Μελέτες για τη Θεόπνευστη Γραφή και το Ιστορικό Της

Μελέτη Αριθμός 1—Επίσκεψη στη Γη της Επαγγελίας

Τα γεωγραφικά διαμερίσματα αυτής της γης, τα φυσικά χαρακτηριστικά της, τα βουνά και οι κοιλάδες της, οι ποταμοί και οι λίμνες της, το κλίμα, το έδαφος και τα διάφορα είδη της βλάστησής της.

1. (α) Γιατί η ονομασία «Γη της Επαγγελίας» είναι η πιο κατάλληλη; (β) Ποια ένδοξη προοπτική μπορούμε να έχουμε υπόψη μας καθώς εξετάζουμε τη μορφολογία εκείνης της γης;

 ΤΑ ΟΡΙΑ της αρχαίας Γης της Επαγγελίας τα έθεσε ο Ιεχωβά Θεός. (Έξοδ. 23:31· Αριθ. 34:1-12· Ιησ. Ναυή 1:4) Επί πολλούς αιώνες, ορισμένοι αποκαλούσαν αυτή την περιοχή «γη της Παλαιστίνης». Αυτή η λέξη προέρχεται από την εβραϊκή Πελέσεθ. Στις Εβραϊκές Γραφές, αυτή η λέξη αναφέρεται μόνο στα εδάφη των Φιλισταίων, οι οποίοι ήταν εχθροί του λαού του Θεού. (Έξοδ. 15:14) Ωστόσο, αφού ο Ιεχωβά υποσχέθηκε αυτή τη γη στον πιστό Αβραάμ και στους απογόνους του, η ονομασία «Γη της Επαγγελίας» είναι η πιο κατάλληλη. (Γέν. 15:18· Δευτ. 9:27, 28· Εβρ. 11:9) Η γη αυτή παρουσιάζει αξιοσημείωτη ποικιλία στη μορφολογία της, καθώς μέσα σ’ αυτή τη μικρή περιοχή συγκεντρώνονται πολλά από τα διαφορετικά χαρακτηριστικά και τις ακραίες καταστάσεις που υπάρχουν σε όλη τη γη. Εφόσον ο Ιεχωβά μπόρεσε να δώσει για κληρονομιά στους αρχαίους μάρτυρές του μια τέτοια υποσχεμένη γη, με όλη την όμορφη ποικιλία της, τότε ασφαλώς είναι και τώρα σε θέση να δώσει στους αφιερωμένους λάτρεις του, στα πλαίσια ενός νέου κόσμου, έναν ένδοξο παράδεισο, ο οποίος θα εκτείνεται σε όλη τη γη—με βουνά, κοιλάδες, ποταμούς και λίμνες—για να φέρνει ευχαρίστηση σ’ αυτούς. Ας δώσουμε τώρα μεγάλη προσοχή στα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της Γης της Επαγγελίας, καθώς θα κάνουμε ένα φανταστικό ταξίδι εκεί. *

Η ΕΚΤΑΣΗ ΓΕΝΙΚΑ

2. Σε πόση από τη Γη της Επαγγελίας εγκαταστάθηκαν οι Ιουδαίοι, και σε ποια επιπρόσθετη περιοχή;

² Σύμφωνα με τα θεόδοτα όριά της, όπως αναφέρονται στα εδάφια Αριθμοί 34:1-12, η χώρα που είχε υποσχεθεί ο Θεός στον Ισραήλ θα ήταν μια στενή λωρίδα γης. Θα είχε μήκος 480 χιλιόμετρα περίπου, από το βόρειο μέχρι το νότιο άκρο της, και πλάτος 56 χιλιόμετρα περίπου, κατά μέσο όρο. Μόνο κατά τη βασιλεία του Δαβίδ και του Σολομώντα ολοκληρώθηκε η στρατιωτική κατάκτηση ολόκληρης της υποσχεμένης περιοχής, και τέθηκαν υπό έλεγχο πολλοί υποτελείς λαοί. Όμως, το κομμάτι στο οποίο κατοικούσαν ουσιαστικά οι Ιουδαίοι γενικά αναφέρεται ότι εκτείνεται από τη Δαν στο βορρά ως τη Βηρ-σαβεέ στο νότο, απόσταση περίπου 240 χιλιομέτρων. (1 Βασ. 4:25) Το πλάτος της χώρας, από το Όρος Κάρμηλος ως τη Θάλασσα της Γαλιλαίας, είναι περίπου 51 χιλιόμετρα και, στο νότιο μέρος, εκεί όπου η ακτή της Μεσογείου σχηματίζει βαθμιαία μια καμπύλη προς τα νοτιοδυτικά, το πλάτος είναι 80 και πλέον χιλιόμετρα, από τη Γάζα ως τη Νεκρά Θάλασσα. Η επιφάνεια της κατοικημένης αυτής περιοχής δυτικά του Ιορδάνη Ποταμού ήταν μόνο 15.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα περίπου. Αλλά, οι Ισραηλίτες εγκαταστάθηκαν και σε περιοχές ανατολικά του Ιορδάνη (περιοχές που δεν περιλαμβάνονταν στα αρχικώς υποσχεμένα όρια), κι έτσι συνολικά η περιοχή στην οποία εγκαταστάθηκαν είχε επιφάνεια λίγο μικρότερη των 26.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

ΦΥΣΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ

3. Με τη βοήθεια του χάρτη «Φυσικά Διαμερίσματα της Γης της Επαγγελίας» και της παραγράφου, προσδιορίστε με λίγα λόγια τις περιοχές που περικλείουν οι ακόλουθες φυσικές διαιρέσεις αυτής της γης: (α) οι πεδιάδες δυτικά του Ιορδάνη, (β) οι ορεινές περιοχές δυτικά του Ιορδάνη, (γ) τα βουνά και τα οροπέδια ανατολικά του Ιορδάνη.

³ Κατά την επίσκεψή μας στη Γη της Επαγγελίας θα περάσουμε από τις φυσικές διαιρέσεις της χώρας που αναφέρονται παρακάτω. Ο κατάλογος που ακολουθεί αποτελεί οδηγό για το συνοδευτικό χάρτη, ο οποίος δείχνει κατά προσέγγιση τα όρια των περιοχών που εξετάζονται.

Γεωγραφικά Διαμερίσματα

Α. Η Ακτή της Μεγάλης Θάλασσας.—Ιησ. Ναυή 15:12.

Β. Οι Πεδιάδες Δυτικά του Ιορδάνη

1. Η Πεδιάδα του Ασήρ.—Κριτ. 5:17.

2. Η Παράκτια Λωρίδα της Δωρ.—Ιησ. Ναυή 12:23.

 3. Οι Βοσκότοποι του Σαρών.—1 Χρον. 5:16.

4. Η Πεδιάδα της Φιλιστίας.—Γέν. 21:32· Έξοδ. 13:17.

5. Η Κεντρική Κοιλάδα

α. Η Κοιλάδα της Μεγιδδώ (Εσδραελών).—2 Χρον. 35:22.

β. Η Κοιλάδα της Ιεζραέλ.—Κριτ. 6:33.

Γ. Οι Ορεινές Περιοχές Δυτικά του Ιορδάνη

1. Τα Υψώματα της Γαλιλαίας.—Ιησ. Ναυή 20:7· Ησ. 9:1.

2. Τα Βουνά του Καρμήλου.—1 Βασ. 18:19, 20, 42.

3. Τα Βουνά της Σαμάρειας.—Ιερ. 31:5· Αμώς 3:9.

4. Η Σεφηλά (Πεδινή).—Ιησ. Ναυή 11:2· Κριτ. 1:9.

5. Η Ορεινή Περιοχή του Ιούδα.—Ιησ. Ναυή 11:21.

6. Η Έρημος του Ιούδα (Γεσιμών).—Κριτ. 1:16· 1 Σαμ. 23:19.

7. Η Νεγκέμπ (Μεσημβρία).—Γέν. 12:9· Αριθ. 21:1.

8. Η Έρημος Φαράν.—Γέν. 21:21· Αριθ. 13:1-3.

Δ. Η Μεγάλη Αραβά (Η Πεδιάδα, Ρηξιγενής Κοιλάδα).—2 Σαμ. 2:29· Ιερ. 52:7.

1. Η Λεκάνη Χούλα

2. Η Περιοχή Γύρω από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας.—Ματθ. 14:34· Ιωάν. 6:1.

