Wụt Ima ye Ukpono ke Ndifara ke Edeme
Wụt Ima ye Ukpono ke Ndifara ke Edeme
“Yak owo mbufo kiet kiet enen̄ede ama n̄wan esie nte enye amade idemesie; ke n̄kan̄ eken, yak n̄wan enyene ntotụn̄ọ ukpono ọnọ ebe esie.”—EPHESUS 5:33.
1, 2. Akpan mbụme ewe ke kpukpru mme ọdọ ndọ ẹkpebụp idemmọ, ndien ntak-a?
YAK idọhọ ke ẹnọ fi ekwo oro ẹwetde ikọ emi: “Tịm Kama.” Didie ke akpakama ekwo oro? Ke akpanikọ, akpanam kpukpru n̄kpọ ndikụt ete ke emetịm akama enye. Nso kaban̄a ndọ emi edide enọ Abasi?
2 Naomi, n̄wan Israel emi ekedide ebeakpa, ọkọdọhọ Orpah ye Ruth ete: “Jehovah akpakam anam mbufo ẹkụt nduọk-odudu ke ufọk mme ebe mbufo.” (Ruth 1:3-9) Bible ọdọhọ ntem aban̄a eti n̄wan: “Ufọk ye inyene edi akpa mme ete: edi enyene-ibuot an̄wan oto Jehovah.” (Mme N̄ke 19:14) Edieke edide ọmọdọ ndọ, oyom ada nsan̄a ndọ fo nte enọ Abasi. Didie ke afo akama enọ Abasi emi?
3. Ewe item Paul ke mme ebe ye ibanndọ ẹkpeda ẹsịn ke edinam?
3 Apostle Paul ekewet ke leta oro enye ọkọnọde ẹsọk mme Christian akpa isua ikie, ete: “Yak owo mbufo kiet kiet enen̄ede ama n̄wan esie nte enye amade idemesie; ke n̄kan̄ eken, yak n̄wan enyene ntotụn̄ọ ukpono ọnọ ebe esie.” (Ephesus 5:33) Kere nte ebe ye n̄wan ẹkpenamde item emi ke ini mmọ ẹtịn̄de ikọ ye kiet eken.
Ẹkpeme Idem ye “Idiọk N̄kpọ Emi Esịnde Ndutịme”
4. Didie ke edeme ekeme ndinọ unan m̀mê ndikọk unan?
4 James emi eketienede ewet Bible ọdọhọ ke edeme edi “idiọk n̄kpọ emi esịnde ndutịme, onyụn̄ ọyọhọde ye ibọkn̄kpa.” (James 3:8) James ama enen̄ede ọfiọk ke owo oro mîfarake edeme esie ekeme ndiwot owo. Eyịghe idụhe ke enye ama emehe ye n̄ke Bible emi emende n̄ken̄inua odomo ye ‘ofụt oro ekịmde.’ N̄ke oro ọdọhọ n̄ko ke “edeme mbon eti ibuot” itiehe ntre, edi akam ‘ọkọkọk unan.’ (Mme N̄ke 12:18) Ke akpanikọ, ikọ esinyene odudu. Ikọ ekeme ndinọ unan, mîdịghe ọkọk unan. Didie ke mme ikọ fo ẹsitụk nsan̄a ndọ fo? Edieke okpobụpde nsan̄a ndọ fo mbụme emi, nso ikpedi ibọrọ esie?
5, 6. Ntak esisọn̄de ndusụk owo ndifara ke edeme?
5 Edieke uyat uyat ikọ ọtọn̄ọde ndinyọni ndụk ndọ mbufo, afo emekeme ndinam n̄kpọ man etre mfịna emi. Nte ededi, emi oyom ukeme. Ntak-a? Ke akpa ifet, nnyịn idi mme anana-mfọnmma owo. Idiọkn̄kpọ oro ikadade-da imana esitụk nte idade kiet eken m̀mê nte itịn̄de ikọ ye mmọ. James ekewet ete: “Edieke owo ekededi mîduọhọ ke ikọ, enye edi mfọnmma owo, ekeme ndikara ofụri idem esie n̄ko.”—James 3:2.
