Ndi Mbon Eyo Bible Ẹma Ẹnen̄ede Ẹdu Uwem Ẹbịghi Ntre?

JEANNE LOUISE CALMENT akakpa ke August 4, 1997, ke obio emana esie ke ufọt edem usụk ye edere France. Enye ekedi isua 122!

Ekese ifiọk oro ntaifiọk, mbiausọbọ, ye mbon eken ẹkade iso ẹnyene ẹn̄wam mme owo mfịn ẹdu uwem ẹbịghi. Kpa ye oro, ibat ibat owo kpọt ẹdu uwem ẹsịm m̀mê ẹbe isua 100. Ndien ekeme ndidi emi esinam ẹsịn isua mmọ ke mbụk n̄kpọntịbe nte ẹkesịnde eke Mma Calment.

Bible ọdọhọ ke mme owo ke ata eset ẹma ẹdu uwem ẹbịghi ẹkan oro, ndusụk mmọ ẹma ẹkpere ndisịm isua tọsịn kiet. Ndi oro edi akpanikọ? Ndi mbon eyo Bible ẹma ẹsidu uwem ẹbịghi ntre? Ndi oro akpana ebehe nnyịn mfịn?

Mbon Emi Ẹkedude Uwem Ẹnen̄ede Ẹbịghi

Ẹsiak enyịn̄ owo itiaba emi ẹkedude uwem ẹbe isua 900 ke n̄wed Bible emi ẹkotde Genesis, kpukpru mmọ ẹkedu uwem mbemiso Ukwọ eyo Noah. Mmọ ẹkedi Adam, Seth, Enosh, Kenan, Jared, Methuselah, ye Noah. (Genesis 5:5-27; 9:29) Ekeme ndidi ediwak owo ifiọkke mmọ, edi mmọ ẹkesịne ke otu ẹmana duop oro ẹkedude uwem tọn̄ọ nte ẹkebot owo. Ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ Methuselah sia enye ekebịghi uwem akan—enye okodu uwem isua 969!

Bible asiak ke nsụhọde n̄kaha owo 25 en̄wen emi ẹkedude uwem ẹbịghi akan nte edide mfịn. Ndusụk mmọ ẹma ẹdu uwem isua 300, 400, 700 m̀mê akande oro. (Genesis 5:28-31; 11:10-25) Edi ediwak owo ẹda ikọ Bible oro nte ke mme owo ẹma ẹdu uwem ẹbịghi ntre nte ikpîkpu n̄ke. Ndi emi edi n̄ke?

Ndi Edi N̄ke M̀mê Akpanikọ?

Nte ntọt otode Max Planck Institute for Demographic Research (emi ẹnamde ndụn̄ọde ẹban̄a owo) ke Germany owụtde,  mme anam-ndụn̄ọde ẹma ẹdụn̄ọde ẹse m̀mê isua Mma Calment osụk edi akpanikọ, mmọ ẹkenam emi ke ndibọ “ndusụk ikọ emi [enye] eketịn̄de.” Mme ikọ emi ẹkeban̄a enye m̀mê mme iman esie ke ini ndusụk n̄kpọ ẹketịbede. Ekem ẹma ẹda se enye eketịn̄de ẹdomo ye se idude ke n̄wed obio, eke ukara, eke ufọkabasi, mme ibuotikọ n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ye se ndutịm ubatowo ẹkewụtde. Kpa ye oro owo mîkekemeke ndisọn̄ọ kpukpru n̄kpọ, mme ntọt oro ẹkedude ẹkewụt ke isua uwem esie enen.

Edi nso kaban̄a mbụk isua uwem mme owo ke Bible? Ndi mmọ ẹdi akpanikọ? Ih! Okposụkedi emi mme n̄wed ererimbot mîsọn̄ọke kpukpru mmọ, mme uyarade ẹwụt ke se Bible etịn̄de ekem ye se mbụkeset, ifiọk ntaifiọk, ye ubatini n̄kpọntịbe ẹwụtde. * Edi ikpanaha oro akpa nnyịn idem sia Bible ke idem esie ọdọhọ ete: “Abasi esitịn̄ akpanikọ, idem ọkpọkọm kpukpru owo ẹsu nsu.” (Rome 3:4, Contemporary English Version) Ntem, sia edide “Abasi ọkọnọ odudu ẹda ẹwet” Bible, nsu ndomokiet idụhe ke Bible.—2 Timothy 3:16.

