IBUOT 9
“Ẹka Ẹkenam Mme . . . Mbet”
1-3. (a) Nso ke ọtọin̄wan̄ esinam ke ini mbun̄wụm in̄wan̄ esie awakde akan se enye ekpen̄ede ikpọn̄? (b) Nso mfịna ke Jesus ekenyene ke ini utọ eke isua 33 E.N., ndien didie ke enye akakan mfịna oro?
ODU mfịna emi ọtọin̄wan̄ kiet enyenede. Ọfiọn̄ ifan̄ ke edem, enye ama ofụn̄ isọn̄ ọtọ n̄kpọ. Ama enen̄ede ọdọn̄ enye ndikụt nte n̄kpọ oro etịbede, ndien esịt ama adat enye ke ini se enye ọkọtọde ọkọtọn̄ọde ndikọri, ekem on̄wụm idem. Idahaemi ekem ini ukpen̄e, ntre enye ọmọn̄ adia utịp ọkpọsọn̄ utom esie. Edi mfịna kiet emi enye enyenede edi: Mbun̄wụm in̄wan̄ esie awak akan se enye ekpen̄ede ikpọn̄. Edi enye ada eti ibuot ebiere ndikpe mbonutom nsịn ke in̄wan̄ esie man ẹn̄wam enye ẹkpen̄e mbun̄wụm esie, sia edieke enye mîsọpke ubọk, mbun̄wụm esie ayabiara.
2 Jesus oro ẹkenamde eset ama enyene ukem mfịna oro ke ini utọ eke isua 33 E.N. Enye ama ọtọ n̄kpasịp akpanikọ ke ini enye akanamde utom ukwọrọikọ ke isọn̄. Idahaemi, ekem ini ukpen̄e, ndien se enye enyenede ndikpen̄e awak etieti. Ana ẹnam ediwak mbon oro ẹnyenede udọn̄ ẹdi mme mbet. (John 4:35-38) Didie ke Jesus akakan mfịna emi? Esisịt ini mbemiso enye ọkọnyọn̄de heaven, enye ama ada ke obot kiet ke Galilee ọdọn̄ mme mbet esie ẹkeyom mme anamutom efen efen, ete: “Mmọdo ẹka ẹkenam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet mi, ẹnịm mmọ baptism . . . , ẹkpep mmọ ẹnam kpukpru n̄kpọ eke n̄ketemede mbufo.”—Matthew 28:19, 20.
3 Mbon oro ẹnamde utom emi ke ẹdiọn̄ọ nte ata mme anditiene Christ. Mmọdo, ẹyak ineme ibọrọ mbụme ita emi. Ntak emi Jesus ọkọdọhọde ẹyom mme anamutom efen efen? Didie ke enye ekekpep mme mbet esie ndinam emi? Didie ke utom emi ebehe nnyịn?
Ntak Emi Ẹkeyomde Mme Anamutom Efen Efen
4, 5. Ntak emi Jesus mîdikụreke utom emi enye ọkọtọn̄ọde, ndien mmanie ẹdika iso inam utom oro ke enye ama akafiak ọnyọn̄ heaven?
4 Ke ini Jesus ọkọtọn̄ọde utom ukwọrọikọ ke isua 29 E.N., enye ama ọfiọk ke imọ ikọtọn̄ọ utom oro imọ mîdikụreke. Ke esisịt ini oro okosụhọde ọnọ enye ndidu ke isọn̄, idịghe kpukpru ebiet ke enye ekekeme ndisịm, inyụn̄ idịghe kpukpru owo ke enye ekekeme ndikwọrọ etop Obio Ubọn̄ nnọ. Enye ekenen̄ede ọkwọrọ ikọ ọnọ mme Jew ye mbon oro ẹkekponode Abasi ke ido mme Jew, kpa “mme erọn̄ ufọk Israel emi ẹkesopde usụn̄.” (Matthew 15:24) Edi ‘mme erọn̄ emi ẹkesopde usụn̄’ do ẹkeyọyọhọ ofụri Israel, kpa idụt emi okokponde etieti. Akan oro, akana ẹkwọrọ eti mbụk ke mme ebiet en̄wen ke ererimbot nte ini akade.—Matthew 13:38; 24:14.
