Pë ˗nu ˗bha ˗gla wo ˗de ˈka ˗sü ˈnën ˗Zlan ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü ˗a ˈka, ˈyö pë suu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗kë ˗dhö ˗ee?
ˈPë biblö ˗ya ˗pö
˗Abin. Biblö ˗ya ˗pö ˗Zlan ˗yö mɛnbhɩɩdhe waa wü ˗nu, ˈˈdhü ˗nu ˗an «suu» ˈsaadhö ˗da. a (ˈWunzüdɔdhɛ 1:12, 21, 25, 27; ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 4:11) ˗Ya ˗pö mɛnbhɩɩdhe ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗go Adan waa Ɛvö ˈwo ˗kë kwa ˈˈbhɛman ˗blɛɛsü ˗nu ˈka bhë ˗an ˈgü. (ˈWunzüdɔdhɛ 3:20; 4:1) ˗A pö ˈö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wa wo ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗bɔ pë ˈˈpɛpɛ ˗bha ˗gla pë ˈˈwɛɛ ˗nu ˈgü ˗sü ˗nu ˗ta ˈö pë ˈˈbhɩɩ˗ suu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗da bhë, ˈyaa Biblö ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗a pö ˈö ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wa wo ꞊dhɛ pëbhɩɩdhe ˈbhaa ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˗loobho ˈwo ˗kan pë ˈˈwɛɛ ˈgü bhë, Biblö yö ˈti˗ pö ꞊sua ˗mü. b
ˈMën mɛn ꞊vadhɛ wo ˗zota ˗a ˈgü?
˗Wo ˈö ˗kë ˈˈgla kë ˗sü ˈka bhë ˗a ˈgü man ˗kɔ ˗yö ꞊va. ˈSëëdhɛ ˗be do ˈbha (Encyclopædia Britannica) ˗ya ˗pö «pë ˗nu ˗bha ˈˈgla kë ˗sü ˈö ˈwo ˗kë pë ˈˈwɛɛ ˗nu ˈka bhë, yö ˈnën ˗Zlan ˗yö bɔ ˗a ˗ta ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊gban ꞊kɔɔn».
ˈPë mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wa pö pë ˗nu ˗bha ˈˈgla kë ˗sü ˗bha ˈyö ꞊nɛn:
Pë ˈˈbhɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈˈbhɛman ˗nu ˗wo dosɛnŋ, ˈö ˈwo ˗kë ˗dhö, ˈö˗ ˗dhɛ ˗ya ꞊gwëë ꞊dedewo.
ˈˈTëpë suu ˈbhaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗gla ˈö ˗kë pë suu ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗wa ˗pö ꞊kwlëë ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗gla ˈwo ˗kë mɛn ˈka.
ˈYö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wa pö ˗yö ˗kë ˗kɔ ˈˈoo ˗kɔ ˈgü pë nu ˗bha ˈˈgla ˗kɔ ˗nu bhë, ˗Zlan ˈnën˗ ˗yökodhiʋ̈ ˗kë.
ˈMɛn ˈwo˗ pö pë ˗nu ˗gla wo ˗de ˈka bhë waa Biblö ˗an ˗wo ˗yö do ˗ee?
Mɛn ˗nu ˈwo˗ pö pë ˗nu ˗wo ˗gla wo ˗de ˈka bhë ˗wa ˗pö ˈpë Biblö ˗ya pö ˈWunzüdɔdhɛ ˈgü bhë ˗a ˗kpɛɛ ˈyaa gagade. ˈˈKɛɛ ˈpë ˈö ˈWunzüdhɛ ˈgü bhë, Yesu ˗ya ˗pö ˈwɔn ꞊dede ˈö ˗kë yö ˗mü. (ˈWunzüdɔdhɛ 1:26, 27; 2:18-24; Matiö 19:4-6) Biblö ˗ya ˗pö Yesu ˗yö ˗kun ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ dhaŋ˗ ˈgü ˈö˗ ˗takun «pë ˈsaadhö» ˗da ˗sü ˗bha ˈyö ꞊kun nu ˗ni ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. (Zan 1:3) ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo˗ pö pë ˗nu ˗wo ˗gla wo ˗de ˈka bhë, waa Biblö ˗an ˗wo ˈyaa do.
ˈˈDhü waa wü ˗nu, ˗wa ˈdho ˗an ˈka ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˗nu ˈgü ˈö ˈwo˗ ˗dhɛ ˈgü dɔ bhë, ü˗ ˗yö mü ꞊dhɛ?
Pë suu do ˗nu ˗bha ˈˈgla kë ˗sü ˈö ˗an ˈko ꞊zinŋgü, ˗kɔ ˈö˗ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö to ˗a ˈka, Biblö ˈyaa˗ pö. ˈˈKɛɛ ˗a pö ˗sü ˈö ꞊dhɛ wü ˗nu waa ˈˈdhü ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˗da, ˗wo wo suu ˗da, ˈö ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo kë ˗kɔ ˗nu ˗bɛ ˗dhɛ ꞊dɛɛ ˗nu ˗bha bhë, Biblö ˈyaa˗ zɔɔdhe ˗man. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ pë suu do ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˈˈgla ˗kë wo ˈko ꞊zinŋgü, ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo ˈˈgla kö ˗wo ˈˈdhʋ ˗wo kë ˈˈtëpë suu gbɛ˗ ˈˈwɛɛ ˈka.
a Biblö ꞊yaa˗ pö «suu» ˗a ˈgüman ˗kɔ ˗yö ˗Ʒiö ˗a ˗gɛn ˈö ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wa pö ˗a ˗ta. ꞊Ya kë ꞊shiöŋ ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ꞊waa˗ pö ˈwo pë ˗bha ˈˈgla ˗sü ˗nu ˗wɔn blɛɛˈˈ, ˈpë ˈwo˗ ˈgü ˗pʋ Ʒiaan ˈyö ˗tɔ pë suu do ˗bha ˗wo ˗loobhosü ˈö ˈwo ˈˈgla ˗kë wo ˈko ꞊zinŋgü ꞊dhɛ ˗a ˗gɛn ˈö ˈwunzüdhɛ ˈsëëdhɛ ˈgü ˗a ˈdhö.
b ˗A ˈpë bhë ˈyö ˗tɔ pëbhɩɩdhe ˗nu ˗bha wo ˗loobhosü ˈwo ˗kan pë ˈˈwɛɛ ˈgü, ˈyö ˈˈkwi ˗nu ˗wa ˗dhɛ miklo evolushiɔn.
˗A ˗ga ˗sü ˗dhɔ ˗dho ü kë ˈpö
PË ˗NU ˈÖ BIBLÖ ˗YÖ ˗AN PÖ
Mɛn ˈbha ˈnën ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗da ˗ee?
Pë ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban pë ˗nu ˗da ˗kɔ ˗bha, mɛn ˗nu ˈwaa˗ ˈgüman ˗së ˈka, ɛɛnˈˈ ˈwo˗ sü ꞊dhɛ ꞊suawɔn ˈdhö. Pë ˈö Biblö ˗ya pö gagade ˗mü ˗ee?
ˈWƆN ˗NU ˈWO ˗GBAN YI ˗BHA
˗A pö ˗wo ˗wo ü ˗dhɛ
Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˗yɔ bɔ, ˗bhö ˗a do ˗ga ɛɛnˈˈ ˗bhö ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗bha ˗a ꞊va ˈbha draanˈˈ.