1-3. (a) Nso ke Bible etịn̄ emi owo mîkemeke ndifan̄a? (b) Nso idin̄wam nnyịn imek mme ufan emi ẹdin̄wamde nnyịn inam se ifọnde?

NNYỊN mme owo itie nte kusa. Ẹmen kusa ẹsịn ke mmọn̄, enye omụm mmọn̄; ẹmen ẹsịn ke aran, enye omụm aran. Isisọn̄ke nnyịn nditiene mme ufan nnyịn nnam se ededi oro mmọ ẹnamde, ndusụk ini nnyịn isikam idiọn̄ọke ke nnyịn ke ikpebe mmọ.

² Bible etịn̄ n̄kpọ emi owo mîkemeke ndifan̄a, ete: “Owo eke asan̄ade ye mbon ọniọn̄ eyenyene ọniọn̄, edi ọyọdiọk ye owo eke odụkde nsan̄a ye mme ndisịme.” (Mme N̄ke 13:20) N̄ke emi itịn̄ke iban̄a owo ndisan̄a ye owo ke ini ke ini. Ikọ oro, “asan̄ade ye” owụt ke owo odụk ndụk ye owo. * N̄wed kiet emi etịn̄de n̄kpọ aban̄a Bible etịn̄ n̄kpọ aban̄a ufan̄ikọ emi. Enye ọdọhọ ke “ndisan̄a ye owo owụt ke amama owo oro onyụn̄ adiana ye enye anam n̄kpọ.” Ndi idịghe akpanikọ ke imesiwak ndikpebe mbon emi imade? Imesinen̄ede idian idem ye mbon emi imade, emi ekeme ndinam itiene inam se mmọ ẹnamde​—m̀mê edi eti m̀mê idiọk.

³ Edieke iyomde Abasi aka iso ama nnyịn, ana idụk nsan̄a ye mbon oro ẹdin̄wamde nnyịn inam se ifọnde. Nso idin̄wam nnyịn inam emi? Ana ima mbon oro  Abasi amade kpọt, inam ufan ye mbon oro ẹdide ufan esie. Afo nyụn̄ se ise, ndi emekere ke enyene mbon oro ẹkpefọnde ye nnyịn ẹkan mbon oro ẹnyenede nti edu oro Jehovah oyomde mme ufan esie ẹnyene? Yak ise utọ mbon oro Abasi amade. Ima idiọn̄ọ utọ mbon emi Jehovah amade, iyekeme ndimek nti ufan.

4. Ntak emi Jehovah enyenede unen ndisasat mbon emi ẹdide ufan esie, ndien ntak emi enye okokotde Abraham “ufan mi”?

⁴ Jehovah esisasat mbon emi ẹdide ufan esie. Enye enyene unen ndinam ntre sia enye edi Akakan Ọbọn̄ Andikara ekondo, ndien edi ata n̄kpọ ukpono ndidi ufan esie! Edi mmanie ke enye esimek nte ufan? Jehovah esimek mbon oro ẹberide edem ke enye ẹnyụn̄ ẹbuọtde idem ye enye ke ofụri esịt. Da Abraham ke uwụtn̄kpọ. Enye ama enen̄ede ọbuọt idem ye Abasi. Iwakke se Abasi ọdọhọde owo anam, emi ọsọn̄de nte ndidọhọ ete awa eyen esie. * Edi Abraham ama “ekpere ndiwa Isaac,” enen̄ede enịm ke “Abasi ekeme ndinam enye eset.” (Mme Hebrew 11:​17-19) Sia Abraham ekenyenede utọ mbuọtidem oro okonyụn̄ okopde uyo Abasi ntre, Jehovah ama enen̄ede ama enye onyụn̄ okot enye “ufan mi.”​—Isaiah 41:8; James 2:​21-23.

5. Didie ke Jehovah ada mbon oro ẹkopde uyo esie kpukpru ini?

⁵ Jehovah esinen̄ede ama mbon oro ẹkopde uyo esie kpukpru ini. Enye ama mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ esie inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe. (Kot 2 Samuel  22:26.) Ima ikụt ke akpa ibuot n̄wed emi ke Jehovah esinem esịt ye mbon oro ẹkopde uyo esie ke ntak emi ẹmade enye. Mme N̄ke 3:32 ọdọhọ ke “enye edi ata ufan ye ndinen owo.” Jehovah okot mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam se enye amade ete ẹdi isen ke “tent” imọ. Emi ọwọrọ ke enye ọdọhọ mmọ ẹdituak ibuot ẹnọ imọ ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹnọ imọ ini ekededi.​—Psalm 15:​1-5.

