1-3. (a) Nso mfịna okụk ke ediwak owo ẹnyene mfịn, ndien didie ke ndusụk mmọ ẹdomo ndikọk mme mfịna emi? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Nso isifịna mme owo ke ini ẹkerede ẹban̄a ubọk nditọ?

MARILYN * ọdohọ ete: “James ebe mi ama esinyọn̄ utom edi ye mmemidem kpukpru usen, edi okụk ọfiọn̄ esie ikesisụhọke iwak ima isio idep se iyomde ke usen ke usen. Ama ọdọn̄ mi ndibiomode enye ndusụk mbiomo, nnyụn̄ n̄n̄wam ndep ndusụk n̄kpọ emi nditọ ufọkn̄wed eyen nnyịn Jimmy ẹkenyenede nnọ enye.” Marilyn ama oyom n̄ko ndin̄wam iman mmọ nnyụn̄ nnyene okụk nnịm mbak n̄kpọ ekpetịbe. Ediwak ufan Marilyn ẹma ẹka esenidụt man ẹkenam utom ẹbọ ediwak okụk. Edi ama afịna enye ke ini enye ekekerede nditiene n̄ka. Ntak-a?

² Ama afịna enye ndiwọrọ n̄kpọn̄ edima ubon esie nnyụn̄ ntaba nte mmọ ẹkesidianade kiet ẹnam n̄kpọ Abasi kpukpru ini. Edi enye ama ekere ke mbon en̄wen ẹma ẹwọrọ ẹka esenidụt ndien ubon mmọ ke ẹsụk ẹnam n̄kpọ Abasi. Enye ama onyụn̄ ekere m̀mê iyekeme nditie do mbọk Jimmy eyen imọ. Ndi enye eyekeme ndikama eyen esie ke “ntụnọ ye ke item Jehovah” ke Intanet?—Eph. 6:4.

³ Marilyn ama oyom un̄wam. Ebe esie ikoyomke enye aka okposụkedi emi enye ọkọdọhọde ke imọ idikpanke enye.  Mbiowo ye ndusụk owo ke esop ẹma ẹdọhọ enye okûka, edi ndusụk nditọete iban ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ enye ẹte aka. Mmọ ẹkedọhọ enye ẹte: “Edieke amade ubon fo, enyene ndika. Afo edisụk ananam n̄kpọ Jehovah do.” Kpa ye oro enye ekenyenede eyịghe, enye ama etịm ebe esie ye Jimmy eyen esie inua, onyụn̄ adaha aka utom ke esenidụt. Enye ama ọdọhọ ete: “Ndibịghike.”

4. Ntak emi ediwak owo ẹsiwọrọde ẹka esenidụt, ndien mmanie ke mmọ ẹsiwak ndikpọn̄ nditọ mmọ nnọ?

⁴ Jehovah iyomke ikọt esie ẹkpa ubuene, ndien toto ke eset n̄kpọ kiet emi mme owo ẹsinamde mbak ẹdibuene esidi ndiwọrọ n̄ka esenidụt. (Ps. 37:25; N̄ke 30:8) Jacob ama osio nditọ esie ọdọn̄ ẹka Egypt ẹkedep udia mbak mmọ ẹdikpa biọn̄. * (Gen. 42:1, 2) Mbon oro ẹwọrọde ẹka esenidụt mfịn ikaha ke ntak ọ-biọn̄. Ekeme ndidi mmọ ẹkama ata akamba isọn. Mbon eken ẹyom ndinam idaha udu uwem ubon mmọ ọfọn akan nte ekededi. Man mmọ ẹkeme ndinam emi ke ererimbot nsọn̄ọn̄kpọ emi, ediwak owo ẹsiwọrọ ẹkpọn̄ ubon mmọ ẹka obio en̄wen ke idụt mmọ mîdịghe ẹka esenidụt. Ediwak ini mmọ ẹsiyak n̄kpri nditọ mmọ ẹnọ ete m̀mê eka mmọ ẹse enyịn, mîdịghe ẹyak ẹnọ akamba eyeneka mmọ, ete ete ye eka eka, mme iman, m̀mê mme ufan. Okposụkedi emi mîsinemke mbon oro ẹwọrọde ẹka esenidụt ndikpọn̄ nsan̄a ndọ mmọ m̀mê nditọ mmọ, ediwak mmọ ẹsidọhọ ke mmimọ ikemeke ndinyan̄a, ke ana ika.