6 Ke adianade ye unana mfọnmma, ubon oro owo otode ekeme ndinam owo ẹtịn̄ ndiọi ikọ. Ndusụk owo ẹto ubon oro ete ye eka ‘mîsinyịmeke ndidụk ediomi ekededi, ẹnanade mfara ke idem, ẹnyụn̄ ẹtiede obom obom.’ (2 Timothy 3:1-3) Nditọ oro ẹtode utọ ubon oro ẹsiwak ndinyene ukem edu emi ke mmọ ẹma ẹkekponi. Nte ededi, owo ikpadaha unana mfọnmma m̀mê idiọk ukama nte ntak edinyene idiọk ikọinua. Emi an̄wam nnyịn ifiọk ntak oro esinen̄erede ọsọn̄ ndusụk owo ndifara ke edeme.
‘Ẹduọn̄ọ Idiọk Iban̄a’
7. Nso ke ikọ Peter ọkọwọrọ ke ini enye eketemede mme Christian ete “ẹduọn̄ọ . . . kpukpru orụk idiọk iban̄a”?
7 Inamke n̄kpọ m̀mê nso idi ntak, nditịn̄ uyat uyat ikọ ye nsan̄a ndọ fo ekeme ndiwụt ke umaha unyụn̄ ukponoke enye. Ntak edi oro Peter eketemede mme Christian ete “ẹduọn̄ọ . . . kpukpru orụk idiọk iban̄a.” (1 Peter 2:1) Ikọ Greek oro ẹkabarede “idiọk iban̄a” ọwọrọ “ikọ usọn̄enyịn.” Enye ọnọ ekikere aban̄a ‘edida ikọ ntop ekọn̄ ye owo.’ Emi enen̄ede owụt utịp oro idiọk ikọinua esinyenede.
8, 9. Nso ikeme ndidi utịp usọn̄enyịn, ndien ntak emi mme ọdọ ndọ mîkpọsọn̄ọke kiet eken enyịn?
8 Owo ekeme ndikere ke idiọkke nditọk owo, edi kere se iditịbede edieke ebe m̀mê n̄wan ọtọkde kiet eken. Ndikot nsan̄a ndọ fo ndisịme, ifu, m̀mê ibụk owụt ke nte afo adade enye edi oro—nso idiọk ikọ emi osụhọrede owo itie ke emi edi ntem! Ke akpanikọ, emi ọdiọk etieti. Ndien nso kaban̄a ikọ n̄kponinua oro osiode ndudue nsan̄a ndọ fo anyan? Nte ididịghe ata ikọ n̄kponinua ndidọhọ nsan̄a ndọ fo: “Afo esisụk ama ndika n̄kpọ ke idiọk ini” m̀mê “Akananam ukopke se ntịn̄de?” Enen̄ede etie nte mme utọ ikọ oro ẹsinam owo oyom se etịn̄de anyan̄a idem. Ndien oro ekeme ndida nsịm ọkpọsọn̄ eneni.—James 3:5.
9 Nneme oro esisan̄ade ye usọn̄enyịn esida mfịna edi ke ndọ, ndien emi ekeme ndinyene ata ndiọi utịp. N̄wed Mme N̄ke 25:24 ọdọhọ ete: “Ọfọn nditie ke enyọn̄ ọkọm, akan ndidụn̄ ye n̄wan utọk ke ufọk ebuana.” Kpasụk ntre ke edi ye ebe oro etiede utọk utọk. Nte ini akade, uyat uyat ikọ oro nsan̄a ndọ esimade nditịn̄ ye kiet eken ayabiat itie ebuana mmọ, ndusụk anamde ebe m̀mê n̄wan ekere ke owo imaha imọ. Nte an̄wan̄ade, oyom ifara ke edeme. Edi, didie ke ikeme ndinam emi?
‘Fara ke Edeme’
10. Ntak edide akpan n̄kpọ ndifara ke edeme?
10 James 3:8 ọdọhọ ke ‘baba owo kiet ke otu ubonowo ikemeke ndisụk edeme nnịm.’ Nte ededi, nnyịn ikpenyene ndisịn ofụri ukeme nnyịn ndifara ke edeme. “Edieke owo ekededi ekerede ke orụk utuakibuot imọ enen edi enye ifarake edeme esie, edi aka iso ndibian̄a esịt esie, orụk utuakibuot owo emi edi ikpîkpu.” (James 1:26; 3:2, 3) Mme ikọ emi ẹwụt ke oyom inen̄ede ikpeme nte itịn̄de ikọ. Emi otụk itie ebuana fo ye nsan̄a ndọ fo ọkọrọ ye itie ebuana fo ye Jehovah Abasi.—1 Peter 3:7.
