Ndi Ẹkeme Ndinyene Mbuọtidem ke Andibot?

“KE INI n̄kekerede ke ekeme ndidi Andibot odu, esịt ama ayat mi ndikere ke owo ekeme ndinyene odudu nditre ndutụhọ ubonowo edi imaha ndida odudu oro nnam n̄kpọ!” Owo emi mîkesinịmke ke Abasi odu eketịn̄ ikọ oro ke ini ẹkewotde mbonubon esie ke ini ẹkesobode mme Jew ke udiana ekọn̄ ererimbot. Ata ediwak owo ẹsikere ntre n̄ko.

Ke ini ẹnamde mme owo ibak, esisọn̄ ediwak mmọ ndinịm ke Abasi do, mîdịghe ẹkere ke Abasi idụhe man ẹdọn̄ idem esịt. Nso idi mme akpan ntak oro ẹnamde ediwak owo ẹkere ke Abasi idụhe? Ndi n̄kpọ ọkpọfọn ye ubonowo akan, nte ndusụk owo ẹkerede, edieke Abasi ye ido ukpono mîkpodụhe? Ndi owo emi mînịmke ke Abasi odu ekeme ndibuọt idem ke Andibot emi amade mme owo?

Ido Ukpono Omokpu

Edi n̄kpọ imam nditịn̄ ke ido ukpono anam mme owo ẹnịm ke Abasi idụhe. Alister McGrath, emi edide ewet mbụkeset, ọdọhọ ete: “Mme owo ndinen̄ede nsua nte mme akpan ido ukpono ẹnamde n̄kpọ ẹbe ubọk ẹnyụn̄ ẹkpude anam mmọ ẹnịm ke Abasi idụhe.” Mme owo ẹsiwak ndidọhọ ke ido ukpono esisịn nsọk ọnọ ekọn̄ ye afai. Michel Onfray, emi mînịmke ke Abasi odu, onyụn̄ edide owo akwaifiọk, ama ekere nte n̄wed ido ukpono kiet ekpesịnde udọn̄ ọnọ orụk owo iba, kiet “odomo ndidi ata owo Abasi,” enye eken “abak enyene-ndịk ibak”—oro edi, edinam oyomonsia.

Ediwak owo ẹti idiọkn̄kpọ oro ido ukpono anamde mmọ. Ke ini akparawa Sweden emi ekekerede Bertil akanamde utom ekọn̄, enye ama okop nte owo emi ekesikwọrọde ikọ ọnọ udịmekọn̄ mmọ ọkọdọhọde ke afai ikwan̄ake ke ntak emi Jesus okodụride nnyịn utọn̄ ete ke owo eke emende akan̄kan̄ edikpa ke akakan̄. Ọkwọrọ ederi oro ama ọdọhọ ke ana odu owo emi emende akan̄kan̄ oro, ke ntre ọwọrọ ke owoekọn̄ edi asan̄autom Abasi!—Matthew 26:52. *

Bernadette, emi ẹkewotde ete esie ke France ke udiana ekọn̄ ererimbot, eti nte ikọ emi oku eketịn̄de akabiakde enye ke ini ẹkebụkde eyen adiahaeka eka esie emi ekedide isua ita. Oku oro ọkọdọhọ ete: “Abasi okot eyen emi ete edidi angel.” Nte ini akakade, Bernadette ama aman eyen oro okobiomode ndo, ufọkabasi ikonyụn̄ idọn̄ke enye esịt ke afanikọn̄ enye emi n̄ko.

Ciarán, emi ọkọkọride ọwọrọ owo ke ini afai Northern Ireland, ama enen̄ede asua ukpepn̄kpọ ikan̄ hell. Enye ama esidọhọ ke imọ isasua Abasi ekededi emi abakde orụk ibak oro, onyụn̄ amia ata ye Abasi ete edieke Enye odude, yak enye eyịbi imọ owot. Idịghe Ciarán ikpọn̄ ke utọ ibak ibak ukpepn̄kpọ ufọkabasi oro abiak. Ke nditịm ntịn̄, etie nte ukpepn̄kpọ ido ukpono akaman ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo. Alister McGrath ọdọhọ ke “akwa usua” oro Darwin akasuade ukpepn̄kpọ ikan̄ hell akanam enye ọtọn̄ọ ndikere ke Abasi idụhe, idịghe enye ndinịm ke unam okoforo owo. McGrath ọdọhọ n̄ko ke Darwin ama “enen̄ede ofụhọ n̄kpa eyen esie.”

