1. Denbaya hɛɛrɛman gundo ye mun ye?

JEHOVA ALA b’a fɛ hɛɛrɛ ka sɔrɔ i ka denbaya kɔnɔ. A ka Kuma kɔnɔ, o min ye Bibulu ye, a be ladiliw di denbaya mɔgɔw ma k’a yira bɛɛ kelen-kelen ka kan ka min kɛ. Ni denbaya mɔgɔw b’u ka kunkanbaaraw dafa ka kɛɲɛ ni Ala ka ladiliw ye, o be kɛ hɛɛrɛko ye bɛɛ fɛ. Yezu y’a fɔ ko: “Mɔgɔ min be Ala ka kuma lamɛn, k’a bato, o le dagamunin lo.”—Luka 11:28.

2. An ka kan ka mun lo lɔn walisa an ka denbaya ka hɛɛrɛ sɔrɔ?

² Yezu ye Jehova weele ko “An Faa.” (Matiyo 6:9). Walisa an ka denbaya ka hɛɛrɛ sɔrɔ fɔɔ an ka sɔn a ma ko ale lo ye denbaya jusigibaga ye. An sankolola Faa sababu lo y’a to denbayaw bɛɛ be dugukolo kan. Tiɲɛn na, ale lo be hɛɛrɛ sɔrɔcogo lɔn denbaya kɔnɔ (Efɛzikaw 3:14, 15, ABM ). O la do, Bibulu be mun lo fɔ denbaya mɔgɔ kelen-kelen ka kunkanbaara koo la?

3. Bibulu be adamadenw ka denbaya daminɛ lakali cogo di? Ani, an b’a lɔn cogo di k’o ye tiɲɛn ye?

³ Jehova lo ye cɛɛ fɔlɔ ni muso fɔlɔ, Adama ni Awa dan,  ani ale lo y’u furu siri. A y’u bila alijɛnɛ cɛɲumanba dɔ la dugukolo kan Edɛn nankɔ kɔnɔ, ani a y’a fɔ u ye ko u ka deenw wolo. Jehova y’a fɔ ko: “Aw ka deenw wolo ka caya ka dugukolo fa.” (Zɛnɛzi 1:26-28; 2:18, 21-24). Nsiirin koo tɛ sabu Yezu y’a yira ko Zɛnɛzi kitabu be min fɔ denbaya ka ɲɛnamaya koo la, o ye tiɲɛn ye (Matiyo 19:4, 5). Gwɛlɛya caaman b’an kan bi ani ɲɛnamaya tɛ komi Ala tun b’a fɛ cogo min na. Nka, an k’a filɛ fɛɛn min kama hɛɛrɛ be se ka sɔrɔ denbaya kɔnɔ.

4. (a) An kelen-kelen bɛɛ be se ka kɛ hɛɛrɛ sababu ye denbaya kɔnɔ cogo di? (b) Ka Yezu ka ɲɛnamaya kɛcogo ladegi, mun na o nafa ka bon denbaya ka hɛɛrɛ koo la?

⁴ Denbaya mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ be se ka dɔ kɛ denbaya ka hɛɛrɛ sɔrɔ koo la u kɛtɔ ka Ala ka kanuya kɛcogo ladegi (Efɛzikaw 5:1, 2). Nka, komi an tɛ se ka Ala ye, an be se k’a ladegi cogo di? An be se ka Jehova ka koow kɛcogo lɔn sabu a y’a Dencɛ fɔlɔ bangelen Yezu Krista ci ka bɔ sankolo la ka na dugukolo kan (Zan 1:14, 18). K’o Dencɛ to dugukolo kan, a y’a sankolola Faa ladegi cogo dafanen na. N’i tun ye Yezu ye ani k’a lamɛn, a tun be komi i be ni Jehova yɛrɛ lo ye ani i b’a lamɛnna (Zan 14:9). O kama, n’an be Yezu ka kanuya kɛcogo ladegi ani ka tugu o kɔ, an kelen-kelen bɛɛ be se ka kɛ hɛɛrɛ sababu ye denbaya kɔnɔ.

