NGANG ua uputiw lón December 10, 1936 lón Wichita, Kansas, U.S.A., mwirin a pwal wor pwii me fefinei, ám fémén. Semei kewe me inei, William me Jean, ra tuppwél lón ar angang ngeni Jiowa. Semei we a wisen chón emmwen lón ám we mwichefel. Inei we a káé ewe enlet seni inan we itan Emma Wagner. Emma a áiti ngeni chómmóng aramas ewe enlet kapachelong Gertrude Steele, ewe a ló misineri lón Puerto Rico. * Iwe a wor chómmóng leenien áppirú mi múrinné ua tongeni áppirú.

Lón eú kuniolun Ammól atun an nimu ieri, ám me semei we aua anéúnéú ekkewe puk Watchtower me Consolation (iei a iteni Awake!) ngeni ekkewe chón fetál wóón al. Lón ena atun, ewe fénú a fókkun péchékkúl lón mwékútúkútún ewe Oruuen Maunen Fénúfan. Iwe nge semei we ese fiti mwékútúkútún. Emén tokter mi sakaw a pwereto me a ereni semei we pwe i mi nissimwa me kúnetipingen an esap fiti maun. Ena tokter a neféúféú ngeni mesen semei we me ereni, “Nissimwa, komwan afélúwei!” Ua niwokkus, nge ua fókkun ingeiti semei we. I ese kaúló, a chék sópweló le anéúnéú ekkewe puk ngeni ekkewe aramas mi kakkatol iir. Mwirin emén soufiu a pwereto, me ewe tokter a púchérútá me ereni, “Komwan mina ei aramas mi nissimwa!” Ewe soufiu a kúna pwe ena mwán mi sakaw, iwe a ereni, “Feiló lón imwom me affatalóói ekiekum!” Iir me rúúemén ra ló. Ua fókkun kilisou ren án Jiowa apworai semei we. A wor ruu án semei we imwen ffich mékúr lón Wichita, nge ena tokter i emén me lein néún kewe kastomer!

Lupwen a walu ieri, semei kewe me inei ra améméló imwem we me ar kewe imwen ffich mékúr me ra aúetá eú kúkkún imw usun efóch waa. Iwe aua mwékút ngeni Colorado, arapakkan ngeni ewe sóópw itan Grand Junction, pwe aupwe álillis ikewe mi osupwangen chón afalafal. Semei kewe me inei ra fiti  angangen pioneer me ra atake me fóól man fán iten atufichin manawer. Ren án Jiowa álillis me ar tinikken, iwe a poputá eú mwichefel. Lón June 20, 1948 me lón eú chénúpupu, semei we a papataisekem me ekkewe ekkóch mi pwal etiwa ewe enlet, kapachelong Billie Nichols me pwúlúwan we. Mwirin ra eáni ewe angangen ló chuuri mwichefel, me néúr we át me pwúlúwan we ra pwal eáni ena angang.

Aua fókkun chiechiéch ngeni chómmóng mi achocho lón ar angang ngeni Jiowa, ákkáeúin ngeni chón ewe familien Steele. Don me Earlene, Dave me Julia, me Si me Martha. Aua pwapwaiti le pwóppwóróusfengen wóón ewe Paipel, me ám chiechifengen a mmen lamot ngeni manawei. Ra áiti ngeniei pwe epwe wor aúchean manawach me sipwe kúna pwapwa ika sia akkomwa án Kot we Mwú.

Lupwen a 19 ieri, Bud Hasty, i a chiechiéch ngeni ai famili, a tingoreei ai upwe fiti lón ewe angangen pioneer lón éérún Merika. Ewe chónemmwen mi wisen sáifetál a tingorekem ám aupwe mwékút ngeni Louisiana lón ewe sóópw Ruston, ikewe mi wor fitemén Chón Pwáraatá mi apwangapwangoló lón ar angang ngeni Jiowa. A erenikem ám aupwe féri meinisin ekkewe mwich iteiten wiik inaamwo ika ese wor chón fitikem. Aua kúna eú leeni aupwe tongeni mwich ie me aua ammólnatá. Aua féri ekkewe mwich iteitan, nge ren och fansoun, ám chék rúúemén aua fiffiti. Aua kan nikewiwi le féri ekkewe kinikin, nge ewe ese eáni ewe kinikin a wisen pélúweni meinisin kapas eis. Ika ewe kinikin a wor pwoomw lón, ám me rúúemén aua nóm wóón ewe leenien afalafal nge ese wor chón katol ám! Ló, ló, ló, a wor emén chienach Chón Pwáraatá fefin chinnap a poputá le fiti mwich. Mwirin och fansoun, ekkóch chón káé me pwal ekkóch pwiich mi apwangapwangoló ra poputá le fiti ekkewe mwich, iwe, ekiseló mwirin aua wiliti eú mwichefel.

