ˈWƆN ˗GƆ 28
˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ya yö züdɔ
«˗Gblüdëdhɛ ˗kë ˈˈkpʋng ꞊taa ˈˈsɩ ꞊ya ˈto ˈmɛ ˈö˗ ˗dhɛ, dɔ ˗kɔ ya˗ ˈgü yö ˗mü kwa Dëmɛ [˗Zlan] waa˗ ˗bha ˗Yamɛ bha ꞊në˗ ˗nu ˈka.»—˗DHƐ. 11:15.
ˈˈTAN 22 ˗Gblüdëdhɛ ˗ya yö züdɔ, ˗Kwa bhɛɛˈˈ kö ˗yö nu
ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ *
1. ˗Mën ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü? ˈYö ˈmën ˗kë?
ˈKA ˈˈKPƆNŊTAAWƆN ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˗an ˗ga, ka˗ ˗pö ka ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ dhiʋ̈ˈˈ ˗nu ö ꞊taabha ˗nu ˈka ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo kë ˗së ˗ee? ˗Dhɔkaadhe ˈyaa ˈkɔdhi do ˈgümɛn ˗nu ꞊zinŋgü ˈzüdho. Mɛn ˗nu ˗wo wo ˗zota wo ˗de ˗wɔn ˈgü, ˗wa kë ˈˈvaanvan, ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗ya kë ˈˈdhiʋ̈˗. Mɛn ꞊vadhɛ ˗de ˈpö ˈwaa ˈdhaŋ˗ bho mɛn ˗nu ˈö ˗wogbinŋdhɛ ˈdhö ˗an ˗gɔ, ˗an ˈˈdhiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˈnën ˈwo dho kwa ˗zogban ꞊ʒiaan ꞊dhɛ ˗tosɛta ˗dho kë ˗së ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü. ˈMën ˗kë ˈkwa˗ pö ˈˈdhʋ̈? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ pë ꞊dede ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban «ˈˈkpʋngtaadhɛ yën ˈˈtʋ̈ng» ˗bha ˈnën ˈwo kë ˗ni ˈgü bhë. (2 Tim. 3:1-5) ˈWɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈwo kë ˗ni ˈgü ˈö zuʋ̈puumɛn gbɛ˗ ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ya ˗da zɔɔdhe ˈgü bhë, ˗wa ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ Yesu Klito ˗ya ˗ya ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔdhiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˈö Biblö ˗ya ꞊blɛɛ ˈˈdhʋ̈ ˗a dosɛnŋ ˈnën ˈdhö ˗mü. ˈWɔn ˈˈwɛɛ ˈbha -nu ˈö Biblö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈwo yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ yi ˈti ꞊gwëë ꞊köŋ ˈkwa ˗an draanˈˈ, ˗yö ˗dho kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban.
꞊Dhɛ ˗kɔ do ˈö sɔwɔmɛn ˗yö sɔ ˈˈpɛn ꞊va yö˗ ˈka ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗kë ˗dasɔ ˗së ˈka bhë ˗a ˈdhö, ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban kwa ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ Daniel waa ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˈgü bhë, ˗wo ˗gban ˗sü ˈka wo ˈko ˗bha ˗së ˈka. ˈKwa ˗an draanˈˈ, ˈwɔn ˗nu ˈö˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˗wo kë, kwa ˗dho ˗an dɔ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 2 ˈgü.)
2. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü? ˈYö ˈmën ˗kë? (Pë ˈˈbin ˈö˗ kwi ˗ta bhë, ˗a ˈgü ˈˈpʋ.)
2 ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö (1) ˈwɔn ˈö Biblö ˗ya ꞊blɛɛ ˈö ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dho yö züdɔ ˗a ˈka ˗a ˗bha, (2) pë ˗nu ˈwo ˗zɔn ꞊dhɛ Yesu ˗ya kë ˗Gblüdë ˈka dhaŋ˗ ˈgü (3) waa ˗kɔ ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dho ˗a ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗a ˈka, ˈkwa ˗an dɔ. Kwa ˗dho ˗a yö ˈzü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈˈdhʋ̈ bhë, ˗wo ˗dho yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˈkpakpadhö, ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha.
