1. Met a fis lón ewe ier 66? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

 ANCHANGEI pwe itá en emén Chón Kraist lón Jerusalem lón ewe ier 66. A fiffis chómmóng mettóch lón ena atun. Emén néúwis chón Rom itan Florus a solááni 17 talent seni án ewe imwenfel leenien iseis moni. Ei mettóch a mwittir asonga ekkewe chón Jus. Ra nieló chómmóng soufiun Rom me fératá pwisin ar mwú mi imuló seni mwúún Rom. Nge mwittir chék mwúún Rom a mwékút. Esaamwo tori úlúngát maram nge 30,000 soufiu fán emmwenien Cestius Gallus ra pwellieló Jerusalem. Ekkewe chón Jus chón ú ngeni ra opoló lón ewe imwenfel, nge ekiseló mwirin ena ekkewe soufiun Rom ra tikeri ewe ttit lúkún ewe imwenfel me poputá le sótun ataelóng. Meinisin chón ena telinimw ra niwokkus. Epwe met meefiom ika ka kúna meinisin ekkeei mettóch?

2. Met a lamot Chón Kraist repwe féri lupwen ra kúna án ekkewe soufiun Rom pwellieló ar we telinimw, nge ifa usun a tufich ena?

² Fitu ier mwen an fis ena, Jesus a fen éúréúra néún kewe chón  káé usun ena mettóch me a ereniir: “Lupwen oupwe küna pwe sounfiu ra pwelifeili Jerusalem, mürin oupwe silei pwe a arapoto fansoun an epwe tala. Mürin chokewe mi nom lon Jutea repwe sütä won ekewe chuk. Chokewe mi nom lon ewe telinimw repwe towu seni, nge chokewe mi nom lemäl resap tolong lon ewe telinimw.” (Luk. 21:20, 21) Ifa usun repwe tongeni álleasochisi alon Jesus ar repwe sú seni Jerusalem nge ekkewe soufiu ra fen pwellifeili ewe telinimw? Och mettóch mi amwarar a fis. Mwittir chék ewe mwichen soufiun Rom a ló seni Jerusalem! Usun met Jesus a fen apasa, ewe maun a ‘mochomochala.’ (Mat. 24:22) Lupwen ekkewe soufiu ra sú, iwe, iei ewe atun a suuk ngeni ekkewe Chón Kraist mi tuppwél ar repwe álleasochisi Jesus le mwittir sútá wóón ekkewe chuuk. * Mwirin, lón ewe ier 70, eú mineféén mwichen soufiun Rom a liwiniti Jerusalem. Lón ena atun, ra ataieló ewe telinimw. Nge meinisin chókkewe mi álleasochisi Jesus ra kúna manaw.

3. Ekiseló chék met sókkun osukosuk Chón Kraist repwe pwal kúna, me met sipwe káé lón ei lesen?

³ Án Jesus na kapasen éúréúr me emmwen a pwal weneiti ach ei fansoun. Ekiseló chék, sipwe pwal kúna ena esin osukosuk. Jesus a áeá minne a fis lón ena fansoun le áweweei met epwe fis lupwen ewe riáfféú mi lapalap epwe mwittir poputá. (Mat. 24:3, 21, 29) Mi wor ekkewe Chón Kraist mi tuppwél ra kúna manaw atun katalóón Jerusalem, iwe epwe pwal wor eú “mwich mi fokun chocho” epwe kúna manaw lón ewe kitetter epwele fis. (Álleani Pwärätä 7:9, 13, 14.) A fókkun lamot ach sipwe weweiti met Paipel a apasa usun ekkena mettóch repwe fis lón mwachkkan. Pwata? Pún manawach a lóngólóng wóón. Ina popun sipwe káé ifa usun ekkena mettóch epwe fis repwe kkúú pwisin manawach.

