N̄wed 66 odu ke Bible, ẹkeda n̄kpọ nte isua 1,600 ẹwet enye. Bible ọdọn̄ọ etop emi otode Abasi​—oro edi “ikọ Abasi.”​—1 Thessalonica 2:13.

Ke ibuotikọ emi

•  Se ọkpọdiọn̄ọde aban̄a Bible

•  Nso ke Bible etịn̄ aban̄a?

•  Ndi ẹkpụhọde n̄kpọ ke Bible?

•  Ntak emi nsio nsio edikabade Bible odude mfịn?

•  Anie ikebiere mme n̄kpọ oro ẹkpesịnde ke Bible?

•  Ndi odu mme n̄wed Bible emi ẹkesopde?

•  Nte ikemede ndikụt mme ufan̄ikọ Bible

•  Mme enyịn̄ n̄wed Bible

•   Anie ekewet Bible? Abasi enyene Bible, edi Enye akada n̄kpọ nte irenowo 40 ẹwet Bible. Mme owo emi ẹsịne Moses, Edidem David, Matthew, Mark, Luke, ye John. a Abasi ama esịn se Enye okoyomde mmọ ẹwet ke esịt mmọ man mmọ ẹkeme ndiwet etop Esie.​—2 Timothy 3:16.

   Se uwụtn̄kpọ mi: Edieke anam-mbubehe ọdọhọde ewet-n̄wed esie an̄wam imọ ewet etop emi idinọde owo, idem etịn̄de-tịn̄ se ewet-n̄wed oro ediwetde, n̄kọ anam-mbubehe oro enyene etop oro. Ukem ntre, kpa ye oro Abasi akadade mme owo ẹwet Ikọ Esie, Enye edi Andinyene Bible.

•   Nso ke ikọ oro “Bible” ọwọrọ? Ẹda ikọ oro “Bible” ẹto ikọ Greek emi biblia, emi ọwọrọde “n̄kpri n̄wed.” Nte ini akade, ẹkedidiọn̄ọ biblia nte n̄kpri n̄kpri n̄wed emi ẹketan̄de ẹdian kiet man akabade edi Bible.

•   Ini ewe ke ẹkewet Bible? Ẹketọn̄ọ ndiwet Bible ke 1513 B.C.E. ndien ẹkeda se ibede isua 1,600 ẹwet enye ẹma ke isua 98 C.E.

•   Ata akpa Bible odu m̀mộn̄? Ata akpa Bible idụhe aba. Sia mbon oro ẹkewetde Bible ẹkeda mme n̄kpọ oro ẹkemede ndibiara utọ nte papyrus ye ikpan̄wed emi ẹkedude ini oro ẹwet enye. Edi, mme scribe oro ẹkenen̄erede ẹdiọn̄ọ n̄wed ẹma ẹsinen̄ede ẹda ini ẹsion̄o Bible emi ẹwet, ẹfiak ẹsion̄o ẹwet ke ediwak isua man Bible ekeme ndidu nsịm eyo nnyịn emi.

•   Nso idi “Akani Testament” ye “Obufa Testament”? Se ẹdiọn̄ọde mfịn nte Akani Testament edi ikpehe Bible oro ẹkewetde ke usem Hebrew, b ẹsikot enye n̄ko N̄wed Abasi Usem Hebrew. Enye oro ẹdiọn̄ọde nte Obufa Testament edi ikpehe Bible oro ẹkewetde ke usem Greek, ẹsikot enye n̄ko N̄wed Abasi Christian Usem Greek. Ẹma ẹmen ikpehe iba emi ẹdian kiet, enye akabade edi ofụri Bible, emi ẹkotde Edisana N̄wed Abasi. c

•   Nso isịne ke Bible? Nsio nsio itie ke Bible ọdọn̄ọ mme n̄kpọ oro ẹketịbede ke ini edem, mme ibet, mme prọfesi, uto, mme n̄ke, ikwọ, ye mme leta.​—Se n̄ko “ Mme enyịn̄ n̄wed Bible.”

 Ẹtọn̄ọ ndiwet Bible ye ndinọ nnyịn ibio ibio mbụk oro aban̄ade nte Ata Ọkpọsọn̄ Abasi akasan̄ade obot enyọn̄ ye isọn̄. Bible ke Abasi ada anam idiọn̄ọ ke enyịn̄ esie edi Jehovah, ndien kpa Bible oro ke Enye ada okot nnyịn ididiọn̄ọ Enye.​—Psalm 83:18.

 Bible etịn̄ nte ẹkesan̄ade ẹbiat enyịn̄ Abasi, ye se Abasi edinamde man enyịn̄ esie asana.

 Bible etịn̄ se Abasi aduakde ndinam nnọ mme owo ye isọn̄ emi. Enye onyụn̄ etịn̄ nte Abasi edinamde kpukpru se isinamde mme owo ẹbọ ufen ẹtre.

 Bible ọdọn̄ọ nti item oro ikpadade idu uwem ke usen ke usen. Se uwụtn̄kpọ ifan̄ mi:

•   Nte ikpesinamde n̄kpọ ye mme owo. “Mmọdo, kpukpru n̄kpọ eke mbufo ẹyomde mme owo ẹnam ye mbufo, ana mbufo n̄ko ẹnam kpasụk ntre ye mmọ.”​—Matthew 7:12.

   Se ọwọrọde: Ana isinam n̄kpọ ye mme owo nte ikpamade mmọ ẹnam ye nnyịn.

•   Editịmede esịt. “Ẹkûtịmede esịt ẹban̄a n̄kpọn̄, koro n̄kpọn̄ eyenyene editịmede esịt esie.”​—Matthew 6:34.

   Se ọwọrọde: Utu ke nditie ntịmede esịt mban̄a se iditịbede ke ini iso, yak ikam ikere nte ikpọyọde mfịna usen kiet kan̄a utu ke ndimen en̄wen ndian.

•   Se ikpanamde man ndọ nnyịn enem. “Yak owo mbufo kiet kiet enen̄ede ama n̄wan esie nte enye amade idem esie; ke n̄kan̄ eken, yak n̄wan enen̄ede okpono ebe esie.”​—Ephesus 5:33.

   Se ọwọrọde: Edieke ẹyomde ndọ mbufo enem, ana ẹkponọ ẹnyụn̄ ẹma idem mbufo.

 Ihih. Ntaifiọk ẹnen̄ede ẹda ini ẹmen n̄kani ikpan̄wed Bible eset ẹdomo ye Bible oro inyenede mfịn, ndien mmọ ẹdikụt ke akpan etop Bible ikpụhọke. Akpanikọ edi oro, edieke Abasi oyomde nnyịn ikot Ikọ Esie ndien Ikọ Esie onyụn̄ an̄wan̄a nnyịn, ndi ukereke ke Enye ayanam se enye ekekeme man owo idikpụhọde n̄kpọ ke se Enye okoyomde nnyịn ikop oro? d​—Isaiah 40:8.

 Ediwak owo oro ẹkotde Bible mfịn ikemeke ndikot Bible ke mme usem oro ẹkedade ẹwet enye. Edi kpa ye oro, Bible enyene “eti mbụk” ọnọ “kpukpru mme idụt ye esien ye usem ye obio.” (Ediyarade 14:6) Ntak oro anam ẹkabade Bible ke nsio nsio usem man mme owo ẹkeme ndikot ndien se mmọ ẹkotde onyụn̄ an̄wan̄a mmọ.

 Nsio nsio usụn̄ ita ke ẹda ẹkabade Bible:

•   Ndikabade ikọ kiet kiet. Enye emi ọwọrọ ndinyụn̄ n̄kabade se ikọ kiet kiet ọwọrọde.

•   Ndikabade se etịn̄de edi ndida mme ikọ emi ẹdinamde se ẹtịn̄de ke usem kiet enen̄ede an̄wan̄a owo ke usem en̄wen.

•   Ndikabade se ẹtịn̄de ibio ibio. Utọ ukabade n̄wed emi ke ẹsiwak ndiwọn̄ọde ikọ ntịn̄, ẹnyụn̄ ẹyom ndinam se ẹtịn̄de ke usem kiet enenem onyụn̄ emem owo utom ndikot ke usem en̄wen. Edi se idiọkde edi ke ndikabade n̄wed ntem ẹsinam ẹsion̄o ndusụk n̄kpọ ẹduọn̄ọ, inyụn̄ iyakke se ẹketịn̄de ke usem kiet an̄wan̄a owo ata ukem ukem ke usem en̄wen.

 Bible emi ẹkabarede ọfọn edi Bible emi ẹdade nte ẹtịn̄de ikọ idahaemi ẹkabade, man mme owo ẹdiọn̄ọ se Abasi oyomde mmọ ẹdiọn̄ọ nnennen nnennen. e

 Nte Andinyene Bible, Abasi ekebiere se ewetde ke Bible. Ke ntọn̄ọ, Abasi ekemek ndiyak ‘edisana ikọ Esie nsịn,’ idụt Israel eset ke ubọk, ndien N̄wed Abasi Usem Hebrew ekesịne mmọ ke ubọk.​—Rome 3:2.

 Ihih. Bible ekem; idụhe n̄wed emi “osopde.” Ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ ke ndusụk n̄kani n̄wed eset oro owo mîkọsọpke ikụt ẹsụk ẹsịne ke otu mme n̄wed Bible. f Edi Bible ke idemesie ọdọn̄ọ mme n̄kpọ oro owụtde ke enye enen. (2 Timothy 1:13) Mme n̄wed Bible oro ẹkedade odudu spirit Abasi ẹwet, ẹdu ke n̄kemuyo ye kiet eken. Edi owo ikemeke nditịn̄ ukem ikọ emi ye n̄kani n̄wed eset eken oro mme owo ẹdọhọde ke osụk edi ubak n̄wed Bible. g