SIERRA LEONE YE GUINEA
1991- 2001 “Akwa Ikan̄ Ukụt” —Isa.48:10 (Ikpehe 1)
Ekọn̄ Mbio Obio
Ke iduọk isua 1980, ndutịme mbio obio, ndutịme ukara, ye nsọn̄ọn̄kpọ ẹma ẹnam en̄wan asiaha ke ofụri Edem Usoputịn Africa. Ke ini ekọn̄ akasiahade ke Liberia, ediwak owo ẹma ẹfen̄e ẹka Sierra Leone. N̄kọk itieutom ẹma ẹnam ndutịm man Mme Ntiense oro ẹkefehede itọkekọn̄ ẹkpedu ke ufọk owo ye ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, nditọete ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a mmọ.
Okposụkedi emi n̄kpọ ọkọsọn̄de ye mbon itọkekọn̄, ndusụk nnanenyịn ẹkesifọn imam. Isolde Lorenz, emi anamde utom isụn̄utom ke ediwak isua ọdọhọ ete: “Ete kiet ọkọdọn̄ eyen esie ọkọyọk udia ke ikan̄ oro ẹkebarade ke in̄wan̄ edemesa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ oro ẹkebọpde ke n̄kọk itieutom. Ke ini eyen oro ọkọnyọn̄de edi, enye ama edisian ete esie ke owo ididiaha n̄kpọ mfịn. Ete esie ama obụp enye m̀mê ntak-a? Eyen ama ọbọrọ ete: ‘Jehovah anyan̄a mi osio ke inua lion!’ Nso iketịbe? Ke ini enye ọkọnyọn̄de ndiyọk udia oro, enye ama edikụt ata akamba ebua n̄kọk itieutom oro ẹkekotde Lobo. Ebua oro ama anam enye ndịk tutu! Enye ama anyan usanudia oro enye akakamade man ebịn ebua oro. Edi ebua oro akakam ekere ke enye ọnọnọ imọ udia oro. Ntre ebua mbon ama ọbọ udia oro adia.”
Ke March 23, 1991, ekọn̄ Liberia ama atara esịm Sierra Leone, onyụn̄ akabade ekọn̄ mbio obio oro ẹken̄wanade ke isua 11. Otu oro ẹken̄wanade ye ukara, emi ẹkekotde Revolutionary United Front (RUF) ẹma ẹsọsọp ẹbe ẹdụk Kailahun ye Koindu, ndien emi ama anam ata ediwak owo ẹfen̄e ẹka Guinea. N̄kpọ nte nditọete 120 ẹma ẹsịne ke otu mbon itọkekọn̄ emi. Ata ediwak Mme Ntiense eken emi ẹketode Liberia ẹma ẹbem mbon en̄wan emi iso ẹfen̄e ẹka Sierra Leone.
Billie Cowan emi ekedide anam-ndutịm Kọmiti N̄kọk Itieutom ọdọhọ ete: “Ke ediwak ọfiọn̄, ediwak nditọete oro biọn̄ akanamde idem ọdiọk mmọ, emi ẹkenyụn̄ ẹsan̄ade ntaha ntaha ẹma ẹdibehe ke Bethel Freetown. Inua ikemeke nditịn̄ orụk ibak oro ẹkenamde ediwak mmọ, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹsita ikọn̄ ikọt ke ntak ọbiọn̄. Ima isọsọp inọ mmọ udia ye ọfọn̄ inyụn̄ ise iban̄a mme iman ye nditọ ukpepn̄kpọ mmọ oro ẹkesan̄ade ye mmọ. Nditọete ke Freetown ẹma ẹtat ubọk ẹnọ mmọ n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnyịme mmọ ẹdụn̄ ye mmimọ. Mme Ntiense emi ẹkedide mbon itọkekọn̄ mi ẹma ẹtọn̄ọ ukwọrọikọ inikiet inikiet ẹnyụn̄ ẹn̄wam mme esop. Ata ediwak mmọ ẹma ẹbe ẹka ebiet en̄wen, edi ke ini mmọ ẹkedude mi, mmọ ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn!”
Ndinọ Mbon En̄wen Ndọn̄esịt ye Idotenyịn
N̄kọk itieutom ẹma ẹnọ udia, ibọk, n̄kpọ ubọpufọk, mme n̄kpọutom, ye n̄kpọ unamn̄kpọ ke ufọk ẹsọk Mme Ntiense ke mme itienna mbon itọkekọn̄ ke usụk usụk Guinea. Ẹma ẹnọ n̄ko ediwak ọfọn̄ oro mbon France ẹketịpde, ẹka. Ntiense kiet emi enyenede nditọ ekewet ete: “Nditọ mi ẹma ẹkwọ ikwọ, ẹnek unek, ẹnyụn̄ ẹtoro Jehovah. Mmọ ẹma ẹnyene mbufa ọfọn̄ ndisịne n̄ka mbono esop!” Ndusụk nditọete ẹkedọhọ ke akananam mmimọ isịneke ọfọn̄ oro eyede ntre!