6. (a) Didie ke ikeme ndiwụt ke imama Jesus? (b) Jehovah ada didie mbon oro ẹmade Eyen esie?

⁶ Jehovah ama mbon oro ẹmade Jesus, ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie. Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke owo ekededi amade mi, enye ayanam ikọ mi, ndien Ete mi ayama enye, nnyịn iyonyụn̄ idi ibịne enye ididụn̄ ye enye.” (John 14:23) Didie ke ikeme ndiwụt ke imama Jesus? Idiwụt ke imama enye ke ndinịm mme ewụhọ esie, esịnede enye emi ọdọhọde ikwọrọ eti mbụk inyụn̄ inam mme owo ẹdi mbet esie. (Matthew 28:​19, 20; John 14:​15, 21) Idiwụt n̄ko ke imama Jesus ke ini ‘itienede nde ikpat esie ketket.’ Emi ọwọrọ ndidomo adan̄a nte ikekeme ndikpebe nte enye ekesitịn̄de ikọ onyụn̄ anamde n̄kpọ, kpa ye oro nnyịn mîfọnke ima. (1 Peter 2:21) Esinem Jehovah ndikụt mme owo ẹdomode ndikpebe Eyen esie ke ntak mmọ ẹmade enye.

7. Ntak emi ọfọnde inam ufan ye mbon emi ẹdide ufan Jehovah?

⁷ Se Jehovah oyomde mme ufan esie ẹnam esịne ndibuọt idem ye enye, ndisọn̄ọ nda ye enye, ndikop uyo esie, ndima Jesus, ndinyụn̄ ndu uwem nte Jesus okodude. Ntem ọfọn ibụp idem nnyịn: ‘Ndi mme ufan mi ẹnam mme n̄kpọ emi? Ndi mme ufan Jehovah ẹdi mme ufan mi?’ Nnennen n̄kpọ oro ikpanamde edi emi. Mbon emi ẹnyenede nti edu ẹnyụn̄ ẹsịnde idem ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ ẹkeme ndin̄wam nnyịn  ika iso inam se inemde Abasi esịt.​—Se ekebe oro “ Anie Edi Ata Ufan?”.

8. Nso ke afo esinen̄ede ama ke ini okotde aban̄a (a) Ruth ye Naomi? (b) n̄kparawa Hebrew ita? (c) Paul ye Timothy?

⁸ N̄wed Abasi etịn̄ aban̄a ediwak mbon oro ẹkenyenede nti ufan ye nte oro akan̄wamde mmọ. Ke Bible, oyokụt uwụtn̄kpọ Naomi ye Ruth n̄wan eyen esie, n̄kparawa Hebrew ita emi ẹkedide itai ye aban̄ ke Babylon, ye Paul ye Timothy. (Ruth 1:16; Daniel 3:​17, 18; 1 Corinth 4:17; Philippi 2:​20-22) Edi yak ineme iban̄a ufan iba emi ẹkenen̄erede ẹma idemmọ​—David ye Jonathan.

9, 10. Nso ikanam David ye Jonathan ẹdi ata nti ufan?

⁹ Bible ọdọhọ ke David ama okowot Goliath, ke “ukpọn̄ Jonathan [ama] eyịre ye ukpọn̄ David, Jonathan onyụn̄ ama enye nte ukpọn̄ esiemmọ.” (1 Samuel 18:1) Mmọ ẹma ẹkabade itai ye aban̄ kpa ye oro Jonathan ekenen̄erede okpon owo akan David. Mmọ ẹkedi ufan tutu usen emi Jonathan akpade ke ekọn̄. * (2 Samuel 1:26) Nso ikanam mmọ mbiba ẹnen̄ede ẹkpere ntre?