Eú rán ám me Bud aua chuuri emén néúwis lón ewe lamalam itan Church of Christ, nge i a fós usun ekkóch wokisin use fen silei usun. Ei mettóch a aosukosukaei me a amwékútúei ai upwe alóllóólu ai ekieki minne ua lúkú. Ren úkúkún eú wiik, ua kan káé tori an a pwinimaw pwe upwe kútta pélúwen an kewe kapas eis. Ai féri ei, a fókkun álisiei le apéchékkúlaló ai riri ngeni Jiowa, me ua mwétéres le chuuri pwal emén néúwisin lamalam.

Ekiseló chék mwirin ena, ewe chónemmwen mi wisen sáifetál a tingoreei ai upwe mwékút ngeni Arkansas lón El Dorado pwe upwe álisi ewe mwichefel ie. Atun ua nóm ikena, a lamot upwe kan ló ngeni Colorado pwe upwe etittin me ren eú kúmiin aramas  mi wisen apwúngaló ié kewe repwe fiti ewe mwichen soufiu. Atun eú ám sái me pwal ekkóch pioneer, aua ákseten lón Texas, nge wáái we tarakú a wesewesen ta. Aua kékkéri emén pwiich, iwe a etto angeikem me uweikemi ngeni imwan, mwirin ngeni mwich. Me ikena ie ra eáni eú esilesil usun ám we ákseten, iwe pwiich kewe ra kirekiréch me ngenikem och moni. Pwiich we mi uweikem a pwal améméló wáái we wóón úkúkún 25 chala.

Aua fiti efóch waa ngeni Wichita. Emén pioneer chiechien ai we famili itan E. F. McCartney, aua pwal eita ngeni Doc, a nónnóm ikena. Lón ena atun tori iei, aua mmen chiechiéch me néún kewe rúúemén át nippwe, Frank me Francis. Ra amémé ngeniei waar we tarakú minen lóóm wóón 25 chala, ina chék pwal ewe úkúkún moni ua angei seni wáái we mi ta. Iei ewe ákkáeúin atun ua wesewesen kúna án Jiowa fangoto minne mi lamot ngeniei pokiten ua akkomwa an we Mwú lón manawei. Lón ei atun chón ewe familien McCartney a apwóróusa pwóróusei ngeni emén pwiich Chón Kraist fépwúl itan Bethel Crane. Inan we itan Ruth, emén Chón Pwáraatá mi tinikken lón Kansas, Wellington, a pioneer tori an a lap seni 90 ierin. Ese mwo tori eú ier mwirin ena fansoun nge ám me Bethel aua apwúpwúlú lón 1958, me a poputá fitiei le pioneer lón El Dorado.

Aua mochen áppirú ekkewe leenien áppirú mi múrinné aua fen kúna, ina popun aua filatá ám aupwe chék etiwa ese lifilifil angang án Jiowa we mwicheich a etiwakem ám aupwe féri. Aua ketiw ám aupwe ló special pioneer lón Arkansas lón ewe sóópw Walnut Ridge. Iwe lón 1962, aua ketiw ngeni ewe sukulen Gilead, ina ewe ilik me fisuen class. Aua pwapwa atun aua silei pwe Don Steele epwe pwal fiti ena class. Mwirin ám sochungio, ám me Bethel aua titiiló ngeni Kenya lón ewe sóópw Nairobi. Aua letipengaw le ló seni New York, nge lupwen aua tikeri ewe kassoro Nairobi, a fókkun ssenúkúló ám pwapwa atun aua kúna pwiich kewe mi etto sounikem!

Ese mwo ttam nge aua fen sani Kenya me ám angangen afalafal ie. Chris me Mary Kanaiya iir ákkáeúin néúm chón káé mi etiwa ewe enlet. Iei ra chúen angang ngeni Kot full-time lón Kenya. * Eú ier mwirin, aua titiiló ngeni Uganda, Kampala. Ám ákkáeúin misineri lón ena fénú. Ekkena fansoun ra mmen apwapwa pokiten a chómmóng chón mochen káé ewe enlet, me ra wiliti pwiich kewe. Iwe nge, mwirin úlúngát esopw ierin ám nóm Afrika, aua liwiniti Merika pwe aupwe ámááraatá néúm me ie. A kon eletipengaw ngenikem ám ló seni Afrika lap seni ám we ló seni New York. Aua tongei ekkewe aramas lón Afrika me aua áneán pwe eú rán aupwe tongeni liwiniti.