KWA ˗DHO ˗A ˈWƆN DƆ ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ ꞊DHƐ ˗ZLAN ˗BHA ˗GBLÜDËDHƐ ˗YA YÖ ZÜDƆ?
3. Daniel 7:13, 14 ˗wo kwa ˗zogban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
3 Daniel 7:13, 14 ˗wo kwa ˗zogban ꞊dhɛ Yesu ˗dho kë ˗Gblüdë ˗tiaandhö ˈka ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔdhiʋ̈, ˈö ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈgümɛn ˗nu ˗wo «yökë ˗a ˈˈdhiʋ̈,» ˈgo mü ˈö mɛn gbɛ˗ ˈti ˗dho yö ˗a ꞊ʒiaan˗ ˈgü. Daniɛdhö ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈzü ꞊dhɛ Yesu ˗dho ˗gblüdëdhɛ zübho ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈsɔɔplɛ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈwɔn ˗së ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈö ˗kë ˗a ˈka kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ dɔ ˗ee?
4. Daniel 4:10-17 ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗kwɛ ˈö Yesu dho ˗gblüdëdhɛ züdɔ ˗a ˈka, ˈkwa˗ dɔ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗bha.)
4 ˗Bhö Daniel 4:10-17 ˗wo pö. «ˈˈTʋ̈ŋ ˈˈsɔɔplɛ» ˈö Daniɛdhö ˗yö ˗wɩ ˗a ˈka bhë ˈnën ˗tɔ ˗kwɛ 2.520. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a zü ˗yö ˗dɔ ˗kwɛ 607 ˈgü K.Y.B. kö Babidhɔnömɛn ˗nu ˗wa Zoova ˗bha ˗gblüdë ˗kaanta ˈö kun Zedhizadhɛmö ˗a ˈkun, ˈyö˗ ˈˈdhiʋ̈ ˗yo ta ˈpö ˗kwɛ 1914 ˈgü K.Y. ˗Kwɛ ˈö bhë ˗a ˈka ˈnën Zoova ˗yö «mɛn ꞊dede ˈö˗ ˗bha pë ˈdhö ˗mü» ˈö ˗kë Yesu ˈka bhë, ˗a ˗ya ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔdhiʋ̈. *—Ézéch. 21:25-27.
5. ˈWɔn ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈö ˗gban «ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈsɔɔplɛ» ˗bha bhë, ˈwɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ya kë kwa ˗dhɛ?
5 ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö˗ ˗kë kwa ˗dhɛ? Pë ˈö ˗gban «ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈsɔɔplɛ» ˗bha ˗a ˈgüman ˗sü ˗yö kwa ˗zogban ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ bhë, ˗wo ˗dho yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha. Zoova ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ö ˗dho Yesu kë ˗Gblüdë ˈka. ˈYö ˗dhɛ ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗yö ˗wo, ˈyö˗ ˗kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ pö˗ ˈka ˗a ˈdhö. ˗Ya ˗kë ˈö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu ˈö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ bhë, ˗wo ˗dho yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha. ꞊Ii, Zoova ˗bha ˗dhɛkpaɔyi «˗dho kë ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha.»—Hab. 2:3.
KWA˗ ˈWƆN ˗DƆ ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ ꞊DHƐ YESU ˗YA ˗YA ˗ZLAN ˗BHA ˗GBLÜDËDHƐ ˗GƆDHIƲ̈?
6. (1) ˗Mën ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Yesu ˗gblüdëdhɛ kë ˗ni ˈgü dhaŋ˗ ˈgü? (2) ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 6:2-8 ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ gagade ˗mü?
