1. Siak n̄kpọ kiet emi anamde ikọt Jehovah ẹdiana kiet.

ENENEM nnyịn ndisịne ke ubon Jehovah. Nso inam inen̄ede idu ke emem inyụn̄ idiana kiet? Ntak kiet edi ke kpukpru nnyịn imesisịn ofụri ukeme nnyịn ikpono mbon emi Jehovah ọdọhọde ẹda usụn̄. Ima inen̄ede idiọn̄ọ se Jehovah oyomde nsio nsio mbon emi ẹdade usụn̄ ẹnam, iyenen̄ede idiana kiet.

2. Mme mbụme ewe ke iyom ndibọrọ ke ibuotikọ emi?

² Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme iban̄a mbon emi ẹdade usụn̄ ke esop. Iyọbọrọ mme mbụme emi n̄ko: Nso ufọn ke nditọete iban ẹnyene? Ndi kpukpru nditọete irenowo ẹdi ibuot ẹnọ kpukpru nditọete iban? Ndi ukem odudu emi ibuotufọk enyenede ke idem n̄wan ye nditọ esie ke ebiowo enyene ke idem nditọete? Ẹyak ibem iso ineme nte ikpadade nditọete iban.

3. Nso idinam inen̄ede ima se nditọete iban ẹnamde?

³ Imenen̄ede ima nditọete iban emi ẹsisịnde idem ẹse ẹban̄a ubon mmọ, ẹkwọrọ eti mbụk, ẹnyụn̄ ẹn̄wam nditọete ke esop. Ima itie ikere nte Jehovah ye Jesus ẹdade mmọ, iyama mmọ ikan oro. N̄kpọ en̄wen emi edin̄wamde nnyịn idiọn̄ọ nte ikpadade iban edi ndise nte apostle Paul akanamde n̄kpọ ye mmọ.

4. Didie ke Bible owụt ke Jehovah ama iban ukem ukem nte irenowo?

⁴ Bible owụt ke Jehovah ama iban ukem ukem nte irenowo.  Ke uwụtn̄kpọ, Bible anam idiọn̄ọ ke Jehovah ama ọnọ iban edisana spirit ke eyo mme apostle ukem nte ọkọnọde irenowo onyụn̄ anam mmọ ẹkeme ndinam utịben̄kpọ, utọ nte ndisem nsio nsio usem. (Utom 2:1-4, 15-18) Jehovah ada edisana spirit eyet iban ye irenowo aran man mmọ ẹkpekara ye Christ ke heaven. (Gal. 3:26-29) Jehovah ayanam iban ye irenowo ẹdu uwem ke nsinsi ke isọn̄ emi. (Edi. 7:9, 10, 13-15) Idịghe irenowo kpọt ke ẹdọhọ ẹkwọrọ ikọ ẹnyụn̄ ẹkpep mme owo n̄kpọ. (Matt. 28:19, 20) N̄wed Utom Mme Apostle akam etịn̄ aban̄a eyenete an̄wan kiet emi ekekerede Priscilla, ete ke enye ama adiana ye Aquila ebe esie anam Ikọ Abasi enen̄ede an̄wan̄a ọdiọn̄ọ-n̄wed owo kiet emi ekekerede Apollos.—Utom 18:24-26.

5. Luke 10:38, 39, 42 owụt ke Jesus akada didie iban?

⁵ Jesus ekesikpokpono iban. Mme Pharisee ikesidaha iban ke n̄kpọ, itịn̄ke ikọ ye mmọ ke eferife, inyụn̄ idehe-dei ineme Ikọ Abasi ye mmọ. Edi Jesus ikanamke ntre. Jesus ama esikpep iban n̄ko mme ntotụn̄ọ n̄kpọ ke Ikọ Abasi nte enye ekesinyụn̄ ekpepde mme mbet eken emi ẹkedide irenowo. * (Kot Luke 10:38, 39, 42.) Ini enye akasan̄ade ke nsio nsio itie ọkwọrọ ikọ, enye ama esiyak iban n̄ko ẹsan̄a ye enye. (Luke 8:1-3) Ke enye ama ekeset, iban ke enye ọkọdọhọ ẹkedọhọ mme apostle esie ke imọ imeset.—John 20:16-18.