5 Jesus ama ọfiọk ke ata akamba utom oyodu ndinam imọ ima ikpa. Enye ọkọdọhọ mme anam-akpanikọ apostle esie 11 ete: “Ke ata akpanikọ ke ndọhọ mbufo, Owo eke ọbuọtde idem ye ami, enye n̄ko ayanam utom eke ami nnamde; enye oyonyụn̄ anam utom eke okponde akan emi, koro ami nnyọn̄de ntiene Ete.” (John 14:12) Sia Eyen okoyomde ndifiak nnyọn̄ heaven, mme anditiene enye—esịnede mme apostle ye kpukpru mbon oro ẹdidide mme mbet esie—ẹkenyene ndika iso n̄kwọrọ ikọ nnyụn̄ n̄kpep mme owo n̄kpọ. (John 17:20) Jesus ama osụhọde idem ọdọhọ ke mmọ ẹyenam utom oro “okponde akan” eke imọ. Didie ke mmọ ẹdinam emi? Ẹdinam ke usụn̄ ita.
6, 7. (a) Didie ke mme anditiene Jesus ẹdinam utom oro okponde akan eke esie? (b) Didie ke ikeme ndiwụt ke Jesus ikanamke ndudue ndiyak utom emi nsịn mme anditiene enye ke ubọk?
6 Akpa, mme anditiene Jesus ẹyenam utom ke ebiet oro okponde akan. Mfịn mmọ ẹnọ ikọ ntiense tutu esịm ata utịt ikpehe isọn̄, kpa mme ebiet emi Jesus mîkọkwọrọke ikọ isịm. Ọyọhọ iba, mmọ ẹyekwọrọ ikọ ẹnọ ata ediwak owo. Ekpri otu mme mbet oro Jesus ọkọnyọn̄de ọkpọn̄ ẹma ẹsọsọp ẹwak ẹkabade ediwak tọsịn owo. (Utom 2:41; 4:4) Idahaemi, mmọ ẹsịm ediwak miliọn owo, ndien ediwak tọsịn mbufa owo ke ẹsina baptism kpukpru isua. Ọyọhọ ita, mmọ ẹyekwọrọ ikọ ẹbịghi. Mmọ ẹka iso ẹnam utom emi ke se ikperede isua 2,000 idahaemi, oro edi, toto ke ini oro Jesus okokụrede utom ukwọrọikọ oro enye akanamde ke isua ita ye ubak.
7 Jesus okowụt ke imọ imenyene mbuọtidem ke idem mme anditiene imọ ke ini enye ọkọdọhọde ke mmọ ẹyenam “utom eke okponde akan” eke imọ. Enye akayak utom oro enye akadade ke ata akpan n̄kpọ esịn mmọ ke ubọk, kpa utom edikwọrọ ye edikpep mme owo “eti mbụk obio ubọn̄ Abasi.” (Luke 4:43) Enye ama enen̄ede enịm ke mmọ ẹyenam utom oro edifọn edifọn. Didie ke emi ebehe nnyịn mfịn? Ke ini isịnde ifịk inam utom ukwọrọikọ ke ofụri esịt, nnyịn iwụt ke Jesus ikanamke ndudue ndiyak utom emi nsịn mme anditiene enye ke ubọk. Emi edi ata n̄kpọ ukpono!—Luke 13:24.
Ẹkpep Mmọ Ndinọ Ikọ Ntiense
8, 9. Nso uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm ke nte enye ọkọkwọrọde ikọ, ndien didie ke nnyịn ikeme ndikpebe enye?
8 Jesus ama ọnọ mme mbet esie mfọnn̄kan ukpep man mmọ ẹkeme ndinam utom ukwọrọikọ. Ata akpan usụn̄ oro enye akanamde emi ekedi ke ndinịm mfọnmma uwụtn̄kpọ nnọ mmọ. (Luke 6:40) Ke ibuot emi ekebede, ima ineme nte enye akadade utom ukwọrọikọ. Kere ban̄a mme mbet emi ẹkesisan̄ade ye Jesus ẹkwọrọ ikọ. Mmọ ẹma ẹkụt ke enye ekesikwọrọ ikọ ke ebiet ekededi oro enye okụtde mme owo—ke mben n̄kpọdiọhọ mmọn̄, ke obot, ke obio, ke urua, ye ke mme ufọk owo. (Matthew 5:1, 2; Luke 5:1-3; 8:1; 19:5, 6) Mmọ ẹma ẹkụt ke enye ama esisịn idem ke utom emi, ababak edemede ọtọn̄ọ utom onyụn̄ anam tutu eyo okụt. Enye ikesinamke utom ukwọrọikọ ke ini eke enye onyụn̄ amade! (Luke 21:37, 38; John 5:17) Mmọ ẹma ẹkụt ke ata ima oro enye akamade mme owo akanam enye ọkwọrọ ikọ. Anaedi mmọ ẹma ẹkụt ke mbọm mme owo ama esinen̄ede anam enye. (Mark 6:34) Afo ekere ke nso ufọn ke uwụtn̄kpọ Jesus akanam ọnọ mme mbet esie? Nso ufọn ke afo ọkpọkọbọ oto uwụtn̄kpọ esie edieke okpokodude ini oro?
