Mbụk Eyouwem

Jehovah Ama An̄wam Nnyịn Ibọhọ Mme Ukara Ufịk

Nte Henryk Dornik Obụkde

N̄KAMANA ke 1926. Ete ye eka mi ẹkedi mbon Catholic oro ẹkenyenede ifịk. Mmọ ẹkedụn̄ ke Ruda Slaska, kpa obio oro ẹsidọkde ukan̄, emi odude ekpere Katowice ke usụk usụk Poland. Mmọ ẹma ẹkpep nnyịn nditọ mmọ—oro edi, ami, Bernard akpaneka mi; Róża ye Edyta, adiaha ye udun̄wan eka mi—ndisibọn̄ akam, ndisika ufọkabasi, ndisinyụn̄ nyarade idiọkn̄kpọ nnọ oku ufọkabasi.

Ubon Nnyịn Ẹbọ Akpanikọ

Usen kiet ke January 1937, ke ini n̄kedide isua duop, ete mi ama ọnyọn̄ edi ufọk ye ata ọyọhọ idatesịt. Enye ama akama ata akamba n̄wed oro Mme Ntiense Jehovah ẹkenọde enye. Enye ọkọdọhọ ete, “Nditọ mi, ẹdise se ndade nnyọn̄ ndi mi—Edisana N̄wed Abasi!” Akananam n̄kekwe Bible.

Ufọkabasi Catholic ekenen̄ede akara mme owo ke obio Ruda Slaska ye mbọhọ esie. Mme ọkwọrọ ederi ẹkenen̄ede ẹtie ufan ufan ye mme andinyene ebiet udọk ukan̄ oro ẹnyụn̄ ẹyom mme ọdọk ukan̄ oro ye ubon mmọ ẹnen̄ede ẹsụk ibuot ẹnọ mmimọ. Ẹkesida ọdọk ukan̄ oro etrede ndidụk Mass m̀mê oro etrede ndika n̄kayarade idiọkn̄kpọ esie nnọ oku ufọkabasi nte owo oro mînịmke ke akpanikọ, ndien ẹkenyene ndisio enye ke utom. Se ikoyomde nditịbe nnọ ete mi edi oro sia enye ama ọtọn̄ọ ndibuana ye Mme Ntiense Jehovah. Nte ededi, ke ini oku ufọkabasi ekedide ufọk nnyịn, ete mi ama ayarade mbubịk esie ke iso ofụri owo. Oku oro ama adia bụt ọnyọn̄ ndien sia enye mîkoyomke aba mfịna, owo ikosioho ete mi ke utom.

Eneni oro ete mi ekenenide ye oku oro ama anam nnen̄ede mbiere ndisịn idem n̄kpep Bible. Mma ntọn̄ọ ndima Jehovah, nnyụn̄ nnyene ọkpọkpọ itie ebuana ye enye. Ke ọfiọn̄ ifan̄ ẹma ẹkebe tọn̄ọ ete mi ekenyene nneme ye oku oro, nnyịn ima idụk Editi N̄kpa Christ,  ndien do ke ẹkemen ete mi ẹwụt owo 30 ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte, “Emi edi kiet ke otu Jonadab.” Ikebịghike mma ndifiọk ke “mme Jonadab” ẹkedi mme Christian oro ẹnyenede idotenyịn edidu uwem ke isọn̄, ndien ke akana ibat mmọ aka iso ọkọri. *—2 Ndidem 10:15-17.

“Akparawa, Nte Ọmọfiọk Se Baptism Ọwọrọde?”

Ke ete mi ama ọkọbọ akpanikọ, enye ama etre ndin̄wọn̄ mmịn onyụn̄ akabade edi eti ebe ye ete. Kpa ye oro, eka mi ikenyịmeke ukpepn̄kpọ ido ukpono esie, ndien enye ekesidọhọ ke imọ ikpama ete mi odu uwem nte ekesidude ke akpa, edi osụk edi owo Catholic. Nte ededi, ke ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama akasiaha, eka mi ama okụt ke mme ọkwọrọ ederi oro ẹkebọn̄de akam ẹdọhọ Poland ẹkan obio Germany oro ẹkedade ekọn̄ ẹdi, kpasụk mmọ ẹkefiak ẹnọ ekọm ke ini Hitler akakande! Ke ukperedem, ke 1941, eka mi ama adiana ye kpukpru nnyịn okpono Jehovah.

