Ang “Mutya sa Tibuok Galilea”

UNOM ug tunga lamang ka kilometros amihanan-sidlakan sa Nasaret, ang lungsod diin nagdako si Jesus, nahimutang ang siyudad nga wala gayod hisgoti sa mga Ebanghelyo. Bisan pa niana, kini gitawag ug “mutya sa tibuok Galilea” sa Hudiyong historyano sa unang siglo nga si Flavius Josephus. Kadto mao ang siyudad sa Sepphoris. Unsa may atong nahibaloan bahin niining siyudara?

Human sa kamatayon ni Herodes nga Bantogan, lagmit sa 1 W.K.P., ang mga lungsoranon sa Sepphoris mialsa batok sa Roma, nga miresulta sa pagkalaglag sa ilang siyudad. Ang anak ni Herodes nga si Antipas nakapanunod sa Galilea ug Perea ug mipili sa nagun-ob nga Sepphoris ingong lokasyon sa iyang bag-ong kaulohan. Ang siyudad gitukod pag-usab nga adunay Grego-Romanhong arkitektura, apan ang namuyo kasagaran mga Hudiyo. Sumala kang Propesor Richard A. Batey, kini nahimong “sentro sa gobyerno sa pagkontrolar sa Galilea ug Perea,” hangtod nga gitukod ni Antipas ang Tiberias sa mga 21 K.P. aron ipuli sa Sepphoris ingong kaulohan. Mao kini ang panahon nga si Jesus nagpuyo duol sa maong siyudad.

Si Propesor James Strange, nga nakapangubkob didto sa Sepphoris, nagtuo nga kaniadto ang siyudad adunay mga tipiganan sa dokumento, tipiganan sa bahandi, pondohanag armas, mga bangko, publikong mga tinukod, ug mga merkado nga namaligyag mga seramik, salamin, kasangkapan nga gama sa metal, alahas, ug lainlaing pagkaon. Dihay mga maghahabol ug mga tigbaligyag panapton ug mga tindahan diin mapalit ang mga basket, muwebles, mga pahumot, ug uban pang mga baligya. Ang populasyon nianang panahona gibanabana nga tali sa 8,000 ug 12,000.

Nakaadto ba si Jesus niining puliki nga siyudad, nga mabaktas lamang ug usa ka oras gikan sa Nasaret? Ang mga Ebanghelyo wala maghisgot niana. Apan ang The Anchor Bible Dictionary nag-ingon nga “posible nga ang usa ka ruta gikan sa Nasaret paingon sa Cana sa Galilea molagbas sa Sepphoris.” (Juan 2:1; 4:46) Gikan sa Nasaret, makita ang bungtod sa Sepphoris, nga mga 120 metros ang gihabogon. Ang uban nagtuo nga sa dihang gihatag ni Jesus ang ilustrasyon nga “ang usa ka siyudad dili matago kon mahimutang ibabaw sa bukid,” lagmit naghunahuna siya niining siyudara.—Mateo 5:14.

Human sa kalaglagan sa Jerusalem sa 70 K.P., ang Sepphoris nahimong pangunang Hudiyong siyudad sa Galilea ug sa ulahi maoy nahimutangan sa Sanhedrin, ang hataas nga korte sa mga Hudiyo. Dihay panahon nga kini milambo ingong sentro sa edukasyon sa mga Hudiyo.

[Mapa/Hulagway sa panid 32]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Dagat sa Galilea

GALILEA

Cana

Tiberias

SEPPHORIS

Nasaret

PEREA

[Picture Credit Line sa panid 32]

Pottery: Excavated by Wohl Archaeological Museum, Herodian Quarter, Jewish Quarter. Owned by Company for the Reconstruction of the Jewish Quarter in the Old City of Jerusalem, Ltd