5, 6. (a) Yezu tun b’a ka kalandenw jama minɛ cogo min na, mun na o ye ɲɛyirali ye furucɛw fɛ? (b) Mun lo ka kan ka kɛ walisa ka jurumu yafa sɔrɔ?

⁵ Bibulu b’a fɔ ko cɛɛw ka kan k’u musow minɛ i ko Yezu y’a ka kalandenw minɛ cogo min na. Bibulu ka cikan nin filɛ: “Cɛɛw, aw k’aw ka musow kanu, i n’a fɔ Krista ye a ka jama kanu cogo min na, fɔɔ k’a nii di a kosɔn . . . O cogo kelen na, cɛɛw ka kan k’u ka musow kanu i n’a fɔ u yɛrɛ farisogo. Cɛɛ min b’a ka muso kanu, o tigi b’a yɛrɛ le kanu, bari mɔgɔ si t’a yɛrɛ kɔniya fewu, nga a b’a yɛrɛ balo ani k’a  yɛrɛ mara ka ɲa, i n’a fɔ Krista b’a ka jama kɛ cogo min na.”—Efɛzikaw 5:23, 25-29.

⁶ Yezu ye a ka kalandenw jama kanu cogo min na, o ye ɲɛyirali dafanen ye furucɛw fɛ. Yezu “y’u kanu fɔɔ ka taga se a daan na” ani k’a niin di u kosɔn hali k’a sɔrɔ u yɛrɛ tun dafanen tɛ (Zan 13:1; 15:13). O cogo kelen na, a ɲinina furucɛw fɛ ko: “Aw ka to ka aw musow kanu ani aw kana dimi u kɔrɔ.” (Kɔlɔsikaw 3:19, NW ). Mun lo bena furucɛ dɛmɛ k’o ladili sira tagama sanko n’a muso tɛ koow kɛ ni hakilitigiya ye tuma dɔw la? A ka kan k’a to a hakili la ko ale yɛrɛ be fili ani a ka kan ka min kɛ walisa Ala ka yafa a ma. A ka kan ka mun lo kɛ do? Mɔgɔ minw b’a hakɛ ta, a ka kan ka yafa u ma, hali a muso yɛrɛ. Ayiwa, a muso fana ka kan k’o lo kɛ (Matiyo 6:12, 14, 15). Yala i b’a faamu fɛɛn min kama a be fɔ ko furu min be ɲɛ, o ye furu ye min kɔnɔ cɛɛ ni muso be sɔn ka yafa ɲɔgɔn ma wa?

7. Yezu tun b’a janto mun lo la, ani o be ɲɛyirali juman di furucɛw ma?

⁷ Furucɛw ka kan k’a kɔrɔsi fana ko Yezu tun b’a janto a ka kalandenw na tuma bɛɛ. A tun b’a janto u seko daan na ani u ka makoyaw la farikolo ta fan fɛ. Ɲɛyirali fɛ, tuma min na u tun sɛgɛnen lo, a y’a fɔ u ye ko: “Aw ye na an ka taga danna yɔrɔ dɔ la janko aw ka lafiɲɛ dɔɔni.” (Mariki 6:30-32). Furumusow fana ka kan ni min ye, o ye ko u cɛɛw k’u janto u la kosɔbɛ. Bibulu b’u kofɔ i ko “minɛn min barika ka dɔgɔ.” Ani, a ɲinina u cɛɛw fɛ u ka u “bonya.” Mun na do? Katuguni cɛɛ wo, a muso wo, u fila bɛɛ ye “ɲɛnamaya nilifɛn ciyɛntaɲɔgɔnw ye ka bɔ Ala fɛ.” (1 Piyɛri 3:7, ABM ). Furucɛw ka kan k’u hakili to a la ko fɛɛn min b’a to mɔgɔ koo be gwɛlɛya Ala ma, o ye a ka kantigiya lo ye, cɛya wala musoya koo tɛ.—Zaburuw 101:6.

8. (a) Mun na a be se ka fɔ ko furucɛ “min b’a ka muso kanu, o tigi b’a yɛrɛ le kanu”? (b) Ka kɛ “farisogo kelen” ye o kɔrɔ ye mun ye furucɛ n’a muso fɛ?