Aua mwékút ngeni notoun Colorado, ikewe ia semei kewe me inei ra nónnóm ie. Ekiseló chék mwirin, a uputiw néúm we finichi itan Kimberly, nge 17 maram mwirin ena, Stephany a pwal uputiw. Aua fókkun mochen túmúnúfichi wisem ei minefé, wisen sam me in. Aua achocho le asukula ewe enlet ngeni néúm keei nengngin mi liéch. Aua mochen áppirú ekkewe leenien áppirú mi múrinné aua kúna seni ekkewe ekkóch. Aua silei pwe leenien áppirú mi múrinné a fókkun tongeni álilliséch ngeni nau, nge ikaamwo ina, ra chúen tongeni filatá ar resap angang ngeni Jiowa lupwen ra watte. A mmen elichippúng pwe pwii we me fefinei we kúkkún ra fen likitaló ewe enlet. Amwo itá  repwe poputásefál le áppirú ekkewe leenien áppirú mi múrinné ra fen kúna.

Aua fókkun pwapwaiti le ámááraatá néúm kewe, me aua kan achocho le mwin le féri mettóch. Pokiten aua nónnóm kkan ngeni ewe sóópw Aspen lón Colorado, ewe mi iteféúló lón ewe esin kunou ski wóón ppan mi sno, aua káé ski pwe fán ekkóch ám meinisin lón ám famili aupwe tongeni ló ski. Lón ekkeei atun aua tongeni pwóppwóróusfengen me néúm kewe atun aua fitatá ewe sein uweatá aramas wóón ppanetá. Aua pwal ló camp me a mmen apwapwa ám assos ppen ám we ekkei. Inaamwo ika iir mi chúen kúkkún, nge ra kan eis ekkeei esin kapas eis “Met upwe féri ika ua wattetá?” me “Met sókkun aramas ua mochen aupwe pwúpwúlú?” Aua achocho úkúkún ám tongeni le asukuler ar repwe tongei Jiowa. Aua soun peseer pwe repwe achocho ngeni ar repwe fiti ewe angangen afalafal full-time me repwe chék apwúpwúlú ngeni emén mi pwal achocho ngeni ena esin angang. Aua pwal sótun álisiir le weweiti pwe mi éch ar resap pwúpwúlúkkái. Aua kan ereniir, “Witiwit tori an a mwaren 23 ierum.”

Aua áppirú semem kewe me inem me achocho le fiti ekkewe mwich me ewe angangen afalafal iteitan usun eú famili. Aua etiwa ekkóch chókkewe mi fiti angangen afalafal full-time ar repwe nóm rem lón imwem. Pwal och, aua kan soun apwóróusa ngeni néúm kewe úkúkún ám pwapwaiti ewe angangen misineri. Aua áneán pwe eú rán ám meinisin fémén aupwe ló Afrika. Néúm kewe ra fókkun pwapwaiti ena.

Aua féri ám famili káé iteitan. Aua pwomweni och mettóch mi tongeni fis lón sukul, nge néúm kewe ra kan pwomweni pwe iir Chón Pwáraatá mi pélúweni ekkewe kapas eis. Ra sani ei napanapen káé, me ina met a anúkúnúkéchúúr. Iwe nge, atun ra wakkattetá, fán ekkóch ra ngúnúngúnúngaw ren ám féri ám famili káé. Fán eú, a fókkun osukosuk lemékúrei me ua ereniir ar repwe liwiniti ruumwer kewe me esap fis ám káé. Ra rúké me poputá kechiw me erá pwe ra mochen káé. Iwe aua poputá le mirititi pwe aua wesewesen álisiir ar repwe pwapwaiti le káé usun Jiowa. Ló, ló, ló, ra sani le káé me rese pireir le erenikem met ra ekieki me meefi. A weires ngenikem fán ekkóch ar erá pwe rese tipeeú ngeni och áitien Paipel. Nge aua silei met wesewesen meefier. Mwirin ám álisiir ar repwe anganga ar tufichin ekiek wóón ena mettóch, iwe ra tipeeú ngeni án Jiowa kewe allúk.

Aua meefi pwe usun itá a mmen mwittiriló fetálin ekkewe ier ám mi túttúmúnú néúm kewe lón. Ren ewe álillis me emmwen seni án Kot mwicheich, aua achocho úkúkún ám tufich le álisiir le tongei Jiowa. Aua wesewesen pwapwa atun iir me rúúemén ra poputá pioneer mwirin ar sochungio seni high school, me ra káé ekkewe esin angang epwe atufichi manawer lón pekin aion. Ra fiti rúúemén nengngin le mwékút ngeni Cleveland, Tennessee, pwe repwe álillis ikewe mi osupwangen chón afalafal ie. Aua fókkun pwosiitiir, nge aua pwapwa ren ar áeá manawer le angang ngeni Kot full-time. Ám me Bethel aua pwal poputá le pioneer sefál, iwe pokiten ena a suuk ngenikem ám aupwe tongeni wii ekkewe chónemmwen mi wisen sáifetál me túmúnú ekkóch angang fán iten mwichelap.