3. Η Περιοχή της Κοιλάδας του Ιορδάνη (Γκορ).—1 Βασ. 7:46· 2 Χρον. 4:17· Λουκ. 3:3.

4. Η Αλμυρά (Νεκρά) Θάλασσα (Θάλασσα της Αραβά).—Αριθ. 34:3· Δευτ. 4:49· Ιησ. Ναυή 3:16.

5. Η Αραβά (Η Πεδιάδα, νότια της Αλμυράς Θαλάσσης).—Δευτ. 2:8.

Ε. Τα Βουνά και τα Οροπέδια Ανατολικά του Ιορδάνη.—Ιησ. Ναυή 13:9, 16, 17, 21· 20:8.

1. Η Γη της Βασάν.—1 Χρον. 5:11· Ψαλμ. 68:15.

2. Η Γη της Γαλαάδ.—Ιησ. Ναυή 22:9.

3. Η Γη του Αμμών και του Μωάβ.—Ιησ. Ναυή 13:25· 1 Χρον. 19:2· Δευτ. 1:5.

4. Το Οροπέδιο του Εδώμ.—Αριθ. 21:4· Κριτ. 11:18.

ΣΤ. Τα Βουνά του Λιβάνου.—Ιησ. Ναυή 13:5.

Α. Η ΑΚΤΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

4. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά και το κλίμα της ακτής;

⁴ Αρχίζοντας την επίσκεψή μας από τα δυτικά, βλέπουμε πρώτα τις ακτές της όμορφης και γαλάζιας Μεσογείου. Εξαιτίας των μεγάλων εκτάσεων με αμμόλοφους, το μόνο καλό φυσικό λιμάνι νότια του Όρους Κάρμηλος βρίσκεται στην Ιόππη· αλλά βόρεια του Καρμήλου τα καλά φυσικά λιμάνια είναι αρκετά. Οι Φοίνικες, που ζούσαν στη χώρα κατά μήκος αυτού του τμήματος της ακτής, έγιναν φημισμένοι ναυτικοί. Η μέση ετήσια θερμοκρασία κατά μήκος της ηλιόλουστης αυτής ακτής είναι ευχάριστη, γύρω στους 19^o Κελσίου, αν και το καλοκαίρι κάνει πολλή ζέστη και η θερμοκρασία τις ώρες της μέρας είναι κατά μέσο όρο γύρω στους 34^o Κελσίου, στη Γάζα.

Β-1 Η ΠΕΔΙΑΔΑ ΤΟΥ ΑΣΗΡ

5, 6. Περιγράψτε με λίγα λόγια (α) την πεδιάδα του Ασήρ, (β) την παράκτια λωρίδα της Δωρ.

⁵ Η παράκτια αυτή πεδιάδα εκτείνεται επί 40 χιλιόμετρα περίπου βόρεια του Όρους Κάρμηλος. Το μεγαλύτερο πλάτος της είναι περίπου 13 χιλιόμετρα, και αποτελεί μέρος της γης που δόθηκε στη φυλή Ασήρ. (Ιησ. Ναυή 19:24-30) Ήταν μια εύφορη μακρόστενη πεδιάδα που παρήγε άφθονα προϊόντα και προμήθευε τρόφιμα για το βασιλικό τραπέζι του Σολομώντα.—Γέν. 49:20· 1 Βασ. 4:7, 16.

Β-2 Η ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΛΩΡΙΔΑ ΤΗΣ ΔΩΡ

⁶ Αυτή η λωρίδα γης συνορεύει με την οροσειρά του Καρμήλου επί 32 χιλιόμετρα περίπου. Έχει πλάτος γύρω στα 4 χιλιόμετρα μόνο. Πρόκειται για μια παράκτια λωρίδα γης που διαχωρίζει τον Κάρμηλο από τη Μεσόγειο. Στο νοτιότερο μέρος της υπάρχει η πόλη Δωρ, που έχει και λιμάνι· στα νότιά της αρχίζουν οι αμμόλοφοι. Οι λόφοι πίσω από τη Δωρ παρήγαν εκλεκτά τρόφιμα για τα συμπόσια του Σολομώντα. Μια κόρη του Σολομώντα είχε παντρευτεί το ‘σιτάρχη’ της περιοχής αυτής.—1 Βασ. 4:7, 11.

Β-3 ΟΙ ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΤΟΥ ΣΑΡΩΝ

7. (α) Πώς αναφέρεται ο Σαρών σε μια προφητεία, και γιατί; (β) Στους εβραϊκούς χρόνους, ως τι χρησιμοποιούνταν η περιοχή αυτή;

⁷ Αν λάβουμε υπόψη μας την παροιμιώδη ομορφιά των λουλουδιών του, είναι κατάλληλο που ο Σαρών αναφέρεται στο προφητικό όραμα που είδε ο Ησαΐας σχετικά με την αποκαταστημένη γη του Ισραήλ. (Ησ. 35:2) Ο Σαρών είναι γόνιμη γη με άφθονα νερά. Είναι πεδιάδα που το πλάτος της κυμαίνεται από 16 ως 19 χιλιόμετρα και το μήκος της εκτείνεται επί 64 χιλιόμετρα περίπου, νότια της παράκτιας λωρίδας της Δωρ. Στους εβραϊκούς χρόνους, υπήρχαν δάση από βελανιδιές στο βόρειο τμήμα του Σαρών. Έβοσκαν εκεί πολλά κοπάδια μετά το θερισμό των σιτηρών. Γι’ αυτόν το λόγο, ονόμαζαν την περιοχή βοσκότοπους του Σαρών. Τον καιρό του Βασιλιά Δαβίδ, τα βασιλικά κοπάδια έβοσκαν στον Σαρών. (1 Χρον. 27:29) Σήμερα, υπάρχουν εκεί μεγάλες εκτάσεις με εσπεριδοειδή.

Β-4 Η ΠΕΔΙΑΔΑ ΤΗΣ ΦΙΛΙΣΤΙΑΣ

8. Πού βρίσκεται η πεδιάδα της Φιλιστίας, και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της;

⁸ Αυτή η εδαφική περιοχή βρίσκεται νότια των βοσκότοπων του Σαρών, και εκτείνεται επί 80 χιλιόμετρα περίπου κατά μήκος της ακτής και γύρω στα 24 χιλιόμετρα προς την ενδοχώρα. (1 Βασ. 4:21) Οι αμμόλοφοι που υπάρχουν κατά μήκος της ακτής εισχωρούν, σε μερικές περιπτώσεις, ως και 6 χιλιόμετρα στην ενδοχώρα. Πρόκειται για μια στεποειδή πεδιάδα με κάπως ανώμαλο έδαφος, που ανέρχεται από τα 30 μέτρα ως και τα 200 μέτρα πίσω από τη Γάζα στο νότο. Το έδαφος είναι πλούσιο, αλλά δεν πέφτουν πολλές βροχές και υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος της ξηρασίας.

Β-5 Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΟΙΛΑΔΑ

9. (α) Ποια 2 μέρη αποτελούν την κεντρική κοιλάδα, και ποια πρακτική αξία είχε αυτή; (β) Με τη βοήθεια των διαγραμμάτων «Χαρακτηριστικές Τομές της Γης της Επαγγελίας», περιγράψτε τη γενική τοπογραφία αυτής της περιοχής.

⁹ Η κεντρική κοιλάδα εκτείνεται από ανατολή προς δύση  και αποτελείται, στην πραγματικότητα, από 2 μέρη, την κοιλάδα της Μεγιδδώ, ή Εσδραελών, στα δυτικά και την κοιλάδα της Ιεζραέλ στα ανατολικά. (2 Χρον. 35:22· Κριτ. 6:33) Διασχίζοντας όλη αυτή την κεντρική κοιλάδα, εύκολα μπορούσε κανείς να πάει από τη ρηξιγενή κοιλάδα του Ιορδάνη στην ακτή της Μεσογείου, κι έτσι αυτή η κοιλάδα έγινε σημαντική εμπορική οδός. Η κοιλάδα της Μεγιδδώ διαρρέεται από τον ποταμό Κισών, ο οποίος περνάει μέσα από ένα στενό άνοιγμα μεταξύ του Όρους Κάρμηλος και των υψωμάτων της Γαλιλαίας, μπαίνει στην πεδιάδα του Ασήρ και από εκεί εκβάλλει στη Μεσόγειο. Τα λίγα νερά του παύουν να τρέχουν κατά τους θερινούς μήνες, αλλά τις άλλες εποχές κυλούν ορμητικά.—Κριτ. 5:21.