⁸ Bibulu b’a fɔ ko furucɛ “min b’a ka muso kanu, o tigi  b’a yɛrɛ le kanu.” Tiɲɛn na, i ko Yezu y’a ɲɛfɔ cogo min na, cɛɛ n’a muso “tɛ mɔgɔ fila ye tugu, fɔɔ farisogo kelen.” (Matiyo 19:6, NW ). O kama, u ka kan ka cɛnimusoko kɛ u ni ɲɔgɔn cɛ dɔrɔn (Talenw 5:15-21; Eburuw 13:4). U be se k’o kɛ n’u be ɲɔgɔn mako wasa sanni k’u yɛrɛ nafa dɔrɔn ɲini (1 Korɛntikaw 7:3-5). A ka ɲi an k’an hakili jigi ladili nin na: “Mɔgɔ si t’a yɛrɛ kɔniya fewu, nga a b’a yɛrɛ balo ani k’a yɛrɛ mara ka ɲa.” Furucɛw ka kan k’u musow kanu i ko u yɛrɛw, ani k’u hakili to a la ko u bena u ka koɲɛw ɲɛfɔ u kuntigi Yezu Krista ɲɛɛ kɔrɔ.—Efɛzikaw 5:29; 1 Korɛntikaw 11:3.

9. Filipikaw 1:8 be Yezu ka jogo juman kofɔ, ani mun na furucɛw ka kan ka kɛ n’o jogo ye u musow fan fɛ?

⁹ Ciden Pol y’a fɔ ko Krista Yezu tun be mɔgɔw kanu kosɔbɛ (Filipikaw 1:8). O tun be mɔgɔw dusu saalo. O ye musow dusu sɔrɔ, u minw nana kɛ a ka kalandenw ye (Zan 20:1, 11-13, 16). Musow makoyaba b’a la u cɛɛw k’u kanu kosɔbɛ.

10. Yezu be ɲɛyirali juman di furumusow ma?

¹⁰ Denbaya ye jɛnkulu ye min tɛ se ka baara kɛ ka ɲɛ ni kuntigi t’a la. Hali Yezu be ni Kuntigi ye a ka kan ka kolo min ye. “Krista kuntigi ye Ala ye” i ko “muso fana kuntigi y’a cɛɛ ye.” (1 Korɛntikaw 11:3). Yezu be kolo Ala ka kuntigiya ye. O ye ɲɛyirali ɲuman ye an bɛɛ fɛ katuguni an bɛɛ be ni kuntigi dɔ ye an ka kan ka kolo min ye.

11. Muso ka kan k’a cɛɛ minɛ cogo di, ani o be se ka mun lo kɛ a cɛɛ la?

¹¹ Komi cɛɛw ye dafabaliw ye, u be fili. O lo y’a to tuma caaman na u kɔni tɛ se ka kɛ denbaya kuntigi lakikaw ye. O la do, furumuso ka kan ka mun lo kɛ? A man kan k’a cɛɛ dɔgɔya wala k’a ɲini ka kuntigiya kɛ a nɔɔ na. A ka ɲi furumuso k’a hakili to a la ko dusu suma ni sabari  kɔrɔtalen lo Ala ɲɛɛ kɔrɔ (1 Piyɛri 3:4). Ni o jogo ɲɔgɔnw be muso la, a tɛna gwɛlɛya a ma ka kolo a cɛɛ ye i ko Ala b’a fɛ cogo min na, hali gwɛlɛya wagatiw la. Ka fara o kan, Bibulu b’a fɔ ko: “Musow fana k’u ka cɛɛw boɲa.” (Efɛzikaw 5:33). Nka, n’a cɛɛ tɛ Krista jati i ko a kuntigi do? Bibulu be furumusow ladi ko: “Musow, a’ ye kolo aw cɛw ye, walisa ni u dɔw ma Ala ka kuma kan minɛ, olu ka sɔn ka dannaya kɛ aw taama cogo kosɔn ni kuma tɛ, k’a masɔrɔ aw taama cogo senuma ni bonyali ye, u bɛ o filɛ.”—1 Piyɛri 3:1, 2, ABM.

