. * (Ρωμαίους 1:24-27· Εφεσίους 4:19) Ένας ερευνητής παρομοιάζει τον εθισμό στο σεξ με τον καρκίνο. Πρόκειται για μια αρρώστια που «συνεχίζει να αναπτύσσεται και να εξαπλώνεται», λέει. «Σπάνια αναστρέφεται μόνη της και είναι επίσης πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί και να θεραπευτεί».
10. Με ποιους τρόπους μπορούμε να εφαρμόζουμε την αρχή που βρίσκεται στα εδάφια Ιακώβου 1:14, 15; (Βλέπε επίσης το πλαίσιο « Βρήκε τη Δύναμη να Είναι Ηθικά Καθαρός».)
10 Αναλογιστείτε τα λόγια που είναι καταγραμμένα στα εδάφια Ιακώβου 1:14, 15: «Ο καθένας δοκιμάζεται με το να ελκύεται και να δελεάζεται από την ίδια του την επιθυμία. Έπειτα η επιθυμία, αφού συλλάβει, γεννάει την αμαρτία· και η αμαρτία, αφού επιτελεστεί, γεννάει το θάνατο». Γι’ αυτό, αν κάποια κακή επιθυμία μπει στη διάνοιά σας, αναλάβετε αμέσως δράση για να απαλλαχτείτε από αυτήν! Για παράδειγμα, αν δείτε άθελά σας αισθησιακές εικόνες, στρέψτε γρήγορα το βλέμμα σας αλλού ή κλείστε το κομπιούτερ ή αλλάξτε κανάλι στην τηλεόραση. Κάντε οτιδήποτε είναι απαραίτητο για να μην ενδώσετε στην ανήθικη επιθυμία προτού αυτή βγει εκτός ελέγχου και σας κυριεύσει!
11. Όταν παλεύουμε με εσφαλμένες επιθυμίες, πώς μπορούμε να δείχνουμε την εμπιστοσύνη μας στον Ιεχωβά;
11 Εκείνος που μας γνωρίζει καλύτερα από όσο γνωρίζουμε εμείς τον εαυτό μας έχει βάσιμους λόγους να μας προτρέπει: «Νεκρώστε, λοιπόν, τα μέλη του σώματός σας τα οποία είναι πάνω στη γη όσον αφορά την πορνεία, την ακαθαρσία, τη σεξουαλική όρεξη, τη βλαβερή επιθυμία και την πλεονεξία, η οποία είναι ειδωλολατρία». (Κολοσσαείς 3:5) Ομολογουμένως, αυτό μπορεί να είναι δύσκολο. Αλλά να θυμάστε ότι έχουμε έναν στοργικό και υπομονετικό ουράνιο Πατέρα τον οποίο μπορούμε να επικαλούμαστε. (Ψαλμός 68:19) Γι’ αυτό, να στρέφεστε γρήγορα σε εκείνον όταν μπαίνουν στη διάνοιά σας εσφαλμένες σκέψεις. Να προσεύχεστε για «δύναμη που ξεπερνάει το φυσιολογικό» και να αναγκάζετε τη διάνοιά σας να συγκεντρώνεται σε άλλα πράγματα.
12. Τι είναι η «καρδιά» μας, και γιατί πρέπει να την προφυλάσσουμε;
12 Ο σοφός Σολομών έγραψε: «Περισσότερο από όλα όσα πρέπει να φυλαχτούν, προφύλασσε την καρδιά σου, γιατί από αυτήν εξέρχονται οι πηγές της ζωής». (Παροιμίες 4:23) Η «καρδιά» μας είναι ο εσωτερικός μας εαυτός, αυτό που πραγματικά είμαστε ως άτομα στα μάτια του Θεού. Επιπρόσθετα, η αξιολόγηση που κάνει ο Θεός για την «καρδιά» μας
Η ΑΣΟΦΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΔΕΙΝΑΣ
13. Ποια ήταν η Δείνα, και γιατί ήταν άσοφη η επιλογή φίλων που έκανε;
13 Όπως είδαμε στο Κεφάλαιο 3, οι φίλοι μας μπορούν να ασκήσουν ισχυρή επιρροή πάνω μας, είτε προς το καλό είτε προς το κακό. (Παροιμίες 13:20· 1 Κορινθίους 15:33) Πάρτε για παράδειγμα τη Δείνα, κόρη του πατριάρχη Ιακώβ. (Γένεση 34:1) Παρά την καλή της ανατροφή, η Δείνα ενήργησε άσοφα και έπιασε φιλίες με Χαναναίες κοπέλες. Όπως οι Μωαβίτες, έτσι και οι Χαναναίοι ήταν διαβόητοι για την ανηθικότητά τους. (Λευιτικό 18:6-25) Στα μάτια των Χαναναίων αντρών, περιλαμβανομένου και του Συχέμ
14. Πώς οδήγησε σε τραγωδία η επιλογή φίλων που έκανε η Δείνα;
Γένεση 34:1-4) Και η Δείνα δεν ήταν η μόνη που υπέφερε ως αποτέλεσμα. Η επιλογή της ως προς τις συναναστροφές πυροδότησε γεγονότα τα οποία έφεραν ντροπή και όνειδος σε ολόκληρη την οικογένειά της.