11. Nso ke ẹkpenam man ekpri mfịna edikabade ọkpọsọn̄ eneni?
11 Ọyọfọn ekpeme nte etịn̄de ikọ ye nsan̄a ndọ fo. Edieke mfịna edemerede, domo ndikọk mfịna oro. Kere ban̄a mfịna oro ekedemerede ke ufọt Isaac ye Rebekah n̄wan esie nte ẹwetde ke Genesis 27:46-28:4. “Rebekah ọdọhọ Isaac, ete, Nditọ iban Heth ẹsịn uwem efek mi; edieke Jacob ọdọde n̄wan ke otu nditọ-iban Heth, nte mmọ emi ke otu iban isọn̄ emi, uwem mi ọfọn ke nso?” N̄kpọ ndomokiet idụhe ndiwụt ke ibọrọ Isaac eketie uyat uyat. Utu ke oro, Isaac ama ọdọn̄ Jacob eyen mmọ okoyom n̄wan oro abakde Abasi, emi mîdinọhọ Rebekah mfịna. Nso edieke ndutan̄uyo odude ke ufọt ebe ye n̄wan esie? Utu ke ndidọhọ nsan̄a ndọ fo ke enye edi ntak afanikọn̄ oro, ndikam n̄kere nte ọkpọkọkde mfịna oro ekeme ndikpan ekpri mfịna ndikabade ọkpọsọn̄ eneni. Ke uwụtn̄kpọ, utu ke ndidọhọ, “Akananam afo ubiatke ini utie ye ami!” Ntak mûkam udọhọke, “Ubaha-e nte ikpesibiatde ekese ini ọtọkiet”? Domo ndikọk mfịna oro, utu ke ndiduọhọ owo. Kûdomo ndidụn̄ọde nyom m̀mê anie enen m̀mê anie ke ẹkpeduọhọ. Rome 14:19 ọdọhọ yak “nnyịn ibịne mme n̄kpọ eke ẹnamde emem odu ye mme n̄kpọ oro ẹbọpde-bọp kiet eken ẹnam ọkọri.”
‘Ẹsion̄o Ndotndot Udu, Iyatesịt, ye Ifụtesịt Ẹfep ke Otu Mbufo’
12. Man ifara ke edeme, nso ke ikpọbọn̄ akam iben̄e, ndien ntak-a?
12 Ndifara ke edeme abuana ekese n̄kpọ akan edikpeme se itịn̄de. Idem n̄kpọ, n̄kọm nnyịn isikam itịn̄ se idude nnyịn ke esịt. Jesus ọkọdọhọ ete: “Eti owo osion̄o se ifọnde ke nti n̄kpọuto eke ẹdude ke esịt esie, edi idiọkowo osion̄o se idiọkde ke mme idiọk n̄kpọuto esie; koro oto ke uyọhọ esịt inua etịn̄ ikọ.” (Luke 6:45) Ntre, man afara ke edeme, ekeme ndiyom ọbọn̄ akam nte David ọkọbọn̄de ete: “Bot edisana esịt nọ mi, O Abasi; nyụn̄ nam obufa spirit eke ọsọn̄ọde ada, sịn mi ke idem.”—Psalm 51:10.
13. Didie ke ndotndot udu, iyatesịt, ye ifụtesịt ẹsinam owo osụn̄i isụn̄i?
13 Paul ama eteme mbon Ephesus ete ẹtre nditịn̄ uyat uyat ikọ ẹnyụn̄ ẹtre mme edu oro ẹsinamde owo ẹtịn̄ uyat uyat ikọ. Enye ekewet ete: “Ẹsion̄o kpukpru ndotndot udu ye iyatesịt ye ifụtesịt ye mfiori ye ikọ isụn̄i ẹfep ke otu mbufo ọkọrọ ye kpukpru idiọkn̄kpọ.” (Ephesus 4:31) Tịm fiọk ke Paul ekebem iso asiak “ndotndot udu ye iyatesịt ye ifụtesịt” mbemiso akasiakde “mfiori ye ikọ isụn̄i.” Ọkpọsọn̄ iyatesịt oro efịghede owo ke esịt esinam enye etịn̄ uyat uyat ikọ. Ntre, bụp idemfo ete: ‘Ndi mmenyene ndotndot udu ye ifụtesịt ke esịt mi? Nte ami ndi “owo ikpahesịt”?’ (Mme N̄ke 29:22) Edieke edide ntre, bọn̄ akam ben̄e Abasi an̄wam fi akan mme edu emi onyụn̄ afara ke idem man ekeme ndikara esịt fo. Psalm 4:4 ọdọhọ ete: “Mbufo ẹkûnam idiọk ke ifụtesịt: ẹna ke mbri mbufo, ẹneme ye esịt mbufo, ẹnyụn̄ ẹdop uyo.” Edieke esịt ọtọn̄ọde ndiyat fi, ndien afo ekere ke imọ idikemeke ndimụm idem n̄kama, nam item n̄wed Mme N̄ke 17:14 emi ọdọhọde ete: “Ke utọk mîka-ibumekede ndien dahado.” San̄a daha ke itie oro tutu esịt osụhọde fi.