10. (α) Περιγράψτε την κοιλάδα της Ιεζραέλ. (β) Με ποια Βιβλικά γεγονότα είναι συνδεδεμένη η περιοχή αυτή;

¹⁰ Η κοιλάδα της Ιεζραέλ εκτείνεται νοτιανατολικά προς τον Ιορδάνη. Αυτό το βαθύπεδο, δηλαδή η κοιλάδα της Ιεζραέλ, έχει πλάτος περίπου 3,2 χιλιόμετρα και καλύπτει απόσταση σχεδόν 19 χιλιομέτρων. Το υψόμετρο είναι αρχικά πάνω από 90 μέτρα και κατόπιν πέφτει σταθερά ως τα 120 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας κοντά στη Βαίθ-σαν. Ολόκληρη η κεντρική κοιλάδα είναι πολύ εύφορη, και το τμήμα της Ιεζραέλ είναι από τα πλουσιότερα μέρη ολόκληρης της χώρας. Αυτή καθαυτή η λέξη Ιεζραέλ σημαίνει ‘Ο Θεός θα Σπείρει Σπόρο’. (Ωσηέ 2:22, ΜΝΚ) Η Γραφή μιλάει για την τερπνότητα και την ομορφιά αυτής της περιοχής. (Γέν. 49:15) Τόσο η Μεγιδδώ όσο και η Ιεζραέλ έπαιξαν στρατηγικό ρόλο στις μάχες που έκανε ο Ισραήλ με τα γύρω έθνη, και εδώ πολέμησε ο Βαράκ, ο Γεδεών, ο Βασιλιάς Σαούλ και ο Ιηού.—Κριτ. 5:19-21· 7:12· 1 Σαμ. 29:1· 31:1, 7· 2 Βασ. 9:27.

Γ-1 ΤΑ ΥΨΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΑΛΙΛΑΙΑΣ

11, 12. (α) Πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η Γαλιλαία στη διακονία του Ιησού, και ποιοι κατάγονταν απ’ αυτή την περιοχή; (β) Αντιπαραβάλετε την Κάτω Γαλιλαία με την Άνω Γαλιλαία.

¹¹ Στο νότιο τμήμα των υψωμάτων της Γαλιλαίας (και γύρω από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας) επιτέλεσε ο Ιησούς το μεγαλύτερο μέρος του έργου του, δίνοντας μαρτυρία για το όνομα και τη Βασιλεία του Ιεχωβά. (Ματθ. 4:15-17· Μάρκ. 3:7) Οι πιο πολλοί ακόλουθοι του Ιησού, περιλαμβανομένων και όλων των 11 πιστών αποστόλων του, κατάγονταν από τη Γαλιλαία. (Πράξ. 2:7) Στην περιοχή αυτή, που λέγεται μερικές φορές Κάτω Γαλιλαία, η χώρα είναι πραγματικά υπέροχη και τα υψώματα δεν ξεπερνούν τα 600 μέτρα. Από το φθινόπωρο ως την άνοιξη, δεν λείπουν οι βροχές σ’ αυτή την όμορφη γη, και γι’ αυτό δεν είναι μια έρημη περιοχή. Την εποχή της άνοιξης κάθε πλαγιά είναι κατάσπαρτη με λουλούδια και κάθε λεκανοπέδιο έχει άφθονα σιτηρά. Στα μικρά πλατώματα υπάρχει πλούσιο καλλιεργήσιμο έδαφος και τα υψώματα είναι πολύ κατάλληλα για την καλλιέργεια ελαιόδεντρων και αμπελιών. Φημισμένες Βιβλικές πόλεις στην περιοχή αυτή είναι η Ναζαρέτ, η Κανά και η Ναΐν. (Ματθ. 2:22, 23· Ιωάν. 2:1· Λουκ. 7:11) Απ’ αυτή την περιοχή ο Ιησούς μπορούσε να αντλεί πλούσια ύλη για να τη χρησιμοποιεί στα παραδείγματά του.—Ματθ. 6:25-32· 9:37, 38.

¹² Στο βόρειο τμήμα, στην Άνω Γαλιλαία, τα υψώματα ξεπερνούν αρκετά τα 1.100 μέτρα και αποτελούν, ουσιαστικά, τους πρόποδες των βουνών του Λιβάνου. Η Άνω Γαλιλαία είναι απομονωμένη, ανεμοδαρμένη και ιδιαίτερα βροχερή περιοχή. Στους Βιβλικούς χρόνους, οι δυτικές πλαγιές ήταν δασοσκεπείς. Το τμήμα αυτό είχε δοθεί στη φυλή Νεφθαλί.—Ιησ. Ναυή 20:7.

Γ-2 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΟΥ ΚΑΡΜΗΛΟΥ

13. (α) Τι είναι, στην πραγματικότητα, ο Κάρμηλος; (β) Ποια μνεία για τον Κάρμηλο γίνεται στην Αγία Γραφή;

¹³ Η ράχη του Όρους Κάρμηλος εισχωρεί επιβλητικά στη Μεσόγειο Θάλασσα. Ο Κάρμηλος είναι, στην πραγματικότητα, βουνοσειρά μήκους περίπου 48 χιλιομέτρων, που ανέρχεται σε ύψος 545 μέτρων πάνω από τη θάλασσα. Εκτείνεται από τα βουνά της Σαμάρειας ως τη Μεσόγειο, και το ακρωτήριο στο οποίο καταλήγει η κύρια κορυφογραμμή του στο βορειοδυτικό άκρο έχει αλησμόνητη χάρη και ομορφιά. (Άσμ. Ασμ. 7:5) Το όνομα Κάρμηλος σημαίνει «Περιβόλι», όνομα πραγματικά ταιριαστό γι’ αυτή τη γόνιμη περιοχή, που είναι στολισμένη με περίφημα αμπέλια, καρποφόρα δέντρα και ελαιόδεντρα. Το εδάφιο Ησαΐας 35:2 το χρησιμοποιεί ως σύμβολο της καρποφόρας δόξας της αποκαταστημένης γης του Ισραήλ: ‘Η τιμή [το μεγαλείο, ΜΝΚ] του Καρμήλου θα δοθεί σ’ αυτήν’. Σ’ αυτό το βουνό προκάλεσε ο Ηλίας τους ιερείς του Βάαλ και ‘έπεσε πυρ παρά Ιεχωβά’, αποδεικνύοντας ότι Αυτός είναι ο υπέρτατος, και από την κορυφή του Καρμήλου έδειξε ο Ηλίας το μικρό σύννεφο που έφερε μεγάλη νεροποντή, τερματίζοντας έτσι θαυματουργικά την ξηρασία στον Ισραήλ.—1 Βασ. 18:17-46.

Γ-3 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΑΣ

14. Ποιες φυλές εγκαταστάθηκαν στα βουνά της Σαμάρειας, και για τι είδους καλλιέργειες είναι κατάλληλη αυτή η περιοχή;

¹⁴ Το νότιο τμήμα αυτού του γεωγραφικού διαμερίσματος είναι το πιο ορεινό, ξεπερνώντας τα 900 μέτρα ύψος στα ανατολικά. (1 Σαμ. 1:1, ΜΝΚ) Σ’ αυτή την περιοχή υπάρχει μεγαλύτερη και πιο σταθερή βροχόπτωση απ’ ό,τι στον Ιούδα, που βρίσκεται νότια. Στην περιοχή αυτή εγκαταστάθηκαν οι απόγονοι του Εφραΐμ, του νεότερου γιου του Ιωσήφ. Στο βόρειο μέρος αυτού του γεωγραφικού διαμερίσματος, το οποίο δόθηκε στη μισή φυλή του Μανασσή, του μεγαλύτερου γιου του Ιωσήφ, υπάρχουν κοιλάδες και μικρές πεδιάδες που περιβάλλονται από υψώματα. Στα υψώματα η γη δεν είναι τόσο εύφορη, αν και υπάρχουν εκεί αμπελώνες και ελαιώνες, χάρη στην ευρεία χρήση αναβαθμίδων στις χαμηλότερες πλαγιές. (Ιερ. 31:5) Ωστόσο, οι μεγαλύτερες κοιλάδες είναι εξαίρετες για την καλλιέργεια σιτηρών και για τη γεωργία γενικά. Στην περιοχή αυτή υπήρχαν πολλές πόλεις κατά τους Βιβλικούς χρόνους. Την εποχή του βόρειου βασιλείου, και οι 3 διαδοχικές πρωτεύουσες—Συχέμ, Θερσά και Σαμάρεια—βρίσκονταν στην περιοχή του Μανασσή, και ολόκληρη αυτή η περιοχή αποκαλούνταν Σαμάρεια, από το όνομα της πρωτεύουσας.—1 Βασ. 12:25· 15:33· 16:24.