Mbemiso oro, mma ntịn̄ ubiere mi ndiyarade uyakidem mi nnọ Abasi ke baptism mmọn̄, edi mbiowo esop ẹkekere ke mmekpri n̄kaha. Mmọ ẹma ẹdọhọ mi mbet. Edi, nte ini akakade, ke December 10, 1940, Konrad Grabowy (eyenete oro ọkọsọn̄ọde ada tutu akpa ke itienna ekikere) ama anam ndụn̄ọde ye ami ndibe ndibe ke ekpri ubet kiet. Enye ama obụp mi mbụme ition, ndien ke ama okoyụhọ ye ibọrọ oro n̄kọnọde, enye ama enịm mi baptism. Kiet ke otu mbụme esie ekedi, “Akparawa, nte ọmọfiọk se baptism ọwọrọde?” Efen ekedi, “Nte ọmọfiọk ke emi ekọn̄ osụk an̄wanade mi, ke ibịghike afo eyebiere m̀mê oyom ndida nnọ Hitler m̀mê oyom ndida nnọ Jehovah, ndien ke ubiere fo ekeme ndinam fi ataba uwem fo?” Ye unana ubiatini, mma mbọrọ nte, “Mmọfiọk.”

Ukọbọ Ọtọn̄ọ

Ntak emi Konrad Grabowy okobụpde mme utọ akpan mbụme oro? Ke 1939, udịmekọn̄ Germany ẹma ẹda ekọn̄ ẹdụk Poland, ndien ke oro ebede, ẹma ẹnen̄ede ẹdomo mbuọtidem ye nsọn̄ọnda nnyịn. Nte usen kiet kiet ebede, idem ama esinen̄ede enyek nnyịn ke ini ikokopde ke ẹmụm nditọete nnyịn, ẹbịn mmọ ẹfep ke obio, ẹnyụn̄ ẹdọn̄ mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi m̀mê ke mme itienna ekikere. Ke mîbịghike, nnyịn n̄ko ikenyene ndisobo utọ ukọbọ oro.

Ukara Nazi ẹkeyom ndinam ofụri n̄kparawa owo—esịnede nnyịn nditọ mbinan̄—ẹkabade ẹdi ifịk ifịk mme andida nnọ ukara Hitler. Sia ete ye eka mi mîkamaha ndisịn ubọk ke n̄wed Volkslist (n̄wed emi ẹkewetde enyịn̄ mbon oro ẹma ẹkekabarede ẹdi mme amanaisọn̄ ke Germany m̀mê mbon oro ẹkeyomde ndikabade ndi), ẹma ẹbọ mmọ unen edibọk nnyịn emi idide nditọ mmọ. Ẹma ẹnọ ete mi aka itienna ekikere ke Auschwitz. Ke February 1944, ẹma ẹsịn mi ye akpaneka mi ke itie oro ẹsikpepde ndiọi nditọ n̄kpọ man ẹkpụhọde, emi odude ke Grodków (Grottkau), ekpere Nysa, ndien ẹma ẹda adiaha ye udun̄wan eka nnyịn ẹka ufọkidụn̄ n̄ka nun Catholic emi odude ke Czarnowąsy (Klosterbrück), ekpere Opole. Ẹkenam emi man isịn se ukara ẹkekotde “abian̄a abian̄a ekikere ete ye eka nnyịn.” Ẹma ẹkpọn̄ eka mi ke ufọk ikpọn̄.

Kpukpru usenubọk ke itie unam ukpụhọde oro, ẹma ẹsimenede ọfọn̄ etakubom mbon Nazi ke enyọn̄ ẹnyụn̄ ẹwụk nnyịn ẹte imenede ubọk nnasia nnyịn ke enyọn̄ ikọm ọfọn̄ etakubom oro, inyụn̄ idọhọ, “Edinyan̄a Enyene Hitler.” Emi ekedi ata ọkpọsọn̄ idomo mbuọtidem, edi ami ye Bernard akpaneka mi ima isọn̄ọ ida inyụn̄ ikan̄ke mbuọtidem. Ẹma ẹmia nnyịn ata idiọk idiọk ke ntak emi ẹkedọhọde ke nnyịn “ikponoke ukara.” Kpa ye ukeme efen efen oro mmọ ẹkesịnde, mmọ ikekemeke ndibiat nsọn̄ọnda nnyịn, ntre, ke akpatre mbon SS oro ẹma ẹdọhọ nnyịn inam akpatre ubiere emi: “Ẹbiere ndida nnọ ukara Germany ẹnyụn̄ ẹdụk Wehrmacht [udịmekọn̄ Germany], mîdịghe ntre ẹyenọ mbufo ẹka itienna ekikere.”