4. Ifa usun epwe poputá ewe riáfféú mi lapalap?

⁴ Ifa usun epwe poputá ewe riáfféú mi lapalap? Ren katalóón meinisin lamalam mi chofona. Paipel a eita ngeni lamalam chofona, “Papilon mi lapalap, inelapen ekewe fin lisowu meinisin.” (Pwär. 17:5-7) Pwata lamalam mi chofona a usun emén fin lisowu? Pokiten néúwisin lón rese tuppwél ngeni Kot. Rese tuppwél le álisatá Jesus me an we Mwú, nge ra fen penaatá mwúún aramas me tunaló án Paipel emmwen pwe epwe watte manamanen ar etipetip wóón aramas. Ar fel ngeni Kot mi limengaw ese usun án ekkewe mi kepit fel mi limeliméch. (2 Kor. 11:2; Jas. 1:27; Pwär. 14:4) Nge ié epwe ataieló Papilon mi Lapalap? Jiowa epwe efisi án “ekewe engol mächä” wóón ewe “manmwacho mi par” repwe “apwönüetä an ekiek.” Ewe “manmwacho mi par” a liosuetá ewe United Nations, nge “ekewe engol mächä” ra liosuetá meinisin ekkewe mwúún fénúfan mi álisatá ena United Nations.​—Álleani Pwärätä 17:3, 16-18.

5, 6. Pwata sia erá pwe lupwen Papilon mi Lapalap a kataló, esap meinisin mi chóni repwe ninniiló?

⁵ Itá meinisin chón ekkewe lamalam mi chofona repwe ninniiló lupwen Papilon mi Lapalap a kataló? Aapw. Fán emmwenien Jiowa, ewe soufós Sekaraia a mak usun met epwe fis. Lón ena fansoun, emén mi piin chóni lamalam mi chofona epwe apasa: “‘Sap ngang eman soufos, nge üa eman soutanipi. Üa angang won ei fanü seni lealüali.’ Nge ika eman epwe aisini, ‘Met popun a kinas won sökürum?’, iwe, epwe pälüeni, ‘Eman a akinasaei me lon imwen chiechiei.’” (Sek. 13:4-6) Iwe, pwal mwo nge ekkewe néúwisin lamalam repwe tipin  erá pwe esap iir chón lamalam, me apasa pwe rese mwo nge chóni ekkena lamalam mi chofona.

⁶ Met epwe fis ngeni néún Kot aramas lón ena atun? Jesus a apasa: “Are Kot esap amochomochala ekewe rän, esap wor eman aramas epwe manau. Nge pokiten chokewe a filiiretä a amochomochala ekewe fansoun riaföü.” (Mat. 24:22) Lón fansoun ekkewe popun Chón Kraist, ewe riáfféú lón Jerusalem a ‘mochomochala.’ Iwe a suuk ngeni ‘chokewe mi filitä,’ ekkewe Chón Kraist mi kepit, ar repwe sú. Pwal ina chék usun, ewe áeúin kinikinin ewe riáfféú mi lapalap epwe ‘mochomochala’ fán iten ‘chokewe mi filitä.’ Kot esap mut ngeni “ekewe engol mächä,” ekkewe mwúún fénúfan, ar repwe nieló néún kewe aramas. Nge mwirin an a kataló meinisin lamalam chofona epwe wor kinamwe lón ekis chék fansoun.

7, 8. Mwirin katalóón lamalam chofona, met epwe suuk ngeni néún Kot aramas, me ifa usun repwe sókko seni meinisin aramas lón ena atun?

⁷ Met epwe fis mwirin katalóón lamalam mi chofona? Ina ewe fansoun sipwe pwáraatá enletin masouen letipach. Lón ena atun, lap ngeni aramas repwe sótun kútta túmún me álillis seni ekkewe mwicheichen aramas, “ekewe achau won ekewe chuk.” (Pwär. 6:15-17) Nge néún Jiowa aramas repwe kútta túmún seni i. Lupwen ewe maun lón fansoun ekkewe popun Chón Kraist a ‘mochomochala,’ esap ina ewe atun itá meinisin chón Jus repwe mwittir wiliti Chón Kraist. Nge fen ina ewe fansoun ekkewe Chón Kraist repwe sú seni Jerusalem usun met Jesus a fen éúréúra ngeniir. Pwal ina chék usun met epwe fis lón mwachkkan, lupwen epwe ‘mochomochala’ án mwúún fénúfan maunei Papilon mi Lapalap sisap ekieki pwe ina atun chómmóng aramas repwe mwittir wiliti Chón Kraist mi enlet. Nge fen ina ewe atun epwe suuk ngeni meinisin chón fel mi enlet ar repwe pwáraatá ar tong ngeni Jiowa me álisatá ekkewe mi kepit.​—Mat. 25:34-40.