15. (α) Πώς εκπληρώθηκε η ευλογία του Μωυσή προς τον Ιωσήφ στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Σαμάρειας; (β) Πώς ευλογήθηκε περαιτέρω αυτή η γη την εποχή του Ιησού;

¹⁵ Η ευλογία που έδωσε ο Μωυσής στον Ιωσήφ εκπληρώθηκε πράγματι σ’ αυτή τη γη. ‘Περί του Ιωσήφ είπεν, Ευλογημένη ας ήναι παρά Ιεχωβά η γη αυτού, από των πολυτίμων δώρων του ουρανού, από της δρόσου, . . . και από των  εκ του ηλίου πολυτίμων καρπών, και από των εκ της σελήνης πολυτίμων δώρων, και από των εξαιρέτων αγαθών των αρχαίων ορέων, και από των πολυτίμων αγαθών των αιωνίων βουνών’. (Δευτ. 33:13-15) Ναι, ήταν μια θαυμάσια χώρα. Τα βουνά της ήταν δασόφυτα, οι κοιλάδες της παραγωγικές, και όλη η περιοχή ήταν γεμάτη από πλούσιες και πυκνοκατοικημένες πόλεις. (1 Βασ. 12:25· 2 Χρον. 15:8) Αργότερα, ο Ιησούς κήρυξε στη γη της Σαμάρειας, το ίδιο και οι μαθητές του, και η Χριστιανοσύνη βρήκε πολλούς υποστηρικτές εκεί.—Ιωάν. 4:4-10· Πράξ. 1:8· 8:1, 14.

Γ-4 Η ΣΕΦΗΛΑ (ΠΕΔΙΝΗ)

16. (α) Τι χαρακτηρίζει τη Σεφηλά; (β) Ποια σπουδαιότητα είχε αυτή η περιοχή στους Βιβλικούς χρόνους;

¹⁶ Μολονότι το όνομα Σεφηλά σημαίνει «Χαμηλός Τόπος», στην πραγματικότητα, είναι μια λοφώδης περιοχή, που έχει υψόμετρο ως και 450 μέτρα περίπου, στο νότιο τμήμα, και κόβεται συχνά από κοιλάδες με κατεύθυνση από ανατολή προς δύση. (2 Χρον. 26:10) Υψώνεται ακριβώς στα ανατολικά της παράκτιας πεδιάδας της Φιλιστίας, και μπορεί να θεωρηθεί χαμηλός τόπος μόνο σε σύγκριση με τα ψηλότερα βουνά του Ιούδα, που βρίσκονται πέρα στα ανατολικά. (Ιησ. Ναυή 12:8, ΜΝΚ) Οι λόφοι της, που καλύπτονταν από συκαμινιές, τώρα έχουν αμπελώνες και ελαιώνες. (1 Βασ. 10:27) Είχε πολλές πόλεις. Στη Βιβλική ιστορία, από την περιοχή αυτή απωθούσε ο Ισραήλ τους Φιλισταίους ή όποια άλλα στρατεύματα επιχειρούσαν να εισβάλουν στον Ιούδα από τη μεριά της παράκτιας πεδιάδας.—2 Βασ. 12:17· Αβδ. 19.

Γ-5 Η ΟΡΕΙΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ

17. (α) Πόσο παραγωγική ήταν η ορεινή περιοχή του Ιούδα στους Βιβλικούς χρόνους, και πώς είναι σήμερα; (β) Για ποιο πράγμα θεωρούνταν καλό μέρος ο Ιούδας;

¹⁷ Είναι μια περιοχή με ψηλά και απότομα υψώματα, που ποικίλλουν σε υψόμετρο, από 600 ως 1.000 και πλέον μέτρα· έχει μήκος περίπου 80 χιλιόμετρα και πλάτος μικρότερο των 32 χιλιομέτρων. Στους Βιβλικούς χρόνους, η περιοχή αυτή καλυπτόταν από δέντρα κατάλληλα για υλοτομία, και ιδιαίτερα στη δυτική πλευρά τα βουνά και οι κοιλάδες είχαν πάμπολλα χωράφια με σιτηρά, καθώς επίσης άφθονα ελαιόδεντρα και αμπέλια. Αυτή ήταν περιοχή που παρήγε άφθονα και καλής ποιότητας σιτηρά, λάδι και κρασί για τον Ισραήλ. Ιδιαίτερα γύρω από την Ιερουσαλήμ, τα δάση έχουν υποστεί μεγάλη αποψίλωση από τους Βιβλικούς χρόνους και ύστερα, κι έτσι η περιοχή φαίνεται χέρσα σε σύγκριση με το πώς ήταν άλλοτε. Το χειμώνα χιονίζει, μερικές φορές, στις κεντρικές περιοχές που έχουν μεγαλύτερο υψόμετρο, λόγου χάρη στη Βηθλεέμ. Στους αρχαίους χρόνους, ο Ιούδας θεωρούνταν καλό μέρος για πόλεις και φρούρια, και σε δύσκολους καιρούς ο λαός μπορούσε να καταφύγει σ’ αυτά τα βουνά για ασφάλεια.—2 Χρον. 27:4.

18. (α) Πότε έγινε η Ιερουσαλήμ πρωτεύουσα του Ισραήλ και του Ιούδα; (β) Ποια είναι μερικά ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά της πόλης αυτής;

¹⁸ Εξέχουσα στην ιστορία του Ιούδα και του Ισραήλ είναι η Ιερουσαλήμ, που ονομαζόταν επίσης Σιών, από το όνομα της ακρόπολής της. (Ψαλμ. 48:1, 2) Στην αρχή ήταν η πόλη Ιεβούς των Χαναναίων, που κειτόταν σ’ ένα ύψωμα πάνω από το σημείο όπου συναντιούνται η κοιλάδα του Εννόμ με την κοιλάδα Κέδρων. Όταν την κατέλαβε ο Δαβίδ και την έκανε πρωτεύουσα, η πόλη επεκτάθηκε προς τα βορειοδυτικά, και τελικά κάλυψε και την κοιλάδα των Τυροποιών. Με τον καιρό, άρχισαν να αποκαλούν την κοιλάδα του Εννόμ Γέεννα. Επειδή οι Ιουδαίοι έκαναν εκεί ειδωλολατρικές θυσίες, χαρακτηρίστηκε ακάθαρτη και μετατράπηκε σε σκουπιδότοπο όπου έριχναν και τα πτώματα των εγκληματιών. (2 Βασ. 23:10· Ιερ. 7:31-33) Έτσι, οι φωτιές που έκαιγαν εκεί έγιναν σύμβολο ολοκληρωτικής εκμηδένισης. (Ματθ. 10:28· Μάρκ. 9:47, 48) Η Ιερουσαλήμ αντλούσε μια περιορισμένη μόνο ποσότητα νερού από τη Κολυμβήθρα του Σιλωάμ, δυτικά της κοιλάδας Κέδρων, και ο Εζεκίας την προστάτευσε κτίζοντας έναν εξωτερικό τοίχο για να περιλάβει τη δεξαμενή αυτή μέσα στην πόλη.—Ησ. 22:11· 2 Χρον. 32:2-5.