Ke August 1944, kpa ini oro ukara ẹkedọhọde ẹte ẹnọ nnyịn ẹka itienna ekikere, mmọ  ẹkedọhọ ete: “Imemke utom ndinam mmọ ẹnam n̄kpọ ndomokiet. Mmọ ẹkop idatesịt ndikpa n̄kpa usụn̄ Abasi. Nsọn̄ibuot mmọ ekeme ndibiọn̄ọ kpukpru nditọwọn̄ eken ndinam ukpụhọde.” Okposụkedi mîkenemke-nem mi ndikpa n̄kpa usụn̄ Abasi, ndiyọ ndutụhọ uko uko ọkọrọ ye uku oro ikenyenede ke ntak edisọn̄ọ nda nnọ Jehovah ama anam n̄kop idatesịt. (Utom 5:41) N̄kpekekemeke ndiyọ ndutụhọ oro akanade mi ke iso ke odudu idemmi. Ke n̄kan̄ eken, akam ofụri esịt ama anam mi nsan̄a n̄kpere Jehovah, ndien enye ama owụt ke imọ idi Andin̄wam oro ẹkemede ndiberi edem.—Mme Hebrew 13:6.

Ke Itienna Ekikere

Ikebịghike, ẹma ẹda mi ẹka itienna ekikere Gross-Rosen emi odude ke Silesia. Ẹma ẹnọ mi nọmba ke itienna ekikere oro ẹnyụn̄ enọ mi idiọn̄ọ ọsọbọ ita uduot mmọn̄ibọn̄ man ẹdiọn̄ọ mi nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Mbon SS ẹma ẹdọhọ mi mmek n̄kpọ kiet. Edieke nnyịmede ndinam n̄kpọ kiet oro, ẹkeme ndisio mi ke itienna ekikere emi, mmonyụn̄ n̄kam n̄keme ndikabade ndi akwa owoekọn̄ Nazi. “Ana afo esịn ekikere Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, emi atuahade ye ukara Hitler.” Owo ikọnọhọ mbon n̄kpọkọbi efen ifet ndinam utọ ubiere emi. Mme Ntiense Jehovah kpọt ke ẹkenọ ifet ndinam n̄kpọ man mmọ ẹwọrọ ke itienna ekikere oro. Kpa ye oro, ami—ukem nte ediwak tọsịn Mme Ntiense eken—ima inen̄ede isịn utọ “ifet” oro. Owo ukpeme oro ama ọdọhọ ete: “Tịn̄ enyịn se ekwa nsụn̄ikan̄ oro ẹsifọpde mme owo ko. Fiak nen̄ede tie kere, mîdịghe ntre, afo edinyene ifụre fo ke ekwa nsụn̄ikan̄ oko.” Mma mfiak nnen̄ede nsịn, ndien ke ndondo oro, mma nnyene “emem Abasi emi akande kpukpru ekikere.”—Philippi 4:6, 7.

Mma mbọn̄ akam nte Abasi anam n̄keme ndikụt ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke itienna ekikere oro, ndien Jehovah ama anam n̄keme ndikụt mmọ. Gustaw Baumert ekedi kiet ke otu mme anam-akpanikọ nditọete oro n̄kosobode, emi ẹkesede ẹban̄a mi ke ata ima ima usụn̄. Nte eyịghe mîdụhe, Jehovah ama owụt mi ke imọ idi “Ete mbọm ye Abasi kpukpru ndọn̄esịt.”—2 Corinth 1:3.

