KE ADIANADE ye edinọ mme owo ikọ ntiense, oyom afo esịn ukeme ndisịm esịt mmọ. Ke Bible, ẹsiwak nditịn̄ mban̄a esịt ke usụn̄ oro edide isio isio ye nte owo etiede enyọn̄ enyọn̄. Ndamban̄a esịt edi owo esịtidem—nte etiede owo ke idem, kpukpru se owo ekerede, ntak emi enye ekerede aban̄a se enye ekerede, ye nte mme ekikere emi ẹtụkde mme edinam esie. Ẹtọ n̄kpasịp akpanikọ ke ndamban̄a esịt emi. (Matt. 13:19) Ndien ana nsụkibuot oro ẹsụkde ẹnọ Abasi oto esịt.—N̄ke 3:1; Rome 6:17.

Man ukpepn̄kpọ fo ekeme ndisịm esịt ntre, wụk ntịn̄enyịn ke mme n̄kpọ emi: (1) Diọn̄ọ n̄kpọ oro akarade esịt mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi. (2) Sọn̄ọ tịn̄ ban̄a nti edu, utọ nte ima ye mbak Abasi. (3) Sịn udọn̄ nọ andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ndidụn̄ọde uduakesịt esie nse man otodo enye ekeme nditịm nnem Jehovah esịt.

Ndida Mbufiọk Nnam N̄kpọ. Nsio nsio ntak ẹdu oro mme owo mînyịmeke akpanikọ kan̄a. Ke ini enịmde ukpepn̄kpọ Bible, ekeme ndiyom osio asari ke esịt owo efep onyụn̄ owụt akpanikọ oro ekemede ndibiat ukwan̄ ekikere oro eyen ukpepn̄kpọ enyenede, mîdịghe ndinọ nsọn̄ọ ekeme ndidi n̄kukụre se oyomde afo anam. Bụp idemfo: ‘Nte owo emi ọfiọk ete ke imọ nte owo imoyom mme n̄kpọ eke spirit? Nso ke enye enịm ke akpanikọ? Nso ke enye mînịmke ke akpanikọ? Ntak emi enye esịmde mme ubiere emi? Nte enye oyom un̄wam man akan mme udọn̄ oro ẹkemede ndibiọn̄ọ enye ndibiom mme mbiomo oro ẹsan̄ade ye ndifiọk akpanikọ?’

Isimemke ndidiọn̄ọ ntak emi mme owo ẹnịmde se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ. Mme N̄ke 20:5 ọdọhọ ke “uduak ke esịt owo edi udem; edi owo mbufiọk oyokot enye osio.” Mbufiọk edi ukeme edifiọk se mîtịmke in̄wan̄a. Emi oyom ata ntịn̄enyịn ye edikere mban̄a.

Owo isidaha ikọ ineme kpukpru nneme. Odu ibuot nneme oro ekemede  ndinam iso m̀mê uyo eyen ukpepn̄kpọ okpụhọde. Edieke afo edide ete m̀mê eka, nte eyịghe mîdụhe afo ọmọdiọn̄ọ ete ke ukpụhọde ke edu uwem eyen fo ekeme ndiwụt nte ke odu obufa n̄kpọ oro otụkde uwem esie. Kûfụmi mme idiọn̄ọ emi. Mmọ ẹdi idiọn̄ọ oro ẹwụtde se idude owo ke esịt.

Mme mbụme oro ẹtịmde ẹmek ẹkeme ndin̄wam fi ndidiọn̄ọ se idude owo ke esịt. Afo emekeme ndibụp: “Didie ke afo ekere aban̄a . . . ?” “Nso inam afo enịm ke akpanikọ nte ke . . . ?” “Didie ke afo akpanam n̄kpọ edieke . . . ?” Edi, kpeme mbak udun̄wan̄a mbụme ufụk owo. Afo emekeme ndida mbufiọk ntọn̄ọ mme mbụme fo ntem, “Yak n̄kam mbụp fi ise . . . ?” Ndidiọn̄ọ se isịnede owo ke esịt oyom ata ntịn̄enyịn oro owo mîkemeke ndinam itọk itọk. Ke ediwak idaha ẹsiyom ẹnam n̄kpọ oro anamde owo enyene ibetedem ke owo ke anyan ini mbemiso owo enyịmede ndiyarade mme ndedịbe ekikere esie. Idem kpa ye oro, ana odu ke ukpeme mbak owo oro edikere ke afo oyom ndidiọn̄ọ mme n̄kpọ oro mîbeheke fi.—1 Pet. 4:15.