12. Ni muso b’a ka miiriyaw fɔ ni bonya ye, mun na o tɛ koo jugu ye?

¹² A cɛɛ ka kɛ dannamɔgɔ wala dannabali ye, muso t’a dɔgɔya n’a be miiriya dɔ fɔ wagati bɛnnen na ni dusu suma ye hali n’o be dan na n’a cɛɛ ta ye. Joo be se ka kɛ a fɛ ani n’a cɛɛ y’a lamɛn, denbaya mɔgɔw bɛɛ be se ka nafa sɔrɔ o la. Gwɛlɛya dɔ tun be Ibrayima ni Sara ka gwa kɔnɔ. Sara ye fɛɛrɛ ɲuman dɔ kofɔ a cɛɛ ye, nka a ma sɔn a la. Ala y’a fɔ Ibrayima ye ko: “I ka sɔn o ma.” (Zɛnɛzi 21:9-12). Tiɲɛn lo, ni furucɛ labanna ka koo dɔ latigɛ min tɛ Ala ka sariya kɛlɛ, a muso b’a yira ko a be kolo a kɛtɔ k’a dɛmɛ o la.—Kɛwaliw 5:29; Efɛzikaw 5:24.

13. (a) Titi 2:4, 5 be furumusow jija u ka mun lo kɛ? (b) Bibulu be mun lo fɔ farali ni furusa koo la?

¹³ Muso be se k’a ka denbaya mako ɲɛ cogo caaman na n’a b’a ka kunkanbaara dafa. Ɲɛyirali fɛ, Bibulu b’a yira ko furumusow ka kan “k’u cɛɛ n’u deenw kanu. U ka kɛ musosɔbɛw ye minw ɲamalɔnin lo, minw jijanin be u ka sokɔnɔbaaraw la, ani minw sɔɔn ka ɲi, ani u b’u yɛrɛ majigi u cɛɛw ye.” (Titi 2:4, 5). Muso denbatigi min b’o kɛ, a ka gwamɔgɔw bena to k’a kanu ani k’a bonya (Talenw 31:10, 28). Nka, komi furu ye mɔgɔ dafabali fila ka jɛn ye, gwɛlɛyaba dɔw be se k’a to u ka fara ɲɔgɔn na wala u k’u ka furu sa. Koo dɔw la, Bibulu be sɔn cɛɛ n’a muso ka fara ɲɔgɔn na. Nka, o man kan ka jati manamanako ye sabu  Bibulu b’a fɔ ko: “Muso kana bɔ a cɛɛ fɛ. . . . Cɛɛ fana kan’a muso bila.” (1 Korɛntikaw 7:10, 11). Bibulu ka fɔta la, furusa daganen tɛ fɔɔ ni furuɲɔgɔnma kelen ye kakalaya kɛ.—Matiyo 19:9.

14. Yezu ye denmisɛnw minɛ cogo di, ani u mako be mun lo la u bangebagaw fɛ?

¹⁴ Yezu ye ɲɛyirali dafanen to bangebagaw ye denmisɛnw minɛcogo koo la. Tuma min na mɔgɔ dɔw y’a ɲini ka denmisɛnw bali u ka gwɛrɛ Yezu la, a y’a fɔ ko: “Aw k’a to denmisɛnw ka na ne fɛ, aw kana u bali.” Bibulu b’a fɔ ko, o kɔ, “Yezu ye denmisɛn nunu ta kelen kelen k’a bolo la u kan ka duba kɛ u ye.” (Mariki 10:13-16). Komi Yezu ye wagati to denmisɛnw ye, yala e fana man kan ka wagati to i dencɛw n’i denmusow ye wa? U mako be min na o tɛ wagati fitinin ye nka u b’a fɛ i ka wagati caaman kɛ n’u ye. I ka kan ka wagati ta k’u kalan sabu Jehova b’o lo ɲini bangebagaw fɛ.—Deteronɔmu 6:4-9.

