Privacy Settings

To provide you with the best possible experience, we use cookies and similar technologies. Some cookies are necessary to make our website work and cannot be refused. You can accept or decline the use of additional cookies, which we use only to improve your experience. None of this data will ever be sold or used for marketing. To learn more, read the Global Policy on Use of Cookies and Similar Technologies. You can customize your settings at any time by going to Privacy Settings.

'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ ˗KƆŊ DO Ö GA ˈˈSƆƆDO

˗Bhö ˈˈwɩ ˗Zlan ˗dhɔkë ˗sü ˗bha

˗Bhö ˈˈwɩ ˗Zlan ˗dhɔkë ˗sü ˗bha

1, 2. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ ˈkpɔ ü ˗de ˗gɔ, ˈyö ˗mën ˈö ˗kë ˈö˗ ˈkpɔ ˗sü ˈdhö ˗së?

Ü ˗BHA Biblö draansü ˈgü, ü˗ ˈgüman ꞊dhɛ mɛn ꞊vadhɛ ˈwo˗ pö wo ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ wo ˗Zlan ˗dhɔkë, ˗an ˗kɔ ˗yö ꞊kun pë ˗nu ˈwo ˗Zlan ˗dhɛ ˈyaa˗ ˗a pö ˗sü ɛɛnˈˈ ˗a kë ˗sü ˗bha. (2 Kodhɛngtö 6:17) ˈPë ˗kë ˈö Zoova ˗ya pö ˈkwa ˈgo ꞊sua ˗zlanwo ɛɛnˈˈ “Babidhɔnö ˈKpii˗” ˈgü ˈyö bhë. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 18: 2, 4) Ü ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ? ˈMɛn ˈö ˈdhö ˗a dua ˗mü kö ˗yö ö ˗kɔ ˈˈyɛ pë ˈö ˗dho ˗a kë ˈwɔn bhë˗ ˈgü ˗a ˗bha, kö ˗yö ö ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ: ‘A˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈa ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a ˈka ˗ee, ɛɛnˈˈ a˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈa ˗klu ˗kɔ ˈa˗ ˗dhɔkë ˗a ˈka ˗be ˗a ˗bha ˗ee?’

2 ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha ˈgo ꞊sua ˗zlanwo ˈgü ˈsaadhö ɛɛnˈˈ ˈö ˈbha˗ pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈmaan ˈka ˈˈpiʋ̈ ˈzüdho, kö ˈbha˗ kë ˗së. ˈˈKɛɛ ˈkwa ˗dhɛga ˗a ˈgü ˗së ˈka, ꞊sua ˗zlanwo ˈgümɛn ˗nu ˗bha wɔkɔ ɛɛnˈˈ ˗an këwɔn ˈbhaa ˗nu ˗dhɔ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ü ˗bha. ˗An ˗bha wɔkɔ ɛɛnˈˈ ˗an këwɔn ˗nu ˈwo bhë, ˗kwaa ˈbhaa ˗wɔn blɛɛˈˈ kö ˈpë ˗kë ˈö ˗së kö ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ˗an yö˗ ˗bha ˈkwa ˗an yö˗ ˗bha ˈpö bhë ˈkwa˗ dɔ.

PË ˈˈBIN WAA ˈWƆN ˗BLƐƐ KWA ˈˈBHEMAN ˗NU ˗DHƐ ˗SÜ

3. (a) ˈMën ˗kë ˈö ˗kwaa pë ˈˈbin ˗nu ˗zü ˗sü ˈö ˗Zlan ˗dhɔkësü ˈgü ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kë mɛn ˈbhaa ˗nu ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗?(b) ˈMën Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban ˗bɔ pë ˈˈbin ˗ta sü kö ˈkwa ˗Zlan ˗dhɔkë ˗a ˗bha?