Ndusụk owo ẹdọhọ ke unana ifiọk ye ukwan̄ ifiopesịt ẹnam mme owo ẹka ido ukpono. Irina, emi akasuade ukwọrọikọ emi mîwọrọke usụn̄ ye edibọn̄ ukem akam kpukpru ini, ọdọhọ ete: “Eketie mi nte ke mbon oro ẹsikade ido ukpono isikereke n̄kpọ.” Louis, emi mîkamaha ibak oro mbon ukwan̄ ifiopesịt ido ukpono ẹkebakde, ama enen̄ede asua ido ukpono. Enye ọdọhọ ete: “Ke ido ukpono ama ekefek mi ke  ediwak isua, idahaemi ndikụt ke enye anam mme owo ẹnen̄ede ẹdiọk. Mma ndi ndisua kpukpru ido ukpono.”

Ndi N̄kpọ Ọkpọfọn ye Mme Owo Akan Edieke Abasi Mîkpodụhe?

Ikpaha nnyịn idem ke emi ediwak owo ẹdọhọde ke ido ukpono iyakke ubonowo ẹforo ẹnyụn̄ ẹnyene emem. Ndusụk owo ẹsikam ẹkere m̀mê n̄kpọ ọkpọfọn ye ubonowo akan emi edieke Abasi ye ido ukpono mîkpodụhe. Edi okûdi ndisua ido ukpono ntre ofụri ofụri ekeme ndida mfịna esiemmọ ndi?

Voltaire, owo akwaifiọk emi okodude uwem ke n̄kpọ nte isua 300 emi ẹkebede, ama esinen̄ede etịn̄ ke ndiọi edinam mbiara ufọkabasi eyo esie ikọfọnke. Kpa ye oro, enye akada ke Akakan Owo anam nnyịn ifiọk eti ye idiọk. Ekem, Friedrich Nietzsche, owo akwaifiọk Germany, ama ọdọhọ ke Abasi akpa, edi enye ama okop ndịk ke edumbet ido uwem ididụhe, onyụn̄ ekere aban̄a afanikọn̄ oro edikere ke Abasi idụhe ekemede ndida ndi. Ndi enen ẹkop utọ ndịk oro?

Keith Ward, emi edide ewet n̄wed, ọdọhọ ke ini eyomfịn ọkọtọn̄ọde, ke ibak ikosụhọkede ubọk edi utu ke oro “ke ama esịm udomo oro akanam owo mîkereke.” Edinịm ke Abasi idụhe inyụn̄ inamke ubonowo ẹtre utọ edu nte idiọkido ye unana ime. Mme n̄kpọ emi ẹnam ediwak owo oro ẹkerede n̄kpọ, idem mbon oro mînịmke ke Abasi odu, ẹfiọk ufọn edinịm ke Abasi do.

Keith Ward etịn̄ ufọn edinịm ke Abasi odu, ete: “Mbuọtidem anam owo ekere kpukpru ini ke ana inyene eti ido uwem, ke oyom ise iban̄a ererimbot oro Abasi okobotde.” Ediwak ndụn̄ọde oro ẹnamde ke ndondo emi ẹwụt ke mbon oro ẹnyenede udọn̄ ke ido ukpono ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a mbon en̄wen. Ndien edikere mban̄a mbon en̄wen anam owo enen̄ede okop inemesịt. Utọ ndụn̄ọde oro ọsọn̄ọ ufọn edumbet oro Jesus ọkọnọde ete: “Inemesịt okpon ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.”—Utom 20:35.