15, 16. Πώς μπορούμε να αποκτήσουμε αληθινή σοφία; (Βλέπε επίσης το πλαίσιο « Εδάφια για Στοχασμό».)
15 Αν η Δείνα έμαθε ένα σημαντικό μάθημα, το έμαθε αφού έπαθε. Εκείνοι που αγαπούν τον Ιεχωβά και υπακούν σε αυτόν δεν χρειάζεται να πάθουν για να μάθουν τα μαθήματα της ζωής. Επειδή ακούν τον Θεό, επιλέγουν να “περπατούν Παροιμίες 13:20α) Έτσι κατανοούν «ολόκληρη την πορεία αυτού που είναι καλό» και αποφεύγουν περιττά προβλήματα και πόνους.
16 Η θεϊκή σοφία είναι διαθέσιμη σε όλους όσους λαχταρούν να την αποκτήσουν και οι οποίοι ενεργούν σύμφωνα με αυτή τους την επιθυμία εμμένοντας στην προσευχή και μελετώντας τακτικά το Λόγο του Θεού, καθώς και την ύλη που παρέχει η τάξη του πιστού δούλου. (Ματθαίος 24:45· Ιακώβου ) Σημαντική είναι επίσης η ταπεινοφροσύνη, η οποία φαίνεται από την προθυμία μας να υπακούμε στις Γραφικές συμβουλές. ( 1:52 Βασιλέων 22:18, 19) Για παράδειγμα, ένας Χριστιανός ίσως παραδέχεται κατά βάση ότι η καρδιά του μπορεί να είναι δόλια και σε απελπιστική κατάσταση. (Ιερεμίας 17:9) Αλλά όταν η περίσταση το απαιτεί, είναι αρκετά ταπεινός ώστε να δεχτεί συγκεκριμένη, στοργική συμβουλή και βοήθεια;
17. Περιγράψτε μια κατάσταση η οποία είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μέσα σε μια οικογένεια, και εξηγήστε πώς ένας πατέρας θα μπορούσε να συζητήσει λογικά με την κόρη του.
17 Φανταστείτε την εξής κατάσταση. Ένας πατέρας δεν επιτρέπει στην κόρη του και σε έναν νεαρό Χριστιανό να βγουν χωρίς συνοδό. Η κοπέλα απαντάει: «Μα δεν μου έχεις εμπιστοσύνη, μπαμπά; Δεν θα κάνουμε τίποτα κακό!» Μπορεί να αγαπάει τον Ιεχωβά και να έχει τις καλύτερες προθέσεις, αλλά «περπατάει με [θεϊκή] σοφία»; “Φεύγει από την πορνεία”; Ή μήπως «εμπιστεύεται στη δική [της] καρδιά», ενεργώντας ανόητα; (Παροιμίες 28:26) Ίσως μπορείτε να σκεφτείτε και άλλες αρχές που θα βοηθούσαν αυτόν τον πατέρα και την κόρη του να συζητήσουν λογικά γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα.
Ο ΙΩΣΗΦ ΕΦΕΥΓΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΡΝΕΙΑ
18, 19. Ποιος πειρασμός προέκυψε στη ζωή του Ιωσήφ, και πώς τον χειρίστηκε εκείνος;
18 Ένας θαυμάσιος νεαρός που αγαπούσε τον Θεό και έφευγε από την πορνεία ήταν ο Ιωσήφ, ετεροθαλής αδελφός της Δείνας. (Γένεση 30:20-24) Όταν ο Ιωσήφ ήταν παιδί, είδε από πρώτο χέρι τα αποτελέσματα της ανοησίας της αδελφής του. Αναμφίβολα αυτές οι αναμνήσεις, καθώς και η επιθυμία του Ιωσήφ να παραμείνει στην αγάπη του Θεού, τον προστάτεψαν χρόνια αργότερα στην Αίγυπτο όταν η σύζυγος του κυρίου του προσπαθούσε «καθημερινά» να τον αποπλανήσει. Βέβαια, ο Ιωσήφ ήταν δούλος, οπότε δεν μπορούσε να υποβάλει απλώς την παραίτησή του και να φύγει! Έπρεπε να χειριστεί την κατάσταση σοφά και θαρραλέα. Αυτό και έκανε λέγοντας επανειλημμένα «όχι» στη σύζυγο του Πετεφρή και, στο τέλος, φεύγοντας από αυτήν.