6 Kö Yesu ga ˗yi ˗ya yö ꞊klöö˗, ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈwɔn ˈbha ˗nu ˗dho kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˈö ˈwo dho ˗an ˗takun kö ˗wa yö ꞊dhɛ ˈya kë ˗Gblüdë ˈka dhaŋ˗ ˈgü. ˗A ˈwɔn ˗nu ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˈwo ˗tɔ ˗gblü ˗nu, din ˗bha ˗da ˗sü waa ˈˈsɛ ˗bha ꞊ziisü ˗nu. ˗Ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ ˈˈyua yaya ˗nu ‹˗dho ˈsɔ.› ˈˈYua ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈbha ˈnën ˗tɔ Kolona Virisö ˈö mɛn ˗nu kë ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ꞊dɛɛ. ˈWɔn ˗nu ˈwo bhë Biblö ˗yö ˗an ˗dhɛ Klito ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ‹ˈsuan˗ ˗bho ˗a ˗bha ˗pë.› (Mat. 24:3, 7; Dhu. 21:7, 10, 11) ˈDhɛ Yesu ˗yö go ga ˈgü ˈö dho dhaŋ˗ ˈgü, ˈö ˗kwɛ 60 ˗ʒiö, ˗yö bɔmɛn Zan ˗zogban ˈzü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗dho kë. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 6:2-8 ˗wo pö.) ˈDhɛ Yesu ˗kë ˗Gblüdë ˈka ˗kwɛ 1914 ˈgü, ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗ya ˗yökodhiʋ̈sü ˗bha.
7. ˈDhɛ Yesu ˗kë ˗Gblüdë ˈka, ˈmën ˗kë ˈö ˈwɔn yaa ˗nu ˗wo ˗ya kë ˗sü ˗bha ˈgbɛ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa?
7 ˈDhɛ Yesu ˗kë ˗Gblüdë ˈka, ˈwɔn yaa ˗nu ˗wo ˗ya kë ˗sü ˗bha ˈgbɛ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. ˈMën ˗kë? ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 6:2 ˗ya ˗pö ꞊dhɛ pë ˗blɛɛsü ˈö Yesu ˗ya ˗kë kö ˗ya kë ˗Gblüdë ˈka ˈyö ˗tɔ ˗gblü gɔn ˗sü. De ˗nu ˈö ˗gblü gɔn ˗an ˈka? Dügɔmɛn waa ö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˗mü. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12 ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˗gblü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗shiö Sɔtraan waa ö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˗an ˗gɔ, ˈyö ˈwo ˗an ˗zuö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü ˈö Biblö ˗ya pö «ˈˈkpʋngtaadhɛ ˗bha ꞊ya kë ˗wëësü», ˈyö sü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗shiö ˗sü ˈka Sɔtraan ˗dhɛ, ˗ya ˈto ni ˈgü mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha.—˗Dhɛ. 12:7-12.
ˈWɔn yaa ˗nu ˈwo kë ˗ni ˈgü bhë ˈwaa kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi. ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈnën ˈwo kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ bhë, ˗yö kwa ˗zogban ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ya yö züdɔ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 8 ˈgü.)
8. ˈWɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an pö ˈwo ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha ˈwo yö ˗ni ˈgü ˈko ˈˈdhiʋ̈ bhë, ˗wo kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
8 ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö˗ ˗kë kwa ˗dhɛ? ˈWɔn ˗nu ˈwo dho kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa waa mɛn ˗nu ˈwɔn kë ˗kɔ ˗dho ˗a ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈpö ꞊dhɛ Yesu ˗ya kë ˗Gblüdë ˈka. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, mɛn ˗nu ˗wa wo ˗zota wo ˗de ˗wɔn ˈgü ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗ya kë ˈya˗, ˈya dho ˗shiö kwa ˗dhɛ. Kwa ˗zo ˗yö ˗bö ꞊ʒiaan ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈnën yö ˗ni ˈgü ˈko ˈˈdhiʋ̈ bhë. ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ya yö züdɔ. (Ps. 37:1) Kwa ꞊ɲɔɔn ˗ni ˈgü Aamagedɔn ˗gblü ˗bha, ˈwɔn yaa ˗nu ˗dho ˗dadhiʋ̈ ˗kplawo. (Mak. 13:8; 2 Tim. 3:13) ˈPë ˗kë ˈö ˈwɔn yaa ˗nu ˗wa ˈsɔ ˗dhɛ ꞊gban ˈgü ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, kwa Dë ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˈö ˗ya ˗sü ˈka dhaŋ˗ ˈgü ꞊yaa˗ pö kwa ˗dhɛ ˈsaadhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa˗ ˈˈnuɛ ˗bho ꞊dedewo.