6. Nso ke apostle Paul akanam emi owụtde ke enye ama okpono iban?

⁶ Apostle Paul ama ọdọhọ Timothy yak enye okpono iban. Paul ọkọdọhọ enye ete ada ‘n̄kani iban nte mme eka,’ onyụn̄ ada ‘n̄kparawa iban nte nditọeka iban.’ (1 Tim. 5:1, 2) Kpa ye emi Paul akanamde ediwak n̄kpọ an̄wam Timothy enen̄ede ọbuọt idem ye Abasi, enye ama ọdiọn̄ọ ke eka ye eka eka Timothy ẹkebem iso ẹkpep enye “ndisana uwetn̄kpọ.” (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Ke leta emi Paul ekewetde ọnọ nditọete ke Rome, enye ama asiak enyịn̄ nditọete iban emi enye ọkọdọhọde ẹkọm. Paul ama ọdiọn̄ọ nti utom oro nditọete iban oro ẹkenamde, edi ikekịbike inua idaha, ama esitoro mmọ.—Rome 16:1-4, 6, 12; Phil. 4:3.

7. Mme mbụme ewe ke iyom ndibọrọ idahaemi?

⁷ Se inemede ke ikpehe 4 esịm 6 owụt ke idụhe itie N̄wed Abasi ndomokiet emi akpanamde ikere ke nditọete iren ẹfọn ẹkan nditọete iban. Nditọete nnyịn iban emi ẹmade nditọete mmọ ẹnyụn̄ ẹtatde ubọk ẹsin̄wam esop etieti. Mbiowo ẹdiọn̄ọ ke nti edu nditọete iban ayan̄wam anam emem odu ke esop onyụn̄ anam nditọete ẹdiana kiet. Edi oyom isụk ibọrọ mme mbụme emi: Ntak emi Jehovah esiyomde iban ẹbọbọ ọfọn̄ibuot ndusụk ini? Sia edide irenowo kpọt ke ẹsimek mbiowo ye mme asan̄autom unamutom, ndi oro ọwọrọ ke kpukpru nditọete irenowo ẹdi ibuot ẹnọ kpukpru nditọete iban ke esop?

8. Ndi Ephesus 5:23 owụt ke kpukpru nditọete irenowo ẹdi ibuot ẹnọ kpukpru nditọete iban? Nam an̄wan̄a.

⁸ Eyenete erenowo ndomokiet idịghe ibuot inọ kpukpru nditọete iban ke esop; Christ edi. (Kot Ephesus 5:23.) Ke ubon, ebe edi ibuot ọnọ n̄wan esie. Eyen erenowo emi ama akana baptism idịghe ibuot  inọ eka esie. (Eph. 6:1, 2) Ndien ke esop, odudu emi mbiowo ẹnyenede ke idem nditọete iban ye irenowo enyene adan̄a. (1 Thess. 5:12; Heb. 13:17) Nditọete iban emi mîdọhọ ebe, edi emi mînyụn̄ idụn̄ke aba ye ete ye eka mmọ ẹsụk ẹkpokpono ete ye eka mmọ ye mbiowo, edi Jesus kpọt edi ibuot ọnọ mmọ nte onyụn̄ edide ibuot ọnọ nditọete irenowo.

9. Ini ewe ke ana nditọete iban ẹbọbọ ọfọn̄ibuot?

⁹ Imọdiọn̄ọ ke irenowo ke Jehovah emek yak ẹkpep esop n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹda esop usụn̄ yak ẹtuak ibuot ẹnọ enye. Jehovah inọhọ nditọete iban utom enye oro. (1 Tim. 2:12) Nso inam okûnọ? Kpa ukem ntak emi enye emekde Jesus edi ibuot ọnọ erenowo anam. Enye oyom n̄kpọ asan̄a ke nde ke nde ke esop. N̄kpọ ekpetịbe yak edi se eyenete an̄wan anamde utom emi eyenete erenowo akpanamde ke esop, Jehovah ọdọhọ eyenete an̄wan oro ọbọbọ ọfọn̄ibuot. * (1 Cor. 11:4-7) Se inamde Jehovah anam oro edi ke enye oyom mmọ ẹda oro ẹwụt ke imokpono mbon emi imọ imekde yak ẹda mmọ usụn̄, idịghe nte enye ososụhọde mmọ itie. Idahaemi yak ibọrọ mbụme emi ise: Ndi mbiowo ẹnyene ukem odudu emi mme ibuotufọk ẹnyenede?

