“ANG kasaysayan dili mamakak.” Kini maoy popular nga panultihon sa Estonia, ug daghan ang susama niana sa laing mga nasod. Tinuod, dili nato mausab ang kagahapon, apan makakat-on gayod kita niana. Ang maalamon nga Haring Solomon sa karaang Israel miingon: “Sa dihang namalandong ako nakita ko ang mga butang nga gihimo dinhi niining kalibotana, diin ang uban gamhanan ug nagdaugdaog sa uban.”—Ecclesiastes 8:9, Ang Bag-ong Maayong Balita Biblia.

Ang usa ka lig-ong pamatuod niining giingon sa Bibliya makita pipila ka dekada kanhi sa Estonia, maingon man sa daghang bahin sa Eastern Europe. Ang pagmando sa tawo nagpahinabog pag-antos sa daghang inosenteng mga tawo kinsa gipugos pagdala ngadto sa halayong mga dapit ingong mga kagiw o piniriso diha sa kampo sa pinugos nga pagtrabaho.

Sumala sa lokal nga mga historyano, kapig 46,000 ka sibilyan ang gipapahawa niining gamay nga nasod tali sa 1941 ug 1951. Ang kadaghanan gipapahawa tungod sa ilang gidapigang partido sa politika, ang uban tungod sa ilang nasyonalidad o kahimtang sa katilingban. Apan ang mga Saksi ni Jehova, gipapahawa tungod sa ilang relihiyosong pagtuo.

Sa usa ka panukiduki nga gipatik sa Tartu University Press sa 2004, ang historyanong si Aigi Rahi-Tamm miingon: “Gikan sa 1948 ngadto sa 1951, dihay 72 ka Saksi ni Jehova nga gipanakop, lakip na ang mga tawong nakig-uban nila. Apan sa gabii sa Abril 1, 1951, mas daghan ang gipapahawa, kay dili lang ang Baltic States ang gipuntirya kondili ang Moldova, kasadpang Ukraine, ug Belorussia usab.”

Una pa sa 1951, ang mga Saksi sa Estonia gipanakop, gihulga, gisukitsukit, ug gibilanggo. Kining bag-ong kampanya sa pagpapahawa sa nasod dayag nga maoy bug-os nga paningkamot nga wagtangon ang tanang Saksi sa Estonia.

Ang petsang Abril 1, 1951, makita diha sa selyo nga gihisgotan sa ibabaw. Ang numerong 382 diha sa selyo nagtumong sa gidaghanon sa mga Saksi ni Jehova ug sa ilang mga anak nga  gipapahawa nianang adlawa. Lakip niini ang pipila ka paryente ug silingang dili Saksi. Sa adlawan pa, gihimo ang pagpangdakop sa tibuok nasod. Pagkagabii, ang gipanakop—bata o tigulang—gipangtapok diha sa mga bagon sa tren nga para sa hayop aron dad-on sa Siberia.

Si Ella Toom, * nga 25 anyos niadtong tungora, maoy usa sa mga Saksi ni Jehova. Sa paghinumdom sa usa ka naandang pagsukitsukit, siya miingon: “Gihulga ko sa usa ka polis ug gibaoran nga dili na mosangyaw. Kas-a siya miingon: ‘Gusto ka pa bang mabuhi? O gusto kang mamatay uban sa imong Diyos didto sa kaumahan sa Siberia?’” Apan si Ella, maisogong nagpadayon sa pagsangyaw sa maayong balita. Gipadala siya sa Siberia ug gibalhinbalhin sa mga kampo sa pinugos nga pagtrabaho sulod sa duolag unom ka tuig.

Lakip sa gatosan ka indibiduwal nga gipapahawa bisag wala mahusay sa korte mao ang laing batan-ong babaye nga Saksi, si Hiisi Lember. Sa paghinumdom sa panghitabo sa Abril 1, 1951, siya miasoy: “Kalit lang silang nangabot pagkagabii, nga nagmando namo: ‘Hatagan ta mog tunga sa oras sa pag-empake sa inyong gamit!’” Nianang gabhiona, si Hiisi ug ang iyang sayis anyos nga anak nga babaye gidala sa estasyon sa tren. Kada estasyon, may mga Saksing ipasakay sa nagkugiot nga tren. “Gipugos mi pagpasulod sa bagon nga alang sa hayop. Maayo na lang kay uga na ang hugaw sa mga hayop; kay kon dili pa, malisdan mi sa pagtindog diha niana. Mora mig mga hayop nga gidasok sa usa ka bagon.”