Ama edinen̄ede enem owo kiet emi mîkenịmke ke Abasi odu, emi esinamde utom un̄wam owo, ndikụt nte Bible ekemede ndikpụhọde mme owo. Enye ọkọdọhọ ete: “Ke mma n̄kabiat ediwak isua ndomo ndin̄wam mme owo ẹkpụhọde edu oro mînamke ufọn inọ mmọ ye mbon en̄wen, edi ufọn idụhe, ama enen̄ede akpa mi idem ndikụt nte Bible ekemede ndinen̄ede n̄kpụhọde mme owo. Mma n̄kụt n̄ko ke mme owo emi ẹkekpụhọde ikafiakke aba ikodu idiọk uwem.”

Edi ndusụk mbon oro mînịmke ke Abasi odu ẹdọhọ ke ndikam nnịm ke Abasi do anam ẹwot akpakịp owo ẹnyụn̄ ẹn̄wana ediwak en̄wan akan ndinam mme owo ẹnyene eti ido ẹnyụn̄ ẹn̄wam kiet eken. Mmọ ẹkeme ndikụt ke edinyene mbuọtidem anam ndusụk owo ẹfọn, edi mmọ ke idemmọ ẹka iso ẹkop inemesịt ndinyene eyịghe. Ntak-a?

Mme Ntak En̄wen Oro Ẹnamde Ẹkûnịm ke Abasi Do

Ẹkpep ediwak owo ke edito ke unam mforo owo edi akpanikọ. Ke uwụtn̄kpọ, Anila akaka n̄wed ke Albania, emi edide idụt emi mînịmke ke Abasi do. Enye ọdọhọ ete: “Ẹkekpep nnyịn ke ufọkn̄wed ke ọkọi ye unana ntatenyịn ẹnam owo enịm ke Abasi do. Mma nsikpep ndyọ ndyọ n̄kpọ kpukpru ini mban̄a eto ye mme odu-uwem n̄kpọ eken, edi n̄kesidọhọ ke kpukpru ẹkefoforo, sia emi ama esinam etie nte ke ekikere nnyịn ekem ye ifiọk ntaifiọk.” Enye  ọdọhọ idahaemi ke “ẹkesinyịme mme nsọn̄ọ oro ẹkenọde nnan nnan.”

Iyatesịt ekeme ndidi mfịna ndusụk owo. Mme Ntiense Jehovah ẹsiwak ndikụt emi ke ini mmọ ẹdade Bible ẹnọ mme owo idotenyịn to ke enyịnusụn̄ sịm enyịnusụn̄. Akparawa Ntiense kiet ama aka ntre ekese Bertil oro iketịn̄de iban̄a. Bertil eti nte ikekerede ite, ‘Mbọm ekpri owo emi enyenede ukwan̄ ifiopesịt. Emedue usụn̄!’ Enye ọdọhọ ete: “Mma nyak enye odụk edi nnyụn̄ ntịn̄ ofụri esịt oro n̄kayatde ye Abasi, Bible, ye ido ukpono.”

Utụk ekedi mfịna Gus, emi otode Scotland. Ke akpa, enye ama esifan̄a mfan̄a etieti inyụn̄ iyomke-yom ndikop n̄kpọ ndomokiet oro Mme Ntiense Jehovah ẹtịn̄de. Enye ama obụp mme mbụme oro akanamde ẹti mbụme oro Habakkuk, prọfet eyen Hebrew, okobụpde Abasi ete: “Nsinam afo owụtde mi idiọk ido, onyụn̄ esede ukụt?”—Habakkuk 1:3.

Ndikere ke Abasi idọn̄ke enyịn iban̄a idiọkido amafịna ubonowo ebịghi. (Psalm 73:2, 3) Simone de Beauvoir, eyen France, emi edide ewet n̄wed, ama ọdọhọ ini kiet ete: “Ama emem mi utom ndinịm ke andibot idụhe akan ndinịm ke andibot oro enyịmede kpukpru ukwan̄n̄kpọ oro ẹdude ke ererimbot odu.”