10. Nso ikeme ndinam ebiowo ekere ke edi se inịmde ibet ke esop?

¹⁰ Mbiowo ẹma Christ, ẹnyụn̄ ẹma “mme erọn̄” emi Jehovah ye Jesus ẹdọhọde mmọ ẹse enyịn. (John 21:15-17) Ke ntak emi ebiowo ekerede aban̄a nditọete onyụn̄ oyomde n̄kpọ ọfọn mmọ, enye ekeme ndikere ke imọ itie nte ete  inọ mmọ. Enye ekeme ndikere ke ukem nte ibuotufọk enyenede unen ndinịm ibet emi edikpemede ubon esie, ke ebiowo ekeme ndinịm ibet emi enye ekerede ke eyekpeme mme erọn̄ Abasi. Nte ndusụk nditọete ẹsinamde n̄kpọ onyụn̄ ekeme ndinam ebiowo ekere ke imenyene unen ndidi ibuot nnọ mmọ. Esidi mmọ ẹma ẹyom ndibiere n̄kpọ, mmọ ẹkedọhọ mbiowo ẹmek se ikpanamde ẹnọ mmimọ. Edi ndi mbiowo ẹnyene ukem odudu emi ibuotufọk enyenede?

11. Didie ke odudu emi Jehovah ọnọde ibuotufọk ebiet enye emi enye ọnọde mbiowo?

¹¹ Apostle Paul ama owụt ke utom emi ibuotufọk enyenede ebiet enye emi mbiowo ẹnyenede. (1 Tim. 3:4, 5) Ke uwụtn̄kpọ, Jehovah oyom ubon ẹkop uyo ẹnọ ibuotufọk. (Col. 3:20) Enye onyụn̄ oyom nditọete ẹkop uyo ẹnọ mbiowo. Jehovah oyom ibuotufọk ye mbiowo ẹkpep mbon emi ẹdude ke idak mmọ yak ẹma imọ. Mbiowo ye ibuotufọk ẹsinyụn̄ ẹnam mbon emi ẹdude ke idak mmọ ẹkụt ke ẹma mmimọ. Mbiowo ẹsikụt ẹte ke ẹn̄wam nditọete emi afanikọn̄ esịmde ukem nte nti ibuotufọk ẹsin̄wamde ubon mmọ. (Jas. 2:15-17) Jehovah onyụn̄ oyom mbiowo ye ibuotufọk ẹn̄wam nditọete ye ubon mmọ ẹnịm ibet imọ. Enye  ọdọhọ mmọ “ẹkûnam n̄kpọ ẹbe se ẹwetde” ke Bible.—1 Cor. 4:6.

12-13. Didie ke Rome 7:2 anam ikụt ke utom mbiowo okpụhọde ye eke ibuotufọk?

¹² Edi enyene n̄kpọ emi utom mbiowo adade okpụhọde ye eke ibuotufọk. Kiet edi ke Jehovah emek mbiowo ẹsikpe ikpe ke esop, ẹnyụn̄ ẹsio owo emi mîkabakede esịt ẹfep.—1 Cor. 5:11-13.