¹⁰ David ye Jonathan ẹkenen̄ede ẹkpere ntre sia mmọ mbiba ẹma ẹnen̄ede ẹma Abasi ẹnyụn̄ ẹbiere ndika iso nsọn̄ọ nda ye enye. Mmọ mbiba ẹkeda n̄kpọ Abasi ukem ukem. Nti edu mmọ akanam mmọ ẹma kiet eken. Anaedi David ndikenyene uko n̄kan̄wana ye Goliath ke ntak enyịn̄ Jehovah akanam Jonathan ama enye. Imenịm ke David ama enen̄ede okpono Jonathan  ke ntak emi Jonathan mîkayatke esịt nte Jehovah emekde imọ edidem, ye ke ntak emi enye ekekerede aban̄a imọ akan idemesie. Enyene se iketịbede ini David okofụhọde etieti okonyụn̄ oyode ke wilderness ke ntak emi Saul, ete Jonathan, okoyomde ndiwot enye. Jonathan ama owụt ke idi ata eti ufan onyụn̄ aka “ọkọsọn̄ọ enye idem ke Abasi.” (1 Samuel 23:16) Kere nte  eketiede David ke idem ini edima ufan esie edide edisọn̄ọ enye idem onyụn̄ ọdọhọ ke ida ye enye! *

11. Nso ke ekpep oto utọ ufan emi David ye Jonathan ẹkedide?

¹¹ Nso ke ikpep ito David ye Jonathan? Akakan n̄kpọ oro ikpepde edi ke ọfọn mbon emi ẹdide ufan ẹma Abasi ye n̄kpọ Abasi. Ke ini idụkde nsan̄a ye mbon oro ẹnịmde se nnyịn inịmde, ẹnyenede eti uwem nte nnyịn, ẹnyụn̄ ẹyomde ndika iso nsọn̄ọ nda ye Abasi, iyesikpep nti n̄kpọ ito kiet eken, nnyịn ididịpke kiet eken n̄kpọ, iyesinyụn̄ ineme mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde  nnyịn ika iso inam n̄kpọ Abasi. (Kot Rome 1:​11, 12.) Idikụt utọ nti ufan emi ke esop Jehovah. Edi ndi oro ọwọrọ ke kpukpru mbon oro ẹsidụkde mbono esop ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke ikpodụk nsan̄a? Ihih, iwọrọke ntre.

12, 13. (a) Ntak emi ikpasatde-sat mbon emi idụkde nsan̄a idem ke esịt esop? (b) Nso mfịna ikodu ke esop ke eyo mme apostle, ndien nso item ke apostle Paul ọkọnọ?

¹² Idem ke esịt esop Abasi, edieke iyomde ndinyene mme ufan emi ẹdin̄wamde nnyịn inam n̄kpọ Abasi ana isasat mbon emi idụkde nsan̄a. Ikpanaha iyak se ẹtịn̄de emi akpa nnyịn idem sia ukem nte kpukpru mfri ke eto mîsidatke ini kiet, kpukpru owo isidaha ini kiet isọn̄ idem ke esop. Esida ndusụk owo anyan ini ndinen̄ede ndiọn̄ọ Ikọ Abasi nnyụn̄ nnanam se N̄wed Abasi ekpepde, ndien emi idịghe n̄kpọ esop kiet. (Mme Hebrew 5:12–6:3) Ana inyene ime ye mbufa owo m̀mê mbon emi mînen̄ekede isọn̄ idem ke esop inyụn̄ inen̄ede ima mmọ sia iyom ndin̄wam mmọ ẹnam n̄kpọ Abasi nte Abasi oyomde.​—Rome 14:1; 15:1.

¹³ Ndusụk ini, n̄kpọ ekeme ndinam ẹdọhọ ikpeme owo emi idụkde nsan̄a ke esop. Ndusụk nditọete ẹkeme ndinyene nte ẹdude uwem. Ndusụk ẹkeme ndidi mbon iyatesịt mîdịghe ẹsikụt ndudue ke kpukpru n̄kpọ. Ukem mfịna emi ama odu ke mme esop ke eyo mme apostle. Ediwak owo ẹma ẹnam akpanikọ ẹnọ Abasi, edi ndusụk ikodụhe eti uwem. Ndusụk owo ikenyịmeke ndusụk ukpepn̄kpọ Christ ke esop Corinth, ntre apostle Paul ama odụri ofụri esop utọn̄ ete: “Ẹkûyak ẹtụn mbufo usụn̄. Idiọk nsan̄a ababiat eti ido.” (1 Corinth 15:​12, 33) Paul ama ọdọhọ Timothy ke enyene ndusụk owo ke esop emi mîdụhe eti uwem, yak  enye ekpeme idem ye utọ mbon oro, okûdụk nsan̄a ye mmọ.​—Kot 2 Timothy 2:​20-22.