Γ-6 Η ΕΡΗΜΟΣ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ (ΓΕΣΙΜΩΝ)

19. (α) Πώς ταιριάζει η Γεσιμών με τη σημασία του ονόματός της; (β) Ποια Βιβλικά γεγονότα έλαβαν χώρα σ’ αυτή την περιοχή;

¹⁹ Γεσιμών είναι το Βιβλικό όνομα της ερήμου του Ιούδα. Σημαίνει «Έρημος». (1 Σαμ. 23:19, υποσημείωση στη ΜΝΚ) Πόσο περιγραφικό και ταιριαστό είναι αυτό το όνομα! Η έρημος αυτή αποτελείται από τις ανώμαλες ανατολικές πλαγιές των γυμνών ασβεστολιθικών υψωμάτων που σχηματίζονται από τα βουνά της Ιουδαίας, των οποίων το υψόμετρο πέφτει κατά 900 και πλέον μέτρα μέσα σε 24 χιλιόμετρα, καθώς πλησιάζουν τη Νεκρά Θάλασσα, όπου υπάρχει ένα τείχος από τραχείς και απόκρημνους βράχους. Δεν υπάρχουν πόλεις και λίγοι είναι οι οικισμοί στη Γεσιμών. Εδώ στην έρημο του Ιούδα κατέφυγε ο Δαβίδ, για να γλιτώσει από τον Βασιλιά Σαούλ, και μεταξύ αυτής της ερήμου και του Ιορδάνη κήρυξε ο Ιωάννης ο Βαφτιστής και σ’ αυτή την περιοχή αποσύρθηκε ο Ιησούς όταν νήστευσε 40 μέρες. *—1 Σαμ. 23:14· Ματθ. 3:1· Λουκ. 4:1.

Γ-7 Η ΝΕΓΚΕΜΠ (ΜΕΣΗΜΒΡΙΑ)

20. Περιγράψτε τη Νεγκέμπ.

²⁰ Νότια των βουνών του Ιούδα βρίσκεται η Νεγκέμπ, όπου κατοίκησαν πολλά έτη οι πατριάρχες Αβραάμ και Ισαάκ. (Γέν. 13:1-3· 24:62) Η Αγία Γραφή αποκαλεί, επίσης, το νότιο τμήμα της περιοχής αυτής ‘έρημο Σιν’. (Ιησ. Ναυή 15:1) Η ημιάγονη Νεγκέμπ εκτείνεται από τα περίχωρα της Βηρ-σαβεέ στο βορρά μέχρι την Κάδης-βαρνή στο νότο. (Γέν. 21:31· Αριθ. 13:1-3, 26· 32:8) Εδώ τα βουνά του Ιούδα τα διαδέχεται μια σειρά χαμηλότερων υψωμάτων που κατευθύνονται ανατολικά και δυτικά με τέτοιον τρόπο ώστε να αποτελούν φυσικό εμπόδιο στις συγκοινωνίες ή στις επιδρομές από το νότο. Στα δυτικά, το έδαφος χαμηλώνει απότομα σε σχέση με τα υψώματα του ανατολικού τμήματος της Νεγκέμπ, και γίνεται επίπεδη έρημος κατά μήκος της ακτής. Το καλοκαίρι η γη αυτή είναι ξερή σαν έρημος, εκτός από ορισμένα μέρη κοντά σε ρεματιές. Όμως, μπορεί να βρει κανείς νερό αν ανοίξει ένα πηγάδι. (Γέν. 21:30, 31) Το σημερινό κράτος του Ισραήλ εκτελεί αρδευτικά και εγγειοβελτιωτικά έργα σε τμήματα της Νεγκέμπ. Ο ‘ποταμός της Αιγύπτου’ ήταν το νοτιοδυτικό όριο της Νεγκέμπ και αποτελούσε, επίσης, μέρος του νότιου ορίου της Γης της Επαγγελίας.—Γέν. 15:18.

 Γ-8 Η ΕΡΗΜΟΣ ΦΑΡΑΝ

21. Πού βρίσκεται η Φαράν, και ποιο ρόλο έπαιξε στη Βιβλική ιστορία;

²¹ Στα νότια της Νεγκέμπ απλώνεται η έρημος Φαράν, η οποία συγχωνεύεται με την έρημο Σιν. Αναχωρώντας από το Σινά οι Ισραηλίτες διέσχισαν αυτή την έρημο, καθώς πήγαιναν προς τη Γη της Επαγγελίας, και από τη Φαράν έστειλε ο Μωυσής τους 12 κατασκόπους.—Αριθ. 12:16–13:3.

Δ. Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΡΑΒΑ (Η ΠΕΔΙΑΔΑ, ΡΗΞΙΓΕΝΗΣ ΚΟΙΛΑΔΑ)

22. Με τη βοήθεια του χάρτη της σελίδας 272, των διαγραμμάτων της σελίδας 273 και αυτής της παραγράφου, περιγράψτε σύντομα τα κύρια χαρακτηριστικά της Αραβά (Ρηξιγενούς Κοιλάδας) και τη σχέση τους με τη γύρω περιοχή.

²² Ένας από τους πιο ασυνήθιστους χερσαίους σχηματισμούς είναι η μεγάλη Ρηξιγενής Κοιλάδα. Στην Αγία Γραφή, το κομμάτι που διχοτομεί τη Γη της Επαγγελίας από το βορρά ως το νότο ονομάζεται «Αραβά». (Ιησ. Ναυή 18:18) Στο εδάφιο 2 Σαμουήλ 2:29 αυτό το ρήγμα στο φλοιό της γης περιγράφεται ως «Βιθρών [χαράδρα, ΜΝΚ]». Στα βόρειά της είναι το Όρος Αερμών. (Ιησ. Ναυή 12:1) Από τους πρόποδες του Αερμών, η Ρηξιγενής Κοιλάδα κατέρχεται απότομα προς το νότο σχεδόν 800 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας στον πυθμένα της Νεκράς Θαλάσσης. Από το νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης, η Αραβά συνεχίζει ανερχόμενη σε ύψος 200 και πλέον μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στη μέση περίπου της απόστασης από τη Νεκρά Θάλασσα ως τον κόλπο της Άκαμπα. Μετά, κατηφορίζει απότομα στα χλιαρά νερά του ανατολικού βραχίονα της Ερυθράς Θαλάσσης. Οι συνοδευτικοί χάρτες με τις τομές δείχνουν τη σχέση της Ρηξιγενούς Κοιλάδας με τη γύρω χώρα.

Δ-1 Η ΛΕΚΑΝΗ ΧΟΥΛΑ

23. Με τι ήταν συνδεδεμένη η περιοχή Χούλα στους Βιβλικούς χρόνους;

²³ Αρχίζοντας από τους πρόποδες του Όρους Αερμών, η Ρηξιγενής Κοιλάδα κατέρχεται γρήγορα 490 και πλέον μέτρα στην περιοχή Χούλα, η οποία βρίσκεται περίπου στο ύψος της επιφάνειας της θάλασσας. Αυτή η περιοχή έχει πολλά νερά και είναι καταπράσινη ακόμη και κατά τους ζεστούς θερινούς μήνες. Στην περιοχή αυτή εγκαταστάθηκαν οι Δανίτες στην πόλη τους, τη Δαν, η οποία χρησιμοποιούνταν ως κέντρο ειδωλολατρίας από τον καιρό των κριτών ως την εποχή του δεκάφυλου βασιλείου του Ισραήλ. (Κριτ. 18:29-31· 2 Βασ. 10:29) Στην Καισάρεια του Φιλίππου, μια πόλη που βρισκόταν κοντά στην αρχαία Δαν, ο Ιησούς βεβαίωσε τους μαθητές του ότι αυτός ήταν ο Χριστός, και πολλοί πιστεύουν ότι στο Όρος Αερμών, που βρίσκεται εκεί κοντά, έλαβε χώρα η μεταμόρφωση 6 μέρες αργότερα. Από τη Χούλα, η Ρηξιγενής Κοιλάδα κατέρχεται στη Θάλασσα της Γαλιλαίας, που είναι γύρω στα 210 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.—Ματθ. 16:13-20· 17:1-9.

