1. Pwata a lamot napanapen féfférúch ngeni aramas lupwen sia afalafal ngeniir? Apwóróusa eú pwóróus. (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

 EÚ PEAN pwúpwúlú lón Fiji ra fiti ewe angangen etiwa aramas fán iten Áchechchemenien án Jesus we máló. Lupwen ra fós ngeni emén fefin lúkún imwan we, a poputá le púng rán. Ekkewe pwúpwúlú ra ngeni ewe fefin eú lein imwer kewe amper an epwe imweimw. Iwe, ena pean pwúpwúlú a pwapwa atun ra kúna ewe fefin an a fiti ewe Áchechchem. Ewe fefin a erá pwe ese kon lien chechchemeni met ena pean pwúpwúlú a eáni afalafal ngeni, nge a fókkun ingeiti napanapen féfférúr ngeni ren ar kirekiréch, ina popun a filatá an epwe fiti ewe Áchechchem. Ena fefin a pwapwaiti le fiti ewe Áchechchem pokiten án ei pean pwúpwúlú apwénúetá án Jesus we pesepes usun féfférúch ngeni aramas.

2. Ifa án Jesus we pesepes, me ifa usun sipwe apwénúetá?

² Ifa án Jesus na pesepes usun féfférúch ngeni aramas? Iei met a apasa: “Oupwe föri ngeni aramas usun mine oua mochen repwe föri ngenikemi.” (Mat. 7:12) Ifa usun sia tongeni apwénúetá ena pesepes? Akkomw, sipwe pwisin eisinikich: ‘Met sókkun féffér ua mochen aramas repwe fér ngeniei?’ Iwe mwirin, sipwe achocho úkúkún ach tufich le eáni pwal ena esin féffér ngeni aramas.​—1 Kor. 10:24.

3, 4. (a) Áweweei pwata án Jesus kapasen pesepes ese chék weneiti féfférúch ngeni pwiich kewe chón lúkú. (b) Met sipwe káé lón ei lesen?

 ³ Fán chómmóng sia apwénúetá án Jesus na pesepes lón féfférúch ngeni pwiich kewe lón pekin lúkú. Nge Jesus ese apasa pwe ei pesepes a chék weneiti pwiich kewe. Ren enletin a eáni ei pesepes lupwen a pwóróus wóón met féfférúch ngeni aramas ese lifilifil me pwal mwo ngeni chón oputakich. (Álleani Lukas 6:27, 28, 31, 35.) Ika pwe sipwe apwénúetá ena kapasen pesepes ngeni ekkewe chón oputakich, iwe itá epwele fen ifan me lamoten ach sipwe apwénúetá ngeni chókkewe sia afalafal ngeniir pún chómmóng leir neman iir “chókkewe mi fich ngeni manaw esemuch”!​—Föf. 13:48, NW.

⁴ Iei sipwe pwóróus wóón rúáánú kapas eis sipwe ekkekieki atun sia fiti ewe angangen afalafal. Ikkeei: Ié kewe ua afalafal ngeniir? Ia ua afalafal ngeniir me ie? Ineet atun a fókkun múrinné ai upwe afalafal ngeniir? Ifa usun upwe afalafal ngeniir? Sipwe kúna pwe ekkeei kapas eis ra tongeni álisikich le ekieki meefien chókkewe sia afalafal ngeniir pwe sipwe tongeni afalafaler lón ewe napanap repwe pwapwaiti.​—1 Kor. 9:19-23.

5. Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe pwisin eisinikich?

⁵ Lón ach angangen afalafal, sia kan fós ngeni aramas, nge emén me emén leir a sókkóló nónnómun me ekkewe osukosuk a tottori. (2 Kron. 6:29) Lupwen ka afalafala ewe kapas allim ngeni emén, pwisin eisinuk: ‘Ika ngang ei chón imw, met ua mochen ewe chón afalafal epwe ekieki usi? Ua mochen an epwe ekieki pwe ngang chék emén lein chókkewe epwe afalafal ngeniir, are ua pwal mochen an epwe wesen silei ika ngang ié?’ Ekkeei esin kapas eis repwe tongeni áchema ngenikich ach sipwe áfánni meefien emén me emén chón imw.

6, 7. Met sipwe féri lupwen sia chuuri emén chón imw usun itá a arochongaw ngenikich?