5, 6. (a) Nso ke Jesus ekekpep nnyịn aban̄a inemesịt ye ifụre? (b) Ewe n̄kpọ obụkidem ke Jesus ekekpep mme mbet esie ete ẹbọn̄ akam ẹben̄e? (c) Didie ke Jehovah esidiọn̄ nnyịn?

⁵ Ke eyo Jesus, ediwak owo ẹkedi ubuene inyụn̄ inyeneke okụk, ndien ekeme ndidi mmọ ẹma ẹkere ke ekpedi mmimọ imenyene okụk, mmimọ ikpokop inemesịt ikan. (Mark 14:7) Edi enyene n̄kpọ en̄wen oro Jesus okoyomde mme owo ẹkere ẹban̄a. Enye okoyom mmọ ẹberi edem ke Jehovah emi edinọde mmọ inyene oro ebịghide. Jesus ama etịn̄ ke Ukwọrọikọ esie oro ke Obot ete ke idịghe n̄kpọ obụkidem m̀mê ukeme idem nnyịn ekeme ndinam inyene ata inemesịt, edi edi itie ufan oro inyenede ye Ete nnyịn eke heaven.

⁶ Ke akam oro Jesus ekekpepde mme mbet, enye okowụt ke nnyịn ikpọbọn̄ke akam iyom okụk, edi ke ikpọbọn̄ iban̄a “udia eke ekemde nnyịn ke usen mfịn,” kpa se nnyịn inen̄erede iyom ke usen ke usen. Enye ọkọdọhọ mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye ete: “Ẹtre ndibon n̄kpọuto nnọ idem mbufo ke isọn̄. . . . Utu ke oro, ẹbon n̄kpọuto ẹnọ idem mbufo ke heaven.” (Matt. 6:9, 11, 19, 20) Nnyịn imenịm ke Jehovah ọyọdiọn̄ nnyịn nte enye ọn̄wọn̄ọde. Enye esidiọn̄ nnyịn ke ndinọ se nnyịn inen̄erede iyom idịghe ndinyụn̄ ndọhọ ke imama nnyịn. Ntem, n̄kukụre usụn̄ oro ikemede ndikop ata inemesịt nnyụn̄ nnyene ifụre edi nnyịn ndibuọt idem ye Ete nnyịn emi ekerede aban̄a nnyịn utu ke ndibuọt idem ke okụk.—Kot Matthew 6:24, 25, 31-34.

7. (a) Jehovah ayak utom ubọk nditọ esịn mmanie ke ubọk? (b) Ntak emi oyomde mme ete ye eka ẹdu ye nditọ mmọ ẹnyụn̄ ẹdian ubọk ẹse mmọ enyịn?

⁷ ‘Ndibem iso nyom edinen ido Abasi’ esịne nnyịn ndise mbiomo ubon nte Jehovah esede. Ibet Moses esịne edumbet emi, oro anade mme Christian ẹnam: Oyom mme ete ye eka ẹkpep nditọ mmọ ikọ Abasi. (Kot Deuteronomy 6:6, 7.) Abasi ayak utom emi esịn mme ete ye eka ke ubọk, idịghe mme ete ete ye eka eka m̀mê owo en̄wen ekededi. Edidem Solomon ọkọdọhọ ete: “Eyen mi, bọ ntụnọ usọ, kûnyụn̄ ukpọn̄ ibet uka.” (N̄ke 1:8) Emi ọwọrọ ke Jehovah oyom mme ete ye eka ẹdu ye nditọ mmọ ẹnyụn̄  ẹdian ubọk ẹkpeme ẹnyụn̄ ẹkpep mmọ n̄kpọ. (N̄ke 31:10, 27, 28) Ediwak n̄kpọ oro nditọ ẹsikpepde ẹto mme ete ye eka mmọ, akpan akpan ikọ Abasi, edi n̄kpọ oro mmọ ẹsikopde nte mme ete ye eka mmọ ẹnemede ke usen ke usen ẹban̄a Jehovah ye se mmọ ẹkụtde nte mmọ ẹnamde.

8, 9. (a) Nso isiwak nditịbe edieke ete m̀mê eka mîdụn̄ke kiet ye ubon? (b) Nso mfịna ikeme ndidu edieke owo ọwọrọde ọkpọn̄ nsan̄a ndọ m̀mê nditọ?