˗ZLAN ˗BHA ˗GBLÜDËDHƐ ˗DHO ˗A ˈYƆƆ˗ ˗NU ˈGÜ SHIƲ̈ˈˈ ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ?
9. Daniel 2:28, 31-35 ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn ˗totaabhasü ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö˗ pö ꞊dhɛ? ˈYö ˈˈtʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnsü züdɔ ˗a ˈka?
9 ˗Bhö Daniel 2:28, 31-35 ˗wo pö. ˈWɔn ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ bhë ˗yö yö ˗ni ˈgü ˈko ˈˈdhiʋ̈ ꞊dɛɛ. ˈˈƝɛɛn do ˈö Nabukodonozɔ ˗ya bho, ˗yö ˈwɔn ˈö ˗dho kë «ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü» kö Yesu Klito ˗ya ˗gblüdëdhɛ züdɔ, ˗a ˗zɔn kwa ˗dhɛ. Yesu ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈwo ˈˈsɛ ˗ta, Biblö ˗ya ˗pö ˗a mɛn ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn ˗nu ˈwo dho kë ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü. ˗Yö ˗an ˗zɔn pë ˈˈbin «˗gɛn ˈö ˗kë ˗piö waa gbɔ ˈˈsɛ ˗an ˗kaankwöösü» ˈka bhë, ˗a ˈka. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wa ˗ya wo ˗bha ˗gblüdëdhɛ kë ˗sü ˗bha ˈsaadhö. ˗Wa züdɔ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗gblü ˗blɛɛsü ˈˈtʋ̈ŋ ˈka. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈka ˈyö Angletɛɛ waa Zeta zuni ˈwo wo zü ˗kë do. Pë ˈˈbin ˈö Nabukodonozɔ ˗ya yö ˈˈɲɛɛn ˈgü ˈˈdhʋ̈ bhë, ˗yö pë ꞊plɛ ˈö ˗an ˗wɔn ˈgü ˈö Angletɛɛ waa Zeta zuni ˗an ˗bha ˗dhokwëësü ˈyaa ꞊dhɛ ˗gblüdë ˗nu ˈwo ˗kë ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗an ˈdhö, ˗an ˗zɔn.
10. (1) ˗Mën ˈö Daniɛdhö ˗ya pö ˈö ˗gban Angletɛɛ waa Zeta zuni ˗an ˗bha ˗dhokwëësü ˗bha? (2) ˈMën ˈkwa dho kwa ˗de ˈkun ˗a ˗gɔ? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën « ˗Kwa kwa ˗de ˈkun kö ˈkwa ˗dho kë gbɔ ˈˈsɛ ˈka!» ˗bha.)
10 ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ ˈˈɲɛɛn ˈö bhë ˗a ˈgü, ˗wo ˈti Angletɛɛ waa Zeta zuni ˗an ˗zɔn pë ˈˈgbɩɩgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈsënŋ ɛɛnˈˈ zën ˗nu ˈdhö bhë ˗an ˈka. ˗Wo ˗an ˗zɔn ꞊ʒiaan ˗piö waa gbɔ ˈˈsɛ ˗an ˗kaankwöösü ˈka. «Mɛnbhɩɩdhe ˗nu» ˈnën ˈwo ˗an ˗zɔn gbɔ ˈˈsɛ ˈka. (Dan. 2:43, ztw.) ꞊Dɛɛ, kwa˗ ˗yö ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈnën ˈwo ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗ya. Wo do bhë ˈnën ˈwo wo ˈko ˗nu ˗bha ˈwɔn ˗faan sü, ˈö ˈwɔn ˗nu ˈwaa dhi ˗ni ˈgü ˗an ˗dhɛ ˈwo ˈˈta sü, ˈwo wo ˗bha ˗kɔlokota ˗nu ˗ya. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈˈsɛgɔ ˈˈpiigbɩɩsü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö pë ˈö ˗dhi ˗an ˗dhɛ ˗wa kë.