⁸ Sise silei tichikin met epwe fis lón ena fansoun sóssót. Iwe nge, sia silei pwe manaw epwe áweires me epwe lamot sipwe pennúkúóló mettóch. Lón fansoun ekkewe aposel, ekkewe Chón Kraist ra likitaló imwer kewe me likiitú fán sókkópaten weires pwe repwe kúna manaw. (Mark. 13:15-18) Iwe mi lamot sipwe pwisin eisinikich: ‘Ngang mi mmólnetá le likitaló piseki kewe? Ua tipemecheres le féri met chék mi lamot pwe upwe akkamwéchú ai tuppwél ngeni Jiowa?’ Ekieki mwo! Lón ena fansoun, kich chék sipwe tipeppós lón ach fel ngeni ach we Kot ese lifilifil met epwe fis ngenikich, usun chék met ewe soufós Taniel a féri.​—Tan. 6:10, 11.

9, 10. (a) Ifa ewe pwóróus néún Kot aramas repwe esilefetálei atun ewe riáfféú mi lapalap? (b) Met ekkewe chón oput néún Kot aramas repwe féri?

⁹ Ewe riáfféú mi lapalap esap ina ewe fansoun fán iten afalafalen ewe “Pworausen Manau usun ewe Mwün Kot.” A fen wesiló ena fansoun án aramas afalafala ewe kapas allim. A fen tori fansoun ewe “sopolan” epwele fis. (Mat. 24:14) Fán pwora néún Kot kewe aramas repwe esilefetálei eú pwóróus mi péchékkúl usun pwóróusen kapwúng epwe kkúú aramas meinisin. Eli pwóróusen án Satan ei ótót mi ngaw epwele unusen kataló. Ewe Paipel a apasa pwe ena pwóróus a usun ekkewe útten faú, a erá: “Üten fau mi watte, choun eföü ina epwe ükükün ipükü paun, ra turutiu seni läng won ekewe aramas. Iwe, ekewe aramas ra otteki Kot pokiten ewe feiengau ren ewe  üten fau, pun ewe feiengau a fokun aniuokus.”​—Pwär. 16:21.

¹⁰ Ekkewe chón oputakich repwe rongorong ena pwóróus mi péchékkúl. Jiowa a emmweni ewe soufós Isikiel le áweweei met eú mwichen mwúún aramas, Paipel a eita ngeni Kok seni Makok, epwe féri: “Iei alon Kot ewe Samol mi Lapalap ngeni Kok, ‘Lon ena rän kopwe aüfarafarätä ekiekin lelukom usun angangen rawangau. Iwe, kopwe apasa, “Üpwe töpworalong lon eu fanü esap tit, üpwe pwal maun ngeni aramas mi imweimw fän kinamwe lon ekewe telinimw esap wor tittir me asamalaper me lokkur. Üpwe liapenala pisek o uwala, üpwe pwal maun ngeni ekewe leni mi tala me lom o sosefäl, pwal ngeni ekewe aramas mi chufengen seni ekewe mwü a wor nöür pwiin man me pisekir, ra pwal fanüeni ewe fanü mi nom lukalapen fanüfan.”’” (Is. 38:10-12) Epwe pwápwáló pwe néún Kot kewe aramas ra fókkun sókko seni meinisin aramas, usun itá ra nónnóm “lukalapen fanüfan.” Iwe ekkewe mwúún fénúfan resap chúen tongeni engiló, repwe fókkun mochen maunei néún Jiowa kewe mi kepit me chókkewe mi álisiir.

11. (a) Met sipwe chechchemeni usun tettelin ekkewe mettóch epwe fis atun ewe riáfféú mi lapalap? (b) Met ekkewe aramas repwe meefi lupwen repwe kúna ekkewe esissil?

¹¹ Met epwe fis mwirin? Ewe Paipel ese apasa tichikin tettelin fisitáán ekkewe mettóch, nge eli ekkóch me leir repwe fisippék. Lón án Jesus we oesini usun sópwólóón ei ótót, a erá: “Epwe wor ekoch lapalap epwe fis ngeni akkar, maram me fü kana. Nge won fanüfan chomong fanü repwe nom lon watten riaföü, repwe niuokus ren ngüngün matau me püngüpüngün no. Aramas repwe masarochola ren ar niuokus, lupwen ra witiwiti mine epwe fis won fanüfan, pun ekewe manamanen läng repwe mwöküt seni lenier. Lon ena fansoun repwe küna Nöün Aramas, epwe feito won kuchu fän manaman me ling mi lapalap.” (Luk. 21:25-27; álleani Markus 13:24-26.) Itá epwe kapachelong lón pwénúetáán ei oesini ekkewe esissil mi eniwokkus me mettóch epwe fis fán láng? Mi lamot sipwe chék witiwit pwe sipwe silei. Iwe nge, sia silei pwe lupwen chón oputa Kot repwe kúna ekkewe esissil, repwe fókkun niwokkus me repwe osukosuk.