⁸ Mbemiso mme owo ẹwọrọde ẹka esenidụt, mmọ ẹsidomo ndifiọk se iditakde, edi esisịt ke otu mmọ ẹsida ẹkụt kpukpru se iditịbede ke mmọ ẹma ẹkpọn̄ ubon mmọ. (N̄ke 22:3) * Ndondo oro Marilyn akadahade, ama afịna enye nte enye ọkọkpọn̄de ubon esie. Ntre ke okonyụn̄ afịna ebe ye eyen mmọ. Ekpri Jimmy ama esibụp enye ediwak ini ete, “Ntak emi afo ọkọkpọn̄de mi?” Nte Marilyn okodude ke esenidụt ebịghi akan ọfiọn̄ ifan̄ oro enye okoyomde ndikodu, enye ama okụt ke ebe esie ye eyen esie idaha enye aba nte ẹkesidade. Jimmy ikesimaha aba ndinyene nneme ye enye. Eka esie ama ofụhọ onyụn̄ ọdọhọ ete, “Enye ikamaha mi aba.”

⁹ Ke ini mme ete ye eka mîdụn̄ke ye nditọ mmọ nte ubon, n̄kpọ emi ekeme ndifịna nditọ oro, mmọ ẹkeme n̄ko ndidu ndiọi uwem. * Mfịna emi esitetịm okpon edieke nditọ ẹdide ata n̄kpri, ete m̀mê eka onyụn̄ ọkpọn̄de mmọ ke ata anyan ini. Marilyn ọkọdọhọ Jimmy ke imọ idu ke esenidụt ke ufọn esie. Edi Jimmy ekekere ke eka esie efefehe ọkpọn̄ imọ. Ke nsonso oro, ama afịna enye nte eka esie ọkọkpọn̄de enye. Edi nte ini akade, ke ini eka esie ekedide ufọk, enye ikoyomke ndikụt enye. Nte esidide ye nditọwọn̄ oro ẹwọrọde ẹkpọn̄, Jimmy ekekere ke ufọn idụhe imọ ndikop uyo nnọ enye nnyụn̄ mma enye.—Kot Mme N̄ke 29:15.

10. (a) Nso ikeme nditịbe edieke ete m̀mê eka mîdụhe ye nditọ edi esinọ n̄kpọ obụkidem ẹsọk mmọ? (b) Nso ke ete m̀mê ẹka oro odude ke esenidụt ọbọk nditọ mîkemeke ndinam?

¹⁰ Okposụkedi emi Marilyn ekesinọde okụk ye mme ẹnọ ẹsọk Jimmy mbak enye edifụhọ, Marilyn ama edikụt ke imọ imadian̄ade ikpọn̄ eyen imọ inyụn̄ ikpep enye ndida mme n̄kpọ obụkidem ke akpan n̄kpọ utu ke ndida mme n̄kpọ eke spirit ye ubon ke akpan n̄kpọ. (N̄ke 22:6) Jimmy ama ọdọhọ eka esie ete, “Kûnyọn̄ udi aba omokop! Kam sinọ n̄kpọ ẹdi.” Marilyn ama edifiọk ke imọ ikemeke ndida leta, fon, m̀mê nneme ke Intanet mbọk eyen imọ. Enye ama ọdọhọ ete, “Ke ini eyen fo oyomde ndidụk idap, afo ukemeke ndifat m̀mê nditịm eyen fo inua ke Intanet.”

11. (a) Nso mfịna ke ndiwọrọ n̄kanam utom idịbi udia ke ebiet en̄wen esida edi ke ndọ? (b) Nso ikanam eyenete an̄wan kiet edifiọk ke akpana inyọn̄ ibịne ubon imọ?

 ¹¹ Itie ufan oro Marilyn ekenyenede ye Jehovah ye James ebe esie ikọsọn̄ke idem aba n̄ko. Enye ekesidụk mbono esop onyụn̄ ọwọrọ an̄wautom ini kiet ke urua, mîdịghe idụkke-dụk, enye n̄ko ekenyene ndisifep ndisịme mbre ima oro eteutom esie ekesiyomde ndibre ye enye. Sia Marilyn ye James mîkodụhe ọtọkiet ineme mfịna mmọ, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndidian idem n̄kaha ye owo isio uduot, ndien ayak esisịt, mmọ ẹkpekenam oborobụt ido idan̄. Marilyn ama edikụt nte ke okposụkedi emi imọ ye ebe imọ mîkesịnke efịbe, mmimọ ndidu nsannsan n̄kpọn̄ kiet eken iyakke inam item Bible oro oyomde ebe ye n̄wan ẹsidu ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹnọ kiet eken udeme mmọ. Mmọ ikemeke nditie ọtọkiet n̄kere n̄kpọ, ntop enyịn nse kiet eken, m̀mê ntuak inua imam, ikemeke nditụk kiet eken, mfat kiet eken, nnyụn̄ ntịn̄ mme inem inem ‘ikọ ima’ ye kiet eken m̀mê ndinọ kiet eken “udeme” esie. (Ikwọ Sol. 1:2; 1 Cor. 7:3, 5) Mmọ inyụn̄ ikemeke ndidu ọtọkiet ye eyen mmọ n̄kpono Jehovah. Marilyn ọdọhọ ete: “Ke mma n̄kokop ke mbono nte ke ubon oro oyomde ndibọhọ akwa usen Jehovah enyene ndisinịm utuakibuot ubon kpukpru ini, mma ndifiọk nte ke oyom nyọn̄ ufọk. Akana mfiak n̄kere mban̄a n̄kpọ Abasi nnyụn̄ n̄kere mban̄a ubon mi.”