Δ-2 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΓΑΛΙΛΑΙΑΣ

24. (α) Με ποια άλλα ονόματα καλείται η Θάλασσα της Γαλιλαίας στην Αγία Γραφή; (β) Πώς ήταν τα περίχωρά της την εποχή του Ιησού;

²⁴ Η Θάλασσα της Γαλιλαίας και τα περίχωρά της είναι υπέροχοι τόποι. * Το ενδιαφέρον για την περιοχή αυτή αυξάνει λόγω των πολλών περιστατικών από τη διακονία του Ιησού που έλαβαν χώρα εκεί. (Ματθ. 4:23) Η θάλασσα λέγεται, επίσης, Λίμνη Γεννησαρέτ, Θάλασσα Χιννερώθ και Θάλασσα της Τιβεριάδας. (Λουκ. 5:1· Ιησ. Ναυή 13:27· Ιωάν. 21:1) Στην πραγματικότητα, είναι μια λίμνη σε σχήμα καρδιάς, με μήκος σχεδόν 21 χιλιόμετρα και μέγιστο πλάτος γύρω στα 11 χιλιόμετρα, και αποτελεί σημαντική δεξαμενή νερού για όλη τη χώρα. Σχεδόν σε όλες τις πλευρές της περικλείεται από υψώματα. Η επιφάνεια της λίμνης βρίσκεται σχεδόν 210 μέτρα κάτω από τη στάθμη της θάλασσας, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα ευχάριστους, ήπιους χειμώνες και πολύ μεγάλα, ζεστά καλοκαίρια. Στις μέρες του Ιησού, η λίμνη ήταν το κέντρο πολύ αναπτυγμένων αλιευτικών δραστηριοτήτων, και οι ακμάζουσες πόλεις Χοραζίν, Βηθσαϊδά, Καπερναούμ και Τιβεριάδα βρίσκονταν στην όχθη της λίμνης ή κοντά σ’ αυτήν. Τη γαλήνη της λίμνης μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να την ταράξουν θύελλες. (Λουκ. 8:23) Η μικρή και τριγωνική πεδιάδα της Γεννησαρέτ βρίσκεται βορειοδυτικά της λίμνης. Το έδαφος είναι πλούσιο και παράγει σχεδόν όλα τα είδη σιτηρών που είναι γνωστά στη Γη της Επαγγελίας. Την άνοιξη οι πολύχρωμες πλαγιές έχουν μια υπέροχη ομορφιά που δεν συναντιέται πουθενά αλλού στη γη του Ισραήλ. *

Δ-3 Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ ΤΟΥ ΙΟΡΔΑΝΗ (ΓΚΟΡ)

25. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της κοιλάδας του Ιορδάνη;

²⁵ Ολόκληρη αυτή η κοιλάδα, που βαθαίνει σαν χαράδρα, ονομάζεται, επίσης, «Πεδιάδα [Αραβά, ΜΝΚ]». (Δευτ. 3:17) Οι Άραβες σήμερα την ονομάζουν Γκορ, που σημαίνει «Κοίλωμα». Αρχίζει στη Θάλασσα της Γαλιλαίας και είναι γενικά πλατιά—έχει πλάτος περίπου 19 χιλιόμετρα σε μερικά μέρη. Ο Ιορδάνης Ποταμός ρέει περίπου 46 μέτρα πιο χαμηλά από την κοιλάδα αυτή, και σχηματίζει τόσους μαίανδρους ώστε διανύει 320 χιλιόμετρα ώσπου να καλύψει τα 105 χιλιόμετρα μέχρι τη Νεκρά Θάλασσα. * Αφού πέφτει 27 φορές από τα ψηλά στα χαμηλά, σχηματίζοντας καταρράχτες, το επίπεδό του είναι κατά 180 μέτρα χαμηλότερο όταν φτάνει στη Νεκρά Θάλασσα. Ο κάτω Ιορδάνης έχει στις όχθες του συστάδες δέντρων και χαμόδεντρων, που είναι κυρίως μυρίκια, ροδοδάφνες και ιτιές, μέσα στα οποία φώλιαζαν λιοντάρια με τους σκύμνους τους, κατά τους Βιβλικούς χρόνους. Η περιοχή αυτή είναι γνωστή σήμερα με το όνομα Ζορ και μέρος της πλημμυρίζει την άνοιξη. (Ιερ. 49:19, ΜΝΚ) Πάνω από κάθε πλευρά αυτής της στενής λωρίδας με την πυκνή βλάστηση, εκτείνεται η Κάταρα, μια έρημη περιοχή με μικρά πλατώματα και διαβρωμένες πλαγιές, η οποία σχηματίζει το αφιλόξενο όριο που οδηγεί στις πεδιάδες της καθαυτής Γκορ. Οι πεδιάδες του βόρειου τμήματος της Γκορ, ή Αραβά, καλλιεργούνται πολύ. Ακόμη και το νότιο τμήμα, προς τη Νεκρά Θάλασσα, το πλάτωμα της Αραβά, το οποίο είναι σήμερα κατάξερο, έβγαζε άλλοτε, όπως λένε, πολλά και διάφορα είδη χουρμάδων καθώς και πολλούς άλλους τροπικούς καρπούς. Η πιο ονομαστή πόλη της κοιλάδας του Ιορδάνη ήταν και είναι η Ιεριχώ.—Ιησ. Ναυή 6:2, 20· Μάρκ. 10:46.

 Δ-4 Η ΑΛΜΥΡΑ (ΝΕΚΡΑ) ΘΑΛΑΣΣΑ (ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΑΡΑΒΑ)

26. (α) Ποια είναι μερικά από τα αξιοσημείωτα στοιχεία αναφορικά με τη Νεκρά Θάλασσα; (β) Ποια εκπληκτική μαρτυρία δίνει αυτή η περιοχή σχετικά με τις κρίσεις του Ιεχωβά;

²⁶ Αυτή είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές υδάτινες μάζες που υπάρχουν στο πρόσωπο της γης. Σωστά λέγεται νεκρή, γιατί δεν ζει κανένα ψάρι σ’ αυτή τη θάλασσα και υπάρχει ελάχιστη βλάστηση στις όχθες της. Η Αγία Γραφή την ονομάζει Αλμυρά Θάλασσα ή Θάλασσα της Πεδιάδας (Αραβά), επειδή βρίσκεται στη ρηξιγενή κοιλάδα της Αραβά. (Γέν. 14:3· Ιησ. Ναυή 12:3) Η θάλασσα αυτή έχει μήκος περίπου 75 χιλιόμετρα από το βόρειο ως το νότιο άκρο της και πλάτος 15 χιλιόμετρα. Η επιφάνειά της είναι γύρω στα 400 μέτρα κάτω από τη στάθμη της Μεσογείου, και αυτό είναι το χαμηλότερο σημείο στον πλανήτη μας. Στο βόρειο μέρος της έχει βάθος 400 μέτρα περίπου. Από κάθε πλευρά η θάλασσα περιβάλλεται από γυμνά υψώματα και απόκρημνους βράχους. Μολονότι ο Ιορδάνης Ποταμός την εφοδιάζει διαρκώς με φρέσκο νερό, ο μόνος τρόπος εκροής είναι η εξάτμιση, η οποία γίνεται τόσο γρήγορα όσο και η εισροή νερού. Το παγιδευμένο νερό περιέχει περίπου 25 τοις εκατό στερεές ουσίες, κυρίως αλάτι, και είναι δηλητηριώδες για τα ψάρια και οδυνηρό για τα μάτια του ανθρώπου. Στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής γύρω από τη Νεκρά Θάλασσα, οι επισκέπτες εντυπωσιάζονται συχνά από την αίσθηση της ερήμωσης και της καταστροφής που επικρατεί. Είναι τόπος νεκρών. Μολονότι άλλοτε ολόκληρη η περιοχή ‘εποτίζετο . . . ως παράδεισος του Ιεχωβά’, τώρα η περιοχή γύρω από τη Νεκρά Θάλασσα είναι κυρίως τόπος ‘ερήμωσης’ εδώ και 4.000 έτη περίπου, ως εκπληκτική μαρτυρία για το πόσο αμετάβλητες είναι οι κρίσεις του Ιεχωβά που εκτελέστηκαν εκεί κατά των Σοδόμων και των Γομόρρων.—Γέν. 13:10· 19:27-29· Σοφ. 2:9.

