N’ facɛ tɔgɔ ko John Mills. A batizera saan 1913 Niyɔriki dugu la, a saan 25. Balimacɛ Russell lo ye batɛmu kalan kɛ. Dɔɔni o kɔ, n’ facɛ tagara Trinite dugu la ani a ye Constance Farmer furu. Bibulu Kalanden tun lo ani a tun kisɛyanin lo. N’ facɛ y’a tericɛ William R. Brown dɛmɛ ka filimu nin yira mɔgɔw la: “Photo-Drame de la Création.” A y’o kɛ fɔɔ saan 1923. O saan na, u ye Brown n’a muso ci ka taga Afiriki tileben fan fɛ. N’ facɛ ni n’ bamuso tun ye kerecɛn mɔlenw ye. U tora ka waajuli kɛ Trinite dugu la.

N’ wolobagaw ye deen 9 lo sɔrɔ. U ye Sosiyete Watch Tower ka peresidan tɔgɔ la u dencɛ fɔlɔ la ko Rutherford. Ne wolola saan 1922 desanburukalo tile 30. U ye balimacɛ Woodworth tɔgɔ la n’ na. Ale lo tun be zurunali L’Âge d’Or (sisan Réveillez-vous !) sɛbɛko kun na. An wolobagaw y’a to an bɛɛ ye lakɔli kalan kɛ dɔɔni, nka u sinsinna Alakow lo kan. N’ bamuso tun be hakilijagabɔ kɛ n’an ye koɲuman Bibulu kan. A tun ka di baba ye ka Bibulu ka maanaw lakali an ye. A tun b’u lakali cogo dɔ la walisa u ka kɛ tiɲɛnkow ye an ɲɛɛ na.

U ka jijali ma kɛ fuu ye. Cɛden 5 kan, an mɔgɔ 3 ye Gilead lakɔli kɛ. N’ dɔgɔmuso 3 kɛra piyɔniyew ye saan caaman kɔnɔ, Trinite ni Tobago dugu la. An wolobagaw ka kalanw n’u ka ɲɛyirali y’an dɛmɛ ka kɛ i ko yiri minw be “Masaba ka soo kɔnɔ.” U ka jijaliw y’an dɛmɛ ka to yen ani ka ninsɔndiya kosɔbɛ.—Zab. 92:14.

Balimaw tun be ɲɔgɔn lajɛn an ka soo waajuli kama. Piyɔniyew tun be na baro kɛ yen fana. U tun ka teli ka kuma misɔnden George Young koo la. A be bɔ Kanada ani a tun nana balimaw jija Trinite.  N’ wolobagaw tun be kuma fana ni ninsɔndiya ye u ka waajulikɛɲɔgɔn kɔrɔw Brown n’a muso koo la. O bɛɛ y’a to n’ ye waajuli daminɛ n’ saan 10.

An ka zurunaliw tun be mɔgɔw kɔnɔ gwan kosɔbɛ. U tun be ngalon diinan ka kalanw, jagokɛlaw ka wasabaliya ani politikimɔgɔw ka nanbarakow bɔ kɛnɛ kan. O kama saan 1936, legilizi kuntigiw ye Trinite faamanw lasun u ye bali sigi an ka gafew bɛɛ kan. An y’u dogo ani an tora ka baara kɛ n’u ye fɔɔ k’u ban. An tun be bɔ caaman ka sɛbɛninw ni pankartiw minɛ an bolo ka tagama wala ka yɛlɛ nɛgɛsow kan walisa ka waajuli kɛ. Tunapuna balimaw tun be na fara an kan n’u ka kunnafoni jɛnsɛn mobili ye. An tun be waajuli kɛ Trinite mara logologow bɛɛ la. O tun b’an ninsɔndiya yɛrɛ le! O bɛɛ lo y’a to n’ batizera n’ saan 16.