Edi ndi ọwọrọ ke sia ediwak ido ukpono mîkemeke nditịn̄ ntak oro ukwan̄n̄kpọ odude ọwọrọ ke ntak idụhe? Gus ọdọhọ ke imọ ima inyene “ibọrọ oro okoyụhọde imọ kaban̄a ntak emi Akakan Andibot ayakde ubonowo ẹkụt ndutụhọ ke esisịt ini.” Enye ọdọhọ ete, oro “ekedi akpan ntọn̄ọ ọnọ mi.” *

Ndusụk owo oro ẹdọhọde ke mmimọ inịmke ke Abasi odu ẹkeme ndinen̄ede nnyene eyịghe mban̄a ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo, ẹkeme ndikụt ke mmimọ imoyom Abasi, ndien ẹkam ẹkeme ndisibọn̄ akam. Ẹyak ise se ikanamde ndusụk mbon oro mîkenịmke ke Abasi odu ye mbon oro ẹdọhọde ke owo idiọn̄ọke m̀mê Abasi odu m̀mê idụhe, ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a n̄kpọ emi ndien ke akpatre ẹnen̄ede ẹnam ufan ye Andibot.

Nso Ikanam Mmọ Ẹnyene Mbuọtidem ke Andibot?

Akparawa oro akakade ekese Bertil ama ada n̄kpọ oro Bertil enen̄erede ọfiọk owụt enye akwa ukpụhọde oro odude ke ufọt ata Ido  Ukpono Christ ye mbon oro ẹdide Christian inua inua. Bertil etịn̄ n̄kpọ oro okotụkde enye akan mme n̄kpọ oro ẹdade ẹsọn̄ọ ke Andibot odu, ete: “Mma mma nte akparawa oro ọkọyọde itụn mi. . . . Enye ama esinen̄ede afara ke idem, ndien enye ama esida n̄wed ọsọk mi kpukpru ini onyụn̄ enen̄ede etịm idem.” *

Ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo ye Ukara Communist ẹma ẹnam Svetlana enịm ke mme n̄kpọ oro ẹsọn̄de odudu ẹkan ẹsibọhọ ẹdu. Edi idiọk ekikere oro aban̄ade uwem mi ama afịna enye. Se ẹkekpepde enye ke ufọkn̄wed ibọkusọbọ ama ọdọdiọn̄ etịmede enye; enye ọkọdọhọ ete: “Ke ini ikekpepde ke Abasi idụhe, ẹma ẹkpep nnyịn ke mme n̄kpọ oro ẹsọn̄de odudu ẹkan ẹsibọhọ ẹdu. Edi ke ini ẹkpepde nnyịn ibọkusọbọ, ẹma ẹkpep nnyịn ẹte isin̄wam mbon mmemidem.” Enye ama ekere n̄ko aban̄a ntak emi ekikere esitịmerede owo, emi oforode oto ebọk, edi itịmekede ebọk ke idem esiemmọ. Owo emi enye mîkodorike enyịn akanam n̄kpọ emi an̄wan̄a enye. Enye ọdọhọ ete: “Eka eka mi ama ada Bible anam an̄wan̄a mi ke unana mfọnmma nnyịn esinam esịt etịmede nnyịn.” Ama enem Svetlana n̄ko ndifiọk mme ibọrọ oro Bible ọnọde ke mme utọ mbụme nte, Ntak emi nti owo ẹsibọde ufen?

Leif, emi otode idụt Scandinavia, ama enen̄ede enịm ke owo okoforo oto unam onyụn̄ ada Bible nte n̄wed ekọn̄-n̄ke. Edi usen kiet ufan kiet ama obụp enye ete: “Ndi ọmọfiọk ke afo onyụn̄ etịn̄ se mbon en̄wen ẹketịn̄de, edi ufiọkke baba n̄kpọ kiet uban̄a Bible?” Leif etịn̄ nte mbụme oro okotụkde imọ ete: “Mma ndikụt ke akanam mbụpke mbụme ndomokiet mban̄a edito ke unam mforo owo, edi ke n̄kenyịme kpukpru n̄kpọ nnan nnan. . . . Etie nte kiet ke otu n̄kpọ oro ẹkemede ndinam mbon oro mînịmke ke Abasi odu ẹtọn̄ọ ndikere n̄kpọ edi ndifiọk mme ntịn̄nnịm ikọ oro ẹdude ke Bible ye nte mmọ ẹsude.”—Isaiah 42:5, 9.