11. Angletɛɛ waa Zeta zuni ˗an ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn ˗sü kwa ꞊faanmën ˈö kwa ˗zogban ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
11 ˗A ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈnën ˗tɔ Angletɛɛ waa Zeta zuni ˗an ˗dhokwëësü ˈö˗ ˗zɔn ˗a ˈka ˗kë pë ˈˈbin ˗gɛn ˈka bhë, ˈyö ˈnën ˗tɔ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn ˗totaabhasü. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö Biblö ˗ya pö ˗a ˈka ˗a ˈdhö, ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn gbɛ˗ ˈti ˗dho yö ˗a ꞊ʒiaan ˈgü. ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˗an kpa ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˗bha ˈö ˗an ꞊gban ˈgü ꞊shiʋ̈ Aamagedɔn ˗gblü yi ˈka. *—˗Dhɛ. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.
12. ˗Mën ˈbha ˈö Daniɛdhö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈö kwa ˗zogban?
12 ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö˗ ˗kë kwa ˗dhɛ? ˈWɔn ˗nu ˈö Daniɛdhö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ bhë, ˗wa ˗zɔn ˈkpakpadhö ˈzü ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü. ˗A ˗kwɛ ˗ya ʒiö ˗kwɛ 2.500 ˗ta ꞊dɛɛ ˈö Daniɛdhö ˗ya pö ꞊dhɛ Babidhɔnömɛn ˗nu ˗wa wo bo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnsü ˈka, ˈˈsɛgɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗yiishiö ˈbha ˈwo dho ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗ta ˗wo ˗dho yö wo ˈko ˈˈpiʋ̈. ˗Ya ˗pö ˈzü ˗a ˈˈsɛgɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗yiishiö ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗totaabhasü ˈnën ˗dho kë Angletɛɛ waa Zeta zuni ˗an ˗dhokwëësü ˈka. ˈWɔn ˈö bhë ˗yö kwa ˗zogban, ˈö˗ ˗kë ˈkwa kwa ˗zo yö ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha mɛnkɔɔnsü bho ˈˈshia˗ ˈpapadhö, kö yö ꞊dede ˗yö ˗ya ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ꞊kɔɔnsü ˗bha.—Dan. 2:44.
13. De ˗nu ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 17:9-12 ˗yö ˗an ˗dhɛ «˗gblüdë ˈˈsaaga ˗naa» waa «˗gblüdë ˗kaɔng do»? ˈYö yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
13 ˗Bhö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 17:9-12 ˗wo pö. ˈˈKpɔnŋ ꞊taa ˗gblü ˗blɛɛsü ˗yö pë ˗shiʋ̈ ꞊va. ˗A ˗wɔn ˈgü pë ˈbha ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˗bha, ˗yö ˗yö ˈko ˈˈdhiʋ̈. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn ˗nu ˗wo ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˗yadeflëëgüsü kë ˗dhɛ ꞊gban ˈgü. ˗Kwɛ 1920 Zanvie ˈˈsu ˈgü ˗wo ˗kɔlokota ˈwo˗ ˗dhɛ Sosiete dɛ nashɔn ˗a ˗ya. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö ˈkwa dɔ ˗kwɛ 1945 Ɔtɔblö ˈˈsü ˈgü, ˈyö ˈwo˗ ˗dɛɛ ˈö ˗kë ONU ˈka, ˗a ˗ya. Biblö ˗ya ˗dhɛ «˗gblüdë ˈˈsaaga ˗naa.» ˈˈKɛɛ ˈyaa ˈˈsɛgɔ ˈˈgbɩɩ˗ do ˈka. ˗A ꞊faan waa˗ ˗bha ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˗yö ˗go ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˗dhɛ «˗gblüdë ˗kaɔng do» bhë ˗an ˈgü.
14-15. (1) ˈMën ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 17:3-5 ˗ya pö ˈö ˗gban «Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗» ˗bha? (2) ˗Mën ˈö mɛn ꞊vadhɛ ˈwo wo ˗kɔ ˗ya ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˈwo˗ kë ˗ni ˈgü?