Oyom mbufiọk n̄ko ke nte afo anamde n̄kpọ aban̄a se afo okopde. Ti ete ke uduak fo edi ndidiọn̄ọ mme owo man ekeme ndibiere utọ ntọt Bible oro ekemede ndidemede mmọ udọn̄. Kûwụt ke mme ekikere mmọ ẹkwan̄a. Utu ke oro, kpeme man etịm ọfiọk mme ekikere oro mme ikọ mmọ ẹyararede. Ekem afo ọyọfiọk nte ọkpọbọrọde; ndien ke eyen ukpepn̄kpọ fo ọfiọkde ete ke afo emetịm ọdiọn̄ọ imọ, enye eyetịm ekere aban̄a se afo etịn̄de.—N̄ke 16:23.

Afo emekeme ndidemede udọn̄ mme owo ke ndusụk idaha, idem ke ini etịn̄de ikọ ọnọ akamba otuowo. Edieke afo etịmde ese otuowo, ọnọde ntịn̄enyịn ke nte mmọ ẹkamade iso, onyụn̄ obụpde mme mbụme ẹnamde owo ekere n̄kpọ oro mîyomke ẹbọrọ, eyedi emi ayanam afo ọdiọn̄ọ nte mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ẹkerede ẹban̄a se afo etịn̄de. Edieke afo etịmde ọdiọn̄ọ otuowo fo, kere ban̄a mme idaha mmọ. Kere ban̄a edu ofụri esop nte afo adade Ikọ Abasi ọkọk ibuot ye mmọ.—Gal. 6:18.

Ndidemede Mme Ntụk Oro Ẹnọde Ufọn. Ke ama ekenyene ndusụk ifiọk aban̄a se owo enịmde ke akpanikọ, se enye mînịmke, ye ntak, afo eyekeme ndineme nneme fo ntiene oro. Ke ama ekeset ke n̄kpa, Jesus ama esịm esịt mbet esie ebe ke ‘ndisiak ikọ Abasi’ nnọ mmọ ntiene mme n̄kpọntịbe oro ẹkedade itie ke ndondo oro. (Luke 24:32) Afo n̄ko ekpenyene ndidomo ndimen se owo osobode ke uwem n̄keyịri ye se  enye oyomde, ye se enye okụtde ke Ikọ Abasi. Eyesịm esịt eyen ukpepn̄kpọ ke usụn̄ oro enyenede ufọn ke ini enye etịmde ọfiọk ete: “Emi edi AKPANIKỌ!”

Ke ini afo ọsọn̄ọde etịn̄ aban̄a eti ido Jehovah, ima esie, mfọnido esie oro owo mîdotke, ye nte mme usụn̄ esie ẹnende, afo an̄wam mbon oro afo ekpepde n̄kpọ ndikọri ima nnọ Abasi. Ke adade ini owụt mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi nti edu oro Abasi okụtde ke idemmọ, afo ọnọ mmọ ntak ndinịm ke akpanikọ nte ke ẹkeme ndinyene ọkpọkpọ itie ebuana ye Abasi. Emekeme ndinam emi ebe ke ndikere mban̄a mme utọ itie N̄wed Abasi nte Psalm 139:1-3, Luke 21:1-4, ye John 6:44 ọkọrọ ye ke ndin̄wam mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ẹkụt utọ ima ima mbọbọ oro odude ke ufọt Jehovah ye mme anam-akpanikọ asan̄autom esie. (Rome 8:38, 39) Nam an̄wan̄a nte ke Jehovah isehe mme ndudue nnyịn edi ese ofụri usụn̄ uwem nnyịn, ifịk oro nnyịn inyenede iban̄a edisana utuakibuot, ye ima oro inyenede inọ enyịn̄ esie. (2 Chron. 19:2, 3; Heb. 6:10) Enye eti idem n̄kpri-n̄kan ntọt aban̄ade nnyịn owo kiet kiet, ndien enye, ke ata n̄wọrọnda usụn̄, ayanam “kpukpru mme andidu ke udi” ẹfiak ẹdidu uwem. (John 5:28, 29; Luke 12:6, 7) Sia ẹkenamde owo ke mbiet onyụn̄ etie nte Abasi, nneme oro aban̄ade mme edu esie ayawak ndidemede udọn̄ owo esịtidem.—Gen. 1:27.

Ẹkeme n̄ko ndisịm esịt ke ini owo ekpepde ndise mbon efen nte Jehovah esede. Oro ayanam enye ekere ke edieke Abasi nnyịn enyenede ima ima edikere mban̄a ọnọ nnyịn owo kiet kiet, do enye n̄ko enyene ukem edikere mban̄a oro ọnọ mbon efen, inamke n̄kpọ m̀mê nso idi idaha mmọ ke uwem, m̀mê ẹto ewe idụt, m̀mê orụk. (Utom 10:34, 35) Ke ndondo oro owo enyenede utọ ifiọk emi, oro ọyọnọ enye eti isọn̄ N̄wed Abasi ndisio usua ye asari mfep ke esịt esie. Emi ayan̄wam enye ndidu uwem emem emem ye mbon efen nte enye ekpepde ndinam uduak Abasi.