Edi idịghe n̄kpọ obụkidem kpọt ke mbon itọkekọn̄ ẹkeyom. Jesus ọkọdọhọ ete: “Idịghe uyo ikpọn̄ ke owo edida odu uwem, edi edida kpukpru ikọ eke ẹwọrọde Jehovah ke inua odu.” (Matt. 4:4) Ntre, n̄kọk itieutom ẹma ẹnọ mme n̄wed oro ẹsidade ẹkpep Bible ẹka n̄kan̄ oro ẹnyụn̄ ẹnam ndutịm man ẹnịm n̄kpri ye ikpọ mbono. Ẹma ẹnọ n̄ko mme asiakusụn̄ ye mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹka do.
Psalm 18. Akanian̄wan kiet ama adaha ada etịn̄ ikọ ke ini enye okokụrede utịn̄ikọ oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Afo amanam esịt enen̄ede enem nnyịn. Edesi ikọkke mfịna nnyịn, edi Bible owụt nte nnyịn ikpodoride enyịn ke Abasi. Amanam etieti nte ọnọde nnyịn ndọn̄esịt ye idotenyịn.”
Ke ini André Baart emi edide esenyịn circuit akakade Koundou ke Guinea, owo ukara oro esede aban̄a itienna mbon itọkekọn̄ kiet ama ọdọhọ enye ọnọ mbon itọkekọn̄ do utịn̄ikọ Bible. N̄kpọ nte owo 50 ẹkedụk utịn̄ikọ André emi ibuotikọ ekedide “Da Jehovah ke Ebiet Ubọhọ,” emi ẹdade ẹtoEsop emi ẹwakde ẹbe owo 100 ẹma ẹnen̄ede ẹnyene ifiopesịt ke ini ẹkenọde William ye Claudia Slaughter emi ẹdide mme isụn̄utom ẹka Guékédou ke Guinea. (Rome 12:11) William ọdọhọ ete: “Ediwak n̄kparawa ẹma ẹnam n̄kọri ke esop Abasi. Edieke owo mîdụhe ndinọ utịn̄ikọ oro ẹkenọde enye ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi, n̄kparawa 10 esịm 15 ẹma ẹsidọhọ ke mmimọ imọn̄ inam. Ata ediwak nditọete ẹma ẹsiwọrọ an̄wautom ẹnyụn̄ ẹsịn ifịk ẹkwọrọ ikọ. Nte ini akakade, ndusụk ke otu n̄kparawa oro ẹkenyenede ifịk do ẹma ẹkabade ẹdi mme akpan asiakusụn̄ ye esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a.”
Ndibọp Obufa N̄kọk Itieutom ke Ini Ekọn̄
Esisit ini ke ekọn̄ ama akasiaha, nditọete ke Freetown ẹma ẹdep isọn̄ emi mîkọyọhọke hekta kiet ke 133 Wilkinson Road, emi mîkenen̄ekede iyom usụn̄ ikpọn̄ n̄kọk itieutom. Alfred Gunn ọdọhọ ete: “Ikoyom ndibọp obufa ufọkidụn̄ Bethel ke ebiet oro, edi ima ikere nte idinamde sia ekedide ini ekọn̄. Sia Lloyd Barry emi ekedide owo Otu Ukara ekedide edise nnyịn ini oro, ima ineme mfịna emi inọ enye. Enye ama ọdọhọ nnyịn ete, ‘Edieke iyakde ekọn̄ emi
akpan nnyịn, nnyịn idikemeke ndinam n̄kpọ ndomokiet!’ Ikọ nsịnudọn̄ esie ama ọnọ nnyịn uko nditọn̄ọ utom oro.”Ediwak nditọete ẹma ẹsịn idem ẹnam utom oro, esịnede se ibede mme anamutom unyịmesịt 50 emi ẹtode idụt 12, ọkọrọ ye ata ediwak mme anamutom emi ẹketode mme esop ke Sierra Leone. Utom ọkọtọn̄ọ ke May 1991. Tom Ball emi ekesede enyịn ke utom oro, ọdọhọ ete: “Mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹma nte itiat oro ẹketịmde ndida mbọp ufọk oro ọkọsọn̄de idem. Ikpọ ukwak oro ẹkedade ẹbọp ufọk oro ẹma ẹnen̄ede ẹkpụhọde ye mbon oro ẹsidade ẹbọp ufọk mi. Edi se ikakam ikpade mme owo idem ikan ekedi ndikụt nte mfia ye mbubịt owo ẹdianade kiet ẹbọp ufọk oro ye inemesịt.”
