1-2. (1) ˈMën Zoova ˗ya pö Yesu ˗bha bɔmɛn ˗nu ˗yaaga ˗dhɛ ˗wa kë? ˈYö ˈwo˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ yö ˗a ˈgü?

PAKÖ ˈwlaan˗ ˈö kun ˗kwɛ 32 K.Y. ˈgü bhë ˈdhɛ ˗ʒiö, Yesu ˗bha bɔmɛn Piɛdhö, Zakö waa Zan, ˗an ˈˈɲan ˗da ˈˈdhabhliwɔn do ˈbha ˈgü. Kö ˗wo ˗tɔn ꞊gblɛɛn do ꞊troo, Yesu ˗yö ˗gla ˗an ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈. ˗Yö ˗kë ꞊dhɛ ˗tɔn ˈwo˗ Ɛɛmɔnö ˗kë bhë, ˗a ˈˈpian ˈbha ˗mü. ˈDhɛ bhë ˗a ˈgü, ˈyö ‹Yesu wöödhɛ ˗yö yö ˈbhü ˗sü ˗bha ꞊nɛ lan˗ ˈbhü ˈdhö, ˈgo mü ˈö˗ ˗bha sɔ ˗nu ˗wo ˗kë ˈpuu ꞊nɛ ˗dhɛpuudhɛ ˈdhö.› (Mat. 17:1-4, NTBL) ˗A ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü, bɔmɛn ˗nu bhë ˗wo ˗Zlan ˗wo ˗man kö ˗ya pö ˗ni ˈgü: «Mɛ ˈö ꞊nɛ ˈö tɔɔ n Gbö ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö n ˗kë, ˈö n ꞊zuögludhi ˗wun ˈplɛ ˈdho ˗a kwɛɛ. ˗Ka ka ˈto ˈto ˗a ˗wo ˗bha!» (Mat. 17:5) Bɔmɛn ˗nu ˗yaaga ˈwo bhë ˗wa ˗zɔn wo ˈˈtakɔ ˈgü ꞊dhɛ wo wo ˈˈtʋ ˗to Yesu ˗bha. Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈpö ˈkwa ˈto ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈.

² ˈWɔn ˗gɔ ˈdhɛ ˗ʒiö yö ˗a ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈˈtʋ ˗to Yesu ˗bha ˗sü ˈnën ˗tɔ ˗kan pë ˈbha ˗nu kë ˗sü ˗bha ˗sü. ˗A ˈdhɛ yö ˗a ˈgü, pë ꞊plɛ ˈö Yesu ˗ya pö ˈkwa ˗an kë, kwa ˗dho ˗an yö.

3. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Matiö 7:13, 14 ˈgü, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë?

³ ˗Bhö Matiö 7:13, 14, NTBL ˗wo pö. Yesu ˗yö ˈˈkwee ˈˈdhi ꞊plɛ ˈwo ˗wo ʒian ꞊plɛ ˗ta ˗an ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö pö ꞊dhɛ ˗a ˗blɛɛsü ˗yö ‹ˈˈgbɛa,› ˈö˗ ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈdhö ‹ˈˈsɔɔsɔ.› ˗A ˗yaaga ˗bha ˗naan ˈyaa ˈdhö. Kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a do ˈö ˈkwa dho ˗da ˗a ˗ta, ˗a ˗bha. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗, ˈyö ˗tɔ  ꞊dhɛ ˗yö ˗gban kwa ˗bha ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˗bha.

4. ˈMën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ˈö ˗gban ʒian ‹ˈˈgbɛa› bhë ˗a ˗bha?

⁴ ˗Yö ˗dho kë ˗së kö ʒian ꞊plɛ ˈwo bhë ˈkwa ˗an ˗bhokopiʋ̈dhɛ dɔ. Ʒian ˈdhɛ ‹ˈˈgbɛa› bhë mɛn ꞊va ꞊dede ˗wa ˗ta, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗bɔ ˗a ˗ta ˗sü ˈyaa ˈˈgbɩɩ˗. ˗A ˗wëëwɔn ˈö mü ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn ꞊vadhɛ ˈwaa ˈˈwɩ˗ ˗bha ˈwo ˈgo ˗a ˗ta, ʒiö ˈnën ˈwo˗ wo mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊kee˗. ˈWaa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Sɔtraan Dügɔmɛn ˈnën wo ꞊faanmën kö ˈwo ˈto ʒian ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗ta, ɛɛnˈˈ ˈwaa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˗yö ˗dho wo ˈka ˈgüshiʋ̈dhɛ ˈgü.—1 Ko. 6:9, 10; 1 Zn. 5:19.