3 ˗Kwɛ ꞊va ꞊dede ˈˈpiʋ̈, mɛn ˈbha ˗nu ˗wo bɔ pë ˈˈbin ɛɛnˈˈ ˗Zlan ˗dhɔkëdhɛ ˗nu ˈwo˗ ˗pëkë wo ˗gɔ ˈkɔɔ ˗an ˗ta ˈyö ˈwo ˗Zlan ˗dhɔkë. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈü˗ kë ˈˈdhʋ̈, kö ˗Zlan ˗dhɔkë ˗sü kö pë ˗nu ˈwo bhë ˈwaa ü ˗gɔ bhë, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ü ˈgü suu ˈbha ˈka ɛɛnˈˈ ˈö ˗kë ü ˗dhɛ ˈyaa ˗ʒiaanwo. ˈˈKɛɛ ˗yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˗ya ö ˗dhɔkë ˗kɔ ˗zɔn kwa ˗dhɛ. Biblö ˗ya ˗pö ˈˈpuu ˈka kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa bɔ pë ˈˈbin ˗nu ˗ta kö ˈkwa ö ˗dhɔkë.—Exode 20:4, 5 ˗wo pö; Psaume 115:4-8; Isaïe 42:8; 1 Zan 5:21.

4. (a) ˈMën ˗kë ˈö kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ˈˈsaa˗ ˗bho kwa ˈˈbheman ˗nu ˈö ꞊wa ga ˗an ˈˈdhiʋ̈ ɛɛnˈˈ kö ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ? (b) ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˗ya pö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dhɛ ˈwa ˗dho ˈwɔn blɛɛˈˈ mɛn ˗nu ˈö ꞊wa ga ˗an ˗dhɛ?

4 Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wo wo ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗sü, ˈö ˈwo wo ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈwo kë wo ˈˈbheman ˗nu ˈö ꞊wa ga ˗an ˗dhɛ ˗së. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒiaanwo ˈwo ˈˈsaa˗ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ ɛɛnˈˈ ˈwo ˈˈyi yö ˈˈshia˗ ˗an ˈtɔ ˈgü. ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ man ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ꞊wa ga ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo kwa ˗takun ɛɛnˈˈ ˗wo pë yaa kë kwa ˈka. ˈWaa ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˈbha ˈgü. ˗A ˈˈslö mɛɛnˈˈ ˗sü kö ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ bhë yö ˈyaa˗ ꞊dedewo, ˈyö ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˗wo ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˈwo go mɛn ˗nu ˈö ꞊wa ga ˗an ˈˈdhii ˗a ˈdhö bhë, gagade ˈka ˗wo ˗go ˗zuu yaa ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˈPë ˗kë ˈö Zoova ˗ya pö Izraɛdhö ˗mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈwa ˗dho ˈwɔn blɛɛˈˈ ˈmɛn ꞊wa ga ˗an ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ˗an ˗kɔ ˈyaa ˗dho kë dü suu ˈˈwɛɛ ˈbha ˈgü, ˈyö bhë.—Deutéronome 18:10-12; ˗bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 26 waa 31 ˗bha.

5. ˈMën ˗dho ü ˗takun kö ˈü ˈˈkan ˗bɔ pë ˈˈbin ˗ta ˗sü kö ˈü ˗Zlan ˗dhɔkë ˗a ˗bha, ɛɛnˈˈ kö ˈü ˈˈkan ˈˈsaa˗ ˗bho ü ˈˈbheman ˗nu ˈö ꞊wa ga ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗sü waa ˈwɔn ˗blɛɛ ˗an ˗dhɛ ˗sü ˗bha?

5 ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö ü ˗takun kö ˈü ˈˈkan pë ˈˈbin ˗nu ˗bha ü ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkësü ˈgü ɛɛnˈˈ kö ˈü ˈˈkan ˈˈsaa˗ ˗bho ü ˈˈbheman ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü waa ˈwɔn ˗blɛɛ ˗an ˗dhɛ ˗sü ˗bha? Ü ˗bhawɔn ˗yö Biblö ˗wo pö ˗sü ˗bha, kö ˈü ü ˗zota ꞊dedewo ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö pë ˗nu bhë ˗an yö˗ ˗bha ˗a ˈgü. ˗Wa ˗dhɛ “˗ɲënŋsü”. (Deutéronome 27:15) ˗Bhö bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˗dhɛkpaɔyi ˈˈpɛpɛ ˈka kö ˗yö ü ˗takun kö ˈü ˈwɔn ˗nu yö ꞊dhɛ ˗a ˈdhö, kö ˈü˗ ˗dhɔkë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö. (Isaïe 55:9) ˗Yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˗dhö ꞊faan ˈö ü ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗a nu ü ˗dhɛ, kö ˈü ˈˈkan pë ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗gban ˗a ˗dhɔkë ˗kɔ yaa ˗bha ˗an ˗bha.

KWA DUA ˗MÜ KÖ ˈKWA NOWƐ KË ˗EE?