9 Nnyịn mme anditiene Christ inam utom ukwọrọikọ nnyịn nte Jesus akanamde. Mmọdo, nnyịn imanam ofụri se ikemede man ikụt ite ke imọnọ “ọyọhọ ikọ ntiense.” (Utom 10:42) Nnyịn imesika ibịne mme owo ke ufọk mmọ nte Jesus akanamde. (Utom 5:42) Nnyịn imesikpụhọde ndutịm nnyịn edieke oyomde inam ntre man ikeme ndika mbịne mme owo ke ini oro idikụtde mmọ ke ufọk. Nnyịn imesiyom mme owo inyụn̄ ida mbufiọk ikwọrọ ikọ inọ mmọ ke mme ebiet oro ẹkemede ndikụt ediwak owo, utọ nte ke efak, mme itie unọ idem inemesịt, mme ufọkurua, ye ke mme itieutom mmọ. Nnyịn ke “isịn idem inam utom [ukwọrọikọ] ọkpọsọn̄” sia idade enye nte ata akpan utom. (1 Timothy 4:10) Ata ima oro imade mbon en̄wen anam nnyịn ika iso iyom mme ifet ndida n̄kwọrọ ikọ nnọ mmọ ke ebiet ekededi ye ke ini ekededi oro ikụtde mmọ.—1 Thessalonica 2:8.
10-12. Mme akpan n̄kpọ ewe ke Jesus ekekpep mme mbet esie mbemiso ọkọdọn̄de mmọ ẹkekwọrọ ikọ?
10 Usụn̄ en̄wen oro Jesus ọkọnọde mme mbet esie ukpep ekedi ndinen̄ede nteme mmọ nte ẹkpekwọrọde ikọ. Mbemiso Jesus okosiode apostle 12, ndien ekem mbet 70, ọdọn̄ ẹkekwọrọ ikọ, enye ama ọnọ mmọ ukpep. (Matthew 10:1-15; Luke 10:1-12) Ukpep oro ama enyene ufọn koro Luke 10:17 ọdọhọ ete: “Mbet ata ye duop oro ẹnyọn̄ọ ẹdi ye idatesịt.” Ẹyak ineme iba ke otu akpan n̄kpọ oro Jesus ekekpepde, ndien oyoyom ifiọk ido mme Jew eyo Bible man ikọ esie an̄wan̄a nnyịn.
11 Jesus ama ekpep mme mbet esie ete ẹbuọt idem ye Jehovah. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Ẹkûkama gold m̀mê silver m̀mê okpoho ke ekpatokụk emi mbufo ẹbọbọde ke isịn, ẹkûnyụn̄ ẹkama ekpri ekpat udia ke isan̄ emi, m̀mê ọfọn̄ idakidem iba, m̀mê ikpaukot m̀mê esan̄; koro anamutom odot udia esie.” (Matthew 10:9, 10) Mme akaisan̄ ẹma ẹsiwak ndibọbọ ekpatokụk ke isịn, ẹkama ekpri ekpat udia, ye ikpaukot. Ke ini Jesus ọkọdọhọde mme mbet esie ẹkûtịmede esịt ẹban̄a mme n̄kpọ oro, ikọ esie ọkọwọrọ: “Ẹbuọt idem mbufo ofụri ofụri ye Jehovah, ndien enye ọyọnọ se inanade mbufo.” Jehovah ọyọnọ mmọ se inanade mmọ ke ndinam mbon oro ẹnyịmede eti mbụk ẹkama mmọ isen, nte ido nditọ Israel ekedide.—Luke 22:35.