14 ˗Bhö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 17:3-5 ˗wo pö. ˗Zlan ˗yö ˗bɔ ˈˈɲɛɛn do ˗ta ˈö ˗zuadhe ˈwo˗ «Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗» ˗kë bhë ˗a ˗zɔn bɔmɛn Zan ˗dhɛ. ˗Zuadhe ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈnën ˗tɔ ꞊sua ˗zlanwo ˈˈpɛpɛ ˗lokotasü. ˗A ˈˈɲɛɛn ˗yö ˗yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈˈTʋ̈ŋ ꞊va ˈˈpiʋ̈, ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗wo wo ˈkɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö waa˗ ˗nu ˈwo yökë wo ˈkwëë˗. ˈˈKɛɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö Zoova ˗yö ö ‹˗zʋ ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗ya ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗gblüdë ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wa kë›. ˗Mën ˗wɔn ˈö dho ˈgo ˗a ˈgü? ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˗zɔn «˗gblüdë ˗kaɔng do» ˈka bhë, ˗wo ˗dho nu ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗gɔ ˈwo ˗an ˈgü ꞊shiʋ̈ ˈpapadhö.—˗Dhɛ. 17:1, 2, 16, 17.
15 Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗ ˗bho ˈˈshia˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdho? ˈKwa˗ pö ˈkwa dhɛɛˈˈ bhë ˗a ˗yɔ bɔ, kwa ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ Babidhɔnö ˈˈkwipö ˈö kun ꞊kwɛŋzü ˈˈyiga ˈwo˗ Öflatö ˗kë ˗yö ˗kun ꞊klëën ˗sü ˈka ˗a ˗zü. ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya ˗pö ˈpö ꞊dhɛ mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗wo ꞊klëën ˗sü ˈka Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗ ˗zü ꞊dhɛ «ˈˈyiga ˗nu» ˈdhö. (˗Dhɛ. 17:15) ˈˈKɛɛ ˗ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ ˈˈyiga ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗dho ‹ˈˈbhʋ̈ʋ̈.› ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn ꞊vadhɛ ˈwo wo ˗kɔ ˗ya ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗gɔ bhë, ˗wo ˗dho ˈˈkan ˗an ˗bha. (˗Dhɛ. 16:12) ꞊Dɛɛ ˗wo ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo yö ˗ni ˈgü ˈko ˈˈdhiʋ̈, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn ꞊vadhɛ ˈwaa ˈdhaŋ˗ bho ˗zlanwo ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˈzüdho. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu ˗an ˗ta, ˗wa ˈˈɲanbhɔdhɛ ˗mɛɛn ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˈgü.
16. Pë ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈö ˗gban ONU ˗ya ˗sü waa Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗ ˈgüshiʋ̈sü ˗bha bhë, ˗a ˈgüman ˗sü kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
16 ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö˗ ˗kë kwa ˗dhɛ? ˗Kɔlokota ˈwo˗ ONU ˗kë ˗a ˗ya ˗sü waa mɛn ꞊vadhɛ ˗bha ˗kan ˗zlanwo ˗nu ˗bha ˗sü ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgu. ˈˈKɛɛ ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ꞊vadhɛ ˗wo ˗kan Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗ ˈö ˗kë ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗dhokwëësü ˈka bhë ˗a ˗bha, pë ˈö dho ˗a bho ˈˈshia˗ ˈyaa ˈnën bhë. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ yö ˗a ˈka ꞊klöö˗ yö ˗a ˈdhö, Zoova ˈnën dho ö ˗zopiʋ̈wɔn ˗da «˗gblüdë ˗kaɔng do» ˈö ˗an ˗kɔ ˈdhö ONU ˗gɔ bhë ˗an ‹˗zʋ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wa kë.› Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗ ˈgüshiʋ̈sü ˗dho ˈˈkan mɛn ˗nu ˈgü ˈö ˗wɔn ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu kun. * (˗Dhɛ. 18:8-10) ˗Yö ˗dho kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈka ˗an ˗bha ˈka. ˈˈKɛɛ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗zë ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi ˈwɔn ꞊plɛ ˗wɔn ˈgü. ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˈwo kun Zoova ˗Zlan ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈka ˈö˗ yi ˗ya ꞊gwëë bhë, ˗yö ˗dho ˗an ˈgü shiʋ̈ˈˈ. ˗A ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈnën ˗tɔ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdho kö ˈkwa ˈgo ꞊dhuëŋdhɛ ˈgü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˗gɔ.—Dhu. 21:28.