5. ˗Mën ˈö mɛn ˈbha ˗nu ˗wa ˗kë ˈyö ˈwo ʒian ‹ˈˈsɔɔsɔ› bhë ˗a dɔ, ˈwo ˗da ˗a ˗ta?

⁵ Ʒian do ˈö to ˈyaa kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˗a ‹ˈˈgbɛa› bhë ˗a ˈdhö, ˗yö ‹ˈˈsɔɔsɔ.› Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo˗ ꞊slɔɔ ˈwaa ꞊va. ˈMën ˗kë? Biblö ˈˈɲan ˈkwa˗ ˗wo pö ꞊klöö yö ˗a ˈdhɛ dɔ ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü, Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo wo ˗de ˈkun ˗zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn ꞊suasü ˗nu ˗gɔ. (Mat. 7:15) Nɔɔn˗ ˈbha ˗nu ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˗zlanwo ˈˈgblü ꞊va ˗wo ˗dhö, ˈö ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wa pö ꞊dhɛ gagade ˈnën ˈwo mɛn ˗nu ꞊klaŋ ˗kë ˗a ˈka. ˗Zlanwo ˗nu ˗bha ˗kë ꞊va ˗sü ˗wɔn ˈgü, mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˈgü ˗ya ga, ˈwaa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗ʒianwo ˈzü ˈwo ʒian ˈö dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗dhɛ ˈgü, ˗a mɛɛnˈˈ. ˈˈKɛɛ ʒian ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wa ꞊slɔɔ. Yesu ˗ya ˗pö: «ˈKa ˈto ˗kplü ˗sü ˈka n ˗wʋ ˗bha ˗së ˈka ˈˈpɛɛpɛdhö, kö ˈka kë ma ꞊klang ꞊dede ˈka. Ka ˗dho tɛanwɔn dɔ, ˈö tɛanwɔn bha ˈö ka gba ˗ya ˗dɩ ˈflëë˗ ˈgü ˗sü ˈka.» (Zan 8:31, 32) Ka ˗kë ˗së ˈyö ka ˈti ˈto mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˈö ka gagade ꞊mɛɛn. Ka ˗ya ˗Zlan ˗Wo draanˈˈ ˗sü ˗bha ˗së ˈka, kö pë ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈka˗ kë ˈka˗ dɔ. Ka ka ˈˈtʋ ˗to ˈzü Yesu ˗bha ꞊klaŋwo ˗nu ˗bha. Pë ˗nu ˈka ˗an ꞊draan, ˗a ˈbha ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˈˈkan ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗bha ꞊klaŋwo ˗nu, paɛn ˗nu ˗bha ˈwlaan˗ ˗nu waa ˗an ˈˈtakɔ ˗nu ˗bha. Ka˗ ˗yö ˈzü ꞊dhɛ pë ˈö Zoova ˗ya pö ˗a kë ˗sü waa ˗kan ˈˈtakɔ ˗nu ˈö ˈwaa˗ ˗dhɛ ˗së ˗an ˗bha ˗sü, ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. (Mat. 10:34-36) ˗A ˈbha ˗ya kë kö ka ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˈyaa kun ˈˈplëëplë. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ ka Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗dhɔ ka ˗kë bhë, ka pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈka kë ˗a ˗dhɛ ˗së. ˗A zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ˗sü ˈka ka ˗bha.​—Prov. 27:11.

6. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 119:9, 10, 45, 133 ˈgü, ˈmën dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˈto ʒian ˈˈsɔɔsɔ ˗ta?