12 Jesus ama onyụn̄ ekpep mme mbet esie ete ẹfep mme n̄kpọ oro ẹwọn̄ọrede owo ntịn̄enyịn. Enye ọkọdọhọ ete: “[Ẹkûtuak] ẹda ẹkọm owo ke usụn̄.” (Luke 10:4) Ndi Jesus ọkọdọhọ mmọ ẹnam n̄kpọ nsọn̄ido nsọn̄ido m̀mê eto eto? Baba. Ke eyo Bible, ekọm ikedịghe ikpîkpu edidọhọ mmọkọm-o. Ekọm mmọ ama esịne ediwak n̄kpọ ye anyan nneme. Ata ekpep n̄kpọ mban̄a Bible kiet ọdọhọ ete: “Ekọm nditọ Edem Usiahautịn ikedịghe sụk edinụhọ nnọ owo, m̀mê edikọm owo ubọk nte nnyịn isinamde, edi ẹma ẹsifat owo ediwak ini, ẹnụhọ, ẹnyụn̄ ẹsikam ẹduọ ẹna ke isọn̄. Kpukpru emi ama esida ini.” Ke ini Jesus ọkọdọhọde mbet esie ẹkûkọm owo ntre, ikọ esie ọkọwọrọ ke inaha mmọ ẹnam n̄kpọ oro edibiatde mmọ ini, koro mmọ ẹnyene ndisian mme owo etop mmọ usọp usọp. a
13. Ke mme usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imanam item oro Jesus ọkọnọde akpa mme mbet esie?
13 Nnyịn imanam item oro Jesus ọkọnọde akpa mme mbet esie. Nnyịn ibuọt idem ofụri ofụri ye Jehovah nte inamde utom ukwọrọikọ nnyịn. (Mme N̄ke 3:5, 6) Imọfiọk ke nnyịn idinanake n̄kpọ udu uwem edieke ‘ikade iso ndibem iso nyom obio ubọn̄.’ (Matthew 6:33) Mme ọkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ ofụri ini ke ofụri ererimbot ẹkeme nditịn̄ ke akananam ubọk Jehovah imụhọke, idem ke mme ini oro n̄kpọ enen̄erede ọsọn̄. (Psalm ) Imọfiọk n̄ko ke oyom ifep mme n̄kpọ oro ẹwọn̄ọrede owo ntịn̄enyịn. Edieke nnyịn mîkpemeke, editịm n̄kpọ emi ekeme ndiwọn̄ọde nnyịn ntịn̄enyịn mmemmem mmemmem. ( 37:25Luke 21:34-36) Edi idịghe ini edi emi ndiyak n̄kpọ ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnyịn. Edieke nnyịn mîkwọrọke etop nnyịn usọp usọp, ediwak owo ẹkeme nditaba uwem. (Rome 10:13-15) Ndisiti ke oyom inam n̄kpọ usọp usọp idiyakke nnyịn iyak mme n̄kpọ oro ẹwọn̄ọrede owo ntịn̄enyịn ẹda ini ye odudu oro ikpadade inam utom ukwọrọikọ. Ti ke ini oro osụhọde iniọn̄ke aba ye nte ke idọk okpon.—Matthew 9:37, 38.
Utom Oro Anade Itiene Inam
14. Nso iwụt ke ẹnọ kpukpru mme anditiene Christ utom oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Matthew 28:18-20? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.)
14 Ke ẹma ẹkenam Jesus eset, enye ama ọnọ mme anditiene enye ata akamba utom ete: ‘Ẹka ẹkenam mme mbet.’ Idịghe mme mbet oro ẹkedude ke obot Galilee usen oro kpọt ke enye ọkọnọ utom emi. b Utom oro ama esịne ndikwọrọ ikọ nnọ “mme owo ke kpukpru idụt,” ndien akana ẹnam enye “tutu esịm akpatre ini editịm n̄kpọ emi.” Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke ẹkenọ kpukpru mme anditiene Christ, esịnede nnyịn mfịn, utom emi. Ẹyak itịm idụn̄ọde ikọ Jesus ke Matthew 28:18-20.
