Usa ka Taga-sidlakang Asia sa Karaang Italya
Usa ka Taga-sidlakang Asia sa Karaang Italya
SA UNSANG paagi ang usa ka tawo nga taga-Sidlakang Asia nakaabot sa karaang Imperyo sa Roma 2,000 ka tuig kanhi? Mao kini ang gikalibgan sa mga arkeologo human sa ilang talagsaong diskobre didto sa habagatang Italya niadtong 2009.
Ang dapit maoy usa ka karaang sementeryo sa Vagnari, 60 ka kilometros kasadpan sa Bari. Adunay 75 ka kalabera sa tawo nga nakaplagan. Ang mga pagsusi sa mga bukog nagpaila nga ang kadaghanan kanila natawo sa duol lang nga dapit. Apan ang kalabera sa usa ka tawo nakapatingala sa mga tigpanukiduki. Ang pagtuon sa iyang DNA sa mitochondria nagpakita nga taga-Sidlakang Asia ang kagikan sa iyang inahan. * Ang iyang mga bukog nagpaila nga siya nabuhi niadtong una o ikaduhang siglo C.E. Sumala sa usa ka pagtuon sa maong diskobre, “mao kini ang unang higayon nga nakaplagan diha sa Imperyo sa Roma ang usa ka kalabera nga taga-Sidlakang Asia ug kagikan.” Kinsa kining tawhana?
“Primero, makaingon ka nga kining tawhana nalangkit sa negosyo sa seda nga milambo tali sa Tsina ug Roma,” sumala sa maong pagtuon. Apan, gituohan nga ang mga baligya sa maong negosyo gipasapasa sa daghang mga ahente, kay walay usa kanila nga deretsong mobiyaheg 8,000 ka kilometros tali sa Tsina ug Italya.
Unsay atong mahibaloan sa dapit diin nakaplagan ang maong mga bukog? Sa karaang panahon, ang Vagnari maoy usa ka estado sa probinsiya—nga kontrolado sa emperador—diin ang mga trabahante magtunaw ug mga puthaw ug maghimog mga tisang kulonon. Daghang trabahante didto maoy mga ulipon, ug lagmit kining tawhana nga Taga-Sidlakan ulipon usab. Gani, ultimo lang ang iyang lubnganan. Ang iyang nahibiling gamit nga gilubong uban niya mao lamang ang usa ka kulon, ug may laing tawo nga gilubong ibabaw kaniya.
Nganong kini nga diskobre makapaikag? Ang pagkaylap sa Kristohanong ebanghelyo sa unang siglo C.E nagdepende kon unsa ka layo ang napanaw sa mga tawo kaniadto. Ang Bibliya nag-ingon nga human sa Pentekostes 33 C.E., ang maayong balita gisangyaw sa langyawng mga dumuloong ngadto sa Jerusalem. (Buhat 2:1-12, 37-41) Sumala sa ebidensiyang makita sa kalabera, lagmit nga sa maong mga panahon ang pipila ka tawo mipanaw gikan sa Sidlakang Asia ngadto sa rehiyon sa Mediteranyo. *
[Mga footnote]
^ par. 3 Dili matino sa pagtuon sa DNA sa mitochondria ang kagikan sa amahan.
^ par. 6 May pamatuod usab nga ang mga taga-Kasadpan nagpanaw ngadto sa Sidlakang Asia. Tan-awa ang artikulo nga “Hangtod Diin sa Sidlakan Nakaabot ang mga Misyonaryo?” sa Enero 1, 2009 nga gula sa Ang Bantayanang Torre.
[Mapa sa panid 29]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
ROMA
Vagnari
Dagat Mediteranyo
SIDLAKANG ASIA
DAGAT PASIPIKO
[Hulagway sa panid 29]
Kalabera sa tawong taga-sidlakang Asia nga nadiskobrehan sa usa ka karaang sementeryo sa Roma
[Credit Line]
© Su concessione del Ministero per i Beni e le Attività Culturali-Direzione Regionale per i Beni Culturali e Paesaggistici della Puglia-Soprintendenza per i Beni Archeologici della Puglia