14. Didie ke ikpanam item Paul emi aban̄ade ndidụk nsan̄a?

¹⁴ Didie ke ikpanam item Paul oro? Inaha idụk nsan̄a ye owo ekededi oro ekemede ndibiat nnyịn​—edide ke esịt esop m̀mê ke an̄wa. (2 Thessalonica 3:​6, 7, 14) Inaha iyak n̄kpọ ndomokiet adian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Abasi. Kûfre ke nnyịn itie nte kusa, ke isisọn̄ke nnyịn ndikpebe mme ufan nnyịn. Ukem nte owo mîkemeke ndimen kusa nnyịni ke mbabari mmọn̄, n̄kere ke ima inyịmi ke nsasana mmọn̄ ediwọrọ, nnyịn ikemeke ndidụk nsan̄a ye mbon oro ẹkemede ndibiat nnyịn edi ikere ke iyaka iso idu eti uwem.​—1 Corinth 5:6.

15. Akpanam didie enyene nti owo emi okpodụkde nsan̄a ke esop Jehovah?

¹⁵ Imọkọm Abasi sia nti owo emi ikpodụkde nsan̄a ẹyọyọhọ esop esie. (Psalm 133:1) Akpanam didie ọdiọn̄ọ utọ mbon emi? Nte afo odomode ndidu eti uwem, mbon en̄wen emi ẹdomode ndinam ntre n̄ko ẹyema ndidian idem ye afo. Edi enyene n̄kpọ ifan̄ emi ekemede ndinam ndian do man ẹnyene mbufa ufan. (Se ekebe oro “ Nte Ikasan̄ade Inyene Nti Ufan”.) Yom mbon oro ẹnyenede nti edu oro akpamade ndikpebe. Nam item Bible oro ọdọhọde “ẹtat esịt”; nam ufan ye nditọete emi ẹtode nsio nsio idụt, emi ẹsemde nsio nsio usem, m̀mê ẹdi mfia m̀mê mbubịt. (2 Corinth 6:13; kot 1 Peter 2:17.) Kûdụk nsan̄a ye mme ubọkn̄ka fo kpọt. Ti ke Jonathan ama enen̄ede okpon owo akan David. Ediwak ikpọ owo ẹkeme ndin̄wam mme ufan mmọ ẹnyene ifiọk ye ọniọn̄.

16, 17. Ntak emi mînaha ikpọn̄ esop ke ini eyenete eduede nnyịn?

¹⁶ Sia mme owo ke esop ẹtode nsio nsio itie ẹnyụn̄  ẹnyenede nsio nsio edu, mfịna ekeme ndidu ndusụk ini. Eyenete nnyịn ekeme nditịn̄ ikọ mîdịghe anam n̄kpọ emi ayatde nnyịn. (Mme N̄ke 12:18) Ndusụk ini utọk esidu ke ntak emi mme owo ẹnyenede uwem nsio nsio, ẹkerede n̄kpọ nsio nsio, m̀mê ẹkerede ke nte mmimọ isinamde n̄kpọ ọfọn akan. Ndi iyayak utọ n̄kpọ oro anam nnyịn ikpọn̄ esop? Nnyịn idinamke ntre edieke inen̄erede ima Jehovah ye mbon oro enye amade.

¹⁷ Jehovah okobot nnyịn; enye onyụn̄ enịm nnyịn uwem. Ntre ana ima enye inyụn̄ ikpono enye ke ofụri esịt. (Ediyarade 4:11) Enye ada esop esie ada nnyịn usụn̄, ntre ana inọ esop esie ọyọhọ ibetedem. (Mme Hebrew 13:17) Ntre, edieke eyenete anamde se iyatde nnyịn, nnyịn idikpọn̄ke esop man iwụt ke se enye anamde enen̄ede ayat nnyịn. Ikpasasan̄a didie inam  utọ n̄kpọ oro? Idịghe Jehovah ekedue nnyịn nan̄a. Ima oro imade Jehovah idiyakke ikpọn̄ enye ye ikọt esie tutu amama!​—Kot Psalm 119:165.

18. (a) Nso ke ikeme ndinam man emem odu ke esop? (b) Nso ufọn ke idibọ edieke ifende inọ owo ke ini eti ntak odude?