⁶ Kich meinisin sia mochen aramas repwe ekiekéch ngenikich. Áwewe chék: Kich Chón Kraist, sia achocho le apwénúetá án Paipel kapasen pesepes pwe ach “kapas epwe pwetete o apwapwai aramas.” (Kol. 4:6) Nge pokiten kich sise unuséch, fán ekkóch sia kan mwáálliló le apasa mettóch sipwe niamam ren mwirin. (Jas. 3:2) Ika sia arochongaw ngeni emén, eli pokiten a osukosuk lón mékúrach, iwe sise mochen aramas repwe mwittir apwúngaló pwe kich emén mi arochongaw are kirikiringaw. Sia áneán pwe aramas repwe weweitikich. Iwe met, itá sisap pwal ina usun ngeni ekkewe ekkóch?

⁷ Lupwen ka afalafal nge ka chuuri emén usun itá a arochongaw ngonuk, epwe éch ika kopwe sótun weweiti ewe popun a ina usun. A ina usun pokiten a wor an osukosuk lón an leenien angang are lón sukul? A weires pokiten a úri eú samau mi chou? Fán chómmóng, ekkewe chón imw mi arochongaw me akkomw ra siwil me ra etiwa ewe pwóróus lupwen néún Jiowa aramas ra mosonoson ngeniir me súfélitiir.​—SalF. 15:1; 1 Pet. 3:15, 16.

8. Pwata sisap pireir le afalafala pwóróusen ewe Mwú ngeni “sokun aramas ese lifilifil”?

⁸ Sia afalafal ngeni sókkópaten aramas. Lón ekkewe fitu ier ra ló, mi wor lap seni 60 pwóróusen aramas a katowu lón ewe Watchtower fán ewe itelap “Ewe Paipel A Siwili Manawen Aramas.” Ra fós usun pwóróusen manawen ekkóch aramas, me lóóm iir chón solá, chón únnúpuch, chón fiti gang, are chón áeámwáálli sáfei mi efeiengaw. Ekkóch iir chón politics, néúwisin lamalam, are ra achocho lón ar angang fán iten pwisin manawer. Ekkóch ra eáni ewe sókkun manaw mi fókkun limengaw. Nge iir meinisin ra rongorong ewe kapas allim, káé ewe Paipel, féri siwil lón manawer, me ra fiti ewe enlet.  Ina minne, sisap mwittir ekieki pwe ekkóch aramas resap tongeni etiwa pwóróusen ewe Mwú. (Álleani 1 Korint 6:9-11.) Nge sipwe fen mirititi pwe “sokun aramas ese lifilifil” ra tongeni etiwa ewe kapas allim.​—1 Kor. 9:22.

9. Pwata a lamot sipwe pwáraatá pwe sia súféliti leenien ekkewe ekkóch?

⁹ Sia afalafal ngeni aramas me ia? Fán chómmóng sia chuuriir lón pwisin imwer. (Mat. 10:11-13) Sia sani lupwen aramas ra súféliti leeniach me pisekich kewe pún sia aúcheani leeniach. Sia mochen pwe imwach epwe eú leeni mi núkúnúkéch me aramas resap tomwáálilóng lón. Mi lamot sipwe pwal súféliti leenien chón oruch kewe. Ina minne, lupwen sia afalafal, epwe éch ach sipwe ekieki ifa usun féfférúch me lón leenier.​—Föf. 5:42.

10. Ifa usun sipwe túmúnú ach sisap aosukosuka aramas atun sia afalafal?

¹⁰ Pokiten ei fénúfan a ur ren féfférún atai allúk, chómmóng ekkewe chón imw ra ekiekingaw ngeni aramas rese sissileer. (2 Tim. 3:1-5) Mi lamot sisap féri och mettóch epwe efisi án aramas repwe ekiekingaw ngenikich. Áwewe chék, ika sia fichifich wóón asamalapen ewe imw nge ese wor a suuki, eli sipwe mochen nennelong lón asammwachoon are pwelliló lepekin pwe sipwe ppii ika mi wor aramas. Lón leeniom, ika emén a féri ena epwe aosukosuka ewe chón imw? Epwe ifa ekiekin chón órun kewe? Pwúngún pwe sia mochen sipwe afalafal ngeni aramas meinisin. (Föf. 10:42) Sia mwasangasang le esilefeili ewe pwóróus allim me enletin mochen álisi aramas. (Rom 1:14, 15) Nge sipwe tipachem ika sisap féri ekkewe mettóch epwe aosukosuka aramas lón ach leenien afalafal. Aposel Paulus a erá: “Äm aisap mochen än eman epwe küna och mwälin äm angang, iei mine aisap anomu ngeni eman och lenien chepetek.” (2 Kor. 6:3) Lupwen sia pwáraatá ach súféliti imwen me leenien ekkewe aramas sia afalafal ngeniir, féfférúch epwe tongeni luki ekkóch leir ngeni ewe enlet.​—Álleani 1 Petrus 2:12.