15. Bangebagaw be se ka mun lo kɛ walisa k’u deenw tanga?

¹⁵ Komi duniɲa be juguyara ka taga, deenw mako b’a la  u bangebagaw k’u tanga mɔgɔw ma minw b’a ɲini ka koo jugu kɛ u la, i n’a fɔ minw be denmisɛnw dɛndɛ kakalaya kama. A filɛ Yezu ye a ka kalandenw tanga cogo min na, a ye u minw weele ni kanuya ye ko: “Ne ka denmisɛnw.” Tuma min na Yezu minɛna ani a tun bena faga dɔɔni o kɔ, a ye fɛɛrɛw kɛ walisa u ka kisi (Zan 13:33; 18:7-9, ABM ). Ni deenw b’i fɛ, i k’u kɔrɔsi Sutana ka fɛɛrɛw ma walisa a kana koo jugu kɛ u la. I ka kan k’u lasɔmi. * (1 Piyɛri 5:8). U be farati la Alako, tagamacogo ani farikolo ta fan fɛ bi ka tɛmɛ wagati bɛɛ kan.

16. Yezu tun be a ka kalandenw ka dafabaliya koow ɲɛnabɔ cogo min na, o be kalan juman di bangebagaw ma?

 ¹⁶ Suu fɛ ka kɔn Yezu ka saya ɲɛ, a ka kalandenw ye ɲɔgɔn sɔsɔ k’a ɲini k’a lɔn mɔgɔ min ye ɲɛmɔgɔ ye u cɛma. Sanni Yezu ka dimi u kɔrɔ, a tora k’u lasun u ka miiri. A y’o kɛ ni kanuya ye kumaw ni kɛwalew fɛ (Luka 22:24-27; Zan 13:3-8). N’i deenw b’i fɛ, yala i y’a faamu cogo min na i be se ka tugu Yezu ka ɲɛyirali kɔ k’u kolo wa? Tiɲɛn lo, u mako be kololi la, nka o ka kan ka kɛ “k’a dama kɛɲɛ.” O man kan ka kɛ ni dusu ye abada. I man kan ka kuma i kunfɛ ka ‘digi u la i ko murujan.’ (Zeremi 30:11, NW ; Talenw 12:18). I ka kan k’i deen kolo cogo dɔ la min b’a to a bena a faamu kɔfɛ ko a tun bɛnnen lo.—Efɛzikaw 6:4; Eburuw 12:9-11.

17. Yezu kɛra ɲɛyirali dafanen ye denmisɛnw fɛ koo jumanw na?

¹⁷ Denmisɛnw be se ka kalan sɔrɔ Yezu fɛ wa? Ɔnhɔn kɛ! Yezu ka ɲɛyirali fɛ, a y’a yira denmisɛnw ka kan ka kolo u bangebagaw ye cogo min na. A y’a fɔ ko: “N Faa ye min fɔ n ye, ne b’o le fɔ.” A y’a fara a kan ko “min ka d’a ye, ne be o le kɛ tuma bɛɛ.” (Zan 8:28, 29). Yezu tun b’a sankolola Faa kaan minɛ, ani Bibulu b’a fɔ ko denmisɛnw k’u bangebagaw kaan minɛ (Efɛzikaw 6:1-3). Hali ni Yezu tun ye deen dafanen ye, a tun b’a bamuso Mariyama ni a lamɔfa Yusufu kaan minɛ, u minw tun dafanen tɛ. Siga t’a la, o kɛra hɛɛrɛ sababu ye Yezu ka denbaya mɔgɔw bɛɛ fɛ!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18. Mun na Yezu tun b’a sankolola Faa kaan minɛ tuma bɛɛ, ani deenw kɛtɔ k’u bangebagaw kaan minɛ u be jɔn lo dusu diya?