19 Σκεφτείτε: Αν ο Ιωσήφ είχε φαντασιώσεις για εκείνη τη γυναίκα ή αν εντρυφούσε κατά συνήθεια σε ονειροπολήσεις σχετικά με το σεξ, θα είχε καταφέρει να κρατήσει την ακεραιότητά του; Πιθανότατα όχι. Αντί να τρέφει αμαρτωλές σκέψεις, ο Ιωσήφ θεωρούσε πολύτιμη τη σχέση του με τον Ιεχωβά, όπως φανέρωναν τα λόγια του προς τη σύζυγο του Πετεφρή. «Ο κύριός μου», έλεγε, «δεν μου έχει απαγορεύσει τίποτα απολύτως εκτός από εσένα, επειδή είσαι σύζυγός του. Πώς, λοιπόν, θα μπορούσα να διαπράξω αυτό το μεγάλο κακό και να αμαρτήσω εναντίον του Θεού;»
20. Πώς κατηύθυνε ο Ιεχωβά τα πράγματα στην περίπτωση του Ιωσήφ;
20 Φανταστείτε τη χαρά που πρέπει να ένιωθε ο Ιεχωβά καθώς παρατηρούσε τον νεαρό Ιωσήφ, μακριά από την οικογένειά του, να κρατάει την ακεραιότητά του καθημερινά. (Παροιμίες 27:11) Αργότερα, ο Ιεχωβά κατηύθυνε τα πράγματα έτσι ώστε ο Ιωσήφ όχι μόνο να αποφυλακιστεί αλλά και να γίνει πρωθυπουργός και διαχειριστής των τροφίμων της Αιγύπτου! (Γένεση 41:39-49) Πόσο αληθινά είναι τα λόγια του εδαφίου Ψαλμός 97:10: «Εσείς που αγαπάτε τον Ιεχωβά, να μισείτε το κακό. Αυτός φυλάει την ψυχή των οσίων του· τους ελευθερώνει από το χέρι των πονηρών»!
21. Πώς έδειξε ηθικό σθένος ένας νεαρός αδελφός σε μια αφρικανική χώρα;
21 Παρόμοια σήμερα, πολλοί υπηρέτες του Θεού κάνουν Αμώς 5:15) Κάποιος νεαρός αδελφός σε μια αφρικανική χώρα θυμάται ότι μια συμμαθήτριά του προσφέρθηκε αδιάντροπα να έχει σεξουαλικές σχέσεις μαζί του αν θα τη βοηθούσε σε ένα διαγώνισμα μαθηματικών. «Απέρριψα αμέσως την προσφορά της», λέει ο αδελφός. «Κρατώντας ακεραιότητα, έχω διατηρήσει την αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό μου, πράγματα πολύ πιο πολύτιμα από το χρυσάφι και το ασήμι». Είναι αλήθεια ότι η αμαρτία ίσως προσφέρει «προσωρινή απόλαυση», αλλά αυτές οι φτηνές συγκινήσεις φέρνουν συχνά πολύ πόνο. (Εβραίους 11:25) Επιπρόσθετα, ωχριούν σε σύγκριση με τη διαρκή ευτυχία που φέρνει η υπακοή στον Ιεχωβά.
ΝΑ ΔΕΧΕΣΤΕ ΒΟΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ ΤΟΥ ΕΛΕΟΥΣ
22, 23. (α) Αν ένας Χριστιανός διαπράξει μια σοβαρή αμαρτία, γιατί δεν είναι απελπιστική η κατάστασή του; (β) Ποια βοήθεια είναι διαθέσιμη στον παραβάτη;
22 Επειδή είμαστε ατελείς, όλοι αγωνιζόμαστε να καταπνίξουμε τις σαρκικές επιθυμίες και να κάνουμε το σωστό στα μάτια του Θεού. (Ρωμαίους 7:21-25) Ο Ιεχωβά το γνωρίζει αυτό, «θυμάται ότι είμαστε χώμα». (Ψαλμός 103:14) Ενίοτε, όμως, ένας Χριστιανός ίσως διαπράξει μια σοβαρή αμαρτία. Είναι η κατάστασή του απελπιστική; Κάθε άλλο! Είναι αλήθεια ότι ο παραβάτης μπορεί να θερίσει πικρούς καρπούς, όπως ο Βασιλιάς Δαβίδ. Μολαταύτα, ο Θεός είναι πάντα “πρόθυμος να συγχωρεί” εκείνους που είναι συντετριμμένοι και “ομολογούν φανερά” τις αμαρτίες τους.