Ke ọfiọn̄ ifan̄ ẹbede, mbon Nazi ẹma ẹkụt udịmekọn̄ Russia nte ẹkedide ẹnyụn̄ ẹsọsọp ẹkpọn̄ itienna ekikere oro. Nte ikeben̄ede idem unyọn̄, nnyịn nditọete iren ima ika ubet n̄kpọkọbi iban man ikese nte n̄kpọ etiede ye nditọete nnyịn iban 20, esịnede Elsa Abt ye Gertrud Ott, kpa ye oro ikọfiọkde ke emi ekeme ndinam ẹwot nnyịn. * Ke ini mmọ ẹkekụtde nnyịn, mmọ ẹma ẹsọsọp ẹfehe ẹbịne nnyịn, ndien ke ima ikọsọn̄ọ kiet eken idem, mmọ ẹma ẹkwọ ikwọ Obio Ubọn̄ oro ekesịnede mme ikọ emi: “Owo oro anamde akpanikọ, owo oro ọsọn̄ọde ada, idikopke ndịk.” * Baba owo nnyịn kiet ikekemeke ndime eyet!

 Ẹmen Nnyịn Ẹka Itienna Ekikere Efen

Mbon Nazi ẹma ẹfak nnyịn mbon n̄kpọkọbi 150 ẹdọn̄ ke n̄kpri tren umen ukan̄, inyụn̄ inọhọ udia ye mmọn̄, ndien usụn̄ oro ikasan̄ade ama enen̄ede ebịt ke ntak ice oro ekedepde nte edịm. Ima ikpa nsatitọn̄, ufiopidem onyụn̄ anam nnyịn. Mbon n̄kpọkọbi emi ẹma ẹkpan̄a kiet kiet ke ntak udọn̄ọ ye mmemidem, tutu tren oro efere. Ukot ye ikek mi ẹma ẹnen̄ede ẹfụt tutu n̄kekemeke ndidaha nda. Ke ima ikawat ke usen duop, ibat ibat mbon n̄kpọkọbi oro ẹkesụhọde ẹma ẹdisịm itienna ekikere ke Mittelbau-Dora oro ẹkesitụhọrede mme owo, emi odude ke Nordhausen, ekpere Weimar ke Thuringia. Se ikakpade owo idem ikan edi ke baba eyenete kiet ikakpaha ke enyene-ndịk isan̄ oro.

Ikebịghike ke idem ama ọkọsọn̄ mi, utọrọ ama odụk itienna oro onyụn̄ ebe ediwak owo, ọkọrọ ye ami ye ndusụk nditọete. Ẹma ẹdọhọ nnyịn itre ndidia efere oro ẹkesinọde ke itienna oro, inyụn̄ ita bred oro atade ikan̄ kpọt. Mma nnam ntre, ndien ikebịghike mma mfiak n̄kop nsọn̄idem. Ke March 1945, ima ikop ke ẹkeda ibuotikọ isua oro ẹto Matthew 28:19: “Mmọdo ẹka ẹkenam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet mi.” Ke akpanikọ, ẹkenyene ndiberede inuaotop itienna ekikere emi ke mîbịghike ndien ẹkenyene ndika iso n̄kwọrọ eti mbụk! Emi ama anam nnyịn inen̄ede ikop idatesịt inyụn̄ inyene idotenyịn, sia ikekerede ke ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba edisịm utịt ke Armageddon. Jehovah ama enen̄ede ọsọn̄ọ nnyịn idem ke utịbe utịbe usụn̄ ke n̄kpọsọn̄ ini oro.

Ẹsion̄o Nnyịn ke Itienna Ekikere

Ke April 1, 1945, Mbuaha Udịmekọn̄ ẹma ẹduọk bọmb ke itieidụn̄ mbon SS ye itienna nnyịn oro okodude ekpere. Ediwak owo ẹma ẹkpan̄a m̀mê ẹda unan. Ke ndan̄nsiere, ẹma ẹfiak ẹduọk ediwak bọmb, ndien nte en̄wan emi okosụk akade iso, okopodudu bọmb oro okobomode ama osio mi otop ke enyọn̄.

Fritz Ulrich, kiet ke otu nditọete, ama edin̄wam mi. Enye ama asari mbio oro oyom mi sia ekekerede ke n̄kpaha. Ke akpatre, enye ama okụt mi onyụn̄ odụri mi osio ke idak mbio. Ke ini n̄kafiakde ndiọn̄ọ idem, mma ndikụt ke mma nnen̄ede nda unan ke iso ye ke idem, n̄konyụn̄ n̄kemeke ndikop n̄kpọ ndomokiet. Uyom bọmb oro okobomode do ama abiat mi utọn̄. Ke ediwak isua, mma nsinen̄ede nnyene mfịna ke utọn̄, edi ke akpatre mma mfiak n̄kop n̄kpọ ọfọn.