6. ˈMën ˗kë ˈwo Yesu bhɔ ˈwlaan˗ ˗ya Desanblö ˗dhɛkpaɔyi 25 ˗bha?

6 ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü, ˈwlaan˗ ˗nu ˈö ˗an kë ˗sü ˈdho ˗mɔn ˗sü ˈka, ˗a do ˈnën ˈtɔ˗ Nowɛ. Mɛn ꞊vadhɛ wo ˗zota ꞊dhɛ Yesu bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ ˗mü. ˈˈKɛɛ Nowɛ kë ˗sü ˗yö ˗gban ꞊sua ˗zlanwo ˗bha. ˈSëëdhɛ ˗be do ˈbha ˗ya ˗pö ꞊dhɛ paɛn ˗nu ˈwo kun Wlɔmö, ˗wo ˗kun ˈɲënŋ˗ bhɔ ˗dhɛkpaɔyi ˈwlaan˗ kë ˗ni ˈgü Desanblö 25 ˈka. ˗Yö ˗kun ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ paɛn ꞊vadhɛ kë Kletiɛn ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈkö˗ ˗dee ˈö Yesu yö ˈti bhɔ Desanblö 25 ˈka, ˈyö ˈwo˗ bhɔ ˈwlaan˗ ˗ya ˗dhɛkpaɔyi ˈö bhë ˗a ˗bha. (Dhukö 2:8-12) Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu wo ˈti Nowɛ kë toŋtoŋdhö. ˈSëëdhɛ ˗be do ˈbha ˈwo˗ ˗dhɛ Les origines sacrées de choses profondes (angl.) ˗ya ˗pö ˈdhɛ Yesu bhɔ ˈö ˗kwɛ 200 ˗ʒiö, “kö Yesu bhɔ ˗dhɛkpaɔyi ꞊dede ˈyaa mɛn gbɛ˗ ˈˈɲaan, kö ˗an ˈˈtʋ ˗ʒiaan ˈyaa˗ ˗bha.” ˈDhɛ Yesu go ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗a ˗kwɛ ꞊këŋ ꞊va ꞊dede ˗ʒiö ˈyö ˈwo ꞊kun ˗ya Yesu bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ kë ˗sü ˗bha.

7. ˈMën ˗kë ˈö Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˈwaa Nowɛ kë?

7 Mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Nowɛ kë ˗sü waa˗ wɔkɔ ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˈwlaan˗ kë ˗kɔ ˗nu waa˗ gbɔɔdhe kë ˗sü ˗nu ˈdhö bhë, ˗wo ˗go paɛn ˗nu ꞊kwɛɛ˗. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˈgü, ˈwaa kun ˈˈwɩ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha kö ˗wo Nowɛ kë Angletɛɛ ˈˈsɛ waa ꞊Mlɛnkɛn ˈˈsɛ ˈbhaa ˗nu ˈgü, ˈyö ˈtɔ˗ ˗a ˗gɛn ˗go paɛn ˗nu ꞊kwɛɛ˗. Mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˈö ˈwlaan˗ bhë˗ ˗kë, ˗wo ˈwɔn ˗bho ˗a ˈgü. ˈˈKɛɛ ꞊dɛɛ mɛn ˗nu ˗wa ˗ya ˗a kë ˗sü ˗bha mü ˈzü ˗dɛɛwo. ˈMën ˗kë ˈö Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˈwaa Nowɛ kë? ˈYö ˈtɔ˗ ˗wa ˈˈpiʋ̈ ˈwo kë ˗Zlan ˗dhɛ ˗së pë ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗dho ˗an kë ˗a ˈgü.

KWA ꞊MƆƆN˗ ˗BHA ˈKWA MƐN BHƆ ˗YI ˈWLAAN˗ ˗KË ˗EE?

8, 9. ˈMën ˗kë Kletiɛn ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü wo ˈti mɛn bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ kë?