Me mwen án néúm kewe nengngin mwékút ngeni Tennessee, ra akkomw ló England lón London me ra katol ewe keangen ofesilap. Stephany a 19 ierin, ra chufengen me emén alúwél chón angang lón Bethel itan Paul Norton. Lón pwal eú ar sái Kimberly a chuuri Brian Llewellyn, emén chienen Paul chón angang. Atun a 23 ierin Stephany ra apwúpwúlú me Paul. Lón ewe ier mwirin ena, Kimberly, a 25 ierin, ra apwúpwúlú me Brian. Iwe, ra witiwit tori an a mwaren 23 ieriir. Aua fókkun pwapwa ren ar kefiléch pwúlúwer.

Néúm kewe ra erenikem pwe ewe leenien áppirú ra kúna senikem me seni semer kewe me iner chinnap a álisiir le akkomwa ewe Mwúún Kot lón manawer, pwal mwo nge atun a wor ar osukosuk lón pekin moni. (Mat. 6:33) Lón April 1998, Paul me Stephany ra ketiw le fiti ewe Sukulen Gilead, ina ewe ipúkú nimuen class, me ra titiiló ngeni Afrika lón Malawi. Lón pwal ena atun, Brian me Kimberly ra pwal ketiw ar repwe angang lón ewe Bethel lón London, nge mwirin ra titiiló ngeni ewe Bethel lón Malawi. Aua fókkun pwapwa pún néúm kewe ra áeá manawer lón ewe napanap mi múrinné seni meinisin.

Lón January 2001, emén a kékkériei wóón phone, ewe ua fen fós usun lepoputáán. Pwiich Marais, i  chón emmweni ewe Translation Services, a áweweei pwe iir ra ammólnatá eú angangen asukul epwe álisi ekkewe chón afféú puk wóón unusen fénúfan le weweéchúti fósun Merika. Inaamwo ika a 64 ieri, nge ra mochen áitiei pwe upwe emén chón asukul. Ám me Bethel aua iótek usun me tingor emmwen seni inem kewe. Inaamwo ika ra chinnap, me ausap chúen tufichin álisiir, iir me rúúemén ra mochen aupwe ló. Iwe, ua kékké sefál me erá pwe aua pwapwa le etiwa ewe etiwetiw.

Mwirin, inei we a silei pwe a úri kanser. Ua ereni pwe ausap chúen ló pwe upwe álisi fefinei we Linda le túmúnú i. Inei we ese mochen me a erá, “Epwe fen lapóló ai riáfféú ika kese ló.” A pwal ina chék usun meefien Linda. Aua fókkun meefi kilisou ren ar tipemecheres, me aua pwal kilisou ren álillisin chienach kewe Chón Kraist lón ena leeni. Lón ewe chék rán mwirin ám ló ngeni ewe Watchtower Educational Center lón Patterson, Linda a kékké pwe epwe erenikem pwe Mama a máló. Ám me pwúlúwei we aua achocho lón ám we mineféén angang, usun chék met inei we epwe fen apéchékkúla ngenikem.

Aua fókkun pwapwa le silei pwe aupwe akkomw titiiló ngeni ewe keangen ofesilap lón Malawi, ikewe ia néúm kewe me pwúlúwer kewe ra angang ie. A fókkun apwapwa ám nómfengen sefál. Mwirin ena, aua pwal ló féri ewe sukul lón Zimbabwe, mwirin Zambia. Mwirin ám féri ewe sukul úkúkún úlúngát esopw ier, aua liwiniti Malawi pwe aupwe makkeetiw pwóróusen ekkewe Chón Pwáraatá mi fen kúna riáfféúmwáál pokiten rese fiti mwékútúkútún fénúfan. *

Lón 2005, aua pwal fókkun letipengaw sefál pwe aua ló seni Afrika. Aua liwiniti leeniem lón ewe sóópw Basalt, Colorado, ikewe ia aua sópweló ám angangen pioneer ie. Lón 2006, Brian me Kimberly ra mwékútúto me nónnóm lón ewe imw únúkúm pwe repwe túttúmúnú néúr kewe nengngin iter Mackenzie me Elizabeth. Nge Paul me Stephany ra chúen nónnóm Malawi, nge Paul emén chón lón ewe Kúmiin Chón Túmúnú Keangen Ofesilap. Iei, a arapakkan 80 ieri, me ua fókkun pwapwa le kúna ekkewe alúwél, iir kewe aua angangfengen me lóóm, mi túmúnú ekkewe angang ua piin féfféri. Ren án néúm kewe me néún néúm repwe kúna feiéch, aua achocho le fiti ekkewe leenien áppirú mi múrinné ekkewe ekkóch ra isetiw mwem. Ei mettóch a enletin atoto ngenikem watteen pwapwa.