Usa ka mapait nga kasinatian ang duha ka semanang biyahe sa tren. Ang mga bagon hugaw ug puno kaayo. Ang mga bata ug tigulang gipakaulawan pag-ayo. Ang pipila kanila nanghilak ug wala mokaon. Apan, ang mga Saksi nagdinasigay ug nagtinabangay pinaagi sa pagkantag mga alawiton sa pagsimba, ug naghinatagayg pagkaon. Sila gipadala ngadto sa gitawag ug “permanenteng puy-anan” ug giingnan nga dili na gyod sila makabalik.

Nahinumdom si Hiisi sa tabang nga iyang nadawat gikan sa mga isigkamagtutuo panahon niini nga kalisdanan: “Sa usa ka estasyon, ang among tren mihunong tupad sa tren nga gikan sa Moldova. Sa gawas sa bagon, may nangutana kon kinsa mi ug kon asa mi padulong. Mitubag mi nga wala mi mahibalo kon asa mi paingon ug nga kami mga Saksi ni Jehova gikan sa Estonia. Nadunggan mi sa mga Saksing diha sa tren nga gikan sa Moldova. Sa gawang sa bagon, ila ming giitsahag dakong tinapay ug pipila ka pasas.” Siya midugang: “Busa among nasabtan nga sa tibuok Soviet Union diay gipanakop ang mga Saksi ni Jehova!”

Duha ka dalagitang Saksi, si Corinna ug ang iyang igsoong si Ene, nahimulag sa ilang inahan sulod sa unom ka tuig. Ang ilang inahan nga Saksi usab, mas unang gidakop ug gipadala sa kampo sa pinugos nga pagtrabaho. Dayon, nianang makalilisang nga gabii sa Abril, ang duha ka dalagita gikuha sa ilang balay ug gipugos pagpasakay sa usa ka bagon. Si Corinna mapasalamatong nahinumdom, “Sa tren, usa ka Saksi nga may duha ka anak ang mipasalig nga siyay moatiman namo ug mahimo ming moipog puyo nila.”

Unsay nahitabo pag-abot namo sa destinasyon? Usa ka adlaw human sa among pag-abot sa bugnawng kamingawan sa Siberia, gisugdan ang makauulawng “pagpamaligyag ulipon.”  Ang mga tawo sa sikbit nga mga uma nangabot aron mamilig mamumuo para sa ilang umahan. Si Corinna nahinumdom: “Nadunggan namo silang naglalis: ‘Naa na kay drayber sa traktor. Akò na pod ning usa,’ o ‘Naa na koy duha ka tigulang. Pagkuha pog imo.’”

Si Corinna ug Ene nagmaisogon. Sila miingon sa ulahi: “Gimingaw kaayo mi kang Mama, ug nangandoy ming magakos niya pag-usab!” Bisan pa niana, nagpabilin ang ilang kalig-on sa espirituwal ug sense of humor. Si Corinna midugang: “Maayo na lang sab nga wala mi makita ni Mama kay usahay patrabahoon mi sa gawas nga walay besting pangtingtugnaw.”

Segurado nga ang inosenteng mga tawo sa Estonia ug sa ubang dapit nag-antos sa grabeng inhustisya, ug lakip kanila ang mga Saksi ni Jehova ingong grupo. (Tan-awa ang kahon nga “Dili Mahanduraw nga Kalisang.”) Bisan pa sa pagmaltratar ug pagpaantos nga ilang naagoman kaniadto, ang mga Saksi sa Estonia maoy aktibo ug malipayon gihapon nga katawhan.

Ang Bibliya nagpasalig kanato nga gidumtan ni Jehova nga Diyos ang inhustisya. Kini nag-ingon: “Ang tanang nagbuhat niining mga butanga, ang matag usa nga nagbuhat sa inhustisya dulumtanan kang Jehova nga imong Diyos.” (Deuteronomio 25:16) Bisag gitugotan sa Diyos ang pagkadaotan, sa dili madugay moabot ang panahon nga iyang taposon ang inhustisya ug pagkadaotan. Ang salmista miingon: “Sa dili na madugay, ug ang daotan mawala na; ug pagasusihon mo gayod ang iyang dapit, ug siya mawala diha. Apan ang mga maaghop magapanag-iya sa yuta, ug sila makakaplag gayod sa ilang tumang kalipay sa kadagaya sa pakigdait.”—Salmo 37:10, 11.

Oo, nagpaabot kanato ang masanag nga kaugmaon! Bisag dili nato mausab ang kagahapon, duna tay mahimo karon aron makabaton ug malipayong kaugmaon. Pakigsuod sa Diyos ug tan-awa kon sa unsang paagi mahilakip ka sa kahibulongang paglaom sa dihang molungtad ang tinuod nga pagkamatarong.—Isaias 11:9.