15. Ntak emi ọfọnde inam ewụhọ oro Jesus ọkọnọde ete ẹnam mme mbet?
15 Mbemiso Jesus ọkọdọn̄de mmọ utom oro, enye ama ọdọhọ ete: “Ẹnọ mi ofụri odudu ke heaven ye ke isọn̄.” (Ufan̄ikọ 18) Ndi Jesus enen̄ede enyene utọ odudu oro? Ih, enyene! Enye edi etubom mme angel, emi adade akwa udịm mme angel usụn̄. (1 Thessalonica 4:16; Ediyarade 12:7) Sia enye edide “ibuot ọnọ esop,” enye enyene odudu ke idem mme anditiene enye ke isọn̄. (Ephesus 5:23) Enye ama ọtọn̄ọ ndikara nte Edidem emi edide Messiah ke heaven toto ke 1914. (Ediyarade 11:15) Enye akam enyene odudu ndinam mme akpan̄kpa ẹset. (John 5:26-28) Jesus ndikebem iso ntịn̄ mban̄a akwa odudu esie owụt ke se enye eketịn̄de adian do ikedịghe nte ke enye ọkọnọ ekikere, edi ekedi ewụhọ. Ọfọn ikop uyo esie, sia idịghe enye ọkọnọ idemesie odudu emi, edi Abasi ọkọnọ.—1 Corinth 15:27.
16. Ke ini Jesus ọkọdọhọde “ẹka,” nso ke ikọ esie ọkọwọrọ, ndien didie ke isinam emi?
16 Ekem, Jesus owụk mmọ ete: “Ẹka.” (Ufan̄ikọ 19) Ntre enye ọdọn̄ nnyịn ika ikọkwọrọ etop Obio Ubọn̄ inọ mbon en̄wen. Nnyịn imekeme ndida nsio nsio usụn̄ n̄kwọrọ etop Obio Ubọn̄ emi. Ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk edi mfọnn̄kan usụn̄ ndisobo ye mme owo. (Utom 20:20) Nnyịn imesiyom mme ifet n̄ko ndinọ mme owo ikọ ntiense ke ido nneme, imesinyụn̄ iben̄e idem ndikwọrọ eti mbụk nnọ mme owo ke ebiet ekededi nte isụk inamde mbubehe nnyịn ke usen ke usen. Nte n̄kpọ etiede ke ebiet oro ikwọrọde ikọ ekeme ndinam ikpụhọde usụn̄ nte isikwọrọde ikọ. Edi se mîsikpụhọkede edi: Nnyịn ‘isika’ ikoyom mbon oro ẹdotde.—Matthew 10:11.
17. Didie ke ‘isinam mme mbet’?
17 Ekem, Jesus etịn̄ ntak emi enye ọdọhọde ikwọrọ ikọ, oro edi, man ‘inam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet imọ.’ (Ufan̄ikọ 19) Didie ke ‘isinam mme mbet’? Mbet edi owo emi ọbọde ukpep, owo emi ẹkpepde n̄kpọ. Edi ndinam mme mbet idịghe sụk nditịn̄ se nnyịn ifiọkde nnọ mbon en̄wen. Ke ini ikpepde Bible ye mbon oro ẹnyenede udọn̄, uduak nnyịn edi ndin̄wam mmọ ẹkabade ẹdi mme anditiene Christ. Imesidomo ndinam nditọ ukpepn̄kpọ nnyịn ẹfiọk uwụtn̄kpọ oro Jesus ekenịmde man mmọ ẹda enye nte Andikpep ye Uwụtn̄kpọ mmọ, ẹdu uwem nte enye okodude, ẹnyụn̄ ẹnam utom oro enye akanamde.—John 13:15.
18. Ntak emi baptism edide ata akpan n̄kpọ ke uwem mbet ekededi?
18 Ata akpan ikpehe utom oro edi: “Ẹnịm mmọ baptism ke enyịn̄ Ete ye Eyen ye edisana spirit.” (Ufan̄ikọ 19) Baptism edi ata akpan n̄kpọ ke uwem mbet ekededi, sia baptism ke enye ada owụt ke imọ imayak idem ofụri ofụri inọ Abasi. Mmọdo, oyom owo ana baptism man enyene edinyan̄a. (1 Peter 3:21) Ih, edieke mbet oro ama akana baptism akade iso anam n̄kpọ Jehovah ke ofụri ukeme esie, enye ekeme ndidori enyịn ndibọ akpakịp edidiọn̄ ke obufa ererimbot oro edide. Ndi aman̄wam owo akabade edi mbet Christ oro anade baptism? Idụhe n̄kpọ ekededi oro ekemede ndinọ owo akwa idatesịt ke utom ukwọrọikọ Christian ntem!—3 John 4.