¹⁸ Yala denmisɛnw be se ka fɛɛrɛw sɔrɔ walisa ka Yezu ladegi bɛrɛbɛrɛ ani k’u bangebagaw dusu diya wa? Tiɲɛn na, tuma dɔw la a be se ka gwɛlɛya u ma k’u bangebagaw kaan minɛ, nka Ala b’a fɛ u k’o lo kɛ (Talenw 1:8; 6:20). Yezu y’a sankolola Faa kaan minɛ tuma bɛɛ, hali koo gwɛlɛw na. Loon dɔ, k’a to Ala tun b’a fɛ a ka koo gwɛlɛ dɔ kɛ, a y’a fɔ  ko: “Ne Faa, n’i b’a fɛ, i ka ne kisi tɔɔrɔ [waajibiko] nin ma.” Nka, Ala tun be min ɲini Yezu fɛ a y’o kɛ sabu a tun b’a faamu ko min ka fisa, a Faa b’o lɔn (Luka 22:42). Ni deenw b’u yɛrɛ degi ka kaan minɛli kɛ, u bena u bangebagaw n’u sankolola Faa dusu diya kosɔbɛ. *—Talenw 23:22-25.

19. (a) Sutana be denmisɛnw kɔrɔbɔ cogo di? (b) Deenw ka sɔnkolonya be se ka nɔɔ juman to u bangebagaw kan?

¹⁹ Sutana ye Yezu kɔrɔbɔ, ani an be se ka la a la ko a fana bena denmisɛnw lasun u ka koo jugu kɛ (Matiyo 4:1-10). Sutana be tɛmɛ an gɛrɛfɛ mɔgɔw fɛ k’an degun, o min muɲu ka gwɛlɛ. O kama, a kɔrɔtalen lo kosɔbɛ denmisɛnw kana tagama ni kojugukɛlaw ye (1 Korɛntikaw 15:33). Yakuba denmuso Dina tun be tagama ni mɔgɔw ye minw tɛ Jehova bato, o nana ni kunko caaman ye (Zɛnɛzi 34:1, 2). I ka miiri k’a filɛ denbaya mɔgɔw bena tɔɔrɔ min sɔrɔ ni u la dɔ ye kakalayako kɛ!—Talenw 17:21, 25.

20. Bɛɛ kelen-kelen ka kan ka mun lo kɛ walisa hɛɛrɛ ka kɛ denbaya kɔnɔ?

²⁰ Denbaya mɔgɔw bena u ka gwɛlɛyaw ɲɛnabɔ cogo  nɔgɔman na n’u be Bibulu ka ladili sira tagama. Tiɲɛn na, o ladili sira tagamani lo ye denbaya hɛɛrɛman gundo ye. O kama, furucɛw, a’ ye aw musow kanu ani k’u minɛ i ko Yezu y’a ka kafo minɛ cogo min na. Musow, a’ ye sɔn aw cɛɛw ka kuntigiya ma ani ka tugu muso setigi ka ɲɛyirali kɔ min lakalila Talenw 31:10-31 kɔnɔ. Bangebagaw, a’ ye aw deenw kolo (Talenw 22:6). Faaw, a’ ye aw “yɛrɛ ka soo mara” ka ɲɛ (1 Timote 3:4, 5; 5:8). Denmisɛnw, a’ ye aw bangebagaw kaan minɛ (Kɔlɔsikaw 3:20). Denbaya mɔgɔ si dafanen tɛ, bɛɛ be fili. O kama, a’ ye aw yɛrɛ majigi ani ka yafa ɲɔgɔn ma.

21. Jigiya cɛɲumanba juman lo b’an kɔnɔna, ani cogo di an be se ka hɛɛrɛ sɔrɔ an ka denbaya kɔnɔ kabini sisan?

²¹ Tiɲɛn na, cikan ni ladili nafaman caaman be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ ka ɲɛsin denbaya ka ɲɛnamaya kɛcogo ma. Bibulu fana be an kalan Ala ka duniɲa kura koo la ani alijɛnɛ koo la dugukolo kan. Jehova batobagaw lo bena sigi yen hɛɛrɛ la ( Yirali 21:3, 4). Jigiya cɛɲumanba lo dɛ! Hali sisan yɛrɛ, an be se ka hɛɛrɛ sɔrɔ an ka denbaya kɔnɔ n’an be Ala ka ladiliw sira tagama, o minw be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ.