Ibuot 27

Ntak Emi N̄kparawa Mîmaha Mi-e?

Akparawa emi ọfiọk ke ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ mi sia mma nsian enye ke n̄kparawa en̄wen ẹma mi. Enye ama asak ke ini n̄kasiande enye adan̄a nte ndusụk ufan mi ẹsịmede. Enye ọfiọk ke mmọdiọn̄ọ n̄kpọ sia mma nnen̄ede enye ke ndudue ifan̄ oro enye akanamde ke ini enye eketịn̄de ikọ. Ndiọn̄ọke m̀mê edibịghi didie mbemiso enye obụpde mi ufan.

Eyenan̄wan emi eye-⁠o, edi etie nte enye isikereke n̄kpọ mbemiso anamde! Enye isiyakke-yak nsioro uyo. Ntitịn̄ ekpri ikọ, enye enen̄ede mi! N̄kpananam didie ndaha n̄kpọn̄ eyenan̄wan emi?

 NDI ekere ke n̄kparawa imaha fi? Ediwak nditọiban ẹkere ntre, idem mbon oro afo ekerede ke ẹkeme ndidi iren ẹyọyọhọ mmọ idem. Da Joanne ke uwụtn̄kpọ. Enye eye etieti, ọdiọn̄ọ n̄wed, onyụn̄ ọfiọk nte enịmde inua etịn̄ ikọ. Edi kam kop se enye etịn̄de mi: “N̄kere ke n̄kparawa imaha mi. Ifan̄ oro nnyụn̄ mmade ẹsinam nte imama mi ke esisịt ini, ekem imaha aba ndisioro mi uyo!”

Nso ke iban ẹkpenam man n̄kparawa ẹma mmọ? Nso ke mmọ mîkpanamke? Nso ke afo akpanam man eti akparawa ama fi?

Se Akpanamde

● Nen̄ede diọn̄ọ idemfo. Anaedi ekenen̄ede ọtọn̄ọ ndisima n̄kparawa ke ama ọkọtọn̄ọ ndikọri ndụk idem akwa owo. Ekeme ndidi idịghe owo kiet ke akama. Se ediwak uyen ẹsinyụn̄ ẹnamde edi oro. Edi edieke akpakayakde idem ọnọ akpa owo emi akamade, ekeme ndidi ukpunen̄ekede unyene ini ukpep nte akpamade owo ukponyụn̄ usọpke unam n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit. Ndinyene nti edu, ‘ndinam ekikere fo edi obufa’ man ese aban̄a mme akpan n̄kpọ, ndinyụn̄ nsịm mme utịtmbuba fo ayada ini.​—Rome 12:2; 1 Corinth 7:​36; Colossae 3:​9, 10.

Edi akpanikọ ke ediwak n̄kparawa ẹsima iban emi ẹtiede nte inen̄ekede idiọn̄ọ idem kan̄a m̀mê emi mînyeneke mbufiọk. Edi utọ n̄kparawa emi ẹsima iban emi man ẹyụhọ udọn̄ idemmọ, idịghe ke ntak oro ẹmade orụk owo emi mmọ ẹdide. Se idude edi ke akparawa oro enyenede eti ibuot edikam iyom eyenan̄wan oro enyenede nti edu ukem nte enye.​—Matthew 19:⁠6.

Se n̄kparawa ẹtịn̄de: “Nsima n̄kaiferi oro ekemede ndibiere n̄kpọ ke idemesie, oro onyụn̄ enịmde ke ọwọn̄esịt esie ke se imọ inamde enen.”​—James.

“Mma n̄kaiferi emi ekemede nditịn̄ nte etiede enye ke idem ukpono ukpono, emi mînyịmeke kpukpru n̄kpọ oro ntịn̄de. Idem edieke enye eyede, nnen̄ekede mma  n̄kaiferi oro etịn̄de se enye ekerede ke nyama ndikop.”​—Darren.

Afo ekere didie aban̄a se n̄kparawa emi ẹtịn̄de?

․․․․․

● Kpep ndikpono mbon en̄wen. Kpa nte afo oyomde ẹma fi, kpa ntre n̄ko ke n̄kparawa ẹyom ẹkpono mmimọ. Ntak edi oro Bible ọdọhọde ebe ama n̄wan esie, edi ọdọhọ n̄wan “enen̄ede okpono” ebe esie. (Ephesus 5:​33) Ndụn̄ọde kiet oro ẹkenamde ye ediwak n̄kparawa owụt ke ọfọn ẹnam se Bible etịn̄de emi. Ke ẹbaharede ukem ukem, n̄kpọ nte owo itiaba ke otu owo duop ẹkedọhọ ke imama ukpono ikan ima. Ẹma ẹnam ukem ndụn̄ọde emi ye ediwak ikpọ owo n̄ko, ndien ke ẹbaharede ukem ukem, n̄kpọ nte owo itiaita ke otu owo duop ẹkedọhọ n̄ko ke ukpono ke mmimọ ima ikan.