Ẹda Moses emi Jehovah Abasi ọkọnọde odudu ewet Akpa N̄wed Ition eke Bible nte kiet ke otu ata akpan owo emi ẹkponode ke mbụk ubonowo. Mme Jew ẹda enye nte n̄kponn̄kan ke otu mme andikpep mmọ. Mbon Muslim ẹda enye nte kiet ke otu n̄kponn̄kan prọfet mmọ. Ndien mme Christian ẹda enye nte owo emi ekebemde Jesus Christ iso. Ndi okpowụt eti ibuot ndidọhọ ke ikpanaha ẹnịm se utọ akpan owo ntre ekewetde ke akpanikọ?

Ndi Ẹkesibat Ini Isio Isio?

Ndusụk owo ẹdọhọ ke ubatini ini oro idịghe ukem ye eke idahaemi, ye nte ke se mmọ ẹkesibatde nte isua kiet akakam edi ọfiọn̄ kiet. Edi ndụn̄ọde oro ẹnamde ẹban̄a mbụk emi ke Genesis enen̄ede owụt ke mbon ini oro ẹkesibat ini ukem nte nnyịn ibatde mfịn. Se uwụtn̄kpọ iba mi. Isikot ke mbụk Ukwọ Noah nte ke Ukwọ oro ọkọtọn̄ọ ke ini Noah ekedide isua 600, “ke ọyọhọ usen efịteba, ke ọyọhọ ọfiọn̄ iba.” Ekem ikot nte ke mmọn̄ ukwọ okofụk ofụri isọn̄ ke usen 150, ye nte ke “ọyọhọ usen efịteba, ke ọyọhọ ọfiọn̄ itiaba, ubom [ama] edidoro ke mme obot Ararat.” (Genesis 7:11, 24; 8:4) Ntem, ufan̄ ọfiọn̄ ition oro—ọtọn̄ọde ke ọyọhọ usenọfiọn̄ 17 ke ọyọhọ ọfiọn̄ iba, esịm ọyọhọ usenọfiọn̄ 17 ke ọyọhọ ọfiọn̄ itiaba isua oro—ekedi usen 150. Omokụt do ke mme owo ndidọhọ ke isua kiet akakam edi ọfiọn̄ kiet inyeneke nsọn̄ọ ndomokiet.

Se ọyọhọ uwụtn̄kpọ iba mi. Genesis 5:15-18 ọdọhọ ke Mahalalel okobon eyen ke ini edide isua 65, ndien aka iso odu uwem isua 830 ke oro ebede, onyụn̄ akpa ke esịmde isua 895. Enoch eyeyen esie okonyụn̄ obon eyen ke ini edide isua 65. (Genesis 5:21) Edieke isua kiet ekpekedide ọfiọn̄ kiet, ọwọrọ ke owo iba emi ẹkebon nditọ ke ini mmọ ẹkedide isua ition kpọt! Ndi utọ n̄kpọ oro esịne ifiọk do?

Ukpepn̄kpọ oro aban̄ade udọkisọn̄ nyom n̄kpọeset n̄ko etịp esịn ke se inemede emi, sia enye ọsọn̄ọ se Bible etịn̄de aban̄a mbon oro ẹkedude uwem ẹbịghi. Bible ọdọhọ ke ete-ekpụk oro Abraham okoto obio Ur, ke enye ama okodụn̄ ke obio Haran, ekem edidụn̄ ke isọn̄ Canaan, ye nte ke enye ama an̄wana onyụn̄ akan Chedorlaomer, edidem Elam ke ekọn̄. (Genesis 11:31; 12:5; 14:13-17) Mme n̄kpọ oro ẹkụtde ẹwụt ke mme itie emi ye mme owo emi ẹma ẹdu. Udọkisọn̄ nyom n̄kpọeset onyụn̄ an̄wam nnyịn ifiọk nte obio ye ido mbon emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke mbụk Abraham ẹketiede. Sia se Bible etịn̄de mi aban̄a Abraham edide akpanikọ, ntak emi ẹkpefan̄ade ke enye ama odu uwem isua 175?—Genesis 25:7.

Ntre ufọn idụhe ndiyịk ke ini Bible ọdọhọde ke ndusụk owo ẹma ẹdu uwem ẹnen̄ede ẹbịghi ke eset. Edi afo emekeme ndibụp idem fo ete, ‘Ntak ekpebehede mi m̀mê mmọ ẹma ẹdu uwem ẹbịghi ntre m̀mê ikodụhe?’

 Afo Emekeme Ndidu Uwem Ebịghi Akan Nte Ekerede!