Ciarán oro iketịn̄de iban̄a ikokopke inemesịt ke ediwak isua oro enye ekesịnde idem ke mbre ukara. Ke ini enye eketiede ekere aban̄a uwem, n̄kpọ emi ama esịbe odụk enye ekikere: Ata Ọkpọsọn̄ Abasi emi amade mme owo ikpọn̄-ikpọn̄ ekeme ndikọk mme mfịna isọn̄ nnyụn̄ n̄wụt imọ nte ikemede ndisan̄a mbọhọ edịm oro ikotde ibọn̄ idem. Enye ama okụni ete, ‘Ubaha-e n̄kpekemede ndikụt utọ Abasi oro!’ Ke ini n̄kpọ emi akafịnade enye ebe ubọk, enye ama ọbọn̄ akam ete: “Edieke afo okopde mi, wụt mi nte ndisan̄ade, nyụn̄ wụt mi nte ndisan̄ade mbọhọ nnanenyịn mi ye afanikọn̄ oro ubonowo odude.” Ke usen ifan̄ ẹma ẹkebe, kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah ama aka ufọk esie. Ntiense oro ama etịn̄ se Bible ekpepde aban̄a idiọk odudu oro ọnọde mme ukara owo ibetedem. (Ephesus 6:12) Se ẹketịn̄de emi ama owụt ke se Ciarán ekekerede ama enen onyụn̄ anam enye enen̄ede enyene udọn̄. Nte enye akakade iso ekpep Bible, enye ama ọtọn̄ọ ndinen̄ede nnyene mbuọtidem ke Andibot emi enyenede ima.

Ebuana Fo ye Andibot Ubonowo

Mbubịk ido ukpono, mme utọ ukpepn̄kpọ nte edito ke unam mforo owo, ye ekese idiọkido ẹmenam ediwak owo ẹyịk m̀mê ẹkam ẹdọhọ ke Andibot idụhe. Edi edieke afo enyịmede, Bible ekeme ndinen̄ede mbọrọ mme mbụme fo. Enye ayarade n̄ko se idide uduak Abasi, emi edide ‘ekikere emem, idịghe eke idiọk, man ọnọ mbufo [“ini iso,” NW] ye idotenyịn.’ (Jeremiah 29:11) Amaedi Bernadette, emi akamande eyen oro obiomode ndo, emi mîkonyụn̄ inịmke ke Andibot odu, idotenyịn oro Abasi ọnọde do eketie nte edisọbọ enye unan sụn̄sụn̄.

Se Bible etịn̄de aban̄a ntak emi Abasi ayakde ndutụhọ odu enen̄ede otụk ediwak mbon oro mîkenịmke ke Abasi odu. Edieke adade ini odụn̄ọde ibọrọ oro Bible ọnọde ke mme utọ akpan mbụme oro, afo n̄ko emekeme ndinịm ke Abasi oro “mîyomke usụn̄ ikpọn̄ owo nnyịn kiet kiet” odu.—Utom 17:27.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe ke page 13]

Mme Mbụme Oro Ukpepn̄kpọ Edito ke Unam Mforo Owo Mîkemeke Ndibọrọ

• Uwem akpasan̄a didie oto n̄kpọ oro mînyeneke uwem?—PSALM 36:9.

• Ntak emi unam ye eto ẹsinyenede orụk mmọ kpọt?—GENESIS 1:11, 21, 24-28.

• Edieke owo okoforode oto n̄kpri ebọk, ntak emi ọkpọkọm nsịmbo ebọk kiet kpọt emi ọtọn̄ọde ndiforo owo mîdụhe idahaemi?—PSALM 8:5, 6.

• Ndi ukpepn̄kpọ oro aban̄ade mme n̄kpọ oro ẹsọn̄de odudu ẹkan ndibọhọ ndu ekeme nditịn̄ ntak emi mme owo ẹsikerede ẹban̄a kiet eken?—ROME 2:14, 15.

• Ndi ubonowo enyene ata idotenyịn?—PSALM 37:29.

[Mme ndise ke page 12, 13]

Edima Abasi akpasasan̄a didie obot ererimbot emi nditọwọn̄ ẹbọde ufen?

Mbubịk ido ukpono iyakke ediwak owo ẹfiọk Abasi