Iwakke mbon n̄kpọkọbi oro ẹkebọhọde bọmb oro. Ndusụk ke otu nditọete nnyịn ẹma ẹkpan̄a, ndien edima Gustaw Baumert ekedi kiet ke otu mmọ. Unan oro n̄kadade ama ọnọ mi udọn̄ọ onyụn̄ esịn mi ọkpọsọn̄ ufiopidem ke idem. Nte ededi, ikebịghike, Mbuaha Udịmekọn̄ oro ẹma ẹdikụt nnyịn ẹnyụn̄ ẹsion̄o nnyịn ke ebiet oro. Mbemiso emi, okpo mbon n̄kpọkọbi ẹma ẹdiahade ẹnyụn̄ ẹnam udọn̄ọ typhoid atara asuana; udọn̄ọ emi ama etiene omụm mi. Ẹma ẹda mi ye mbon udọn̄ọ eken ẹka ufọkibọk. Kpa ye ofụri ukeme oro mbiausọbọ ẹkesịnde, nnyịn owo ita kpọt ikọbọhọ. Mmenen̄ede n̄kọm Jehovah nte enye akan̄wamde mi nsọn̄ọ nda ke n̄kpọsọn̄ ini oro. Mmonyụn̄ n̄kọm Jehovah ke emi akanyan̄ade mi osio ke “itịhede mfụt” n̄kpa.—Psalm 23:4.

Mma Ndisịm Ufọk ke Akpatre!

Ke ẹma ẹkekan Germany, ama ọdọn̄ mi ndinyọn̄ ufọk usọp usọp, edi emi ikememke utom nte n̄kekerede. N̄kani mbon n̄kpọkọbi oro ẹkedide mbon N̄ka Catholic ẹma ẹkụt mi. Mmọ ẹma ẹfiori ẹte, “Ẹwot enye!” ẹnyụn̄ ẹsio mi ẹduọk ke isọn̄, ẹdịghi mi ke ikpat. Owo kiet ama edinyan̄a mi osio mmọ ke ubọk, edi ama ebịghi mbemiso n̄kafiakde n̄kop nsọn̄idem ke ntak udọn̄ọ typhoid oro n̄kọdọn̄ọde ye unan oro n̄kadade. Nte ededi, mma nnyọn̄ ufọk ke akpatre. Ekenem mi didie ntem ndifiak ndiana ye ubon nnyịn! Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkop inemesịt ndikụt mi, sia mmọ ẹkekere ke mma akpa.

Nnyịn ima ifiak itọn̄ọ utom ukwọrọikọ nnyịn usọp usọp, ndien ediwak mbon oro ẹkenen̄erede ẹyom ndifiọk akpanikọ ẹma ẹnyịme se nnyịn ikekpepde mmọ. Ẹma ẹdọhọ nsida mme n̄wed Bible nsọk mme esop. Ami ye  nditọete eken ima inyene san̄asan̄a ifet ndisobo ye nditọete oro ẹketode n̄kọk itieutom Germany ẹdi ke Weimar, ndien do ke nnyịn ikada mme akpa nsiondi Enyọn̄-Ukpeme oro ẹkemịn̄de ke ekọn̄ ama okokụre, ika Poland. Ẹma ẹkabade Enyọn̄-Ukpeme emi inikiet inikiet ẹnyụn̄ ẹmịn̄ mmọ. Ke ini n̄kọk itieutom nnyịn oro odude ke Lodz ọkọtọn̄ọde ndise enyịn ọyọhọ ọyọhọ ke utom oro ẹnamde ke Poland, mme esop ẹma ẹtọn̄ọ ndisibọ mme n̄wed un̄wam ukpep Bible kpukpru ini. Mma ntọn̄ọ ndinam utom nte akpan asiakusụn̄, m̀mê ọkwọrọikọ uyọhọ ini, nnyụn̄ n̄kwọrọ ikọ ke akamba efakutom ke obio Silesia, oro akamba ikpehe esie ekesịnede ke Poland ini oro.