⁶ ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwa ˗da ʒian ˈˈsɔɔsɔ ˗ta, ˈmën dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˈto ˗a ˗ta ˗kplawo? ˗Kwa ˈwɔnzuan do ˈö yö ˗a ˗ga. ˈˈSɛ ˈbha ˗nu ˈgü, ʒian ˗nu ˈwo bɔ ˗tɔn ˈˈkwlëëdhɛ ˗nu ˈgü bhë, ˗wo ˗piö ˗glɛŋ ˈdɛdɛ ˗ʒiö ˗an ˈˈkpɔnŋ ˈˈdhiʋ̈. ˗Wa ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö gɔ ˗nu, ö ˗blümɛn ˗nu, ˗an ˗takpa. ˗Piö ˗glɛŋ bhë ˗ya ˗kë ˈö gɔblümɛn ˈyaa ꞊ɲɔɔn gɔ ˈka ˈˈkpɔnŋ ˈˈdhiʋ̈, ˈyö sü ꞊dhɛ ꞊yaa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bhɔ ˗dhëŋ ˈka. Gɔblümɛn ˈbha ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya pö ꞊dhɛ ˗piö ˗glɛŋ ˗wɔn ˈgü, ˈyaa ˈö ˗bha gɔ ʒiö ˗dhɛ yö ˗së ˈka. Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗wo kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˗piö ˗glɛŋ ˈö bhë ˗a ˈdhö. ˗Wo kwa ˗takun ˈö ˈkwa ˈto ʒian ˈˈsɔɔsɔ ˗ta ˗kplawo.​—Psaume 119:9, 10, 45, 133 ˗wo pö.

7. Wlüünën ˗nu dua ˗mü kö ˗wo ʒian ˈˈsɔɔsɔ yö ꞊dhɛ ˗mën ˈdhö?

⁷ Wlüünën ˗nu, ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ka Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗yö ꞊dhɛ mɛn ˈˈtëŋ ˈsü ˗pë ˗nu ˈdhö ˗ee? ˗Kɔ ˈö Sɔtraan ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈka ˗an yö ˗a ˈka, ˈyö bhë. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ka ˈˈɲan ˗yö ˈto pë ˈö mɛn ˗nu ˈwo ʒian ˈˈgbɛa ˗ta ˈwo˗ kë ˗ni ˈgü ˗a ˗bha, kö ˗yö kë ka ˈgü ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˗yö ˗së. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë pë ˗nu ˈö ka ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˈwo ꞊klaŋplöö ˈwo ˗an kë ˗ni ˈgü, ɛɛnˈˈ pë ˗nu ˈö ˈka ˗kpan ˗an ˗bha ɛntɛnɛtö ˗ta ˗an ˈka, ˈö ˈka˗  pö ka ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ pë ˗së ˈbha ʒiö ˗ni ˈgü ka ˗ta. Sɔtraan ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈka ka ˗zota ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈwo bhë, ˗wa ˗kë ˈö ˈkaa ˗tosɛta din yö ꞊dedewo. * ˈˈKɛɛ ka ˗zo ˈya ˗dho bhɔ: ˈYaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu ˈwo ö ˗bha ʒian ˗ta bhë, pë ˈö ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˗wa dɔ. Zoova ˗zë, ˗ya ˈpë mɛn ˗nu ˈwo dho ˈto ˗tosɛta kë ˗ʒian ˗ta ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü, ˗a ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ˈsaadhö.​—Ps. 37:29; Is. 35:5, 6; 65:21-23.

8. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö wlüünën ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ sü Olafö ˗bha ˈwɔnzuan ˗bha?