˗YÖ GA KWA ˈGÜ ꞊DHƐ ZOOVA ˗DHO Ö ˗DHƆKËMƐN ˗NU ˗TAKPA ˗DHƐKPAƆ DHIƲ̈ˈˈ ˈGÜ
17-18. (1) Kwa ˗dho kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban ˗kplawo ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˈdhɛ yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü?
17 Daniɛdhö ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ «gagade ˈö ˗gban ˗Zlan ꞊dede ˗bha» ˗yö «˗dho ˈˈsɛ bho.» ꞊Ii, ˗ya ˈˈsɛ bho ˈˈdhʋ̈ ꞊dede ˈka. ˈWɔn ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈö ˗gban kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha bhë ˈkwa˗ ˈgüman ꞊dɛɛ. (Dan. 12:4, 9, 10) ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa Zoova waa ö ˗Wo ˗an ꞊bhlëë ˗ya. (Is. 46:10; 55:11) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kwa Biblö draanˈˈ ˗kplawo kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban. ꞊Ya ˈgo mü kö ˈkwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun kö waa Zoova ˗mlɛɛn ˗së ˗yö ˗da ˗an ꞊zinŋgü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho mɛn ˗nu ˈwo wo ˗zo yö ˗a ˗dhɛ ˗an gba «˗yadeflëëgüsü ˈö ˈyaa ɲën» ˗a ˈka.—Is. 26:3.
18 ˈWɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˈwɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈwo ˗gban kletiɛn ˗nu ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö˗ ˈgü ˗a ˗bha, ˗an yö. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa dho ˗a yö˗ ˈka ˗a ˈdhö, ˈwɔn ˗nu ˈö Biblö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗dho ˗a ˗zɔn ˈkpakpadhö ˈpö ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü. Kwa ˗dho ˗a yö ˈzü ꞊dhɛ Yesu ˈö kwa ˗bha ˗Gblüdë ˈka bhë, yö ˈnën ˈˈdhiʋ̈sü ˗ni ˈgü ö ˗bha gwëëˈˈ ꞊dede ˗nu ˈka.
ˈˈTAN 61 ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu, ˗kwa kwa ꞊faan ˈsü!
^ Kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ꞊dede ˈgü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗Zlan ˗ya ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ya ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˗a ˈka bhë, ˗a ˈdhö. ˈWɔn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ, kwa ˗dho ˗a ˈbha ˗nu yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü. ˗Wo ˗dho kwa ˗takun kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban, kö kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ꞊dɛɛ waa ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü.
^ Kpɔɔˈˈ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka! ˈwɔn ˗gɔ 32, ˈwɔn ga 4 ˗bha. Ɛɛnˈˈ ˈzü ˗bhö video ˈö˗ ˗gɔ ˗kë Le royaume de Dieu a commencé à gouverner en 1914 ˈka bhë, ˗a ˗ga jw.org ˗ta.
^ ˈBha˗ pö ˈü˗ ˈgüman ˈzü ˗së ˈka, kpɔɔˈˈ ˗kwɛ 2012 Ʒuɛn 15 ˗bha ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈˈpian 14˗19 ˗bha ˈgü.
^ ˈKwa˗ pö pë ˈö kwa ˈˈdhiʋ̈gan ˗ni ˈgü ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü ˈkwa˗ ˈbha ˈgüman ˗së ˈka, ˗kwa kpɔɔˈˈ ˈsëëdhɛ ˗be Le Royaume de Dieu en action ! ˈwɔn ˗gɔ 21 ˗bha.