23 Επιπρόσθετα, ο Θεός έχει δώσει με καλοσύνη στη Χριστιανική εκκλησία «δώρα σε μορφή ανθρώπων»
“ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΚΑΡΔΙΑ”
24, 25. (α) Πώς έδειξε ο νεαρός που περιγράφεται στα εδάφια Παροιμίες 7:6-23 ότι «στερούνταν καρδιάς»; (β) Πώς μπορούμε εμείς να “αποκτήσουμε καρδιά;”
24 Η Γραφή μιλάει για ανθρώπους οι οποίοι “στερούνται καρδιάς” καθώς και για εκείνους που “αποκτούν καρδιά”. (Παροιμίες 7:7) Λόγω πνευματικής ανωριμότητας και απειρίας στην υπηρεσία του Θεού, κάποιος που “στερείται καρδιάς” μπορεί να μη διαθέτει διάκριση και καλή κρίση. Σαν τον νεαρό που περιγράφεται στα εδάφια Παροιμίες 7:6-23, μπορεί να πέσει πιο εύκολα θύμα σοβαρής αμαρτίας. Ωστόσο, «αυτός που αποκτάει καρδιά» δίνει μεγάλη προσοχή στον εσωτερικό του άνθρωπο κάνοντας τακτική μελέτη του Λόγου του Θεού με προσευχή. Επίσης, όσο είναι δυνατόν στην ατελή του κατάσταση, εναρμονίζει τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τα συναισθήματα και τους στόχους του στη ζωή με εκείνα που επιδοκιμάζει ο Θεός. Με αυτόν τον τρόπο, «αγαπάει την ψυχή του», δηλαδή φέρνει ευλογίες στον εαυτό του, και «πρόκειται να βρει καλό».
25 Αναρωτηθείτε: “Είμαι εγώ πλήρως πεπεισμένος ότι οι κανόνες του Θεού είναι σωστοί; Πιστεύω ακράδαντα ότι η προσκόλληση σε αυτούς οδηγεί στη μεγαλύτερη ευτυχία;” (Ψαλμός 19:7-10· Ησαΐας 48:17, 18) Αν έχετε ακόμη και την ελάχιστη αμφιβολία, πάρτε τα μέτρα σας. Κάντε στοχασμούς γύρω από τις συνέπειες που προκύπτουν αν αψηφά κάποιος τους νόμους του Θεού. Επιπρόσθετα, «γευτείτε και δείτε ότι ο Ιεχωβά είναι αγαθός» με το να ζείτε την αλήθεια και να γεμίζετε τη διάνοιά σας με ωφέλιμες σκέψεις
26. Ποιο σημαντικό θέμα θα εξεταστεί κατόπιν;
Παροιμίες 5:18) Η άποψη του Θεού για το γάμο θα εξεταστεί στα επόμενα δύο κεφάλαια.
26 Ο Δημιουργός μας έπλασε τα αναπαραγωγικά μας όργανα, όχι ως παιχνίδια που προσφέρουν απλώς διασκέδαση, αλλά για να μπορούμε να αναπαραγόμαστε καθώς και να απολαμβάνουμε τις ιδιαίτερες σχέσεις μέσα στα πλαίσια του γάμου. (^ παρ. 4 Το νούμερο που δίνεται στο βιβλίο των Αριθμών περιλαμβάνει προφανώς «τους επικεφαλής του λαού» που εκτελέστηκαν από τους κριτές, οι οποίοι ίσως έφταναν τους 1.000, καθώς και εκείνους που εκτελέστηκαν άμεσα από τον Ιεχωβά.
^ παρ. 7 Για μια εξέταση του τι σημαίνει ακαθαρσία και χαλαρή, έκλυτη διαγωγή, βλέπε «Ερωτήσεις από Αναγνώστες» στη Σκοπιά 15 Ιουλίου 2006, που είναι έκδοση των Μαρτύρων του Ιεχωβά.
^ παρ. 9 Ο όρος «πορνογραφία», όπως χρησιμοποιείται εδώ, αναφέρεται σε οπτική, αναγνωστική ή ηχητική ύλη αισθησιακού περιεχομένου που αποσκοπεί στη σεξουαλική διέγερση. Η πορνογραφία μπορεί να ποικίλλει από την εικόνα ενός ατόμου σε αισθησιακή στάση μέχρι απεικονίσεις των πιο μιαρών σεξουαλικών πράξεων μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων.
^ παρ. 9 Το θέμα του αυνανισμού εξετάζεται στο άρθρο του Παραρτήματος Υπερνικήστε τον Αυνανισμό.