19. Nso ke isikpep mbufa mbet, ndien ntak emi ekemede ndiyom ika iso ikpep mmọ n̄kpọ idem ke mmọ ẹma ẹkena baptism?
19 Ekem Jesus etịn̄ n̄kpọ en̄wen oro enye okoyomde ẹnam, ete: “Ẹkpep mmọ ẹnam kpukpru n̄kpọ eke n̄ketemede mbufo.” (Ufan̄ikọ 20) Nnyịn imesikpep mbufa owo ẹnam se Jesus eketemede, emi esịnede ndima Abasi, ndima mbọhọidụn̄, nnyụn̄ nnam mme mbet. (Matthew 22:37-39) Nnyịn imesikpep mmọ nte mmọ ẹkpenamde akpanikọ Bible an̄wan̄a mbon en̄wen ye nte mmọ ẹkpesọn̄ọde ẹda ke se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ. Ke ini mmọ ẹdotde ndiwọrọ an̄wautom, nnyịn imesisan̄a ye mmọ, ikpep mmọ, inyụn̄ inanam iwụt nte mmọ ẹkpenamde utom emi ọfọn. Isidịghe mbufa mbet ẹma ẹnana baptism, ẹtre ndikpep mmọ n̄kpọ. Ekeme ndiyom ẹsụk ẹka iso ẹkpep mmọ n̄kpọ man ẹn̄wam mmọ ẹyọ se mmọ ẹdisobode nte mme anditiene Christ.—Luke 9:23, 24.
“Ami Ndodu ye Mbufo Kpukpru Usen”
20, 21. (a) Ntak emi nnyịn mîkpokopke ndịk ndinam utom emi Jesus ọkọnọde? (b) Ntak emi mîdịghe ini edi emi nditek ke ifịk, ndien nso ke ikpebiere ndinam?
20 Akpatre ikọ oro Jesus eketịn̄de ke ini enye ọkọdọn̄de mme mbet esie ẹkekwọrọ ikọ enen̄ede esịn udọn̄ ọnọ nnyịn. Enye ọkọdọhọ ete: “Sese! Ami ndodu ye mbufo kpukpru usen tutu esịm akpatre ini editịm n̄kpọ emi.” (Matthew 28:20) Jesus ama ọfiọk ke utom emi idịghe ekpri utom. Enye ama ọfiọk n̄ko ke mme owo ẹyebiọn̄ọ nnyịn ndusụk ini ke ini idomode ndinam utom emi. (Luke 21:12) Edi ufọn idụhe ndikop ndịk. Adausụn̄ nnyịn ọfiọk ke iyoyom un̄wam ke utom emi. Ndi idịghe n̄kpọ ndọn̄esịt ndifiọk ke enye emi enyenede “ofụri odudu ke heaven ye ke isọn̄” odu ye nnyịn man an̄wam nnyịn inam utom emi?
21 Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ndidu ye mme mbet esie ke ofụri ini oro mmọ ẹdinamde utom ukwọrọikọ tutu esịm “akpatre ini editịm n̄kpọ emi.” Ana ika iso inam utom oro Jesus ọkọnọde nnyịn mi tutu utịt edi. Idịghe ini edi emi nnyịn nditek ke ifịk. Akwa utom idọk eke spirit ke aka iso! Ke ẹtan̄ akpakịp mbon oro ẹnyịmede etop emi ẹbon. Sia idide mme anditiene Christ, ẹyak ibiere ndika iso nnam akwa utom oro ẹkeyakde ẹsịn nnyịn ke ubọk mi. Ẹyak ibiere ndida ini, odudu, ye inyene nnyịn nnam ewụhọ oro Christ ọkọnọde ete: ‘Ẹka ẹkenam mme mbet.’
a Isan̄ kiet, prọfet Elisha ama ọnọ ukem item emi. Ke ini Elisha ọkọdọn̄de Gehazi emi ekedide asan̄autom esie aka ufọk an̄wan emi eyen esie akakpade, enye ọkọdọhọ ete: “Edieke okụtde owo ekededi ke usụn̄, kûkọm enye.” (2 Ndidem 4:29) Akana Gehazi ọsọsọp anam se ẹkedọn̄de enye, ini ikodụhe ndibiat.
b Sia ata ediwak mme anditiene Jesus ẹkedude ke Galilee, ekeme ndidi ini oro mme n̄kpọ oro ẹtịn̄de ke Matthew 28:16-20 ẹketịbede ke Jesus oro ẹkenamde eset okowụt se ‘iwakde ibe owo ikie ition’ idem. (1 Corinth 15:6) Ntre, anaedi ata ediwak owo ẹma ẹdu ke ini Jesus ọkọdọhọde ẹkenam mme mbet.