12, 13. (a) Met epwe fis lupwen Jesus epwe war “fän manaman me ling mi lapalap”? (b) Met néún Kot kewe chón angang repwe féri lón ena atun?

¹² Met epwe fis lupwen Jesus epwe war “fän manaman me ling mi lapalap”? Epwe efeiéchú ekkewe mi tuppwél me apwúngú ekkewe rese tuppwél. (Mat. 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30) Jesus a eáni eú kapas áwewe pwe epwe áweweéchú ei mettóch. A erá: “Lupwen Nöün Aramas epwe war lon lingan o chon läng meinisin repwe eti, epwe mot won an lenien motun king mi ling. Iwe, chon ekewe mwü meinisin repwe mwichfengen me mwan. Mürin epwe aimwüfeseniir lon ruu mwich, usun eman chon fol man a aimwüfeseni ekewe sip seni ekewe kuuch. Epwe anomu ekewe sip lepelifichin, nge ekewe kuuch epwe anomur lepelimöngun.” (Mat. 25:31-33) Met epwe fis ngeni ekkewe siip me ekkewe siike? Repwe kúna kapwúng. Ekkewe siike, are ekkewe rese tuppwél, “repwe feila ngeni ewe apwüng esemüch.” Nge ekkewe siip, are ekkewe mi tuppwél, repwe kúna manaw esemuch.​—Mat. 25:46.

¹³ Met ekkewe siike repwe féri lupwen ra mirititi pwe repwele ninniiló? Repwe “kechü.” (Mat. 24:30) Nge met ekkewe mi kepit me chókkewe mi álisiir repwe féri? Repwe féri met Jesus a ereniir: “Lupwen ekei mettoch repwe popuetä le fis, ämi oupwe ütä o awenatä möküremi, pun ämi küna manau a arapoto.”​—Luk. 21:28.

14, 15. Menni ewe angangen kochufengen epwe fis mwirin poputáán án Kok seni Makok maunei néún Kot aramas, me ifa usun epwe fis ei mettóch?

¹⁴ Met epwe fis mwirin án Kok seni Makok poputá le maunei néún Kot aramas? Ewe Paipel a erá pwe ewe Néún aramas “epwe tinala ekewe chon läng lepelien fanüfan me rüanü, pwe repwe achufengeni nöün kewe chon fil seni lesopun fanüfan tori lesopun.” (Mark. 13:27; Mat. 24:31) Ena angangen kochufengen ese weneiti ewe atun ekkewe Chón Kraist mi kepit ra kerán kefilitá. Me ese pwal weneiti ewe sáingolóón pwaau fán iten ekkewe mi kepit ra chúen nóm wóón fénúfan. (Mat. 13:37, 38) Ena angangen pwaau a fis me mwen poputáán ewe riáfféú mi lapalap. (Pwär. 7:1-4) Iwe, met weween ei angangen ochufengeni ekkewe mi kepit? Ina ewe fansoun ekkewe mi kepit mi chúen nóm wóón fénúfan repwe angei ar feiéch me feitá láng. (1 Tes. 4:15-17; Pwär. 14:1) Epwe fis ena mettóch mwirin án Kok seni Makok poputá le maunei néún Kot aramas. (Is. 38:11) Iwe, epwe ina pwénúetáán alon Jesus ei: “Ekewe chon pwüng repwe tittin usun akkar lon Mwün Semer.”​—Mat. 13:43. *

¹⁵ Chómmóng aramas lón ekkewe tipitipin lamalamen Chón Kraist ra lúkú pwe Jesus epwe angei ekkewe Chón Kraist me uweiretá láng lón inisiir inisin aramas. Ra pwal lúkú pwe repwe kúna Jesus ren meser lupwen a liwinsefál. Iwe nge, ewe Paipel a affata pwe án Jesus liwinsefál epwe monoló seni mesen aramas lupwen a erá: “Ewe asisilen Nöün Aramas epwe pwäla fän läng” me Jesus epwe feito “won kuchu.” (Mat. 24:30) Ewe Paipel a pwal apasa pwe “mine a för seni fituk me cha esap tongeni mwüni  mwün Kot.” Ina minne mi lamot pwe chókkewe repwe feitá láng repwe akkomw “müttir wilila lon eu chök morupun mas” atun “ewe amüchülan rappwa epwe tik.” * (Ppii ewe pwóróus fan.) (Álleani 1 Korint 15:50-53.) Ekkewe mi kepit mi tuppwél mi chúen nóm wóón fénúfan repwe mwittir kochufengen.