Nte ededi, ikebịghike, ẹma ẹfiak ẹkọbọ Mme Ntiense Jehovah, isan̄ enye emi obufa ukara Communist ke Poland ọkọkọbọ mmọ. Ke 1948, ẹma ẹbiere n̄kpọkọbi isua iba ẹnọ mi ke ntak emi n̄kadade san̄asan̄a nte Christian. Ke ini n̄kodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, mma n̄n̄wam ediwak mbon n̄kpọkọbi eken ẹsan̄a ẹkpere Abasi. Kiet ke otu mmọ ama ọbọ akpanikọ, ndien ke akpatre, ayak idemesie ọnọ Jehovah onyụn̄ ana baptism.

Ke 1952, ẹma ẹfiak ẹsịn mi ke ufọk-n̄kpọkọbi, isan̄ enye emi ẹkedọhọ ke nyep uyep nnọ United States! Ke adan̄aemi n̄ketiede mbet ikpe mi, ẹma ẹsịn mi ke n̄kọbi-ntem ẹnyụn̄ ẹbụp mi mbụme okoneyo ye uwemeyo. Nte ededi, Jehovah ama afiak anyan̄a mi osio ke ubọk mme andikọbọ emi, ndien owo ikotụhọkede mi aba ke mme isua oro ẹketienede.

Se Ikan̄wamde Mi Nyọ

Ke ini mfiakde ntie n̄kere mban̄a mme ini idomo ye nsọn̄ọn̄kpọ oro, mmekeme ndikụt mme akpan n̄kpọ oro ẹkesịnde udọn̄ ẹnọ mi. Akpa kan̄a, Jehovah ye Ikọ esie, kpa Bible, ẹma ẹnọ mi odudu ndiyọ. Akam ofụri esịt oro n̄kesibọn̄de kpukpru ini nnọ “Abasi kpukpru ndọn̄esịt” ye edikpep Ikọ esie kpukpru usen ẹma ẹn̄wam mi ye nditọete eken ndika iso n̄kop idem ke n̄kan̄ eke spirit. N̄ko, mme Enyọn̄-Ukpeme oro ẹkewetde ke ubọk ẹma ẹnọ nnyịn udia eke spirit oro nnyịn ikenen̄erede iyom. Ke itienna ekikere, ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ oro ẹkekerede ẹban̄a ẹnyụn̄ ẹmade ndin̄wam owo, ẹma ẹnen̄ede ẹsịn udọn̄ ẹnọ mi.

Maria n̄wan mi ekedi edidiọn̄ efen oro Jehovah ọkọnọde mi. Nnyịn ikọdọ ndọ ke October 1950, ekem nnyịn ima inyene adiaha emi ekerede Halina, emi akamade Jehovah onyụn̄ anamde n̄kpọ esie nte enye ọkọkọride. Ami ye Maria ima idọ ndọ ke isua 35 mbemiso udọn̄ọ okowotde enye. N̄kpa esie ama enen̄ede anam mi n̄kop ubiak ye mfụhọ. Okposụkedi eketiede mi ke idem nte ẹsio mi ‘ẹduọk ke isọn̄,’ owo ‘ikosoboke mi.’ (2 Corinth 4:9) Ke n̄kpọsọn̄ ini oro, adiaha mi ye ebe esie, ye nditọ esie—nditọ nditọ mi—oro kpukpru mmọ ẹsụk ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ ẹnọ Jehovah tutu esịm mfịn emi, ẹma ẹnọ mi ibetedem.

Toto ke 1990, nnam utom ke n̄kọk itieutom ke Poland. Ndidụn̄ ye utịbe utịbe mbon ubon Bethel edi ata akamba edidiọn̄. Ndusụk ini, unana nsọn̄idem esinam mi ntie nte ntrukpom oro idem ememde, oro mîkemeke aba ndimia mba ke ini efede. Kpa ye oro, ntie mbet ini iso ye mbuọtidem, mmonyụn̄ ‘n̄kwọ nnọ Jehovah, koro enye ọfọnde ido ye ami’ tutu esịm mfịn emi. (Psalm 13:6) Ntie mbet ini oro Jehovah, kpa Andin̄wam mi, editrede kpukpru ndutụhọ oro ukara ufịk Satan adade edi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 10]

Ẹkenọ mi nọmba emi ye idiọn̄ọ ọsọbọ ita uduot mmọn̄ibọn̄ ke itienna ekikere

[Ndise ke page 12]

Ami ye Maria n̄wan mi ke 1980