11. Pwata sia kilisou atun aramas ra pwáraatá ar súfél ngenikich ren ach fansoun?

¹¹ Lape ngenikich a chómmóng ach angang. Ren an epwe tawe ach kewe angang meinisin, mi lamot sipwe akkótaéchú ach fansoun. (Ef. 5:16; Fil. 1:10) Ika a ppiitá och mettóch mi aosukosuka ach schedule, iwe, neman sipwe lichippúng. Ina minne, sia kilisou ren án ekkewe aramas pwáraatá ar súfél me mirititi pwe neman esap kon watte ach we fansoun sipwe awora fán iter. Ifa usun ewe kapasen pesepes Jesus a ngenikich a tongeni álisikich ach sipwe pwáraatá súfél ngeni aramas?

12. Ifa usun sipwe silei ewe fansoun mi fich ngeni aramas ach sipwe afalafal ngeniir?

¹² A lamot ach sipwe silei ika ineet atun epwe fókkun éch ach sipwe fós ngeni aramas. Lón ach leenien afalafal, ineet atun aramas ra kan nónnóm lón imwer? Epwe éch ika sipwe tongeni siwili ach schedule pwe sipwe tongeni afalafal lón ekkena atun. Lón ekkóch fénú, a mmen uwaéch ewe angangen afalafal imw me imw ika a fis mwirin leolowas are lekuniol. Ika a pwal ina usun lón leeniom, ka tongeni akkóta ekkóch fansoun pwe kopwe afalafal imw me imw lón ekkena atun? (Álleani 1 Korint 10:24. *) Jiowa epwe efeiéchú óm achocho le afalafal ngeni aramas lón ekkewe fansoun mi fich ngeniir.

13. Ifa usun sipwe pwáraatá súfél ngeni ewe chón imw?

¹³ Ifa usun sipwe pwal tongeni pwáraatá súfél ngeni aramas? Lupwen sia chuuri  emén mi pwapwaiti ewe pwóróus, mi lamot sipwe afalafal ngeni nge sipwe túmúnú pwe sisap kon nómottam ngeni. Neman a pwal wor án ewe chón imw angang mi lamot me ren a ekiekin féri. Ika a erá pwe a osukosuk, sia tongeni erá pwe esap pwal ttam ach fós ngeni. Ika ina, mi lamot sipwe túmúnú pwe sipwe apwénúetá met sia fen apasa. (Mat. 5:37) Lesópwólóón ach afalafal, sipwe eisini ewe chón imw ineet atun a éch ngeni ach sipwe chuuri sefál. Ekkóch chón afalafal ra kan erá: “Ua pwapwa le liwinto chuuruk sefál. Epwe éch ika upwe akkomw kékkéruk lón phone are text ngonuk me mwen upwe chuuruk?” Lupwen sia akkóta ach fansoun le chuuri aramas lón ekkewe atun mi fich ngeniir, sia áppirú Paulus, i a ‘kütta mine ekewe chomong repwe feiöch ren, pun a mochen pwe repwe küna manau.’​—1 Kor. 10:33.

14-16. (a) Pwata a lamot sipwe affata ngeni ewe chón imw popun sia chuuri? Áweweei. (b) Met emén chónemmwen mi wisen sáifetál a kan féri lupwen a chuuri aramas?

¹⁴ Anchangei pwe eú rán, emén a kékkéruk lón phone nge kese esilla ika i ié. I emén kese sissilei, iwe nge a eisinuk ika met sókkun mwéngé ka sani. Ka ekis osukosuk ika ié ena a kékké me met popun a mochen fós ngonuk. Ren óm mochen pwáraatá fáiro ngeni, ka ekis fós ngeni, nge mwirin neman ka ereni pwe ka mochen oupwele wes le fós. Nge, pwal anchangei ei: Emén a kékkéruk lón phone nge a akkomw erenuk ika i ié, a pwal affata ngonuk pwe i chón angang fán iten pekin álisi aramas me asukuler usun ekkewe sókkun mwéngé mi apéchékkúla inis, me fán kirekiréch a erenuk pwe a mochen apwóróusa ngonuk och mettóch epwe  álilliséch ngonuk. Eli sipwe mochen aúseling ngeni, pún sia sani lupwen aramas ra kapas wenechar ngenikich nge ra pwal pwáraatá fáiro. Ifa usun sipwe pwal pwáraatá ena esin súfél ngeni chókkewe sia afalafal ngeniir?