8 ˈWlaan˗ do ˈbha ˈö˗ kë ˗sü ˈdhö ꞊mɔn ˗sü ˈka ˗dhɛ ˈˈpɛpɛ ˈgü ˈzü ˈyö ˈtɔ˗ mɛn bhɔ ˗yi ˈwlaan˗. Kletiɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo mɛn bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ kë ˗ee? Mɛn bhɔ yi ˈwlaan˗ ˈö Biblö ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ, mɛn ˗nu ˈwo˗ ˗kë ˈwaa kun Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka. (ˈWunzüdɔdhɛ 40:20; Makö 6:21) ˗Wo mɛn bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ ˗kë kö ˈwo ꞊sua ˗zlan ˗nu ˈtɔ bhɔ. ˈPë ˗kë ˈö Kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu “˗wo mɛn bhɔ ˗dhɛkpaɔyi ˈwlaan˗ ˈˈpɛpɛ sü ꞊dhɛ paɛn ˗nu ˗bha wɔkɔ ˈdhö, ˈyö bhë.”—The World Book Encyclopedia.

9 Wlɔmö ˗mɛn ˗nu waa Glɛkö ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü, ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ mɛn ˈö ˈdhö ˗yö ˗bhɔ ˗zuu ˈbha ˈˈɲaan. ˗A ˗zuu ˈö bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗kɔ kpa ˗a ˗mɛn ˗ta ˗a ˗bha ˗tosɛta ˈgü. ˈSëëdhɛ ˗be ˈwo˗ ˗dhɛ Coutumes et usages des anniversaires (angl.) ˗ya ˗pö: “Mɛn ˗nu ˈö ˈwaa kun Kletiɛn ˈka ˈˈtʋ̈ŋ bhë˗ ˈgü, ˗wo mɛn bhɔ yi ˈwlaan˗ ˗kë ˈyö ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗dho ˗a kë ˈö ˗an ˗bha ˗zlan ˗nu wo ˗kɔ kpa mɛn ˈö˗ bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ ˈdhö bhë ˗a ˗ta.”

10. ˈMën ˗kë Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˈwaa mɛn bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ kë?

10 Ü ˗bhaa ˈgü, ˈwlaan˗ ˗nu ˈwo ˗gban ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗bha ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo kë Zoova ˗dhɛ ˗së ˗ee? (Isaïe 65:11, 12) ˗Abin, ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha. ˈPë ˗kë ˈö ˈkwaa mɛn bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ waa ˈwlaan˗ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗gban ꞊sua ˗zlanwo ˗bha ˗an kë ˈyö bhë.

˗A ˗KË ˈˈDHƲ̈ ˗SÜ ꞊BHLËË ˗YÖ ˗DHÖ ꞊DEDEWO ˗EE?

11. ˈMën ˗kë ˈö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wo ˈwlaan˗ ˗nu ˗kë? ˗Mën ˈö˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗yö kë ü ˗dhɛ ꞊bhlëësü?

11 Mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Nowɛ waa mɛn bhɔ ˗yi ˈwlaan˗ kë ˗sü ˗go paɛn ˗nu ꞊kwɛɛ˗, ˈˈkɛɛ ˗wa ˗kë ˗kplawo. ˗Wa ˗pö ˈwlaan˗ ˗nu kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë, ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ꞊dede ˈö ˈkɔdhigümɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wa kë wo ˈkwëë˗ yö ˗mü. Ü˗ ˗yö ˈˈdhʋ̈ ˈpö ˗ee? ˈBha˗ pö kaa ü ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka kë ka ˈkwëëdhö kö ˈwɔn yaa ˈyaa ˗mü. Zoova ˈnën ˈkɔdhi ˗nu ˗da. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗a ˈgümɛn ˗nu ˈkwa kë kwa ˈko ˈˈpiʋ̈ ˗së ˈka. (Efɛzö 3:14, 15) ˈˈKɛɛ kwaa Zoova kwa ˗bha ˗mlɛɛn ˗sü ˗së ˗sü ˗yö ꞊bhlëësü ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗bha ˈwlaan˗ kë ˗sü kö ˈkwa kë kwa ˗bha mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗së ˗sü ˗ta. Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya pö: “˗Ka ka ˗zʋ ˈgɔn ˗së ꞊dede ˈka kö ˈwɔn ˈdhɛ ˈka˗ kë ˈö˗ ˈˈdhia˗ dho ˈma kwa Dëmɛ bha˗ ˈgü ꞊në ˈka˗ kë.”—Efɛzö 5:10.

12. ˈMën ˗kë ˈö ˈwlaan˗ ˈbha ˗nu ˗kë Zoova ˗dhɛ ˈyaa˗?

