Ndi Mme Idaha Fo Ẹsikara Uwem Fo?

NNANENYỊN ye mme mfịna ẹdi ọsọ n̄kpọ ke “ndiọk eyo” emi. (2 Timothy 3:1) Ndusụk mfịna ẹkeme ndidi ke ibio ini ekem ẹbe ẹfep. Mbon eken ẹsibịghi ke ediwak ọfiọn̄ m̀mê ediwak isua. Nte utịp, esitie ediwak owo ke idem nte eketiede David andiwet psalm, oro ekesemede ọnọ Jehovah ete: “Ndutụhọ esịt mi omokpon: sio mi ke nnanenyịn mi.”—Psalm. 25:17.

Ndi afo ke ọyọ ata ikpọ mfịna? Ke edide ntre, Bible ekeme ndinọ fi un̄wam ye nsịnudọn̄. Ẹyak ineme iban̄a se iketịbede inọ mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah iba oro ẹkeyọde n̄kpọsọn̄ idaha uforo uforo: Joseph ye David. Ke ndidụn̄ọde nte mmọ ẹkenamde n̄kpọ ke mme ini afanikọn̄, nnyịn imekeme ndikpep nti n̄kpọ oro ẹkemede ndin̄wam nnyịn ndiyọ ke ini isobode mme utọ afanikọn̄ oro mfịn.

Ẹma Ẹsobo Ikpọ Afanikọn̄

Akwa afanikọn̄ ama esịm Joseph ke ubon esie ke ini enye ekedide isua 17. Ikpọ nditọete esie ẹma ẹkụt ke ete mmimọ, Jacob, ‘ama Joseph akan kpukpru mmimọ.’ Nte utịp, “mmọ [ẹma] ẹsua enye, inyụn̄ ikwe nte ẹdọhọde enye ikọ emem.” (Genesis 37:4) Kere ban̄a utọ editịmede esịt ye afanikọn̄ oro Joseph okosobode ke ntak emi. Ke akpatre, usua emi ama enen̄ede ọsọn̄ ubọk tutu nditọete Joseph ẹnyam enye nte ofụn.—Genesis 37:26-33.

Ke ini enye ekedide ofụn ke Egypt, Joseph ama esibiọn̄ọ n̄wan eteufọk esie oro ekesiyomde nditap enye nsịn ke oburobụt edinam. Sia esịt akayatde enye ke ntak emi Joseph mîkenyịmeke ndidan̄ ye enye, n̄wan emi ama odori Joseph ikọ ete ke enye okoyom ndidan̄ imọ ke n̄kanubọk. Ẹma ẹmụm Joseph “ẹkesịn ke ufọk ukpeme,” ẹnyụn̄ “ẹbiak enye ukot ke ebuka: ukpọn̄ esie esịne ke ukwak.” (Genesis 39:7-20; Psalm 105:17, 18) Nso idomo ke emi ekedi ntem! Ke n̄kpọ nte isua 13, Joseph ekedi ofụn mîdịghe okodu ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak emi mbon en̄wen ọkọrọ ye mbonubon esie ẹkefịkde enye.—Genesis 37:2; 41:46.

 David eke Israel eset n̄ko ama osobo mme idomo ke ini enye ekedide akparawa. Ke ata ediwak isua, enye okodu uwem nte owo nyon̄ sia Edidem Saul ekebịnede enye nte unam. Uwem David okodu ke itiendịk kpukpru ini. Ke idaha kiet, enye ama aka ke ọtọ Ahimelech oku ekeben̄e udia. (1 Samuel 21:1-7) Ke okopde ke Ahimelech ama an̄wam David, Saul ama ọnọ uyo ete ẹwot Ahimelech ye kpukpru mme oku ọkọrọ ye ofụri ufọk mmọ. (1 Samuel 22:12-19) Kere nte David okofụhọde ke ini enye ọkọfiọkde ke udia oro imọ ikọbọde idia ekedi ntak n̄kpọ mmọn̄eyet oro.

Kere ban̄a adan̄a ediwak isua oro Joseph ye David ẹkeyọde ukụt ye mfiomo. Ke idụn̄ọrede se mmọ ẹkenamde man ẹyọ mme afanikọn̄ mmọ, nnyịn imekeme ndikpep nti n̄kpọ. Ẹyak ineme usụn̄ ita emi nnyịn ikemede ndikpebe iren emi.