Δ-5 Η ΑΡΑΒΑ (Η ΠΕΔΙΑΔΑ, ΝΟΤΙΑ ΤΗΣ ΑΛΜΥΡΑΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ)

27. Τι είδους περιοχή είναι η νότια Αραβά, και ποιος είχε τον έλεγχο αυτής της περιοχής στους αρχαίους χρόνους;

²⁷ Το τελευταίο αυτό τμήμα της Ρηξιγενούς Κοιλάδας κατευθύνεται προς νότο επί 160 επιπλέον χιλιόμετρα. Η περιοχή αυτή είναι, ουσιαστικά, όλη έρημος. Βρέχει σπάνια και ο ήλιος καίει ανηλεώς. Η Αγία Γραφή ονομάζει και αυτή την περιοχή ‘πεδιάδα [Αραβά, ΜΝΚ]’. (Δευτ. 2:8) Σχεδόν στο μέσον της φτάνει στο ψηλότερο σημείο της—υψώνεται 200 και πλέον μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας—και μετά, προς νότο, κατεβαίνει πάλι και φτάνει στον κόλπο της Άκαμπα, τον ανατολικό βραχίονα της Ερυθράς Θαλάσσης. Εδώ, στο λιμάνι της Εσιών-γάβερ, κατασκεύασε ναυτικό στόλο ο Σολομών. (1 Βασ. 9:26) Στην περίοδο των βασιλιάδων του Ιούδα, το τμήμα αυτό της Αραβά το είχε υπό τον έλεγχό του το βασίλειο του Εδώμ, επί μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ε. ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΟΠΕΔΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΟΥ ΙΟΡΔΑΝΗ

28. Πόσο σημαντική ήταν η γη της Βασάν και η γη της Γαλαάδ στον τομέα της γεωργίας, και πώς συσχετίζονται οι περιοχές αυτές με τη Βιβλική ιστορία;

²⁸ Η πλευρά «πέραν του Ιορδάνου προς ανατολάς» ανέρχεται απότομα από τη Ρηξιγενή Κοιλάδα για να σχηματίσει μια σειρά από ‘πεδινά μέρη [οροπέδια, ΜΝΚ]’. (Ιησ. Ναυή 18:7· 13:9-12· 20:8) Βόρεια είναι η γη της Βασάν (Ε-1), η οποία, μαζί με τη μισή Γαλαάδ, δόθηκε στη φυλή Μανασσή. (Ιησ. Ναυή 13:29-31) Αυτή ήταν κτηνοτροφική περιοχή, γη για γεωργούς, εύφορο πλάτωμα με υψόμετρο, κατά μέσο όρο, 600 μέτρα. (Ψαλμ. 22:12· Ιεζ. 39:18· Ησ. 2:13· Ζαχ. 11:2) Στις μέρες του Ιησού η περιοχή αυτή εξήγε μεγάλες ποσότητες σιτηρών, και σήμερα συνεχίζει να παράγει γεωργικά προϊόντα. Νοτιότερα απλώνεται η γη της Γαλαάδ (Ε-2), το κάτω μισό της οποίας δόθηκε στη φυλή Γαδ. (Ιησ. Ναυή 13:24, 25) Αυτή η ορεινή περιοχή, που υψώνεται ως και 1.000 μέτρα και ποτίζεται από τις πολλές βροχές το χειμώνα και από τις άφθονες δροσοσταλιές το καλοκαίρι, ήταν επίσης καλή για την κτηνοτροφία και ιδιαίτερα ξακουστή για το βάλσαμό της. Σήμερα φημίζεται για τα εκλεκτά σταφύλια της. (Αριθ. 32:1· Γέν. 37:25· Ιερ. 46:11) Στη γη της Γαλαάδ είχε καταφύγει ο Δαβίδ διωκόμενος από τον Αβεσσαλώμ, και στο δυτικό της μέρος κήρυξε ο Ιησούς «ανά μέσον των ορίων της Δεκαπόλεως».—2 Σαμ. 17:26-29· Μάρκ. 7:31.

29. Ανατολικά του Ιορδάνη, ποια γεωγραφικά διαμερίσματα βρίσκονται προς το νότο, και για ποιο πράγμα ήταν ονομαστά αυτά;

²⁹ ‘Η γη των υιών Αμμών’ (Ε-3) βρίσκεται ακριβώς νότια της Γαλαάδ, και η μισή είχε δοθεί στη φυλή Γαδ. (Ιησ. Ναυή 13:24, 25· Κριτ. 11:12-28) Είναι ένα οροπέδιο πολύ κατάλληλο για βοσκή προβάτων. (Ιεζ. 25:5) Ακόμη πιο νότια βρίσκεται η «γη Μωάβ». (Δευτ. 1:5) Οι Μωαβίτες ήταν πολύ καλοί βοσκοί προβάτων, και μέχρι σήμερα η εκτροφή ποιμνίων αποτελεί την κυριότερη απασχόληση σ’ αυτή την περιοχή. (2 Βασ. 3:4) Κατόπιν, νοτιανατολικά της Νεκράς Θαλάσσης, ερχόμαστε στο οροπέδιο του Εδώμ (Ε-4). Τα ερείπια μεγάλων εμπορικών οχυρών, όπως της Πέτρας, υπάρχουν εκεί μέχρι σήμερα.—Γέν. 36:19-21· Αβδ. 1-4.

30. Ανατολικά, με τι συνορεύουν τα οροπέδια;

³⁰ Προς τα ανατολικά αυτών των υψωμάτων και των οροπεδίων απλώνεται η μεγάλη βραχώδης έρημος που ουσιαστικά αποκλείει την απευθείας διάβαση από τη Γη της Επαγγελίας στη Μεσοποταμία, αναγκάζοντας τα καραβάνια να κάνουν παράκαμψη πολλών χιλιομέτρων προς το βορρά. Προς το νότο, η έρημος αυτή ενώνεται με τις αμμώδεις εκτάσεις της μεγάλης αραβικής ερήμου.

ΣΤ. ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΝΟΥ

31. (α) Από τι αποτελούνται τα βουνά του Λιβάνου; (β) Ποια χαρακτηριστικά του Λιβάνου παραμένουν όπως ήταν στους Βιβλικούς χρόνους;

³¹ Τα βουνά του Λιβάνου κυριαρχούν στο τοπίο της Γης της Επαγγελίας. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν 2 παράλληλες οροσειρές. Οι πρόποδες της οροσειράς του Λιβάνου συνεχίζονται μέχρι την Άνω Γαλιλαία. Σε πολλά μέρη τα υψώματα αυτά φτάνουν ως την ακτή. Η ψηλότερη κορυφή αυτής της οροσειράς έχει υψόμετρο γύρω στα 3.000 μέτρα. Η ψηλότερη κορυφή της γειτονικής οροσειράς του Αντιλιβάνου είναι το ωραίο Όρος Αερμών, που έχει ύψος 2.814 μέτρα. Τα χιόνια του, καθώς λιώνουν, αποτελούν κύρια πηγή νερού για τον Ιορδάνη Ποταμό και, επίσης, δημιουργούν τις δροσοσταλιές που πέφτουν κατά την περίοδο της ανομβρίας στα τέλη της άνοιξης. (Ψαλμ. 133:3) Τα βουνά του Λιβάνου ήταν  ιδιαίτερα ονομαστά για τους γιγάντιους κέδρους τους, το ξύλο των οποίων χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην κατασκευή του ναού του Σολομώντα. (1 Βασ. 5:6-10) Αν και σήμερα υπάρχουν μόνο λίγα δάση κέδρων, στις χαμηλότερες πλαγιές υπάρχουν ακόμη αμπελώνες, ελαιώνες και περιβόλια, όπως και στους Βιβλικούς χρόνους.—Ωσηέ 14:5-7.

32. Πώς περιέγραψε με σωστό τρόπο ο Μωυσής τη Γη της Επαγγελίας;

³² Έτσι, καθώς τελειώνουμε την επίσκεψή μας στη Γη της Επαγγελίας του Ιεχωβά, την περικλεισμένη ανάμεσα στην εχθρική έρημο από τα ανατολικά και στη Μεγάλη Θάλασσα, μπορούμε να σχηματίσουμε στο μυαλό μας μια εικόνα του μεγαλείου που την περιέβαλλε στις μέρες του Ισραήλ. Αληθινά, ήταν ‘γη αγαθή σφόδρα σφόδρα . . . ρέουσα γάλα και μέλι’. (Αριθ. 14:7, 8· 13:23) Ο Μωυσής είπε γι’ αυτήν τα εξής λόγια: ‘Ιεχωβά ο Θεός σου σε φέρει εις γην αγαθήν, γην ποταμών υδάτων, πηγών και αβύσσων, αίτινες αναβλύζουσιν από κοιλάδων και ορέων· γην σίτου και κριθής και αμπέλων και συκών και ροδιών· γην ελαιών και μέλιτος· γην, επί της οποίας θέλεις τρώγει άρτον ουχί μετ’ ενδείας, δεν θέλεις στερείσθαι ουδενός επ’ αυτής· γην, της οποίας οι λίθοι είναι σίδηρος, και εκ των ορέων αυτής θέλεις μεταλλεύει χαλκόν. Και θέλεις φάγει και θέλεις χορτασθή, και θέλεις ευλογήσει Ιεχωβά τον Θεόν σου επί της γης της αγαθής, την οποίαν σοι έδωκε’. (Δευτ. 8:7-10) Είθε όλοι όσοι αγαπούν τον Ιεχωβά τώρα να αποδίδουν κι αυτοί ευχαριστίες για το ότι έχει σκοπό να κάνει ολόκληρη τη γη έναν ένδοξο παράδεισο, κατά το πρότυπο της παλιάς Γης της Επαγγελίας.—Ψαλμ. 104:10-24.