¹⁸ Imesidomo ndinam emem odu ke esop sia imama nditọete nnyịn. Jehovah ama nnyịn, edi enye idọhọke ke ana nnyịn ifọn ima, nnyịn n̄ko ikponyụn̄ idọhọke ke ana nditọete nnyịn ẹfọn ẹma. Ima isiyakke ibat ndudue nditọete nnyịn ibon, kpa enye esinam iti ke nnyịn ndomokiet ifọnke ima, ke imesinam ndudue n̄ko. (Mme N̄ke 17:9; 1 Peter 4:8) Ima esinam ika iso ‘ifen kiet eken ke ofụri esịt.’ (Colossae 3:13) Isimemke utom ndinam emi kpukpru ini. Edieke iyakde se owo akanamde nnyịn aka iso abiak nnyịn, imekeme ndisịn owo oro ke esịt, inyụn̄ ikere ke ndidop enye uyo ayabiak enye. Edi ikam inam idem nnyịn ibak edieke ikade iso iyat esịt. Edieke ifende inọ owo ke ini eti ntak odude ndinam ntre, iyọbọ ekese ufọn. (Luke 17:​3, 4) Emi esinam esịt ana nnyịn sụn̄, anam emem odu ke esop, ndien se ifọnde ikan edi ke iyaka iso idi ufan Jehovah.​—Matthew 6:​14, 15; Rome 14:19.

19. Nso ikeme ndinam itre ndụk ye owo?

¹⁹ Ndusụk ini, ẹsidọhọ itre ndụk ye eyenete. Emi esitịbe ke ini ẹsiode owo ẹfep ke esop ke ntak emi enye mîmaha ndikabade esịt ke ama akabiat ibet Abasi, ke ini owo esịnede ke esop ekpep mme owo nsu, mîdịghe ke ini owo emi ọkpọn̄de esop ke idemesie. Ikọ Abasi ọdọhọ ‘itre ndidụk ndụk’ ye utọ owo oro. * (Kot  1 Corinth 5:​11-13; 2 John 9-11) Edieke owo oro ekedide ufan nnyịn m̀mê iman nnyịn, ekeme ndisọn̄ etieti nditre ndụk ye enye. Ndi iyọsọn̄ọ ida inam nnennen n̄kpọ inyụn̄ iwụt ke imama Jehovah ye se enye ọdọhọde inam ikan n̄kpọ efen ekededi? Ti ke esịt esinem Jehovah etieti ima isọn̄ọ ida ye enye inyụn̄ inam se enye ọdọhọde.

20, 21. (a) Ntak emi ndisio anamidiọk mfep ke esop edide ata eti n̄kpọ? (b) Ntak emi enen̄erede ọfọn isasat mbon emi idụkde nsan̄a?

²⁰ Jehovah ndidọhọ ẹsio anamidiọk oro mîkabakede esịt ẹfep ke esop edi ata eti n̄kpọ. Ntak idọhọde ntre? Emi ediwụt ke imama Jehovah, ke imama nte enye ọdọhọde idu uwem, ke nnyịn inyụn̄ iyomke ẹsuene edisana enyịn̄ esie. (1 Peter 1:​15, 16) Ndisio anamidiọk oro mîkabakede esịt mfep ke esop esinam esop asana, iyakke mbon oro ẹkoide-koi ẹnam idiọkn̄kpọ ẹbiat nditọete eken ke esop, onyụn̄ anam nditọete ẹka iso ẹnam n̄kpọ Abasi ikopke ndịk, sia ẹdiọn̄ọde ke n̄kpọ idinamke mmimọ ke esop Abasi kpa ye oro ererimbot ọdiọkde ntem. (1 Corinth 5:7; Mme Hebrew 12:​15, 16) Ndisio anamidiọk mfep owụt ke ẹma enye. Emi ekeme ndinam enyịn an̄wan̄a enye, onyụn̄ anam enye anam n̄kpọ man afiak etiene Jehovah.​—Mme Hebrew 12:11.

²¹ Edi akpanikọ ke mme ufan nnyịn ẹkeme ndinam nnyịn inam se ifọnde m̀mê se mîfọnke. Ntem, enen̄ede ọfọn isasat mbon emi idụkde nsan̄a. Edieke inamde ufan ye mbon oro ẹdide ufan Jehovah, imade mbon oro Abasi amade, nti nsan̄a ẹdiyọyọhọ nnyịn idem. Se ikpepde ito mmọ ayan̄wam nnyịn ika iso idu uwem nte Jehovah amade.