Tre Iyatesịt ye Utọk

Akpa kan̄a, mme anam-akpanikọ iren emi ikayakke utọk ye iyatesịt ẹkan mmọ ubọk. Ke ini Joseph okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, enye ekpekekeme ndikere idiọk mban̄a nditọete esie oro ẹkenyamde enye, eyedi ekerede nte ikposiode mmọ usiene edieke ifiakde ikụt mmọ. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Joseph ikenyeneke utọ idiọk ekikere oro? Kere nte enye akanamde n̄kpọ ke ini enye ekenyenede ifet ndisio nditọete esie usiene ke ini mmọ ẹkedide ndidep ibokpot ke Egypt. Mbụk oro ọdọhọ ete: ‘Ndien Joseph ọwọn̄ọde ọkpọn̄ mmọ akatua eyet. Ekem Joseph ọdọhọ ikọt esie ẹsịn ibokpot ke ekpat nditọete imọ ẹyọhọ, ẹnyụn̄ ẹda silver kpukpru owo ẹsịn ke ekpat mmọ, ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ udia usụn̄.’ Ke ukperedem, ke ini enye ọkọdọn̄de nditọete esie ẹkeda ete mmọ ẹdi Egypt, Joseph ama ekpek mmọ ete “ẹkûtọhọ utọk ke usụn̄.” Ke ikọ ye ke edinam, Joseph ama owụt ke imọ ikayatke esịt ikonyụn̄ itọhọke.—Genesis 42:24, 25; 45:24.

Kpasụk ntre, David ikayatke esịt ye Edidem Saul. Ke idaha iba, David ama enyene ifet ndiwot Saul. Edi ke ini ikọt esie ẹkedọhọde enye owot Saul, David ọkọdọhọ ete: “Nsa mi, ma Jehovah, ndinamke n̄kpọ emi ye ete mi emi Jehovah ekeyetde aran; ndinyanke ubọk mi ntụk enye: koro enye edide se Jehovah ekeyetde aran.” David akayak n̄kpọ oro esịn Jehovah ke ubọk, ọdọhọde ikọt esie ete: “Ma uwem Jehovah, Jehovah oyowot enye; m̀mê ini n̄kpa esie eyedi; m̀mê enye oyosụhọde ke ekọn̄, ndien atak.” Ke ukperedem, David ama akam ewet ikwọ ndida mfụhọ n̄kpa Saul ye Jonathan, eyen Saul. Ukem nte Joseph, David ikayakke iyatesịt emen enye emen.—1 Samuel 24:3-6; 26:7-13; 2 Samuel 1:17-27.

Ndi nnyịn imesitọhọ m̀mê ndiyat esịt mbịghi ke ini nnyịn ibọde ufen ke ntak ufịk? Imekeme ndinam ntre mmemmem mmemmem. Edieke nnyịn iyakde mme ntụk nnyịn ẹkara nnyịn, utịp akam  ekeme ndidiọk n̄kan idem ufịk oro. (Ephesus 4:26, 27) Idem okposụkedi nnyịn mîkemeke ndinam n̄kpọ ndomokiet mban̄a se mbon efen ẹnamde, nnyịn imekeme ndikara edinam nnyịn. Emem utom ndikan iyatesịt ye utọk edieke inyenede mbuọtidem ke Jehovah eyenen̄ede se ikwan̄ade ke edikem ini esie.—Rome 12:17-19.