[Υποσημειώσεις]

[Ερωτήσεις Μελέτης]

 [Χάρτης στη σελίδα 272]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΦΥΣΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΣ

(και παρακείμενες περιοχές)

ΜΙΛ. 0 10 20 30 40 50 60

ΧΛΜ. 0 20 40 60 80

(Για τις τομές Υ—Υ, Φ—Φ, Χ—Χ, Ψ—Ψ και Ω—Ω, βλέπε επόμενη σελίδα)

ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

Α Ακτή της Μεγάλης Θάλασσας

Ιόππη

Β-1 Πεδιάδα του Ασήρ

Β-2 Παράκτια Λωρίδα της Δωρ

Δωρ

Β-3 Βοσκότοποι του Σαρών

Β-4 Πεδιάδα της Φιλιστίας

Άζωτος

Ασκάλων

Ακκαρών

Γαθ

Γάζα

Β-5 Κεντρική Κοιλάδα (Κοιλάδα της Μεγιδδώ, Κοιλάδα της

Ιεζραέλ)

Βαίθ-σαν

Γ-1 Υψώματα της Γαλιλαίας

Κανά

Ναΐν

Ναζαρέτ

Τύρος

Γ-2 Βουνά του Καρμήλου

Γ-3 Βουνά της Σαμάρειας

Βαιθήλ

Ιεριχώ

Σαμάρεια

Θερσά

Συχέμ

Γ-4 Σεφηλά

Λαχείς

Γ-5 Ορεινή Περιοχή του Ιούδα

Βηθλεέμ

Γαβαά

Χεβρών

Ιερουσαλήμ

Γ-6 Έρημος του Ιούδα (Γεσιμών)

Γ-7 Νεγκέμπ

Βηρ-σαβεέ

Κάδης-βαρνή

Ποταμός της Αιγύπτου

Γ-8 Έρημος Φαράν

Δ-1 Λεκάνη Χούλα

Δαν

Καισάρεια Φιλίππου

Δ-2 Περιοχή Γύρω από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας

Βηθσαϊδά

Καπερναούμ

Χοραζίν

Θάλασσα της Γαλιλαίας

Τιβεριάδα

Δ-3 Περιοχή της Κοιλάδας του Ιορδάνη (Γκορ)

Ποταμός Ιορδάνης

Δ-4 Αλμυρά (Νεκρά) Θάλασσα (Θάλασσα της Αραβά)

Αλμυρά Θάλασσα

Δ-5 Αραβά (νότια της Αλμυράς Θαλάσσης)

Εσιών-γάβερ

Ερυθρά Θάλασσα

Ε-1 Γη της Βασάν

Δαμασκός

Εδρεΐ

Ε-2 Γη της Γαλαάδ

Ραββά

Ραμώθ-γαλαάδ

Ποταμός Ιαβόκ

Ε-3 Γη του Αμμών και του Μωάβ

Εσεβών

Κιρ-αρασέθ

Μεδεβά

Ποταμός Αρνών

Χείμαρρος Ζαρέδ

Ε-4 Οροπέδιο του Εδώμ

Πέτρα

ΣΤ Βουνά του Λιβάνου

Σιδών

Βουνά του Λιβάνου

Όρος Αερμών

 [Χάρτες στη σελίδα 273]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΣ

(Για τοποθεσίες, βλέπε το χάρτη στην προηγούμενη σελίδα)

Η κλίμακα κατά ύψος είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερη της κλίμακας κατά μήκος

Τομή από Δύση σε Ανατολή Κατά Πλάτος του Εφραΐμ (Υ—Υ)

Μεσόγειος Θάλασσα

Β-3 Βοσκότοποι του Σαρών

Γ-3 Βουνά της Σαμάρειας

Δ-3 Αραβά ή Κοιλάδα του Ιορδάνη (Γκορ)

Κάταρα

Ζορ

Ε-2 Γη της Γαλαάδ

ΜΙΛ 0 5 10

ΧΛΜ. 0 8 16

Οι αριθμοί στα αριστερά είναι ΜΕΤΡΑ Οι αριθμοί στα δεξιά είναι

ΠΟΔΙΑ

+900 +3.000

+600 +2.000

+300 +1.000

0 (Επιφάνεια της Θάλασσας) 0

−300 −1.000

−600 −2.000

Τομή από Δύση σε Ανατολή Κατά Πλάτος του Ιούδα (Φ—Φ)

Μεσόγειος Θάλασσα

Β-4 Αμμόλοφοι

Πεδιάδα της Φιλιστίας

Γ-4 Σεφηλά

Γ-5 Ορεινή Περιοχή του Ιούδα

Ιερουσαλήμ

Έρημος του Ιούδα

Ρηξιγενής Κοιλάδα

Γη του Αμμών και του Μωάβ

ΜΙΛ. 0 5 10

ΧΛΜ. 0 8 16

Οι αριθμοί στα αριστερά είναι ΜΕΤΡΑ Οι αριθμοί στα δεξιά είναι

ΠΟΔΙΑ

+900 +3.000

+600 +2.000

+300 +1.000

0 (Επιφάνεια της Θάλασσας) 0

−300 −1.000

−600 −2.000

Τομή από Δύση σε Ανατολή Κατά Πλάτος του Ιούδα (Χ—Χ)

Μεσόγειος Θάλασσα

Β-4 Αμμόλοφοι

Πεδιάδα της Φιλιστίας

Γ-4 Σεφηλά

Γ-5 Ορεινή Περιοχή του Ιούδα

Γ-6 Έρημος του Ιούδα

Δ-4 Ρηξιγενής Κοιλάδα

Αλμυρά Θάλασσα

Ε-3 Γη του Αμμών και του Μωάβ

ΜΙΛ. 0 5 10

ΧΛΜ. 0 8 16

Οι αριθμοί στα αριστερά είναι ΜΕΤΡΑ Οι αριθμοί στα δεξιά είναι

ΠΟΔΙΑ

+900 +3.000

+600 +2.000

+300 +1.000

0 (Επιφάνεια της Θάλασσας) 0

−300 −1.000

−600 −2.000

−900 −3.000

Τομή από Νότο σε Βορρά Κατά Μήκος των Βουνών Δυτικά του Ιορδάνη (Ψ—Ψ)

Γ-7 Νεγκέμπ

Γ-5 Ορεινή Περιοχή του Ιούδα

Γ-3 Βουνά της Σαμάρειας

Β-5 Κοιλάδα της Ιεζραέλ

Γ-1 Υψώματα της Γαλιλαίας

ΣΤ

ΜΙΛ. 0 5 10 20

ΧΛΜ. 0 8 16 32

Οι αριθμοί στα αριστερά είναι ΜΕΤΡΑ Οι αριθμοί στα δεξιά είναι

ΠΟΔΙΑ

+900 +3.000

+600 +2.000

+300 +1.000

0 (Επιφάνεια της Θάλασσας) 0

Τομή από Νότο σε Βορρά Κατά Μήκος της Αραβά ή Ρηξιγενούς Κοιλάδας (Ω—Ω)

Δ-5

Δ-4 Αλμυρά Θάλασσα

Δ-3 Αραβά ή Κοιλάδα του Ιορδάνη (Γκορ)

Δ-2 Θάλασσα της Γαλιλαίας

Δ-1 Λεκάνη Χούλα

ΣΤ

ΜΙΛ. 0 5 10 20

ΧΛΜ. 0 8 16 32

Οι αριθμοί στα αριστερά είναι ΜΕΤΡΑ Οι αριθμοί στα δεξιά είναι ΠΟΔΙΑ

+900 +3.000

+600 +2.000

+300 +1.000

0 (Επιφάνεια της Θάλασσας) 0

−300 −1.000

−600 −2.000

−900 −3.000