14. Didie ke udu ekeme ndisịn mfịna ke ndọ?
14 Isimemke utom ndimụm idem n̄kama, akpan akpan ke ini se inamde owo ayat esịt edide se Paul okokotde “ndotndot udu.” Ẹdọhọ ke ikọ Greek oro Paul akadade etịn̄ ikọ mi edi “edu iyatesịt oro mîkopke n̄kpeubọk” ye ‘udu oro enịmde ibat idiọk.’ Ndusụk ini ebe ye n̄wan ẹsidụn̄ nte eku ye an̄wa ke ufọk, ndien mmọ ẹkeme ndika iso ndụn̄ ntem ke anyan ini. Edieke owo mîbiereke mfịna emi ofụri ofụri, emi ekeme ndinam ẹse owo ke ndek. Edi ufọn idụhe ndisịn owo ke esịt. Mmanyan̄a ọdọduọhọ ke obu, ntre fre ban̄a ndudue oro ama ekefefen ọnọ owo. Ima “inịmke ibat idiọk.”—1 Corinth 13:4, 5.
15. Nso idin̄wam mbon oro ẹsiwakde ndisụn̄i owo ẹkûsụn̄i owo aba?
15 Nso edieke afo esimade ndisụn̄i owo ke ntak oro ubon mbufo ẹkesiwakde ndisụn̄i owo n̄ko? Afo emekeme ndikpụhọde edu emi. Afo emebebiere ediwak n̄kpọ oro mûdumaha ndinam. Nso ye nso ke ekpetre nditịn̄? Ndi eyetre nditịn̄ ikọ edieke etiede nte ke ọmọn̄ ọtọk owo? Anaedi afo ayama ndinam se ẹtịn̄de ke Ephesus 4:29, emi ọdọhọde ete: “Ẹkûyak mbumbu ikọ ọwọrọ mbufo ke inua.” Man ekeme ndinam emi, oyom ‘osio akani owo ye mme edinam esie ọduọk, onyụn̄ emen obufa owo esịne, emi ẹnamde edi obufa ebe ke nnennen ifiọk nte asan̄ade ekekem ye mbiet Owo oro okobotde enye.’—Colossae 3:9, 10.
Oyom Ebe ye N̄wan Ẹsitịn̄ Ikọ Idịbi Ẹnọ Kiet Eken
16. Ntak emi edidop nsan̄a ndọ uyo esibiatde ndọ?
16 Edieke ebe m̀mê n̄wan odopde nsan̄a ndọ esie uyo, mmọ idikwe unen ke se mmọ ẹnamde, ndien emi ekeme ndibiat ndọ mmọ. Edi, idịghe kpukpru ini oro nsan̄a ndọ odopde uyo ke ọwọrọ ke enye anam ntre man abiak nsan̄a ndọ esie; ekeme ndidi edikpu m̀mê mfụhọ anam enye odop uyo. Kpa ye oro, ndidop nsan̄a ndọ fo uyo akam ananam esịt enen̄ede ayat enye inyụn̄ imenke edikpu m̀mê mfụhọ fo ifep. N̄wan kiet ọkọdọhọ ete: “Ke ini ifiakde itọn̄ọ ndineme nneme, nnyịn isinemeke mfịna oro ikenyenede.”