Ndikpono owo iwọrọke ke ana enyịme ndinam se ededi oro ẹdọhọde anam, ke unyeneke unen ndinọ ekikere fo. (Genesis 21:​10-​12) Edi nte etịn̄de ekikere fo ekeme ndinam akparawa ama m̀mê asua fi. Edieke esimade ndifan̄a n̄kpọ m̀mê ndinen̄ede enye ke kpukpru n̄kpọ, enye ekeme ndikere ke ukponoke imọ. Edi edieke enyịmede mme ekikere esie onyụn̄ otorode enye ke mme n̄kpọ oro enye anamde ọfọn, etie nte enye eyenen̄ede enyịme onyụn̄ ama mme ekikere fo. Nte ededi, akparawa oro enyenede eti ibuot ọyọfiọk n̄ko m̀mê emesikpono mbonubon mbufo ye mbon en̄wen.

 Se n̄kparawa ẹtịn̄de: “N̄kere ke ukpono edi ata akpan n̄kpọ ke ini owo ọtọn̄ọde-tọn̄ọ ndinam ufan ye owo. Ima ekeme nditọn̄ọ nte ini akade.”​—Adrian.

“Edieke n̄kaiferi okponode mi, mmenịm ke enye ayama mi.”​—Mark.

Afo ekere didie aban̄a se n̄kparawa emi ẹtịn̄de?

․․․․․

● Sịne n̄kpọ nte odotde nyụn̄ sana idem. Nte esịnede n̄kpọ onyụn̄ akamade idem esinam ẹdiọn̄ọ orụk owo emi afo edide. Idem mbemiso ọtọn̄ọde nditịn̄ ikọ ye akparawa, nte afo esịnede n̄kpọ ananam enye ọdiọn̄ọ ekese aban̄a fi. Edieke usịnen̄kpọ fo odotde onyụn̄ owụtde iso o-⁠bụt, oro oyowụt ke afo edi eti eyenan̄wan. (1 Timothy 2:9) Edieke esịnede n̄kpọ ke usụn̄ oro ekemede ndidemede owo udọn̄ idan̄ m̀mê etiede nsuahade nsuahade, oro oyowụt utọ eyenan̄wan emi afo edide.

Se n̄kparawa ẹtịn̄de: “Nte eyenan̄wan esịnede n̄kpọ esinam ẹfiọk nte enye esinamde n̄kpọ. Edieke enye esịnede ọfọn̄  oro mîfụkke enye idem m̀mê oro ẹtiede nsuahade nsuahade, oro esiwụt mi ke enye oyom erenowo ke mbrenyịn.”​—Adrian.

“Nsima eyenan̄wan emi ọfiọkde ndikama idet esie, emi ọfuọn̄de, onyụn̄ enyenede edinem uyo. Enyene ediye eyenan̄wan kiet emi n̄kamade etieti, edi mma n̄kpọn̄ enye sia enye mîkọfiọkke ndikama idem.”​—Ryan.

“Edieke eyenan̄wan esịnede ọfọn̄ ke usụn̄ oro ekemede ndidemede owo udọn̄ idan̄, ediwak owo ẹyema enye. Edi idịghe utọ eyenan̄wan oro ke nyom ndinam ufan.”​—Nicholas.

Afo ekere didie aban̄a se n̄kparawa emi ẹtịn̄de?

․․․․․

Se Mûkpanamke

● Kûnyene mfụmmfụm ima. Iban ẹnyene ukeme ndinam iren ẹma mmọ. Ẹkeme ndida ukeme emi nnam n̄kpọ ke eti m̀mê idiọk usụn̄. (Genesis 29:​17, 18; Mme N̄ke 7:​6-​23) Edieke odomode ndinam kpukpru iren oro okụtde ẹma fi, ẹkeme ndidọhọ ke enyene mfụmmfụm ima.

Se n̄kparawa ẹtịn̄de: “Nditie n̄kpere ediye eyenan̄wan ke usụn̄ emi afara fo otụkde esie esinem etieti, ntre n̄kere ke eyenan̄wan oro otụkde fi ndien ndien ke ini enye etịn̄de ikọ enyene mfụmmfụm ima.”​—Nicholas.

“Edieke eyenan̄wan oyomde usụn̄ nditụk kpukpru iren oro enye osobode m̀mê esede kpukpru n̄kparawa oro ẹbede ke enyịn ima, n̄kere ke enye enyene mfụmmfụm ima, ndien nsimaha utọ eyenan̄wan oro.”​—José.