Ke April 19, 1997, mme owo oro ẹtode nsio nsio idụt ẹma ẹdidụk edinam ediyak obufa n̄kọk itieutom emi nnọ Abasi. Ọfiọn̄ kiet ke oro ebede, ke ẹma ẹken̄wana ekọn̄ ke ediwak obio-in̄wan̄ ke isua ition, mbon RUF ẹma ẹda ekọn̄ ẹdụk Freetown.
Ekọn̄ Freetown
Ata ediwak mbon en̄wan RUF emi ẹnyenede nnyan idet emi owo mîsarike ẹnyụn̄ ẹbọpde ndatndat ọfọn̄ ke ibuot ẹma ẹdibehe ke Freetown, ẹyịp n̄kpọ owo, ẹdan̄ iban ke n̄kanubọk, ẹnyụn̄ ẹwot ediwak owo. Alfred Gunn ọdọhọ ete: “Ndutịme ama okpon etieti. Ẹma ẹsọsọp ẹdọhọ ata ediwak isụn̄utom ẹnyọn̄ọ. Billie ye Sandra Cowan, Jimmie ye Joyce Holland, ye ami ye Catherine ikedi akpatre mme isụn̄utom oro ikọkpọn̄de obio.
“Ima ibọn̄ akam ye mbonubon Bethel oro ẹkedọhọde ke iyosụhọ ke n̄kọk itieutom, inyụn̄ isọsọp ifehe ika ebiet oro akanade isobo man ikpọn̄ obio. Nte ikakade ke usụn̄, n̄kpọ nte mbon en̄wan 20 emi ẹn̄wanade ye ukara, ẹtiede afai afai, ẹnyụn̄ ẹkpade mmịn ẹma ẹmụm nnyịn. Ima inọ mmọ magazine ye okụk, mmọ ẹnyụn̄ ẹyak nnyịn ibe. Nnyịn ye
se ibede owo 1,000 oro ẹkefehede ẹkpọn̄ obio ima idisobo ke itie ukpeme oro mbonekọn̄ United States emi ẹnyenede n̄kpọsọn̄ n̄kpọekọn̄ ẹkekpemede. Ima idụk helikopta mbonekọn̄ do ẹnyụn̄ ẹsọsọp ẹda nnyịn ẹkesịn ke nsụn̄ikan̄ mme an̄wanaekọn̄ mmọn̄ United States. Ekem, owo kiet oro anamde utom ke nsụn̄ikan̄ oro ama asian nnyịn ke toto ke ini ekọn̄ Vietnam, ke akanam mme an̄wanaekọn̄ mmọn̄ United States imenke mme owo emi ẹwakde ntre iwọrọ ke obio. Ke ndan̄nsiere, ẹma ẹmen nnyịn ke helikopta ẹka Conakry ke Guinea. Ima itọn̄ọ n̄kọk itieutom ndida nnam utom ke ibio ini.”Ama enen̄ede ọdọn̄ mme isụn̄utom ndikop se itịbede ke Freetown. Ke akpatre, mmọ ẹma ẹbọ leta emi ọkọdọhọde ete: “Kpa ye ndutịme oro odude, nnyin ke isasuan Eti Mbụk Obio Ubọn̄ Ọyọhọ 35, Ndi Tutu Amama Kpukpru Owo Ẹyema Kiet Eken? Mme owo ẹnen̄ede ẹma enye, idem ndusụk mbon en̄wan oro ẹn̄wanade ye ukara ke ẹkpep n̄kpọ ye nnyịn. Ntem, imebiere ndinen̄ede nsịn ifịk n̄kwọrọ ikọ.”
Jonathan Mbomah, emi ekedide esenyịn circuit, ọdọhọ ete: “Ima ikam inịm usen akpan mbono ke Freetown. Mbono oro ama enem etieti tutu mfiak n̄ka n̄kenịm mbono oro ke Bo ye Kenema. Nditọete nnyịn ke mme obio oro ekọn̄ akan̄wanade do ẹma ẹkọm Jehovah ke utịbe utịbe udia eke spirit oro.
“Ke utịt utịt 1997, ima inịm mbono district ke Akwa An̄wambre Freetown. Ke akpatre usen mbono oro, mbon en̄wan oro ẹn̄wanade ye ukara ẹma ẹdụk an̄wambre oro ẹdidọhọ nnyịn iwọn̄ọ. Ima ikpe mmọ ubọk ite ẹyak nnyịn ikụre mbono oro. Ke ima ikeneme n̄kpọ emi ye mmọ ke anyan ini, mmọ ẹma ẹsion̄o idem ẹkpọn̄ ẹnyụn̄ ẹnyọn̄ọ. Se ibede owo 1,000 ẹkedụk mbono oro, ndien owo 27 ẹma ẹna baptism. Ediwak nditọete ẹma ẹsan̄a ke usụn̄ oro ọkọyọhọde ye afanikọn̄ man ẹfiak ẹkedụk mbono oro ke Bo. Mbono distict oro ama enen̄ede enem onyụn̄ aduai owo idem.”