⁸ ˗Gleŋ ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü wlüünën do ˈwo˗ ˗dhɛ Olafö ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˗bha, ˗kwaa ˗ga. * ˗A ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˈwo ꞊klaŋplöö ˗wo ˗kun ˗a ˗blü ˗ni ˈgü kö ˗yö dhe mɛɛnˈˈ. ˗Dhɛ ˈö˗ pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗mü ö ˈka, ö Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë  ˈgü, ˈyö ˈnëndhoo ˗nu ˈwo kun mü ˈwo ˈˈplüün ˗da wo ˈko ˗ta ꞊dhɛ waa˗ ˗nu wo ˗bha sɛɛˈˈ ˗dho kë do. ˈˈKɛɛ Olafö ˗yö ˗gban ˈgüdandhe ˈö bhë ˗a gɔ. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö kun ˗a ˈgü ˗a ˈˈplɛ ˈyaa ˈnën bhë. ˗Ya ˗pö: «N ˗bha ꞊klaŋgɔmɛn ˗nu ˗kun n ˗blü ˗ni ˈgü ꞊klaŋ ꞊gblɛɛn kë ˗sü ˗bha, kö ˈa ˈdho ꞊klaŋkɔ ˈkpii˗ ˈgü ˈa kë ˈtɔbhɔmɛn ˈka. ˈWo˗ pö ꞊dhɛ n ˈti˗ kë ˈˈdhʋ̈, n ˗bha ˗tosɛta ˈti ˗dho kë ˗së.» ˈMën Olafö ˗takun ˈö ˗gban ˈgüdandhe ˈö bhë ˗a ˗gɔ? ˗Ya ˗pö: «A ˗klu n ˗bha ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗bha, ˈwo ˗kë ꞊dhɛ n ˗bha ˈkɔɔmɛn ˗nu ˈdhö. A ˗ya Biblö draanˈˈ ˗sü ˗bha ꞊dedewo. ˈDhɛ ˈa kun ˈdho ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ˗a draanˈˈ ˗sü ˈka, ˈyö ˈa˗ yö ꞊dhɛ ˗yö gagade ˗pö. ˗A ˈwɔn ˈgü, a pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈa Zoova ˗bha yökë.»

9. Mɛn ˗nu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ˈwo ˈto ʒian ˈˈsɔɔsɔ ˗ta, ˗mën ˈö ˗an dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa kë?

⁹ Sɔtraan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈü ˈgo ˗tosɛta kë ˗ʒian ˗ta. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈü kpa mɛn ꞊va ˗bha, kö ˈka ˗da ʒian ˈˈgbɛa ˈö ‹dho ˈgüshiʋ̈dhɛ ˈgü› bhë ˗a ˗ta. (Mat. 7:13) ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ pö ˈkwa ˈto ʒian ˈˈsɔɔsɔ ˗ta ˗kplawo, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto Yesu ˗wo ˗bha, kö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ʒian ˈö ˈˈdhʋ̈, yö ˈnën kwa ˗takpa. Pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˈö Yesu ˗ya pö ˈzü ˈkwa˗ kë, ˗kwaa ˗ga.

10. Matiö 5:23, 24 ˈgü, ˈmën Yesu ˗ya pö ˈkwa˗ kë?

¹⁰ ˗Bhö Matiö 5:23, 24 ˗wo pö. Biblö ˈˈɲan ˗nu bhë ˗an ˈgü, Yesu ˗yö pë do ˈbha ˈö˗ ˗wɔn kun Zuifö ˗nu ˈwo kun wo ˈˈtʋ ˈto ˗ni ˈgü ˗a ˗bha bhë ˗an ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗Kwa kwa ˗zota kö mɛn ˈbha ˗yö ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ˈgü, ˗yö ˈdhe˗ ö ˗bha ˗tuëë nu ˈˈsaabhomɛn do ˗dhɛ kö ˗ya ˗bha ˈˈsaa˗ bho. ˈˈKɛɛ kö ˈˈtʋ̈ŋ bhë˗ ˈgü ˗a ˗zo ˗yö ˗bö ꞊dhɛ ˈwɔn ˗yö ö ꞊dhegblü ˈbha zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ö ˗bha, ˗a dua ˗mü kö ˗yö ö ˗bha ˈˈsaapë ˈto bhë ˗yö «ˈdho.» ˈMën ˗kë? ˗Mën ˈbha ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˈˈsaa˗ ˗bho Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗ta? Yesu ˗ya ˗daa ˗kë ˈˈpuu ˈka ˈö˗ pö: «[˗Bhö] ˈdho bhɛaˈˈ i dheebhang bha˗ ˗dhɛ.»

11. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Zakɔbö ˗dhikodhɛ ꞊mɛɛn ˗a ˈka Ezau ˈˈpiʋ̈?