● Kûyeyịre erenowo ukaha. Ke ini owo iba ẹdọde idemmọ, mmọ ẹsikabade ẹdi “obụk kiet” nte Bible ọdọhọde. (Genesis 2:​24) Adan̄aoro, ebe ye n̄wan isinyeneke aba orụk ifụre  oro mmọ ẹkesinyenede ke ini mmọ mîkọdọhọ ndọ; edi mmọ ẹsinam ibat ẹnọ kiet eken. (1 Corinth 7:​32-​34) Edi edieke ọtọn̄ọde-tọn̄ọ ndifiọk akparawa, ukemeke ndidọhọ ke akpana enye asian fi kpukpru se enye anamde, enye inyụn̄ ikemeke ndidọhọ asian imọ kpukpru se anamde. a Se idude edi ke enye eyenen̄ede ama fi edieke ayakde enye odu ye mbon en̄wen n̄ko. Ndien nte enye anamde n̄kpọ ke ini enye odude ye mbon en̄wen ayanam enen̄ede ọfiọk edu esie.​—Mme N̄ke 20:11.

Se n̄kparawa ẹtịn̄de: “N̄kere ke eyenan̄wan eyịre mi akaha edieke enye ọdọhọde ke ana ifiọk kpukpru se nnamde onyụn̄ etiede nte isimaha ndidian idem ye mbon en̄wen m̀mê ndinam n̄kpọ en̄wen, edi osụk oyom ndidu ye ami.”​—Darren.

“Edieke edide ibịghike n̄kosobo ye eyenan̄wan, ndien enye awak ndinọ mi etop nyom ndifiọk mbon oro ẹdude ye ami, akpan akpan enyịn̄ nditọiban oro ẹdude ye ami, ọwọrọ oyom n̄kpeme idem.”​—Ryan.

“Mmaha eyenan̄wan emi mîyomke odu ye mme ufan fo, emi esiyatde esịt edieke mûkotke enye edidu ye afo kpukpru ini.”​—Adrian.

 Afo ekere didie aban̄a se n̄kparawa ẹtịn̄de ke ekpri ibuotikọ emi?

․․․․․

Kpono Idemfo

Anaedi ọmọfiọk mme n̄kaiferi emi ẹnyịmede ndinam n̄kpọ ekededi man akparawa ama mmọ. Ndusụk mmọ ẹkeme ndisụhọde idem mmọ itie man ẹnyene ufan erenowo m̀mê ẹkam ẹnyene ebe. Edi fiọk ete ke Bible ọdọhọ ke “se ededi eke owo ọtọde, oro ke enye edinyụn̄ ọdọk.” (Galatia 6:​7-9) Edieke mûkponoke idemfo mûnyụn̄ utieneke mme edumbet emi afo adade odu uwem, anaedi n̄kparawa oro mîkponoke fi mînyụn̄ itieneke mme edumbet emi ẹdinyene udọn̄ ke idem fo.

Se idude edi ke idịghe kpukpru n̄kparawa ẹdima fi, ndien oro akam edi ke ufọn fo! Edi edieke etịmde akama idem onyụn̄ enyenede nti edu, ‘eyenen̄ede ọsọn̄ urua ke enyịn Abasi’​—oyonyụn̄ enyene akparawa emi edinen̄erede odot ye afo.​—1 Peter 3:⁠4.

KE IBUOTIKỌ ORO ETIENEDE

Nso edieke afo edide akparawa onyụn̄ ekerede ete, ‘Ntak emi iban mîsimaha mi-⁠e?’

[Ikọ idakisọn̄]

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Mfọnidem edi nsu, uyai onyụn̄ edi ikpîkpu; edi n̄wan emi abakde Jehovah ọyọbọ itoro.”​—Mme N̄ke 31:30.

ITEM

Kûsunen̄ede udọn̄ n̄kpọ ke iso! Ama ọdọn̄ n̄kpọ ke iso akaha, oro ekeme ndinam ẹkere ke owụt idem mîdịghe ke oyom erenowo ke mbrenyịn.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Edieke eyịrede akparawa akaha, emekeme ndinam enye etre ndima fi.

SE NDINAMDE

Edu oro oyomde nnam n̄kpọ mban̄a edi ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

WHAT DO YOU THINK?

● Didie ke okpowụt ke omokpono akparawa?

● Didie ke okpowụt ke omokpono idemfo?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 190]

“Mmenyịme ke mmesima eyenan̄wan emi eyede, edi edieke enye mînyeneke nti utịtmbuba, ima oro idibịghike. Ke n̄kan eken, mmesinen̄ede mma eyenan̄wan oro ọfiọkde se enye oyomde ndida uwem esie nnam​—akpan akpan edieke edide enye esesịm ndusụk utịtmbuba esie.”​—Damien

[Ndise ke page 191]

Ima ye ukpono ẹtie nte taya enan̄ukwak, mbiba ẹnyene ufọn