Da Mme Idaha Fo Nam N̄kpọ ke Mfọnn̄kan Usụn̄

Ọyọhọ n̄kpọ iba oro ikpepde edi ke inaha nnyịn iyak mme idaha oro isobode ẹnam uwem efek nnyịn. Nnyịn imakam ikeme nditie kpukpru ini n̄kere se nnyịn mîkemeke ndinam tutu ifre enyịn iban̄a se ikemede ndinam. Ke nditịm ntịn̄, oro ọkpọwọrọ ke mme idaha nnyịn ẹkara nnyịn. Joseph akpakayak emi etịbe ọnọ enye. Utu ke oro, enye ama ebiere ndida mme idaha oro enye okodude nnam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄. Ke adan̄aemi enye okosụk edide ofụn, eteufọk esie ama “enen iso ye Joseph, Joseph [ama] anam n̄kpọ ọnọ enye n̄ko; enye onyụn̄ odori Joseph ete edi andise n̄kpọ ufọk esie.” Joseph akanam n̄kpọ ke ukem usụn̄ emi ke ini enye okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ke ntak edidiọn̄ Jehovah ye ifịk oro Joseph ekenyenede, “ete ufọk ukpeme [ama] ada kpukpru mbon n̄kpọkọbi, emi ẹdude ke ufọk ukpeme, esịn Joseph ke ubọk; ndien edi enye edi andinam kpukpru se ẹnamde do.”—Genesis 39:4, 21-23.

Ke mme isua oro David ekedide nyon̄, enye n̄ko ama ada mme idaha esie anam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄. Ke ini enye okodude ke wilderness Paran, enye ye ikọt esie ẹma ẹkpeme otuerọn̄ Nabal ẹsio ke ubọk mbon ntịme. Kiet ke otu mme ekpemerọn̄ Nabal ọkọdọhọ ete: “Mmọ ẹkedi ibibene nnyịn ke okoneyo ye ke uwemeyo n̄ko.” (1 Samuel 25:16) Ekem, ke ini enye okodude ke Ziklag, David ama an̄wana ekọn̄ ye mme asua Israel ke edem usụk, ke ntem ekpemede mme adan̄a obio Judah.—1 Samuel 27:8; 1 Chronicles 12:20-22.

Ndi oyom inen̄ede isịn ukeme man ida mme idaha nnyịn inam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄? Okposụkedi ekemede ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ, nnyịn imekeme ndikụt unen. Ke etịn̄de aban̄a nte enye okodude uwem esie, apostle Paul ekewet ete: “Mmekpep nditie ke orụk itie ekededi eke ntiede ye inem. . . . Ke kpukpru itie ye ke kpukpru ebiet, emehe mi ndidia nyụhọ, ndinyụn̄ ntie biọn̄; ndinyene n̄kpọ uwak-uwak, ndinyụn̄ nnana n̄kpọ.” Paul akasan̄a didie enyene utọ edu emi? Ke ndika iso mberi edem ke Jehovah. Enye ama ọdọhọ ete: “Mmenyene ukeme ndinam kpukpru n̄kpọ ke odudu Andisọn̄ọ mi idem.”—Philippi 4:11-13.

Bet Jehovah

Ọyọhọ n̄kpọ ita oro ikpepde edi ke utu ke ndidomo ndida mme usụn̄ oro mîkemke ye N̄wed Abasi n̄kpụhọde mme idaha nnyịn, nnyịn ikpenyene ndibet Jehovah. Mbet oro James ekewet ete: “Yak ime anam utom esie ama, man mbufo ẹfọn ẹma ẹnyụn̄ ẹsọn̄ ke ukpọn̄, ẹkûnana baba n̄kpọ kiet.” (James 1:4) Nnyịn ikpenyene ndiyak ime “anam utom esie ama,” ke ndiyọ idomo nnyịn nsịm utịt ye unana edida mme usụn̄ oro mîkemke ye N̄wed Abasi ntre enye usọp usọp. Do, ẹyedomo mbuọtidem nnyịn ẹnyụn̄ ẹnam enye ọfọn ama, ndien mme owo ẹyekụt ke mbuọtidem nnyịn enyene odudu. Orụk ime emi ke Joseph ye David ẹkenyene. Mmọ ikodomoke ndikọk mme mfịna mmọ ke usụn̄ oro ekemede ndiyat Jehovah esịt. Utu ke oro, mmọ ẹma ẹsịn ofụri ukeme ndida mme idaha mmọ nnam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄. Mmọ ẹma ẹbet Jehovah, ndien nso edidiọn̄ ke mmọ ẹkebọ ntem ke ndinam oro! Jehovah ama ada mmọ mbiba anyan̄a onyụn̄ ọnọ ikọt esie ndausụn̄.—Genesis 41:39-41; 45:5; 2 Samuel 5:4, 5.