12. Ewe eti item Bible ke ekeme ndinọ mbon oro ẹwọrọde ẹkpọn̄ ubon mmọ?

¹² Mme owo ẹkenyene nsio nsio ekikere ẹban̄a ubiere oro Marilyn akanamde ndifịak nnyọn̄ mbịne ubon esie. Mbiowo esop esie ke idụt oro enye okodude ẹma ẹtoro enye ke mbuọtidem ye uko esie. Edi mbon eken oro ẹkenyụn̄ ẹwọrọde ẹkpọn̄ nsan̄a ndọ ye ubon mmọ ikamaha ubiere esie. Utu ke mmọ nditiene eti uwụtn̄kpọ esie, mmọ ẹma ẹdomo ndikpan enye. Mmọ ẹkedọhọ enye ete, “Idibịghike, ayafiak edi. Edisan̄a didie enyene okụk ese aban̄a ubon fo edieke ọnyọn̄de ufọk?” Utu ke nditọete nditiene ntịn̄ utọ ikọ emi, mmọ ẹkpenyene nditeme “n̄kparawa iban ẹte ẹma mme ebe mmọ, ẹma nditọ mmọ, . . . ẹtie ke ufọk ẹnam n̄kpọ,” oro edi, ufọk mmọ, “mbak owo edisụn̄i ikọ Abasi.”—Kot Titus 2:3-5.

13, 14. Ntak emi idọhọde ke ndinam se Jehovah ọdọhọde utu ke ndinam se ubon ẹdọhọde oyom mbuọtidem? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹³ Ediwak mbon oro ẹwọrọde ẹka esenidụt ẹkekpon ke obio oro ẹdọhọde ke akpa n̄kpọ oro owo enyenede ndinam edi ndinịm ido obio nnyụn̄ nse mban̄a ubon, akpan akpan mme ete ye eka. Christian nditre nditiene ido obio m̀mê se ubon ẹdọhọde ke ntak emi enye oyomde ndinem Jehovah esịt, owụt ke enye enen̄ede enyene mbuọtidem.

 ¹⁴ Carin etịn̄ mbụk esie ete: “Ke ini Don eyen mi akamanade, ami ye ebe mi ikanam utom ke esenidụt, ikonyụn̄ ibịghike n̄kọtọn̄ọ ndikpep Bible. Kpukpru owo ke ubon mi ẹma ẹdọhọ nnọ Don ọnyọn̄ okodu ye ete ye eka mi kan̄a tutu nnyịn inyene okụk.” Ke ini Carin ọkọdọhọde ke imọ inyene ndibọk Don ke idem imọ, mme iman esie ye ebe esie ẹma ẹsak enye ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke enye edi ifu. Carin ọdọhọ ete, “Ke nditịm ntịn̄, ini oro, n̄kenen̄ede mfiọk ntak emi mmen̄kpọnọhọ Don okodu ye ete ye eka mi ke isua ifan̄. Edi mma mfiọk ke Jehovah ọnọ nnyịn mme ete ye eka utom edise mban̄a nditọ nnyịn.” Ke ini Carin akafiakde oyomo, ebe esie oro mînịmke ke akpanikọ ama ọdọhọ enye osion̄o idịbi oro. Eti ubiere oro Carin ekebemde iso anam ama ọsọn̄ọ mbuọtidem esie, ndien enye osụk oyom ndisọn̄ọ nda nnam se Jehovah ọdọhọde. Idahaemi enye, ebe esie, ye nditọ mmọ, ẹkop inemesịt ke mmọ ndikodụn̄ ọtọkiet. Edieke Carin ọkpọkọnọde eyen esie kiet m̀mê mbiba oro ẹkedụn̄ ye mbon en̄wen, ekeme ndidi mmọ ikpokopke inemesịt ntre.