¹⁵ Fán chómmóng lupwen sia afalafal, mi lamot sipwe affata ngeni ewe chón imw ewe popun sia chuuri. Pwúngún pwe a nóm rech eú pwóróus mi aúchea epwe tongeni álisi ewe chón imw. Nge epwe ifa meefian ika sise affata ngeni ika kich ié me mwittir chék eisini: “Ika ka tongeni pwákini eú osukosuk wóón fénúfan, menni osukosuk kopwe sótun pwákini?” Sia silei pwe sia eáni ena kapas eis pwe sipwe silei meefien ewe chón imw me áiti ngeni met ewe Paipel a apasa. Iwe nge, eli ewe chón imw epwe ekis osukosuk me ekieki: ‘Epwe ié ei me pwata a eisiniei ekkeei sókkun kapas eis? Epwe met popun?’ Sia mochen ewe chón imw epwe pwapwa le fós ngenikich. (Fil. 2:3, 4) Iwe, ifa usun sipwe féri ena?

¹⁶ Iei met emén chónemmwen mi wisen sáifetál a kan féri lupwen a chuuri emén chón imw. Mwirin ar kapong fengen, a ngeni ewe chón imw kapiin ewe taropwe itelapan Ka Mochen Silei ewe Enlet? me erá: “Ikenái, aua eineti ei taropwe ngeni aramas meinisin lón leeniom ei. A pwóróus usun wonu kapas eis chómmóng aramas ra kan mochen silei pélúwan. Iei noum kapi.” Pwiich we a erá pwe pokiten aramas ra silei ewe popun a chuuriir, lap ngeniir usun ra kinamwe me a mecheres ar repwe sópweló ar fósfengen. Mwirin ewe chónemmwen mi wisen sáifetál a eisini ewe chón imw: “Ka fen ekieki usun eú me lein ekkeei kapas eis?” Ika ewe chón imw a filatá eú lein ekkena kapas eis, pwiich we a suuki ewe taropwe me áiti ngeni pélúwen ena kapas eis me ren ewe Paipel. Nge ika ewe chón imw ese filatá eú kapas eis, iwe pwiich we a wisen fili me a sópweló ar pwóróusfengen pwe ete ásáwa ewe chón imw. Pwúngún pwe a sókkópat napanapen ach sipwe tongeni poputá le fós ngeni ekkewe chón imw. Lón ekkóch leeni, a lamot pwe me mwen sipwe affata ngeniir popun ach chuuriir, sipwe akkomw pwáraatá fáiro me ren eérenien ena leeni. Nge ewe a kon lamot, sipwe weweiti lamoten ach sipwe fós ngeni aramas lón ewe napanap aramasen ewe leeni repwe pwapwaiti.

17. Me ren ei lesen, ifa usun sipwe apwénúetá án Jesus we kapasen pesepes usun féfférúch ngeni aramas?

¹⁷ Ren ach sipwe apwénúetá án Jesus we kapasen pesepes usun napanapen féfférúch atun sia afalafal, ikkefa ekkewe mettóch mi lamot sipwe féri? Sia áfánni nónnómun emén me emén chókkewe sia afalafal ngeniir. Sia pwáraatá ach súféliti imwen me leenien ekkewe chón imw. Sia achocho úkúkún ach tufich le afalafal lón ekkewe fansoun sia silei pwe aramas ra nóm lón imwer me ra tongeni aúseling ngenikich. Sia poputááni ach fós ngeni aramas lón ach leenien afalafal lón ewe napanap ra mochen aúseling ngenikich.

18. Menni feiéch epwe torikich ika ach féffér ngeni aramas epwe usun met sia mochen aramas repwe féri ngenikich?

¹⁸ Lupwen sia kirekiréch me áfánni meefien chókkewe sia afalafal ngeniir, a pwáraatá pwe sia apwénúetá ekkewe kapasen emmwen lón Paipel me a elingaaló Semach we lón láng. (Mat. 5:16) Eli sia tongeni álisi chómmóng aramas ar repwe etiwa ewe enlet ren napanapen ach afalafal ngeniir. (1 Tim. 4:16) Iwe nge, ese lifilifil ika aramas repwe etiwa are resap etiwa ewe kapas allim, sia chék pwapwa ren ach silei pwe sia achocho úkúkún ach tufich le apwénúetá ach angang. (2 Tim. 4:5) Kich meinisin sipwe áppirú aposel Paulus, ewe a makkeei: “Ekei mettoch meinisin üa föri fänäsengesin ewe Pworausen Manau, pwe üpwe angei wisei lon ekewe feiöch.” (1 Kor. 9:23) Amwo sipwe apwénúetá án Jesus we kapasen pesepes usun féfférúch ngeni aramas lón ach angangen afalafal.