1. Me ren Efisos 6:10-13 ifa eú alen án Jiowa pwári ngenikich an tongekich? Áweweei.

A FÓKKUN chúng letipach ach silei pwe eú me lein alen án Jiowa pwári an tongei kich néún kewe chón angang, ina ren an álisikich le ú ngeni chón koputach kewe. Kich án Satan me néún kewe chónláng mi ngaw féúnen oput. Jiowa a éúréúrakich usun chón koputach kana, me a awora met mi lamot ngenikich pwe sipwe tongeni ú ngeniir. (Álleani Efisos 6:10-13.) Lupwen sia etiwa án Jiowa álillis me unusen lúkúlúk wóón, sia tongeni sópwéch lón ach ú ngeni ewe Tefil. Sia tongeni eáni ewe esin lúkúlúk aposel Paulus a eáni. A makkeei: “Are Kot a penikich, iö epwe tongeni pölüenikich?”​—Rom 8:31.

2. Met sipwe káé lón ei lesen?

² Kich Chón Kraist mi enlet sise kan kon fóffósun pwóróusen Satan me néún kewe chónláng mi ngaw. Nge sia kan nefótófót wóón ach káé usun Jiowa me ach angang ngeni. (Kölf. 25:5) Iwe nge, mi lamot sipwe silei féfférún Satan kewe. Pwata? Pwe sipwe tongeni túmúnúkich ach sisap tup ren. (2 Kor. 2:11) Lón ei lesen, sipwe káé eú án Satan me néún kewe chónláng mi ngaw minen otuputup mi kon manaman. Sipwe pwal káé ifa usun sipwe tongeni sópwéch lón ach ú ngeniir.

3-4. (a) Met weween angangen roong? (b) Ifa úkúkún chéúlóón án aramas lúkú angangen roong?

³ Angangen roong ina eú án Satan me néún kewe chónláng mi ngaw minen otuputup mi fókkun manaman. Chókkewe mi féri angangen roong ra apasa pwe a wor ar nemenem wóón ekkewe mettóch aramas rese kan tongeni nemeni are silei usur. Áwewe chék, ekkóch ra erá pwe ra tongeni silei met epwe  fis lón mwachkkan ren ar pweei are esissil wóón fúú. Ekkóch ra pwomweni pwe usun itá ra fós ngeni ekkewe sotup. Ekkóch ra féri angangen fériér are magic, me ra pwal sótun chúngawa emén. *

⁴ Ifa úkúkún chéúlóón ena lúkú usun manamanen angangen roong? Lón eú repot pwe lupwen ra eisini aramas lón ekkewe 18 fénú lón Latin America me Caribbean, ra kúna pwe kis seni esopwun chókkana ra lúkú magic, fériér me péút. Me arapakkan pwal ena chóchóón aramas ra lúkú pwe mi tufich ar repwe fós ngeni ekkewe ngún. Lón pwal eú repot, lupwen ra kapas eis ngeni aramas lón 18 fénú lón Afrika, lap seni esopwun chóchóón chókkana ra erá pwe ra lúkú fériér. Pwúngún mi lamot sipwe túmúnú senikich angangen roong ese lifilifil ia sia nóm ie, pún Satan a achocho le “atupu unusen chon fanüfan.”​—Pwär. 12:9.

5. Met meefien Jiowa usun angangen roong?

⁵ Jiowa i ewe populapen enlet. (Joh. 17:17) Iwe, met meefian usun angangen roong? A oput! Jiowa a ereni ekkewe chón Israel: “Esap wor eman me leimi epwe keni eman nöün ät ika nengin pwe an asor ngeni anümwäl, esap pwal wor leimi eman soupwe, are eman souasisil, are eman souwo, are eman sourong, are eman soupöüt, are eman souamwöngün, are eman souawarawar, are eman souasomä. Pun chokewe mi föri ekei sokun föför ra anioput me ren ewe Samol mi Lapalap.” (Tut. 18:10-12) Ekkewe Chón Kraist rese nóm fán ewe Allúk Jiowa a ngeni ekkewe chón Israel. Iwe nge, sia silei pwe ese siwil meefian usun angangen roong.​—Mal. 3:6.

6. (a) Ifa usun Satan a áeá angangen roong le efeiengawa aramas? (b) Me ren Än Salomon Afalafal 9:5 ifa ewe pwóróus mi enlet usun napanapen ekkewe mi máló?