12 Mɛn ꞊vadhɛ ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ ˈwlaan˗ ˗gɛn ˈgodhɛ ˈyaa ˈwɔn ˈbhaa ˈka, ˈˈkɛɛ Zoova ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˈyaa kë ˈˈdhʋ̈. ˈWlaan˗ ˈö˗ kë ˗sü ˗gɛn ˗yö go ꞊sua ˗zlanwo ˈgü ɛɛnˈˈ ˈö mɛnbhɩɩdhe waa ˈˈsɛ ˗nu ˈtɔ bhɔ ˗a ˗dhɔ ˈyaa˗ kë. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˈtɔ˗ Eʒitö ˗mɛn ˗nu ˗kun wo ˗bha ꞊sua ˗zlan ˗nu ˗dhɔkë ˈwlaan˗ ꞊va kë ˗ni ˈgü. ˈDhɛ Izraɛdhö ˗mɛn ˗nu go Eʒitö ˈˈsɛ ˈgü, paɛn ˗nu ˗bha ˈwlaan˗ ˈö bhë, ˗a do ˗yö ˗to ˗an ˗kɔ ˈgü, ˈyö ˈwo˗ ˗dhɛ “Zoova ˗dhɔkë ˈwlaan˗.” ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö ˈwɔn ˗bho ˗an ˈgü ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗wɔn ˈgü. (Exode 32:2-10) Kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa kwa “˗kɔ ˈˈyɛ pë ˗dhiisü ˗bha” ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Izai ˗ya pö˗ ˈka ˗a ˈdhö.—Isaïe 52:11 ˗wo pö.

Ü ˗BHA ˗WƆN ˗NU KË ˗KƆ ˗YÖ KË ˈLËËLË MƐN ˈˈWƐƐ ˗NU ˈˈPIƲ̈

13. ˈBha˗ pö ˈü ü ˗kɔ bho ˈwlaan˗ ˈbhaa ˗nu ˈgü, dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗an kpɔ ü ˗de ˗gɔ?

13 ˈBha˗ pö ˈü ˈˈkan ˈwlaan˗ ˈbhaa ˗nu kë ˗sü ˗bha, dhɛɛˈˈ ꞊vadhɛ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo nu ü ˗zo ˈˈpiʋ̈. Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ pö ü ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ: Kö ˈmɛn yaa˗ ˗nu ˈyi yö ˗kë ˗dhɛ do ˈgü ˗wo n dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ ˈmën ˗kë ˈmaan Nowɛ kë, ˗a ˗dho ˗a pö ꞊dhɛ? Kö mɛn ˈbha ˗yö gbɔɔ n ˗gɔ Nowɛ yi ˈka, a ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ? ꞊Ya kë ꞊dhɛ n ꞊gɔn ɛɛnˈˈ n ˗bha dhebɔ ꞊yaa˗ pö ˈa gbɔɔ ö ˗gɔ Nowɛ yi ˈka, ˗a ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ? A ˗dho n ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö wo ˈti wo bhɔ yi ˈwlaan˗ ɛɛnˈˈ ˈwlaan˗ ˈˈwɛɛ kë ˈwa ˗dho kë ˗wëë ˗sü?

14, 15. Kö mɛn ˈbha ˗yö ü ˈˈyʋʋsü ɛɛnˈˈ kö ˗yö gbɔɔ ü ˗gɔ ˈwlaan˗ yi ˈka, ü ˗dho ˗a kë˗ ꞊dhɛ?

14 Pë ˈkwa ˗dho ˗a pö ɛɛnˈˈ ˈkwa ˗dho ˗a kë ˈwɔn ˗nu bhë ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü, ˗yö ˗së kö ˈkwa˗ kë ꞊kpɔɔdhɛ ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˈtɔ˗ kö mɛn ˈbha ˗yö ü ˈˈyʋʋ ˈsü ˈwlaan˗ yi ˈka, ü dua ˈyaa ˗mü kö ˈü˗ ˗wo bho ü ˈˈtʋʋ. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ pö: “꞊Ao ü ˈˈnuɛ ˈgbɛ.” ˈˈKɛɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈpë ˗kë ˈö ˈbha ˈwlaan˗ ˈbha kë ˈö˗ ˗gɛn dɔ, ü dua ˗mü kö ˈü˗ ˗gɛn pö ˗a ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ü ˈˈdhiidhɛ ˗yö kë ˈˈnɛɛnnɛn, ˈü ˈwɔn ˗nu kë ˗gleŋ ˈka, mɛn ˗nu ꞊bhlëë ˈgü. Biblö ˗ya ˗pö: “Ka ˗wʋ ˗yö kë ˈˈnɛɛnɛɛ yi ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka kö mɛ ˈˈʋʋ mɛ ˈö ꞊yaa˗ ma, kö˗ din˗ ˈto˗ ˗mɛ ˈˈtʋʋ, kö ˈka mɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗bha dhiang ˗yɔ bɔ ˗kɔ mɔɔ˗ kö ˈka˗ bɔ˗ ˈka˗ ˗mɛ ˗gɔ.” (Kodhɔsö 4:6) ˗A ˈbha ꞊ya kë ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ pö ˗kë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈö ˈka gbɔɔdhe ˗nu ˗kë ka ˈko ˗gɔ ˗a ˗dhɔ ˗yö ü ˗kë, ˈˈkɛɛ ˈbhaa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗yö kë ˈwlaan˗ ˗nu bhë ˗an yi ˈka.