16, 17. Met epwe akkomw fis me mwen apwúpwúlúún ewe Lam?

¹⁶ Lupwen meinisin ekkewe 144,000 mi kepit ra nóm lón láng, ewe sáingolóón angangen ammól fán iten apwúpwúlúún ewe Lam a tongeni poputá. (Pwär. 19:9) Nge me mwen ena, mi lamot epwe akkomw fis och mettóch mi amwarar. Chechchemeni pwe Kok epwe maunei néún Kot kewe aramas atun ekkewe mi kepit repwe chúen nóm wóón fénúfan. (Is. 38:16) Met néún Kot kana aramas repwe féri? Repwe álleasochisi ei kapasen éúréúr: “Ämi ousap fiu lon ei maun. Oupwe atettelikemi o ükütä chök. Oupwe nengeni usun än ewe Samol mi Lapalap awinnakemi. . . . Ousap niuokus, ousap pwal rükö.” (2 Kron. 20:17) Mwirin an a poputá án Kok seni Makok maunei néún Kot aramas, meinisin ekkewe mi kepit mi chúen nóm wóón fénúfan repwe feitá láng. Pwärätä 17:14 (Kapasen God) a pwár ngenikich met ekkewe chón nónnóm lón láng repwe féri lupwen Kok a poputá le maun. Ekkewe chón oput néún Kot aramas “repwe maun ngeni ewe Appanen Siip, nge ewe Appanen Siip me noun kewe a körir o finireta, ir ekkewe mi nikiitu, repwe okkuferetiw, pun i Samolun ekkewe samol me Kingen ekkewe king.” Ina minne, Jesus fitifengen me ekkewe 144,000 king mi kefilitá lón láng repwe amanawa néún Kot kewe aramas wóón fénúfan.

¹⁷ Ena angangen amanaw epwe emmwen ngeni ewe maunen Armaketon, epwe elingaaló iten Jiowa we mi pin. (Pwär. 16:16) Repwe ninniiló meinisin ekkewe ra fén kúna kapwúng pwe iir siike, are iir rese tuppwél. Esap chúen wor chón féfféringaw wóón fénúfan, me ewe mwich mi fókkun chóchó epwe kúna manaw lón Armaketon. Iwe, ewe sáingolóón pwóróus lón puken Pwärätä epwele fis, ina apwúpwúlúún ewe Lam! (Pwär. 21:1-4) * (Ppii ewe pwóróus fan.) Meinisin chókkewe ra kúna manaw wóón fénúfan repwe pwapwaiti án Kot chen, me kúna úkúkún watteen an tong me kisáseú. Sia mwétéresiti ena fansoun. Epwele ifan me amwararen apwapwaan ena apwúpwúlú!​—Álleani 2 Petrus 3:13.

18. Ren ekkeei mettóch mi amwarar epwele fis, itá met sipwe tipeppós le féri?

¹⁸ Ren ekkeei mettóch mi ámmeseik repwele fis ekiseló, itá met emén me emén leich epwe féfféri iei? Fán án Jiowa emmwen, aposel Petrus a makkeei: “Pokiten ekei mettoch meinisin repwe tala lon ei lapalap, met sokun aramas oupwe usuni? Oupwe manaueni eu manau mi pin mi nonom fän nemenien Kot, lupwen oua witiwiti ewe Ränin Kot . . . Iei mine, ämi chiechiei mi achengicheng, pokiten oua witiwiti ei Rän, oupwe fokun achocho ngeni pwe oupwe limöch, pwe esap wor ämi mwäl mwen mesen Kot, nge oupwe pwal nom lon kinamwe.” (2 Pet. 3:11, 12, 14) Ina popun, sipwe tipeppós le akkamwéchú limeliméchún ach fel ngeni Kot ren ach atowauakicheló seni lamalam chofona, me álisatá Jesus Kraist, ewe Kingen Kinamwe.