¹³ Edi onyụn̄ enyene mme n̄kpọ emi Jehovah ọnọde mme ibuotufọk odudu ẹnam, inọhọ mbiowo. Ke uwụtn̄kpọ, enye ọnọ ibuotufọk odudu enịm ibet ke ufọk esie onyụn̄ okụt ete ke ẹnam se enye ọdọhọde oro. (Kot Rome 7:2.) Enye enyene odudu ndidọhọ nditọ esie itie se mmọ ẹkpekaka yak ẹkụt ẹte ke ẹnyọn̄ ẹdisịm ufọk mbemiso amia n̄kanika ntem m̀mê ntem, eyo ama okụt. Enye onyụn̄ enyene odudu nditụnọ nditọ esie mmọ ẹkpebiat ibet emi enye enịmde do. (Eph. 6:1) Edi ibuotufọk emi amade n̄wan esie ididaha ikpọn̄ inịm ibet, eyeneme kan̄a ye n̄wan esie sia mmọ mbiba ẹdi “obụk kiet.” *—Matt. 19:6.

14. (a) Nso ke Mark 10:45 etịn̄ emi owụtde ke odot nte Jehovah emekde Jesus edi ibuot esop? (b) Nso idi utom Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn? (Se ekebe emi, “ Utom Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn.”)

¹⁴ Jehovah akada iyịp Jesus edep kpukpru owo ke esop esie ye owo ekededi emi edibuọtde idem ye Jesus. (Kot Mark 10:45; Utom 20:28; 1 Cor. 15:21, 22) Sia edide Jesus akakpa afak nnyịn, enen̄ede odot nte Jehovah emekde enye yak edi  ibuot esop. Sia Jesus edide ibuot ọnọ nnyịn, enye enyene unen ndinịm ibet nnọ nnyịn owo kiet kiet, mme ubon, ye ofụri esop. Enye onyụn̄ enyene unen ndikụt ete ke nnyịn imanam se imọ idọhọde. (Gal. 6:2) Edi idịghe ibet kpọt ke Jesus esinọ nnyịn. Enye ama nnyịn owo kiet kiet onyụn̄ ekere aban̄a nnyịn.—Eph. 5:29.

15-16. Nso ke ekpep oto se Sista Marley ye Brọda Benjamin ẹtịn̄de?

¹⁵ Nditọete iban ẹma ẹnam se irenowo emi Christ emekde ete ẹse mmọ enyịn ẹdọhọde, mmọ ẹkpono Christ idahaoro. Sista Marley emi odụn̄de ke United States etịn̄ nte enye adade ndisụk ibuot nnọ mbon oro ẹdade usụn̄. Enye ọdọhọ ete: “Mmenen̄ede mma utom mi nte n̄wan ke ubon ye nte sista ke esop. Mmesika iso n̄n̄wana kpukpru ini man nsụk ibuot nnọ ebe mi ye mbiowo nte Jehovah ọdọhọde. Edi ebe mi ye mbiowo ẹnam okûnen̄ede usọn̄ mi ndisụk ibuot nnọ mmọ, sia mmọ ẹkpokpono mi ẹsinyụn̄ ẹnam mi n̄kụt ke imama se nnamde.” Nte ediwak nditọete iban ẹdade edi oro n̄ko.

¹⁶ Nditọete irenowo ẹma ẹkpono iban, oro owụt ke ndutịm emi Abasi anamde yak ẹda usụn̄ ke esop an̄wan̄a mmọ. Brọda Benjamin emi odụn̄de ke England ọdọhọ ete: “Mmesikpep ediwak n̄kpọ nto nditọete iban mmọ ẹma ẹbọrọ mbụme ke mbono esop, ye se mmọ ẹtịn̄de ẹban̄a nte ẹkpekwọrọde ikọ ẹnyụn̄ ẹkpepde owo n̄kpọ yak ọfọn. Mmekere ke se mmọ ẹnamde enen̄ede enyene ufọn.”

17. Ntak emi ikpokponode mbon emi Jehovah ọnọde odudu ẹda nnyịn usụn̄?

¹⁷ Kpukpru irenowo, iban, ibuotufọk, ye mbiowo ẹma ẹdiọn̄ọ ke Jehovah ọnọ mbon en̄wen odudu ẹda usụn̄ ẹnyụn̄ ẹkpono mmọ, emem esidu ke esop. Ata akpan n̄kpọ edi ke emi esida itoro ọsọk Jehovah emi edide edima Ete nnyịn ke heaven.—Ps. 150:6.