¹¹ Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗dhikodhɛ mɛɛnˈˈ ˗sü ˗gleŋ ꞊va sü Zakɔbö ˗bha. ˗Dhɛ ˈö ˗ya ˗kwɛ 20 kë ˈˈsɛ ˈˈwɛɛ ˈgü, ˗Zlan ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˈˈkiö do ˗ta ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗yö ö ꞊yɛɛ˗ kë ö bhɔ ˗a ˈgü ˗pö ˈgü. (ˈWun. 31:11, 13, 38) ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗kun ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü mü. ˗A ꞊dhoo Ezau ꞊yaa˗ pö zii ˈka ˗be ꞊dhɛ ö ˗dho ˗a zë. (ˈWun. 27:41) ˗A ꞊dhegblü Ezau ˗wɔn ˈgü, «ˈshiö ˗yö ˗kan Zakɔbö ˈgluu ˈö ˗zotadhe ˗yö yö ˗a ˗bha» (ˈWun. 32:8) ˗Mën ˈö Zakɔbö ˗ya ˗kë kö ˗dhikodhɛ kë waa ö ꞊dhegblü ˗an ꞊zinŋgü? ˗Blɛɛsü ˈka, ˗yö ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ö zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka ˈwɔn ˈö bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈyö go mü ˈö pë ꞊va gbɔɔ Ezau ˗gɔ. (ˈWun. 32:9-15) ꞊Taabha ˈdhɛ ˈwo ˗kpan wo ˈko ˗bha, Zakɔbö ˗yö ꞊bhlëë ˗ya Ezau ˗bha, ˈyö ˈˈgblëënnu ˗a ˈˈdhiʋ̈. Yö ˈti ˈˈgblëënnu ˗gɛn ˗ɲaan ˈka do ɛɛnˈˈ ꞊plɛ, ˗ya ˗wo ˗gɛn ˗ɲaan ˈka ˈˈsɔɔplɛ. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Zakɔbö ˗yö ö ˗de ˗sü ˈˈtɩtɩ, ˈö ö ꞊dhoo ꞊bhlëë ˗ya bhë, ˗ya ˗kë ˈö ˗dhikodhɛ ˗da ˗an ꞊zinŋgü.​—ˈWun. 33:3, 4.

12. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö Zakɔbö ˗bha ˈwɔnzuan ˗ya ˗da kwa ˗bha?

¹² ˗Kɔ ˈö Zakɔbö ˗yö ö ˗de ꞊baa ˗a ˈka waa ˗kɔ ˈö ꞊ɲɔɔn ˗a ˈka Ezau ˗bha bhë, ˗wo ˗gleŋ ˗da kwa ˗bha. Zakɔbö ˗yö ö ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ ˈö ˗takundhe ˗dhɛ Zoova ˗gɔ. ˈDhɛ go mü, ˗yö ˈwɔn ˗nu ˗kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ pö ˗a ˈka ö ˗bha bhɛɛwo ˈgü ˗a ˈdhö, kë ˈˈdhʋ̈ kö waa ö ꞊dhoo wo ˗bha ˗kpan ˈko ˗bha ˗sü ˗yö kë ˗së. ˈYö ˈdhɛ ˈwo ˗kpan wo ˈkwëë˗, Zakɔbö ˈti˗ pö Ezau ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗a ˗bha za ˈyaa kun ˗së. Pë ˈö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ kö waa ö ꞊dhoo ˈwo dhi wo ˈko ˗dhɛ. Kwa ˗dho ˈto ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

13-14. ˈKwa ˈwɔn yaa kë kwa ꞊dhegblü ˈbha ˈka, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë?

¹³ ˈMɛn ˈkwa ˈˈta ˈsü ˗ni ˈgü ˗tosɛta kë ˗ʒian ˗ta bhë, kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗dhikodhɛ ˗yö kë kwa ꞊zinŋgü. (Wlɔ. 12:18) ˈKwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈkwa ˈwɔn yaa kë kwa ꞊dhegblü ˈbha ˈka, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë? ꞊Dhɛ Zakɔbö ˈdhö, pë ˗blɛɛsü ˈkwa dho ˗a kë ˈyö ˗tɔ ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗ya kë kö ˗dhikodhɛ ˗yö ˗da kwaa kwa ꞊dhegblü kwa ꞊zinŋgü.