17. Nso ke mme Christian oro ẹnyenede mfịna ke ndọ ẹkpenam?
17 Ke ini mfịna odude ke ndọ, ẹkûfụmi mfịna oro, ẹtie ọtọkiet ẹneme enye. N̄wed Mme N̄ke 15:22 ọdọhọ ke “unana item [“ikọ idịbi,” NW] esịn uduak okpu: edi ke mbon item ẹwakde, mmọ ẹsọn̄ọ ẹda.” Oyom afo etie ye nsan̄a ndọ fo ẹneme mfịna mbufo. Nen̄ede kpan̄ utọn̄ nọ nsan̄a ndọ fo ke ofụri esịt. Edieke ọsọn̄de fi ndinam oro, ntak mûdọhọke mbiowo esop Christian ẹn̄wam fi? Mmọ ẹnyene ifiọk N̄wed Abasi ẹnyụn̄ ẹfiọk nte ẹkpedade mme edumbet Bible ẹsịn ke edinam. Mmọ “ẹbiet ọtọ udịbe ofụm, ye etehe ubọhọ edịm.”—Isaiah 32:2.
Afo Emekeme Ndifara ke Edeme
18. Ewe en̄wan ke ẹtịn̄ ẹban̄a ke Rome 7:18-23?
18 Ndifara ke edeme idịghe efere obu obu. Ukem oro ke edi ye edikara mme edinam nnyịn. Apostle Paul ama etịn̄ aban̄a mfịna oro enye okosobode ete: “Mmọfiọk nte ke eti n̄kpọ ndomokiet idụn̄ke mi ke idem, oro edi, ke obụkidem mi; koro ukeme ndiyom ndinam n̄kpọ odu ye ami, edi ukeme ndinanam se ifọnde idụhe. Koro eti n̄kpọ oro nyomde ndinam ami nnamke, edi idiọkn̄kpọ oro mmenyomke ndinam kpa oro ke n̄ka iso nnam. Edieke mmenamke se nyomde ndinam, idịghe aba ami nnam oro, edi edi idiọkn̄kpọ oro odụn̄de mi ke idem.” Ke ntak “ibet idiọkn̄kpọ emi odude ke mme ndido [nnyịn],” nnyịn imesida edeme nnyịn ye mme ndido idem eken inam n̄kpọ ke idiọk usụn̄. (Rome 7:18-23) Nte ededi, oyom in̄wana ikan mfịna emi, ndien imekeme ndikan ke un̄wam Abasi.
19, 20. Didie ke uwụtn̄kpọ Jesus ekeme ndin̄wam mme ebe ye ibanndọ ẹfara ke edeme?
19 Edieke nsan̄a ndọ ẹmade ẹnyụn̄ ẹkponode kiet eken, mmọ iditịn̄ke uyat uyat ikọ ye kiet eken. Kere ban̄a uwụtn̄kpọ oro Jesus Christ ekenịmde. Jesus ikedehedei itọk mme mbet esie. Idem ke akpatre okoneyo oro enye okodude ke isọn̄, emi mme apostle esie ẹkefan̄ade m̀mê anie ke otu mmimọ edi andikpon n̄kan, Eyen Abasi ikọtọkke mmọ. (Luke 22:24-27) Bible eteme ete: “Mme ebe, ẹka iso ẹma iban mbufo, kpa nte Christ n̄ko akamade esop onyụn̄ ayakde idemesie ọnọ ke ibuot esie.”—Ephesus 5:25.
20 Nso kaban̄a n̄wan? Oyom enye “enyene ntotụn̄ọ ukpono ọnọ ebe esie.” (Ephesus 5:33) Ndi n̄wan oro okponode ebe esie ekeme ndiduat m̀mê ndisụn̄i ebe esie? Paul ekewet ete: “Nyom mbufo ẹfiọk ẹte Christ edi ibuot ọnọ kpukpru irenowo; erenowo onyụn̄ edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ.” (1 Corinth 11:3) Oyom ibanndọ ẹsụk ibuot ẹnọ mme ebe mmọ ukem nte Christ osụkde ibuot ọnọ Abasi. (Colossae 3:18) Okposụkedi anana-mfọnmma owo ndomokiet mîkemeke ndikpebe Jesus ọyọhọ ọyọhọ, ndidomo ‘nditiene nde ikpat esie ketket’ ayan̄wam mme ebe ye ibanndọ ẹkeme ndifara ke edeme.—1 Peter 2:21.
Nso ke Afo Ekekpep?
• Didie ke idiọk ikọinua ekeme ndibiat ndọ?
• Ntak ọsọn̄de ndifara ke edeme?
• Nso isin̄wam nnyịn ikpeme se itịn̄de?
• Nso ke akpanam edieke enyenede mfịna ke ndọ fo?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 24]
Mbiowo ẹsinọ un̄wam oro ọkọn̄ọde ke Bible