⁶ Jiowa a éúréúrakich usun angangen roong pokiten a silei pwe Satan a áeá ena le efeiengawa aramas. Satan a áeá angangen roong pwe epwe achéwú ekkewe pwóróus mi chofona, áwewe chék ewe pwóróus mi chofona pwe ekkewe sotup ra chúen sópwósópwóló le manaw lón pwal eú leeni. (Álleani Än Salomon Afalafal 9:5.) Satan a pwal áeá angangen roong le fétekini aramas lón niwokkus me erikiireló seni Jiowa. A mochen pwe ekkewe sourong repwe lúkúlúkú ekkewe chónláng mi ngaw nge esap Jiowa.

7. Met Jiowa a erenikich?

⁷ Usun met a fen mak lón ei lesen pwe Jiowa a kan erenikich met mi lamot sipwe silei pwe sipwe tongeni túmúnú pwe site tupuló ren Satan me néún kewe chónláng mi ngaw. Sipwe káé ekkóch mettóch sia tongeni féri le ú ngeni Satan me néún kewe chónláng mi ngaw.

8. (a) Ifa ewe ákkáeúin alen ach sipwe ú ngeni ekkewe chónláng mi ngaw? (b) Ifa usun Kölfel 146:4 a pwáraaló án Satan kapas chofona usun ekkewe mi máló?

⁸ Álleani án Kot we Kapas me ekilonei. Ina ewe ákkáeúin alen ach sipwe ú ngeni ekkewe pwóróus mi chofona ekkewe chónláng mi ngaw ra kan achéúfetáler. Án Kot we Kapas a usun efóch ketilas mi kken mi tongeni ápwáári ekkewe pwóróus mi chofona Satan a achéwúúr. (Ef. 6:17) Áwewe chék, án Kot we Kapas a pwáraaló chofonaan ewe pwóróus pwe ekkewe sotup ra tongeni fós ngeni ekkewe mi manaw. (Álleani Kölfel 146:4.) A pwal áchema ngenikich pwe Jiowa chék a  tongeni alúkúlúk oesinian usun mwachkkan. (Ais. 45:21; 46:10) Ika sia álleani án Kot we Kapas me ekilonei iteitan, iwe sipwe mmólnetá le ú ngeni me oput ekkewe pwóróus mi chofona ekkewe chónláng mi ngaw ra mochen ach sipwe lúkúúr.

9. Ikkefa ekkewe sókkun angangen roong sipwe túmúnúkich seniir?

⁹ Sisap féri ekkewe mettóch mi riri ngeni angangen roong. Kich Chón Kraist mi enlet, sise fókkun féri sókkun angangen roong meinisin. Áwewe chék, sise kan ló ren ekkewe souawarawar are sótun fós ngeni ekkewe sotup lón pwal ekkóch napanap. Ewe lesen mwen ei a fen pwóróus usun ach túmúnúkich seni ekkewe sókkun eérenien wóón mi má mi lóngólóng wóón ewe lúkú pwe ekkewe sotup ra sópwósópwóló le manaw lón pwal och leeni. Me sise pwal pwee wóón fúú are féri angangen esissil ren ach sipwe silei met epwe fis lón mwachkkan. (Ais. 8:19) Sia silei pwe meinisin ekkena féffér ra fókkun efeiengaw me a tongeni suuki alen án Satan me ekkewe chónláng mi ngaw repwe fókkun kane ngenikich.

10-11. (a) Met ekkewe popun Chón Kraist ra féri lupwen ra silei ewe enlet? (b) Me ren 1 Korint 10:21 pwata sipwe áppirú án ekkewe popun Chón Kraist leenien áppirú, me ifa usun sipwe féri ena?

¹⁰ Péútaaló ekkewe pisek mi riri ngeni angangen roong. Ekkóch ekkewe aramas mi nóm lón Efisos lón fansoun ekkewe aposel ra féri angangen roong. Nge lupwen ra silei ewe enlet, ra mwittir mwékút. “Chomong me lein chokewe mi föri angangen roong ra uwato nöür kewe puken roong o keniirela mwen mesen ekewe aramas meinisin.” (Föf. 19:19) Ekkena aramas ra féri úkúkún ar tufich le ú ngeni ekkewe chónláng mi ngaw. A mmen mémmóng néúr kewe puken roong. Nge ra keniireló me rese pwal ekiekin fange ngeni ekkewe ekkóch are améméroló. Ra fókkun aúcheani ar apwapwaai Jiowa lap seni úkúkún méméén ekkena puk.