15 Kö mɛn ˈbha ˗yö gbɔɔ ü ˗gɔ, ü ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ? ˈPë ˈkwa ˗dho ˗an kë Biblö yö ˈti ˗an ꞊gban pö kwa ˗dhɛ, ˈˈkɛɛ ˗ya ˗pö ˈkwa˗ kë ˗së kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈya ˗dho za dɔ kwa ˗bha. (1 Timote 1:18, 19) ˗A ˈbhaa ꞊ya kë mɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö gbɔɔ ü ˗gɔ ˈˈkɛɛ kö ˈyaa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈbhaa ˈwlaan˗ ˈö bhë ˗a kë. Mɛn ˈbhaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈö˗ pö: “A˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈbhaa ˈwlaan˗ ˈö ꞊dɛɛ ˗a kë, ˈˈkɛɛ ˗yö n ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˈa ˈpë yö ˗a gbɔɔ ü ˗gɔ.” Gbɔɔdhe ꞊plɛ ˈwo bhë, ü ˗bha ˗kɔ ˗an ˈka ˗sü ɛɛnˈˈ ü ˗bha ˗kɔ ˗kpɔ ˗an ˗gɔ ˗sü ˗yö ˗sü ü ˗bha, ˈˈkɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈˈoo ˗dhɛ ˈü ˗dho ˗a kë, ˗a ˈwɔn dɔ ü ˗de ˗gɔ ꞊dhɛ ü zuʋ̈ˈˈ yö ˈti ˗dho za dɔ ü ˗bha. ˈKwaa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa pë ˈbha kë kö ˗yö kwaa Zoova kwa ˗bha ˗mlɛɛn shiʋ̈ˈˈ.

KAA Ü ˗BHA ˈKƆƆMƐN ˗NU

ˈKɔdhigümɛn ˗nu ˈwo ˗zlanwopö ˗ni ˈgü, ˈwo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗ni wo ˈko ˈˈpiʋ̈ ˗bhɔkwëë ˗ta, ˈö ˈwo gbɔɔ ˗ni ˈgü wo ˈko ˗gɔ

Mɛn ˗nu ˈwo Zoova ˗dhɔkë, zuʋ̈gblüdhi ˗an ˗gɔ.

16. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ü ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ ˈwo ˈwlaan˗ ˈbha kë, ü ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ?

16 ꞊Ya kë ꞊dhɛ ü ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ ˈwo ˈwlaan˗ kë, ü ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ? Ü dua ˈyaa ˗mü kö ka˗ ˗nu ˈka ˈˈdhinaan ˈmën. ˗Yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗an dua ˗mü kö ˈpë ˗dhi ˗an ˗dhɛ ˗wa kë. ˗Bhö ˈwɔn ˗nu kë ˈlëëlë, kö ˗an ˗bha ʒiaan ˈwo˗ ˗ta ˈü˗ ꞊bhlëë ˗ya ꞊dhɛ ˗kɔ ˈü˗ ˈˈpiʋ̈ ˗wo ü ˗bha ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˈka ˗a ˈdhö. (Matiö 7:12 ˗wo pö.) ˈˈKɛɛ kö ü ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wa pö ˈü ˗da wo ˈˈpiʋ̈ kö ˈka ˈwlaan˗ ˈbha kë, ü ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ? ˈPë ˈü ˗dho ˗a kë, ˗a ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈü˗ blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ kö ˗yö ü ˗takun kö ˈü ˗da ʒiaan ˗së ˗ta. ˗Bhö ü ˗zota ˗a ˗wɔn ˈgü, kö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗a ˗bha ˈü˗ mɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˈgü. ˗Yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˈnën ˈü˗ ˈˈpiʋ̈ ˈü kë ˗a ˗dhɛ ˗së ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka.

17. Mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wo ˈwlaan˗ kë ˗ni ˈgü, ü ˗dho ü ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈya dho ˗kë ˗an ˈgü ꞊dhɛ ˈwa pë ˗së ˈbha ˈto?

17 Ü ˗bha ˈnën ˗nu ˗wa ˗kpan mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha kö ˗wo ˈwlaan˗ kë ˗ni ˈgü, ü ˗dho ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ꞊Ya kë ꞊shiö ꞊shiö ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yakwëëdhösü ˈwo zuʋ̈niidadhe ˗kë, ˈü˗ kë ü ˗gɔ ˈˈkwɛnŋdhö. Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü, ˈü gbɔɔdhe ˗nu ˗kë ˗an ˗gɔ ˗an ˗de ˈti ˈka. ˈˈKɛɛ gbɔɔdhe ˗së ꞊dede ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗an kë ü ˗bha ˈnën ˗nu ˗gɔ ˈyö ˈwo ˈtɔ˗ ü ˗bha ˗ya ˈˈkwɛnŋdhö ˗sü ˈö kaa˗ ˗nu ˈka ˗kë ka ˈkwëëdhö waa ˗an ˗dhɔ ˗bha ü kë ˗sü.

˗BHÖ ˗ZLAN ˗DHƆKË ˗KƆ ˈÖ˗ ˗ZO KUN ˗A ˈKA

18. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa ˈdho Kletiɛn ˗nu ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta?

18 ˈKwa˗ pö ˈkwa kë Zoova ˗dhɛ ˗së, kwa dua ˗mü ˈkwa ˈˈkan ꞊sua ˗zlanwo ˗bha wɔkɔ waa˗ ˗bha ˈwlaan˗ ˗nu ˗bha. ˈˈKɛɛ kwa dua ˗mü ˈpö kö ˈkwa ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a ˗bha. Kwa ˗dho ˗a kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A kë ˗kɔ do ˈnën ˈtɔ˗ ˗nu Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˈö zoodhö zoodhö. (Eblö 10:24, 25 ˗wo pö.) ˗Bhɔkwëë ˗nu ˗wo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a ˈˈpian ˗wɔngbɩɩsü do ˈka. (Psaumes 22:22; 122:1) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kpan kwa ˈkwëë˗ ˗bhɔkwëë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗ta kö ˈkwa kwa ˈko ꞊faan ˈmën.​—Wlɔmö 1:12.

19. ˈMën ˈö ˗kë ˈö ˗së kö gagade ˗nu ˈü ˗an ꞊draan Biblö ˈgü bhë ˈü ˗an ˗wɔn blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ?

19 ˗Da ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˗së ˗ta ˗ʒian do ˈbha ˈö ˈdhö ˈzü ˈyö ˈtɔ˗ pë ˈü˗ ꞊draan Biblö ˈgü ˗a ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü. Mɛn ꞊vadhɛ zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗yö bhɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo kë ˗ni ˈgü ˈˈkpʋnŋ ꞊taa ꞊dɛɛ ˗an ˗wɔn ˈgü. (Ézékiel 9:4) ˗A ˈbhaa ꞊ya kë kö mɛn ˈbha ˗nu ˈwo saanˈˈ ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgü, ü ˗an ˗dɔ. ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈü ü ˗zo yö˗ ˗dhɛ, ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ü ˈdho ˗ni ˈgü Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˗bha ˗bhɔkwëë ˗ta, ˈö ˈwɔn gagade ˈü˗ man Biblö ˈgü ˗a ˗zɔn ˗ni ˈgü mɛn ˗nu ˗dhɛ, ˗kë ꞊sua ˗zlanwo waa˗ ˗bha wɔkɔ ˗nu ˈgü ˗sü ˗dhɔ ˗dho ˈgo ü zuʋ̈ˈˈ ˗bha. ˗Yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ ü ˗dho zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ, ˈö Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ kpɔ ü ˗bha ꞊dedewo ü ˗bha ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗sü kö ˈü˗ ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a ˈka bhë˗ ˗wɔn ˈgü.​—Malaki 3:10.