O koow ani n’ wolobagaw ka ɲɛyirali n’u ka kalanw y’a to n’ tun b’a fɛ ka kɛ misɔnden ye. N’ bele tun b’a fɛ ka kɛ a ye tuma min na n’ tagara balimacɛ Edmund W. Cummings dɛmɛ Aruba dugu la saan 1944. Saan 1945, an ninsɔndiyara kosɔbɛ k’a ye ko mɔgɔ tan nana Hakilijigi lajɛn na. Saan 1946, kafo fɔlɔ sigira yen.

Dɔɔni o kɔ, n’ ye seereya kɛ n’ ka baarakɛɲɔgɔn dɔ ye. A tɔgɔ ko Oris Williams ani a ye sɔsɔliba kɛ k’a ka lannakow lafasa. Nka bibulukalan sababu fɛ, a ye Bibulu faamu ka ɲɛ. A batizera saan 1947, zanwiye tile 5. O kɔ, an jarabira ɲɔgɔn na ani n’ y’a furu. Saan 1950, novanburu la, a kɛra piyɔniye ye. Oris ye dɔ fara n’ ka ninsɔndiya kan.

Saan 1955, u y’an weele Gilead lakɔli 27nan na. Walisa k’an yɛrɛ labɛn o nɛɛma kama, an y’an ka baloɲini baara to yen, k’an ka boon n’an ka bololafɛn dɔw feere ani an ye Aruba dugu bila. An y’an ka diplomuw sɔrɔ saan 1956 zuwe tile 29 ani u y’an ci ka taga Nizeriya.

Oris miirila koo tɛmɛninw na ani a ko: “Gwɛlɛya minw be misɔndenya baara la, Jehova ka hakili senu be se ka mɔgɔ dɛmɛ ka see sɔrɔ o kan. N’ cɛɛ lo tun b’a fɛ ka kɛ misɔnden ye. Ne tun b’a fɛ ka kɛ ni n’ yɛrɛla soo ye ani ka deenw sɔrɔ. N’ y’a faamu minkɛ ko waajuli baara ye kɔrɔtɔko ye, n’ ye n’ ka miiriya yɛlɛma. Gilead lakɔli bannin kɔ, n’ tun labɛnnin lo koɲuman ka kɛ misɔnden ye walisa ka waajuli kɛ. An dontɔ bato Queen Mary kɔnɔ, balimacɛ Worth Thornton y’a fɔ an ye ko: ‘Bon voyage!’ A ko an be tagara baara kɛ Betɛli la le. O ye n’ dusu tiɲɛ dɔɔni. Nka a ma mɛɛn, Betɛli diyara n’ ye ani n’ ye baara sifa caaman kɛ yen. Baara min diyara n’ ye kosɔbɛ o ye ka mɔgɔw kunbɛn. Mɔgɔ ka di n’ ye ani o baara kɛra sababu ye n’ ye balima caaman lɔn Nizeriya. U caaman tun mana na, gwangwan tun b’u fari yɔrɔ bɛɛ la, u sɛgɛnninba tun lo ani minnɔgɔ ni kɔngɔ tun b’u la. A tun ka di n’ ye k’u mako wasa. O bɛɛ tun ye Jehova ka baara ye ani o lo ye n’ wasa ani ka n’ ninsɔn diya.” Tiɲɛn na, Jehova ye baara o baara kalifa an ma, o y’an ninsɔn diya.

Saan 1961, an somɔgɔw ye ɲɛnagwɛko dɔ kɛ Trinite. Balimacɛ Brown ye wale diiman dɔw lakali minw kɛra Afiriki. O kɔ, ne fana y’a lakali ɲɛtaga min be kɛra Nizeriya. Brown y’a bolo bila n’ kaan na ani a y’a fɔ baba ye ko: “Johnny, e ma deli ka taga Afiriki. Woodworth kɔni tagara!” N’ facɛ y’a fɔ n’ ye ko: “A ka ɲi Worth, i jija!” O kerecɛn kolɔnbagaw ka jijaliw y’a to n’ tun b’a fɛ sɔbɛ la ka n’ ka cidenya baara kɛ bɛrɛbɛrɛ.

Saan 1962, n’ ye nɛɛma sɔrɔ ka fɔrɔmasɔn wɛrɛ kɛ Gilead lakɔli 37nan na. O fɔrɔmasɔn mɛɛnna kalo tan. Balimacɛ Wilfred Gooch tun ye Nizeriya ka Betɛli kɔrɔsibaga ye. Ale ye lakɔli 38nan kɛ ani u y’a ci ka taga Angletɛri. O kɔ, ne lo kɛra Betɛli kɔrɔsibaga ye. I ko balimacɛ Brown,  n’ tagara bɔ balimaw ye dugu caaman na Nizeriya. O ye n’ dɛmɛ k’u lɔn ka ɲɛ ani k’u kanu kosɔbɛ. Bololafɛn caaman tun t’u fɛ i ko jamana yiriwaninw na. Nka u ninsɔndiyanin tun lo ani min tun b’u fɛ, o tun b’u wasa. O tun b’a yira ka gwɛ ko ninsɔndiya sɔbɛ tɛ bɔ wari ni bololafɛnw lo la. N’ tun mana miiri u ka koow cogoya la ani k’a ye k’u saniyanin lo ani u be fani ɲumanw don ka na lajɛnw na, o tun ka di n’ ye kosɔbɛ. U fanba tun be na lajɛnbaw la ni kamiyɔnw ani u ka mobili sifa dɔ ye min be weele ko bolekajas *. Tuma caaman, u tun be sɛbɛri kɛ o mobiliw kan. O kumaw dɔ ye ko: “Jii tɔni tɔniw lo be baji fa.”

O kumaw ye tiɲɛn ye yɛrɛ le! Nafa be mɔgɔ kelen kelen bɛɛ ka jijali la. Baaraba min kɛra Nizeriya, an fana y’an ninyɔrɔ kɛ o la. Saan 1974, ka Etazini niin bɔ a la, Nizeriya kɛra jamana fɔlɔ ye min ka weleweledalaw hakɛ sera mɔgɔ 100 000 ma. Tiɲɛn na, ɲɛtagaba kɛra!

O ɲɛtagaba kɛra k’a sɔrɔ siyakɛlɛ tun be kɛra Nizeriya saan 1967-1970. An balima dɔw tun be Biafra mara la, Nizɛr baji kɔfɛ. Kalo caaman kɔnɔ, u ma se ka kaan bɔ Betɛli ma. O kama, an tun ka ɲi ka taga an ka gafew d’u ma. I ko n’ y’a fɔ cogo min na daminɛ na, an ye Nizɛr baji tigɛ siɲɛ caaman. An sera k’o kɛ sabu an ye delili kɛ ani an y’an jigi la Jehova kan.

Faratiba tun b’a la ka Nizɛr baji tigɛ sɔrɔdasi farimanw, banaw ani fɛɛn wɛrɛw kosɔn. Jamana ka sɔrɔdasiw tun be yɔrɔ minw na, a tun man nɔgɔ ka tɛmɛ yen. Nka min yɛrɛ tun ka jugu, o tun ye k’i yɛrɛ sɔrɔ Biafra mara la sabu siraw tun datugunin lo. Loon dɔ, n’ ye kurun ta Asaba ka Nizɛr baji tigɛ ka tɛmɛ Onitsha ka taga Enugu dugu la. N’ tagara diinan mɔgɔkɔrɔw jija yen. O kɔ, n’ tagara o ɲɔgɔn kɛ Aba dugu la. A tun fɔra Abakaw ye k’u kana kuran mɛnɛ sufɛ walisa u juguw kana u ye. K’an to Pɔr Harkurt dugu la, an karabara ka lajɛn dɔ kuncɛ ni delili ye. Jamana ka sɔrɔdasiw tun donna Biafra mara la ani u yɔrɔ tun man jan an na.

O lajɛnw nafa tun ka bon kosɔbɛ. U tun be balima kanulenw hakili sigi ko Jehova b’a janto u la ni kanuya ye. O lajɛnw tun b’u jija u kaan bɛnnin ka to ani u kana u seen don duniɲa ka koow la. U tora kantigiya la fɔɔ ka taga o kɛlɛ ban. Siyaw tun be ɲɔgɔn kɔniya. Nka, balimaw y’a yira k’u ka kanuya barika ka bon ka tɛmɛ o kan. U kaan bɛnnin tora. A kɛra nɛɛmaba ye an fɛ ka se k’u dɛmɛ o wagati gwɛlɛw na!

Saan 1969, lajɛnba dɔ kɛra Yanki Stadi la, Niyɔriki. A kɛra jamana caaman kama ani a kuun tun ko: “Hɛɛrɛ, dugukolo kan.” Balimacɛ Milton G. Henschel lo tun y’o lajɛnba peresidan ye ani ne tun y’a dɛmɛbaga ye. N’ ye fɔrɔmasɔn sɔrɔ a fɛ. O kɛra wagati bɛnnin na sabu saan 1970, an y’o lajɛnba ɲɔgɔn kɛ Legɔsi, Nizeriya. A kuun tun ko: “Ala diyanyemɔgɔw.” Jehova sababu lo la a sera ka kɛ sabu kɛlɛ tun banna a ma mɛɛn. A kɛra kaan 17 la ani mɔgɔ 121 128 lo nana. O ɲɔgɔn tun ma deli ka kɛ. Balimacɛ Knorr ni balimacɛ Henschel ani balima wɛrɛw bɔra Etazini ni Angletɛri awiyɔn na ka na. Mɔgɔ 3 775 lo batizera. O ɲɔgɔn tun ma deli ka kɛ kabi Pantekɔte loon na! N’ ye baaraba min kɛ o lajɛnba labɛnko la, n’ ma la a la ni n’ y’o ɲɔgɔn kɛ ka ye. Weleweledalaw hakɛ cayara yɛrɛ le!

N’ ye saan 30 ni kɔ minw kɛ Nizeriya, n’ kɛra kɔrɔsibaga tagamakɛla ye tuma kelen kelen ani zone kɔrɔsibaga ye, Afiriki tileben fan fɛ. N’ ye n’ mako don misɔndenw kelen kelen na ani k’u jija minkɛ, o diyara u ye kosɔbɛ! A diyara n’ ye fana k’u hakili sigi ko Jehova b’a janto u la. O baara ye n’ dɛmɛ k’a faamu ko an ka ɲi k’an mako don kosɔbɛ an balimaw na. O b’a to u ninsɔn be diya ani u be barika kura sɔrɔ. Jehova ka ɔriganisasiyɔn ka kelenya be sabati fana.

An ye gwɛlɛya minw sɔrɔ siyakɛlɛ ni banaw kosɔn, Jehova kelenpe lo sababu la  an sera k’u muɲu. A tun gwɛnin lo ko Jehova b’an dɛmɛna tuma bɛɛ. Oris ko:

“Sumaya y’an fila bɛɛ minɛ siɲɛ caaman. Loon dɔ yɛrɛ, Worth kirinna ani an tagara n’a ye dɔgɔtɔrɔso dɔ la Legɔsi. U y’a fɔ n’ ye ko n’a sɔrɔ a bena sa. N’ be Ala tando sabu a kisira! A kununin kɔ, dɔgɔtɔrɔcɛ min tun b’a kɔrɔsira, a kumana ale fɛ Ala ka Masaya koo la. O cɛɛ tɔgɔ ko Nwambiwe. Kɔfɛ, ne ni Worth tagara a ka soo walisa k’a dɛmɛ ka Bibulu faamu. A kɛra Jehova sagokɛla dɔ ye. O kɔ, a kɛra diinan mɔgɔkɔrɔ ye Aba dugu la. Ne fana sera ka mɔgɔ caaman dɛmɛ u kɛra Jehova sagokɛlaw ye, hali silamɛ ŋanaw yɛrɛ. Nka min yɛrɛ y’an ninsɔn diya kosɔbɛ, o ye ko an sera ka Nizeriyakaw, u ka kokɛcogow, u delinankow ani u ka kaan lɔn ka ɲɛ ani k’a to u koo diyara an ye.”

An y’a faamu fana ko n’an b’a fɛ ka ninsɔndiya sɔrɔ an ka misɔndenya baara la, an ka ɲi k’an balimaw kanu hali n’u ka kokɛcogow be dan na n’an taw ye pewu.

An tora Nizeriya ka Betɛli la fɔɔ saan 1987. O kɔ, u y’an ci ka taga kɛ misɔndenw ye Sɛn Lusiya guun kan Karayibu mara la. O guun cɛ ka ɲi ani waajuli baara tun ka di yen. Nka, an ye gwɛlɛya dɔw sɔrɔ yen. Afiriki, cɛɛw be muso caaman furu. Nka, Sɛn Lusiya, cɛɛ ni muso be to ɲɔgɔn fɛ k’a sɔrɔ u m’u ka furu siri sariya sira fɛ. Ala ka Kuma barika la, an ka Bibulu kalanden caaman ye yɛlɛmaniw kɛ.

Kɔrɔya kosɔn, an barika tun be dɔgɔyara. O kama saan 2005, Koow Ɲɛnabɔla Jɛnkulu y’a yira k’u b’an kanu u kɛtɔ k’an weele ka na an ka sigiyɔrɔsoba la Buruklyn, Niyɔriki. N’ bele be Jehova fo loon o loon sabu a y’a to Oris kɛra n’ muso ye. A sara saan 2015. O ye n’ dusu kasi cogo min na, a tɛ se ka fɔ. Oris ɲɔgɔn tun tɛ yen. Muso ɲuman tun lo sabu jogo ɲumanw tun b’a la. An ye saan 68 minw kɛ ɲɔgɔn fɛ, a koo tun ka di n’ ye kosɔbɛ. An y’a faamu ko n’an b’a fɛ ka ninsɔndiya sɔrɔ furu ani kafo kɔnɔ, fɔɔ an k’an ɲɛminɛbagaw bonya, ka yafa ɲɔgɔn ma, k’an majigi tuma bɛɛ ani ka kɛ ni hakili senu deen ye.

N’an fari tun fagara wala n’an dusu tun kasinin lo, an tun be Jehova deli a k’an dɛmɛ an ka to k’a sago kɛ walisa an ka jijaliw kana kɛ fuu ye. An tora ka yɛlɛmaniw kɛ minkɛ, koow tora ka fisaya ani siga t’a la, u bena fisaya kosɔbɛ!—Ezayi 60:17; 2 Kor. 13:11.

Jehova ye n’ wolobagaw ni mɔgɔ wɛrɛw duga u ka baara kosɔn Trinite ni Tobago. Ka kɛɲɛ ni rapɔɔriw ye kɔsa la, balima 9 892 lo be yen. N’ tun be kafo min kɔnɔ Aruba, balima caaman y’u jija k’o sabati. Sisan, kafo yiriwanin 14 lo b’o guun kan. Nizeriya, weleweledalaw cayara ka kɛ jamakuluba ye. U hakɛ sera mɔgɔ 381 398 ma. Waajulikɛla 783 lo be Sɛn Lusiya guun kan.

Sisan, n’ be ni saan 90 ni kɔ ye. Minw be Jehova ka soo kɔnɔ, Zaburuw 92:15 b’a fɔ olu koo la ko: “Hali n’u kɔrɔla, u be den, jii b’u la kosɔbɛ, u nugunin lo.” N’ ninsɔn ka di kosɔbɛ sabu n’ ye n’ ka ɲɛnamaya bɛɛ kɛ Jehova ka baara la. N’ ye cɛɛn nafaman min sɔrɔ n’ wolobagaw fɛ, o ye n’ jija ka baara kɛ Jehova ye bɛrɛbɛrɛ. Jehova ka kanuya kantigiman kosɔn, a y’a kɛ n’ ye ninsɔndiyaba sɔrɔ a “ka luu kɔnɔ.”—Zab. 92:14.