Uten̄e Abasi edi ntụk efen oro afo ekpenyenede ndin̄wam mbon efen ẹkọri. (Ps. 111:10; Edi. 14:6, 7) Utọ ntotụn̄ọ ukpono, m̀mê mbak Abasi oro ekeme ndinụk owo ndinam se enye mîkpekemeke ndinam ke odudu idemesie. Ke ndineme mban̄a mme enyene-uten̄e edinam Jehovah ye n̄wọrọnda ima-mfọnido esie, afo emekeme ndin̄wam mbon efen ndikọri mbak ediyat Abasi esịt.—Ps. 66:5; Jer. 32:40.

Kụt ete ke mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ẹdiọn̄ọ ẹte ke nte mmọ ẹdude uwem ebehe Jehovah. Enye enyene mme ntụk, ndien etienede nte nnyịn inamde n̄kpọ iban̄a mme ndausụn̄ oro enye ọnọde, nnyịn imekeme ndinam enye okop mfụhọ m̀mê inemesịt. (Ps. 78:40-42) Wụt  mme owo ntak emi ọkpọkpọ edu uwem mmọ ekemede ndinam Abasi enyene se adade ọbọrọ ata oro Satan akamiade.—N̄ke 27:11.

N̄wam otuowo fo ẹkụt nte ke ndinam se Abasi oyomde enyene ufọn ọnọ mmọ. (Isa. 48:17) Usụn̄ kiet oro ekemede ndinam emi edi ndinyan ubọk n̄wụt mme utịp obụkidem ye eke ntụk oro ẹtode editre nditiene usụn̄ ọniọn̄ Abasi, idem ke ekpri ibio ini. Nam an̄wan̄a nte idiọkn̄kpọ adian̄arede nnyịn ọkpọn̄ Abasi, ọbiọn̄ọde mbon efen ndikpep akpanikọ nto nnyịn, ndien ke n̄kan̄ eken ọbọde mmọ unen mmọ. (1 Thess. 4:6) N̄wam otuowo fo ndida mme edidiọn̄ emi mmọ ẹsụk ẹnyenede ke ntak edinịm mme ibet Abasi nte ọsọn̄urua n̄kpọ. Nam mmọ ẹtịm ẹfiọk nte ke ndisan̄a ke ndinen usụn̄ Jehovah osio nnyịn ke ekese afanikọn̄. Ke ndondo oro owo enyenede mbuọtidem ke ọniọn̄ oro odude ke ndisan̄a ke usụn̄ Abasi, enye ayasua kpukpru edinam oro ẹtuahade ye mmọ. (Ps. 119:104) Enye ididaha nsụkibuot nte mbiomo, edi nte usụn̄ ndinọ Jehovah ima ima utuakibuot nnyịn nte owo.

Ndin̄wam Mbon En̄wen Ẹdụn̄ọde Idemmọ. Man ẹka iso ndikọri ke n̄kan̄ eke spirit, oyom mme owo ẹdiọn̄ọ se idude mmọ ke esịt. Nam an̄wan̄a nte Bible ekemede ndin̄wam mmọ ndinam emi.

N̄wam mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ẹfiọk nte ke Bible idịghe sụk n̄wed oro ọdọn̄ọde ibet, item, mbụk n̄kpọntịbe eset, ye mme ntịn̄nnịm ikọ. Enye n̄ko owụt ekikere Abasi. Ke James 1:22-25, ẹmen Ikọ Abasi ẹdomo ye ukụtiso. Etienede nte nnyịn inamde n̄kpọ iban̄a se enye etịn̄de ye usụn̄ oro Jehovah anamde uduak esie osu, etop Bible owụt se idude ke esịt nnyịn. Ntem enye owụt nte Abasi, emi edide “odomo esịt owo,” esede nnyịn. (N̄ke 17:3) Sịn udọn̄ nọ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ndinyene emi ke ekikere. Sịn udọn̄ nọ mmọ ndikere mban̄a se Abasi etịmde enịm ọnọ nnyịn ke Bible ye mme ukpụhọde oro mmọ ẹnyenede ndinam ke uwem mmọ man ẹnen̄ede ẹnem enye esịt. N̄wam mmọ ndida edikot Bible nte usụn̄ ndidiọn̄ọ nte Jehovah odụn̄ọrede “ekikere ye uduak esịt owo” man otodo mmọ ẹkeme ndidiana kiet ye Abasi ke ndinam ukpụhọde ekededi oro ẹyomde.—Heb. 4:12; Rome 15:4.

Ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹkeme ndiyom ndinam n̄kpọ mban̄a se mmọ ẹkpepde; edi mmọ ẹkop ndịk ẹban̄a se mbon efen ẹdikerede. Ekeme ndidi enyene ndusụk n̄kpọsọn̄ udọn̄ obụkidem oro mmọ ẹn̄wanade ndikan. Mîdịghe mmọ ẹkeme ndiyom usụn̄ oro mmọ ẹkemede ndinam n̄kpọ Abasi ke adan̄aemi ẹsọn̄ọde ẹyịre ke mme edinam ererimbot. Wụt mmọ mme n̄kpọndịk ẹdude ke utọ unana iwụk oro. (1 Ndi. 18:21) Sịn udọn̄ nọ mmọ ndibọn̄ akam nnọ Abasi man odụn̄ọde onyụn̄ anam esịt mmọ asana.—Ps. 26:2; 139:23, 24.

 Wụt mmọ nte ke Jehovah ọfiọk ukeme oro mmọ ẹsịnde ye nte ke Bible anam an̄wan̄a se ikade iso. (Rome 7:22, 23) N̄wam mmọ ndidu ke ukpeme man ẹkûyak ntụhọ anana-mfọnmma esịt akara mmọ.—N̄ke 3:5, 6; 28:26; Jer. 17:9, 10.

Sịn udọn̄ nọ mmọ owo kiet kiet ndidụn̄ọde ntak emi mmọ ẹnamde se mmọ ẹnamde. Kpep enye ndibụp idemesie: ‘Ntak emi ami nyomde ndinam emi? Nte enye oyowụt Jehovah ke ami mmenen̄ede n̄wụt esịtekọm nnọ kpukpru se enye anamde ọnọ mi?’ Nam n̄kpọ ndisọn̄ọ edinịm ke akpanikọ oro nte ke eti itie ebuana ye Jehovah edi ata ọsọn̄urua inyene oro owo ekededi ekemede ndinyene.

N̄wam otuowo fo ndifiọk ufọn edinam n̄kpọ Jehovah ke “ofụri esịt.” (Luke 10:27) Emi ọwọrọ ete ke ana ẹnam kpukpru ekikere, udọn̄, ye uduak mmọ ẹdu ke n̄kemuyo ye mme usụn̄ Jehovah. Ntre kpep mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ndidụn̄ọde idịghe sụk se mmọ ẹnamde edi n̄ko nte mmọ ẹkerede ẹban̄a mme n̄kpọ oro Abasi oyomde ye ntak oro mmọ ẹnamde n̄kpọ esie. (Ps. 37:4) Nte nditọ ukpepn̄kpọ fo ẹkụtde mme ebiet oro ẹyomde ẹnam n̄kọri, sịn udọn̄ nọ mmọ ndibọn̄ akam nnọ Jehovah ntem: “Kọt esịt mi abak enyịn̄ fo.”—Ps. 86:11.

Ke ini eyen ukpepn̄kpọ ọkọride ọkpọkpọ itie ebuana ye Jehovah, enye edikop item Abasi ke ntak mbuọtidem, idịghe sụk ke ntak oro afo akpakde enye. Do, enye ke idemesie ayaka iso ‘ndidomo mfiọk se itịmde inem Ọbọn̄ esịt.’ (Eph. 5:10; Phil. 2:12) Utọ nsụkibuot ofụri esịt oro adat Jehovah esịt.—N̄ke 23:15.

Ti ete ke Jehovah edi enye oro odomode esịt onyụn̄ odụride mme owo man ẹnyene itie ebuana ye enye. (N̄ke 21:2; John 6:44) Utom nnyịn edi ndidiana kiet ye enye. (1 Cor. 3:9) Etie “nte n̄kpọ eke Abasi adade nnyịn ekpe ye [mme owo].” (2 Cor. 5:20; Utom 16:14) Jehovah inyịkke-nyịk owo ndomokiet ndinyịme akpanikọ, edi nte nnyịn idade N̄wed Abasi inam n̄kpọ, enye ekeme ndinam mme andikpan̄ utọn̄ nnọ nnyịn ẹfiọk nte ke se mmimọ ikopde edi ibọrọ mbụme—m̀mê ibọrọ akam—mmimọ. Nyene emi ke ekikere kpukpru ini oro ifet ebererede ọnọ fi ndinọ ukpep, nyụn̄ sịn ifịk ben̄e ndausụn̄ ye un̄wam Jehovah.—1 Chron. 29:18, 19; Eph. 1:16-18.