¹⁴ Kwa dua ˗mü ˈzü ˈkwa kwa ˗de ˗ga ˗së ˈka. ˗Kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ: «A ˈˈwɩ ˗sü ˈka˗ ˗bha kö ˈa ˈˈkan ˗desükpiisü ˗bha, ˈa n ˗de kë ˈˈtɩtɩ kö ˈa bhɛɛˈˈ n ꞊dhegblü ˗dhɛ, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈyi dhi yi ˈko ˗dhɛ ˗ee? Pë ˈö dho nu ˗dhikodhɛ ˈka ˈman˗ kë, Zoova waa Yesu ˗wo ˗dho kë wo ˗de ˈgü ꞊dhɛ?» ˗An ˗yɔ ˗nu ˗dho kwa ˗blü kö ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto Yesu ˗bha. ˗Wo ˗dho ˗a kë ˈpö ˈkwa kwa ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ, ˈkwa ꞊ɲɔɔn kwa ꞊dhegblü ˗bha kö ˈkwa dhi kwa ˈko ˗dhɛ. ˗A ˈdhɛ bhë˗ ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa to Zakɔbö ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈.

15. ˈTɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˈö Efɛzö 4:2, 3 ˈgü bhë, ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa dhi kwa ˈko ˗dhɛ?

¹⁵ ˈDhɛ waa Ezau ˈwo ˗kpan wo ˈkwëë˗, ꞊ya kë ˗be ꞊dhɛ Zakɔbö ˈti ö ˗de kë ˈˈtɩtɩ, ˈwii ˗dho ˈˈkan ˗a ˗së ˗ta. ˈKwa ˈdho kwa ꞊dhegblü ˈˈpiʋ̈ kö ˈwɔn ˈö kwa ꞊zinŋgü ˈkwa˗ baaˈˈ, kwa dua ˗mü ˈkwa˗ kë ˗dekëtɩɩsü ˈka. (Efɛzö 4:2, 3 ˗wo pö.) Proverbes 18:19 ˗ya ˗pö: «Mɛn ꞊dhegblü ˈö ˗wa ˈwɔn ˈˈdhiʋ̈˗ kë ˗a ˈka, ˗a ˈkun ˗dhɛ ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˈˈkwipö ˈö ˈˈsaan ˈdhö ꞊klëën ˗sü ˈka˗ ˗zü, ˗a ˗ta. ˈˈDhinaan ˈbha ˗nu ˗kë ꞊dhɛ ˈˈdhü ˗nu ˈwo ˗an yö ˈˈkwipö ˈˈkwee ˗bha ˗an ˈdhö.» ˈKwa kwa ˗de kë ˈˈtɩtɩ ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗da ˗a ˗bha ‹ˈˈkwipö ˈö ˈˈsaan ꞊klëën ˗a ˗zü› bhë ˗a ˈgü, ˈö ˈkwa ˗dhi kwa ˈko ˗dhɛ.

16. ˗Mën ˈbha ˈkwa dho kwa ˗zota ˗a ˈgü ˗së ˈka? ˈYö ˈmën ˗kë?

¹⁶ Kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗zota ˗së ˈka pë ˈö ˈkwa dho ˗a pö kwa ꞊dhegblü ˗dhɛ waa ˗kɔ ˈkwa dho ˗a pö˗ ˈka, ˗an ˈgü. Kwa ˈdho ˗ni ˈgü ˗a ˈˈpiʋ̈, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ kwa ˗dho kö ˈwɔn ˈö ˗shiö ˗a ˗dhɛ bhë, ˈkwa˗ bho ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈. ˗A züdɔdhɛ ˈgü, ˗a ˗mɛn ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn yaa ꞊blɛɛ kwa ˈka. Kwa ˈti˗ kë ˗së ˈwɔn ˗dho ˗shiö kwa ˗dhɛ, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈkwa˗ ˗kë za ˈka ˈkwa˗ dɔ. ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗dhikodhɛ ˗dho  ˗da kwa ꞊zinŋgü ˗ee? ˗Abin toŋtoŋdhö. Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˈpë˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö ˗tɔ kwa ˗bha ˗dhikodhɛ ˗sü. Kwa ˈti ˈdho kö mɛn ˈö˗ ˗bha za ˈdhö ˗së ɛɛnˈˈ ˈö ˈya˗, ˈkwa˗ dɔ.​—1 Ko. 6:7.

17. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö Ʒiibɛɛ ˗bha ˈwɔnzuan ˗ya ˗da kwa ˗bha?

¹⁷ Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Ʒiibɛɛ ˗yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈö ˗dhikodhɛ mɛɛnˈˈ. ˗Ya ˗pö: «˗Zuödhe ˗kun yaa n ˈˈdhu yi ꞊zinŋgü. ˗Kwɛ ꞊plɛ ˈˈpiʋ̈, a pë ˈˈpɛpɛ ˗kë ˈa n zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ ˗a ˗dhɛ, ˈa ˈwɔn ꞊blɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈˈlëëlë ˈka kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈyi dhi yi ˈko ˗dhɛ.» ˗Mën ˈbha ˈö Ʒiibɛɛ ˗ya ˗kë ˈzü? ˗Ya ˗pö: «ˈMan˗ pö ˈa ˈˈdoodɔ ˗a ˈˈpiʋ̈, a ˗bhɛɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˈyö ˈa n zuʋ̈ˈˈ ꞊baa kö ˈwɔn suu ˈˈoo ˗su ˈö ˗dho ˗a blɛɛˈˈ, ˈya ˗dho ˈmën n ˈka. ˗Yö ˗kun n ˈˈpiʋ̈ kö ˈa˗ ˗bhawɔn ˈto. A˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ n dua ˈyaa ˗mü kö ˈa man za ˗së mɛɛnˈˈ, ˈpë n dua ˈka kö ˈa˗ kë ˈyö ˗tɔ ˗dhikodhɛ mɛɛnˈˈ ˗sü.» ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö go ˗a ˈgü? Ʒiibɛɛ ˗ya ˗pö: «꞊Dɛɛ, n zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈwaannu ˗sü ˈka ˈyö sü ꞊dhɛ yaa man ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗mlɛɛn ˗së ˗yö yi ꞊zinŋgü.»

18-19. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwa ˈwɔn yaa kë mɛn ˈbha ˈka, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë? ˈYö ˈmën ˗kë?

¹⁸ ˈKwa˗ yö ꞊dhɛ ˈkwa ˈwɔn yaa kë kwa ꞊dhegblü do ˈka, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë? ˗Kwa ˈto Yesu ˗bha ˗dhioo ˈˈpiʋ̈, ˈkwa ˗dhikodhɛ mɛɛnˈˈ. ˗Kwaa blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ, ˈkwa˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗yö kwa gba ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˈka kö ˗yö kwa ˗takun ˗dhikodhɛ mɛɛnˈˈ ˗sü ˗bha. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi, ˈö ˈkwa˗ ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ kwa kwa ˈˈtʋ ˈto ˗ni ˈgü Yesu ˗wo ˗bha.​—Mat. 5:9

¹⁹ ˗A kë ˗sü kö Zoova bɔ Yesu Klito ˈö ˗kë ‹˗zlanwokɔdhi ˗gɔmɛn› ˈka ˗a ˗ta ˗yö ˗dhioo ˗nu dɔ kwa ˗ta ˗dhɔ ˈgü bhë, kwa˗ ˈˈnuɛ ˗bho ˗a ˗bha. (Efɛ. 5:23) ˗Kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto ˗a ˗wo ˗bha ꞊dhɛ Piɛdhö, Zakö waa Zan, ˗an ˈdhö. (Mat. 17:5) Kwa˗ ˗yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü ꞊dhɛ ‹ˈˈtʋ ˗to› Yesu ˗bha ˗kɔ ˈbha ˈnën ˗tɔ, ˈkwa kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗shiödhɛwɔn kë, ˗dhikodhɛ ˗mɛɛn ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗sü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˈgo mü ˈkwa ˈto ˗tosɛta kë ˗ʒian ˗ta, kwa ˗dho ˈdhuëë˗ ꞊va ꞊slɔɔ ꞊dɛɛ, ˈö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ ˗töepë ˈka.