¹¹ Ifa usun sia tongeni áppirú ekkena popun Chón Kraist? A eú alen tipachem ach sipwe  péútaaló ekkewe pisek meinisin mi riri ngeni angangen roong. Áwewe chék ren ekkewe pwélúpwél, ttit are pwal ekkóch mettóch aramas ra mwárini are néúnéú ren ar repwe túmúnú pwisin iir seni ekkewe chónláng mi ngaw.​—Álleani 1 Korint 10:21.

12. Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe pwisin eisinikich usun ach kewe minen apwapwa?

¹² Etittinafichi óm minen apwapwa. Pwisin eisinuk: ‘Ua kan álleani ekkewe puk me pwóróus wóón Internet usun angangen roong? Nge ifa usun ren ekkewe kél ua kan aúseling, ekkewe kachito me prokram wóón TV ua katol, are ekkewe video game ua kan play? A wor met mi riri ngeni angangen roong lón ai kana minen apwapwa? Áwewe chék ren kachitoon vampire me zombie ekkewe ra eita ngeniir sope pwe itá ra kan towu seni peiaser kewe me feilfetál, are ekkewe paranormal (och magic are pwóróusen aramas mi wor rer och sókkun manaman)? A pwá lón ai kana minen apwapwa ar ámmeef ngeni chón katol pwe ese pwal wor ngawen angangen magic, fériér are chúngaw?’ Pwúngún pwe esap meinisin ekkewe minen apwapwa mi usun tutulap are anchang ra riri ngeni angangen roong. Nge lupwen ka etittina óm kewe minen apwapwa, kopwe tipeppós le féri ekkewe kefil repwe álisuk le ttii sonuk ekkewe mettóch Jiowa a oput. Sia mochen féri úkúkún ach tufich an ‘esap wor mengiringirin letipach’ mwen mesen Kot.​—Föf. 24:16. *

13. Met sise mochen féri?

¹³ Sisap eáni apwóróus pwóróusen ekkewe chónláng mi ngaw. Sia mochen áppirú Jesus lón ena mettóch. (1 Pet. 2:21) Me mwen án Jesus feitiw fénúfan, a nónnóm láng, iwe a  silei chómmóng pwóróus usun Satan me néún kewe chónláng mi ngaw. Nge Jesus ese apwóróusa féfférún ekkena chónláng mi ngaw. Jesus a mochen áiti ngeni aramas usun Jiowa, nge esap i chón achéwú pwóróusen Satan. Sia tongeni áppirú Jesus ren ach sisap achéúfetálei pwóróusen ekkewe chónláng mi ngaw. Nge, sia pwáraatá ren ach kapas pwe ‘lelukach a säsewu ren pworaus mi mürina,’ weween minne mi enlet.​—Kölf. 45:1.

14-15. (a) Pwata ese wor popun ach sipwe niweiti ekkewe chónláng mi ngaw? (b) Ifa ewe pisekin ánnet pwe Jiowa a túmúnú néún kewe aramas lón ei fansoun?

¹⁴ Sisap niweiti ekkewe chónláng mi ngaw. Lón ei fénúfan, a tongeni fis ngenikich minne mi ngaw. Neman a tongeni weiweitá ach ákseten, an úrikich samau are pwal mwo nge málóóch. Nge itá sisap ekieki pwe ekkena mettóch efisien ekkewe chónláng mi ngaw. Ewe Paipel a apasa pwe sise ‘mwo nge silei met epwe fis ngeni manauach lesor.’ (Jas. 4:14) Jiowa a fen pwári pwe a fókkun manaman lap seni ekkewe chónláng mi ngaw. Áwewe chék, Kot ese mut ngeni Satan an epwe nieló Hiop. (Hiop 2:6) Lón fansoun Moses we, Jiowa a pwári pwe a manaman lap seni ekkewe sourong lón Isip. (Eks. 8:18; 9:11) Lón ewe atun Jesus a fen angei ling me manaman seni Jiowa, a pwári pwe a manaman lap seni Satan me néún kewe chónláng lupwen a oturuuretiw wóón fénúfan. Me ekiseló chék, repwe pwal kóturulong lón ewe pwaang mi alóllóól, ikewe resap tongeni efeiengawa aramas me ie.​—Pwär. 12:9; 20:2, 3.