15, 16. (a) Nso ke eyenete an̄wan kiet emi mîkodụn̄ke ye ete ye eka ke ini ekedide eyenọwọn̄ eketịn̄? (b) Ntak emi enye mîkoyomke ndinọ eyen esie okodụn̄ ye eka esie?

¹⁵ Ntiense kiet emi ekerede Vicky ọdọhọ ete: “N̄kodu ye eka eka mi ke isua ifan̄ ke adan̄aemi ekpri eyeneka mi odụn̄de ye ete ye eka mi ke esenidụt. Ke ini n̄kafiakde n̄kodụn̄ ye ete ye eka mi, n̄kekemeke ndinen̄ede ndiana mmọ idem. Eyeneka mi ama esineme nneme ye mmọ ifụre ifụre, afat mmọ, onyụn̄ ekpere mmọ idem akan mi. N̄kekemeke ndinen̄ede ndian idem ye ete ye eka mi, idem ke mma n̄kokpon, ama esisọn̄ mi nditịn̄ nnọ mmọ nte etiede mi ke idem. Ami ye eyeneka mi ima idọhọ ete ye eka nnyịn ite ke iyese iban̄a mmọ ke ini usọn̄. Edi ami ndinam sia onyụn̄ anade nnam, edi eyeneka mi edinam ke ntak ima.

¹⁶ “Idahaemi eka mi oyom mi nnọ eyen mi edidu ye imọ kpa nte enye ọkọnọde mi n̄kodu ye eka esie. Mma nda mbufiọk ndọhọ enye ke ndinọhọ. Ami ye ebe mi iyom ndibọk eyen nnyịn nte Jehovah etemede. Nnyụn̄ nyomke n̄kpọ abiat itie ufan mi ye eyen mi ke ini iso.” Vicky edikụt ke n̄kukụre usụn̄ ndikụt unen edi ndinịm Jehovah ye mme edumbet esie nte ebeiso n̄kpọ utu ke okụk ye se ubon ẹyomde owo anam. Jesus ama etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ete: “Baba owo kiet ikemeke ndidụk ufụn nnọ eteufọk iba,” oro edi, Abasi ye Inyene.—Matt. 6:24; Ex. 23:2.

17, 18. (a) Nso ke mme Christian ẹnyene ndimek? (b) Mme mbụme ewe ke idineme iban̄a ke ibuotikọ oro etienede?

¹⁷ Ete nnyịn, Jehovah, ọn̄wọn̄ọ ke iyan̄wam nnyịn inyene mme n̄kpọ oro inen̄erede iyom edieke inịmde Obio Ubọn̄ ye edinen ido esie akpa ke uwem nnyịn. (Matt. 6:33) Ntem, ata mme Christian ẹsimek ndinam se ifọnde kpukpru ini. Jehovah ọn̄wọn̄ọ ke iyosio “usụn̄ ubọhọ” oro mîdinamke nnyịn ibiat mme edumbet Bible inọ nnyịn, inamke n̄kpọ m̀mê nso mfịna ke nnyịn isobo. (Kot 1 Corinth 10:13.) Ke ini nnyịn ‘ibetde’ Jehovah, ‘iberi edem ke enye’ ke ndibọn̄ akam nyom ọniọn̄ ye ndausụn̄ esie nnyụn̄ ntiene mme ewụhọ ye mme edumbet esie, do ke enye ‘edise aban̄a nnyịn.’ (Ps. 37:5, 7) Enye eyenen̄ede ọdiọn̄ ukeme ofụri esịt oro isịnde ke ndinam n̄kpọ esie nte n̄kukụre Eteufọk nnyịn. Edieke inịmde enye akpa, enye ayanam ‘ikụt unen’ ke uwem nnyịn.—Men Genesis 39:3 domo.

¹⁸ Nso ke ẹkeme ndinam man ẹkọk mfịna oro ediwọrọ n̄kodụn̄ ke esenidụt esidade edi? Nso ke ikeme ndinam man ise iban̄a ubon nnyịn edi iwọrọke ikpọn̄ mmọ? Ndien didie ke ikeme ndisịn udọn̄ nnọ mbon en̄wen ẹnam nti ubiere ke afan̄ emi? Ibuotikọ oro etienede ọyọbọrọ mme mbụme emi.