Nte mme owo ẹkedude uwem ẹbịghi mbemiso Ukwọ owụt ke idem owo ekeme ndidu mbịghi. Ifiọk ubotn̄kpọ eyomfịn an̄wam ntaifiọk ẹnen̄ede ẹse nte ẹkenamde idem owo ye utịbe utịbe usụn̄ oro ẹkebotde enye, esịnede enyene-ndyọ ukeme esie ndifiak nsehe nnyụn̄ ndiọn̄ idem ikpọn̄. Nso ubiere ke mmọ ẹkesịm? Owo ekeme ndidu uwem ke nsinsi nsinsi. Tom Kirkwood, akwa ekpep n̄kpọ mban̄a ibọkusọbọ ọdọhọ ete ke “[usọn̄] edi kiet ke otu akakan ndịben̄kpọ emi mme ekpepn̄kpọ mban̄a ibọkusọbọ mîkemeke ndifiọk.”

Edi usọn̄ idịghe ndịben̄kpọ inọ Jehovah Abasi, inyụn̄ idịghe mfịna emi enye mîkemeke ndikọk. Enye okobot akpa owo oro, Adam, nte mfọnmma owo onyụn̄ oyom ubonowo ẹdu uwem ke nsinsi. Edi Adam ama ebiere ndisọn̄ ibuot ye Abasi. Ntre enye ama anam idiọkn̄kpọ onyụn̄ akabade edi anana-mfọnmma. Sese ndien n̄kpọ emi ntaifiọk mîkemeke ndidiọn̄ọ mi: “Kpa nte idiọkn̄kpọ okotode owo kiet odụk ke ererimbot, n̄kpa onyụn̄ otode ke idiọkn̄kpọ oro odụk, ndien n̄kpa atara esịm kpukpru owo koro kpukpru mmọ ẹma ẹnam idiọkn̄kpọ.” (Rome 5:12) Idiọkn̄kpọ ye unana mfọnmma ẹnam nnyịn idọn̄ọ, isọn̄, inyụn̄ ikpan̄a.

Edi, edima Andibot nnyịn ikpụhọkede uduak esie. Enye ndikada Jesus Christ Eyen esie nnọ uwa ufak emi edinamde mme owo ẹkeme ndidi mfọnmma ẹnyụn̄ ẹdu uwem nsinsi edi akakan uyarade ndiwụt ke Abasi ikpụhọkede uduak esie. Bible ọdọhọ ete: “Kpa nte otode ke Adam kpukpru owo ẹkpan̄a, kpasụk ntre ke Christ ẹyenam kpukpru owo ẹdu uwem.” (1 Corinth 15:22) Mbon oro ẹkedude mbemiso Ukwọ ẹma ẹkpere mfọnmma ẹkan nnyịn, ntak edi oro mmọ ẹkedude uwem ẹnen̄ede ẹbịghi ntre ẹkan nnyịn. Edi nnyịn mfịn imekpere ini emi un̄wọn̄ọ Abasi edisude. Ke mîbịghike kpukpru idiọkn̄kpọ ye unana mfọnmma ẹyebe ẹfep, ndien mme owo idisọn̄ke, idinyụn̄ ikpaha aba.—Isaiah 33:24; Titus 1:2.

Afo edinam nso man ekeme ndibọ utọ edidiọn̄ oro? Kûkere ke un̄wọn̄ọ Abasi edi n̄kpọ ndap. Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo eke okopde ikọ mi onyụn̄ enịmde enye emi ọkọdọn̄de mi enyene nsinsi uwem.” (John 5:24) Ntem, kpep Bible nyụn̄ nam se ekpepde. Ama anam emi, afo edikpebe uwụtn̄kpọ mbon emi apostle Paul ọkọdọhọde ke “ẹsịn eti itiat idakisọn̄ nte n̄kpọuto ẹnịm ẹnọ idemmọ kaban̄a ini iso, man mmọ ẹkpesọn̄ọ ẹmụm ata uwem ẹkama.” (1 Timothy 6:19) Fiọk ete ke Abasi emi akanamde mme owo ke eset ẹdu uwem ẹnen̄ede ẹbịghi ntre ekeme ndinam fi odu uwem ke nsinsi nsinsi!

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe ke page 12]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

1000

969 METHUSELAH

950 NOAH

930 ADAM

900

 

 

 

800

 

 

 

700

 

 

 

600

 

 

 

500

 

 

 

400

 

 

 

300

 

 

 

200

 

 

 

100 OWO IDAHAEMI

 

 

 

ISUA UWEM