Nnyịn n̄ko imekeme ndisobo mme idaha oro ẹkemede ndinam nnyịn idomo ndiyom usọbọ oro mîkemke ye N̄wed Abasi. Ke uwụtn̄kpọ, ndi omokop iduọesịt ke ntak mûkwe kan̄a nsan̄a ndọ oro odotde? Ke edide ntre, fep idomo edibiat ewụhọ Jehovah oro  etemede ete “ọdọ owo Abasi ikpọn̄-ikpọn̄.” (1 Corinth 7:39) Ndi mfịna odu ke ndọ fo? Utu ke nditiene usụn̄ ererimbot oro esịnde udọn̄ ọnọ owo ndidian̄ade ntie nnyụn̄ nsio ndọ, ẹdomo ndikọk mme mfịna oro ẹnyenede ọtọkiet. (Malachi 2:16; Ephesus 5:21-33) Ndi ọsọn̄ fi ndise mban̄a ubon fo ke ntak nsọn̄ọn̄kpọ? Ndibet Jehovah esịne ndifep edida mme usụn̄ oro mîfọnke m̀mê oro mîkemke ye ibet n̄n̄wana okụk. (Psalm 37:25; Mme Hebrew 13:18) Ih, kpukpru nnyịn inyene ndisịn ofụri ukeme ndida mme idaha oro isobode nnam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄ nnyụn̄ nsịn ifịk nnam n̄kpọ oro Jehovah edidiọn̄de nnyịn. Nte nnyịn inamde emi, ẹyak nnyịn ibiere ndibet Jehovah man ibọ mfọnn̄kan usọbọ.—Micah 7:7.

Jehovah Ọyọsọn̄ọ Fi Idem

Nditie n̄kere mban̄a usụn̄ oro mme owo ke Bible utọ nte Joseph ye David ẹkeyọde n̄kpọsọn̄ idaha ọkọrọ ye edikpu oro mmọ ẹkekụtde ekeme ndinọ nnyịn ufọn. Okposụkedi mbụk mmọ ẹdude ke page ifan̄ kpọt ke Bible, idomo mmọ ama ebịghi ke ediwak isua. Bụp idemfo ete: ‘Didie ke mme utọ asan̄autom Abasi oro ẹkekeme ndiyọ mme idaha mmọ? Mmọ ẹkesan̄a didie ẹka iso ẹnyene idatesịt. Nso orụk edu ke okoyom mmọ ẹnyene?

Nnyịn iyọbọ ufọn n̄ko ke ndikere mban̄a ime oro mme asan̄autom Jehovah eke eyomfịn ẹmede. (1 Peter 5:9) Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! ẹsidọn̄ọ ekese mbụk eyouwem ke isua ke isua. Nte afo emesikot onyụn̄ etie ekere uwụtn̄kpọ mme anam-akpanikọ Christian emi? Ke adianade do, nnyịn imenyene mme owo ke esop nnyịn kiet kiet oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹyọ ndiọi idaha. Ndi afo emesisan̄a kpukpru ini ye mmọ onyụn̄ ekpep n̄kpọ oto mmọ ke mme mbono esop?—Mme Hebrew 10:24, 25.

Ke ini afo osobode n̄kpọsọn̄ idaha, nyene mbuọtidem nte ke Jehovah ekere aban̄a fi, n̄ko ke enye ọyọsọn̄ọ fi idem. (1 Peter 5:6-10) Kûyak mme idaha fo ẹkara fi. Tiene uwụtn̄kpọ Joseph, David, ye eke mbon en̄wen ebe ke nditre utọk, ke ndida mme idaha fo nnam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄, ye ke ndibet Jehovah man ọbọ mfọnn̄kan usọbọ. San̄a kpere Jehovah ke akam ye ke ndibuana ke mme edinam eke spirit eken. Ke usụn̄ emi, afo n̄ko eyekeme ndikop inemesịt idem ke mme n̄kpọsọn̄ idaha.—Psalm 34:8.

[Ndise ke page 20, 21]

Joseph ama esịn ofụri ukeme ada mme idaha esie anam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄

[Ndise ke page 23]

David ama ebet Jehovah man Enye ọkọk mme mfịna esie