¹⁵ Sia kúna chómmóng pisekin ánnet pwe Jiowa a túmúnú néún kewe aramas lón ei fansoun. Ekieki usun ei: Sia kan afalafala me asukula aramas ewe enlet wóón unusen fénúfan. (Mat. 28:19, 20) Ren ach na angang, sia kan pwáraaló ngeni aramas féfféringawen ewe Tefil. Ese mwáál, ika a wor án Satan tufich, epwe fen chék aúkatiw ach kewe angang meinisin, nge ese tongeni. Ina minne, ese wor popun ach sipwe niweiti ekkewe chónláng mi ngaw. Sia silei pwe “ewe Samol mi Lapalap a nenengeni unusen fanüfan, pwe epwe apöchöküla chokewe mi fang ngeni unusen letiper.” (2 Kron. 16:9) Ika sia tuppwél ngeni Jiowa, iwe ekkewe chónláng mi ngaw resap tongeni efisi met sipwe feiengaw ren tori feilfeiló.

16-17. Apwóróusa pwóróusen emén mi ú ngeni ekkewe chónláng mi ngaw fán pwora.

¹⁶ Mi lamot pwora ren ach sipwe ú ngeni ekkewe chónláng mi ngaw, ákkáeúin lupwen chiechiach kewe are aramasach kewe mi chúngúkich ra ú ngeni met sia filatá le féri. Nge Jiowa a efeiéchú chókkewe mi pwári ena esin pwora. Ekieki usun pwóróusen Erica, emén Chón Kraist nengngin lón Ghana. A 21 ierin Erica lupwen a káé Paipel ren Chón Pwáraatá. Nge pokiten i néún emén néúwisin lamalam mi sourong, iwe aramas ra ekieki pwe epwe fiti eérenier lón angangen roong, kapachelong ar ochooch ekkewe futuk ra asor ngeni néún seman kewe kot. Lupwen Erica ese mochen fiti, iwe me ren chón an we famili pwe a ésúfélúngawa ekkena kot. Iwe, ra lúkú pwe ekkena kot repwe esemmweniir me aosukosuka ar ekiek.

¹⁷ Chón án Erica we famili ra achocho le eriáni an epwe fiti ar eéreni, nge ese afangafang inaamwo ika an féri ena epwe wewe ngeni an ló seni imwan we. Ekkóch Chón Pwáraatá ra onómu. Iwe, Jiowa a efeiéchú Erica ren eú mineféén famili pwe usun itá chiechian kewe chón lúkú ra wiliti mongean me pwiin kewe. (Mark. 10:29, 30) Inaamwo ika aramasen Erica kewe ra lúkúsékúrú, pwal mwo nge kenaló pisekin kewe, nge a akkamwéchú an tuppwél ngeni Jiowa, a papatais, me iei a emén regular pioneer. Erica ese niwokkusiti ekkewe chónláng mi ngaw. Iei met Erica a apasa usun chón an we famili: “Ua iótek iteiten rán pwe chón ai we famili repwe kúna ewe feiéch ar repwe silei Jiowa me ewe ngaseló mi enlet mi pop seni ach angang ngeni ach we Kot mi tong.”

18. Ikkefa ekkewe feiéch sia angei ren ach lúkúlúk wóón Jiowa?

¹⁸ Esap kich meinisin sipwe kúna ena esin sóssótun ach lúkú. Iwe nge, mi lamot ngenikich meinisin ach sipwe ú ngeni ekkewe chónláng mi ngaw me lúkúlúk wóón Jiowa. Ika sia féri ena, sipwe kúna chómmóng feiéch me sisap tup ren án Satan kewe kapas mi chofona. Pwal och, sisap niwokkusiti ekkewe chónláng mi ngaw me mut ngeni ena niwokkus an epwe aúkúkichetiw seni ach angang ngeni Kot. Nge lap seni meinisin, sipwe apéchékkúlaló ach ririéch ngeni Jiowa. Ewe chón káé James a makkeei “oupwe aleasochisi Kot. Oupwe ü ngeni Tefil, iwe, epwe sü senikemi. Oupwe arap ngeni Kot, iwe, epwe arap ngenikemi.”​—Jas. 4:7, 8.